makroekonomia gospodarki otwartej wykŞad 1 -- bilans...

Makroekonomia Gospodarki OtwartejWykład 1 – Bilans płatniczy

Leszek Wincenciak

Wydział Nauk Ekonomicznych UW

Wykład 1 – Bilans płatniczy

2/37

Plan wykładu:

Informacje wstępne

Plan zajęć

Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia

Struktura bilansu płatniczego

Równowaga bilansu płatniczego

Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarceotwartej

Hipoteza bliźniaczych deficytów


Informacje wstępne 3/37

Informacje wstępne

� Wspólny egzamin, pytania otwarte (do wyboru 5 z 8)� Ocena w oparciu o średnią ważoną punktów z ćwiczeńi egzaminu; wagi 30% i 70%, odpowiednio

� Warunek zaliczenia egzaminu: minimum 50% punktówz samego egzaminu

� Materiały: http://coin.wne.uw.edu.pl/wincenciak� Materiały: http://coin.wne.uw.edu.pl/lgoczek


Plan zajęć 4/37

Literatura

[CFJ]: Caves R., Frankel J., Jones R., Handel i finansemiędzynarodowe, PWE 1998;[dG]: De Grauwe P., Unia walutowa, PWE 2003;[G]: Gandolfo G., International Finance and Open-EconomyMacroeconomics, Spriger 2002;[KO]: Krugman P., M. Obstefld, Ekonomia międzynarodowa.Teoria i polityka, PWN Warszawa 2007;[M]: Mankiw G., Macroeocnomics, Worth Publishers, 5ed 2003.


Plan zajęć 5/37

Plan zajęć

1. Bilans płatniczy. Przepływy towarów i aktywówfinansowych w gospodarce otwartej

Bilans płatniczy i jego struktura (przypomnienie). Podstawowa toż-samość bilansu płatniczego. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilan-su płatniczego. Tożsamość oszczędności i inwestycji w gospodarceotwartej. Hipoteza deficytów bliźniaczych.Literatura: [KO] R. 12; [CFJ] R. 16; [G] R. 5, 6.

2. Model klasyczny gospodarki otwartej

Oszczędności i inwestycje w modelu klasycznym w małej gospodarceotwartej (przypomnienie). Model klasyczny dużej gospodarki otwar-tej. Wpływ polityki gospodarczej na saldo bilansu obrotów bieżącychi realny kurs walutowy.Literatura: [M] R. 5; [KO] R. 7.


Plan zajęć 6/37

Plan zajęć

3. Model międzyokresowy gospodarki otwartej

Optymalizacja międzyokresowa decyzji produkcyjnych i konsumpcyj-nych a saldo rachunku obrotów bieżących i przepływów kapitału. Po-jęcie międzyokresowej przewagi komparatywnej. Paradoks Feldsteina-Horioki.Literatura: [KO] R. 7; [G] R. 18.2.

4. Kurs walutowy i stopy procentowe w krótkim okresie –parytet stóp procentowych

Pojęcie kursu walutowego. Rynek walutowy – uczestnicy i transak-cje. Podstawowe instrumenty i operacje rynku walutowego (przypo-mnienie). Parytet stóp procentowych (IRP) jako teoria wyjaśniającakształtowanie się bieżącego kursu walutowego. Parytet ubezpieczonyi nieubezpieczony i ich interpretacja. Pojęcie kursu równowagi. Efek-tywność rynku walutowego. Rynek pieniężny i rynek walutowy.Literatura: [KO] R. 13, 14; [G] R. 2, 4.


Plan zajęć 7/37

Plan zajęć

5. Równowaga długookresowa – parytet siły nabywczej

Prawo jednej ceny i parytet siły nabywczej (PPP) w wersji względneji bezwzględnej. Problemy z weryfikacją PPP i ich przyczyny. Znacze-nie różnic w produktywności – efekt Balassy-Samuelsona.Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 20.2; [G] R. 15.1.

6. Równowaga długookresowa – model monetarystycznybilansu płatniczego i kursu walutowego

Mechanizm przepływu kruszcu, podaż pieniądza a bilans płatni-czy. Skuteczność dewaluacji w modelu monetarystycznym. Moneta-rystyczny model kursu walutowego.Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 20.3, 26.2; [G] R. 12, 15.3.1.


Plan zajęć 8/37

Plan zajęć

7. Model Dornbuscha przestrzelenia kursu walutowego

Skutki sztywności cen w krótkim okresie: model przestrzelenia kursuwalutowego Dornbuscha. Rola oczekiwań w kształtowaniu się kursuwalutowego.Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 26.4; [G] R. 15.3.2.

8. Równowaga na rynku walutowym – podejścieelastycznościowe, warunek Marshalla-Lernera

Zmiany kursu walutowego a saldo rachunku obrotów bieżących. Wa-runek poprawy salda obrotów bieżących wskutek dewaluacji walutykrajowej. Efekt „krzywej J”. Stabilność rynku walutowego.Literatura: [CFJ] R. 17; [G] R. 7.


Plan zajęć 9/37

Plan zajęć

9. Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej, cz. I

Wyprowadzenie modelu IS-LM-BP. Kwestia mobilności kapitału i sku-teczności polityki makroekonomicznej w systemie płynnego kursu wa-lutowego.Literatura: [CFJ] R. 23, 24; [G] R. 10, 11.

10. Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej, cz. II

Niedoskonała substytucyjność aktywów a skuteczność polityki pie-niężnej w gospodarce otwartej. Problemy związane z wprowadzeniemsztywnego kursu walutowego: ograniczenia swobody prowadzenia po-lityki makroekonomicznej. Niemożliwa triada w gospodarce otwartej.Literatura: [KO] R. 17; [CFJ] R. 23, 24.


Plan zajęć 10/37

Plan zajęć

11. Teoria kryzysów walutowych

Przepływy kapitału, spekulacja i kryzysy walutowe. Model pierwszejgeneracji teorii kryzysów walutowych. Rola wiarygodności władz mo-netarnych – model Krugmana Target zones and exchange rate dyna-mics oraz kwestia samospełniających się kryzysów walutowych.Literatura: [KO] R. 17: Dodatek 2; [CFJ] R. 26.3; [G] R. 16.

12. Międzynarodowy system walutowy

System waluty złotej. System z Bretton Woods i MiędzynarodowyFundusz Walutowy: problem równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.Przyczyny i konsekwencje upadku systemu z Bretton Woods.Literatura: [KO] R. 18, 19; [G] R. 17, 22.


Plan zajęć 11/37

Plan zajęć

13. Architektura współczesnego międzynarodowego systemufinansowego

Współczesny system kursów płynnych i powstanie rynków eurodolaro-wych, kryzys zadłużeniowy krajów rozwijających się, kryzysy rynkówwschodzących lat 1990-2002, teoria zakażania, kapitał spekulacyjny,kryzys finansowy lat 2007-2010, próby reformowania międzynarodo-wej architektury finansowej.Literatura: [KO] R. 21, 22.

14. Unia walutowa, cz. I

Koszty i korzyści utworzenia unii monetarnej. Teoria optymalnych ob-szarów walutowych Mundella. Ekonomiczne uwarunkowania kryteriówkonwergencji z Maastricht. Konwergencja nominalna a konwergencjarealna.Literatura: [KO] R. 20; [dG] R. 1-4; [G] R. 20, 21.


Plan zajęć 12/37

Plan zajęć

15. Unia walutowa, cz. II

Historia i etapy tworzenia unii monetarnej w Europie. Działanie Eu-ropejskiego Systemu Walutowego.Literatura: [KO] R. 20; [dG] R. 1-4; [G] R. 20, 21.


Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 13/37

Bilans płatniczy




DEFINICJA: Bilans płatniczy jest statystycznym zestawieniemtransakcji dokonywanych w pewnym przedziale czasu pomiędzyrezydentami danej gospodarki a resztą świata.

Transakcje między daną gospodarką a resztą świata dotyczą:

� przepływu dóbr, usług i dochodu� przepływu aktywów finansowych (należności i zobowiązań)� transferów jednostronnych (przekazów, darów, pomocymiędzynarodowej)




DEFINICJA:Pojęcie rezydenta danej gospodarki – rezydentem danej gospodarkijest podmiot, którego centrum zainteresowania gospodarczegoznajduje się na terenie danej gospodarki.

Terytorium danego kraju w sensie ekonomicznym należyutożsamiać z obszarem, do którego ma zastosowanie pojęcierezydentury danego kraju.



Bilans płatniczy – zasada podwójnego księgowania: przypomnienie

Podstawowa konwencja sporządzania bilansu płatniczego opiera sięna zasadzie podwójnego księgowania transakcji. Oznacza to, żekażda transakcja znajduje swój zapis w bilansie płatniczym podwóch stronach bilansu, o jednakowej wartości:

� po stronie kredytowej ze znakiem dodatnim� po stronie debetowej ze znakiem ujemnym




Stosowane zasady księgowości powodują, że:

� zapis po stronie debetowej oznacza wzrost aktywówzagranicznych posiadanych przez rezydentów lub zmniejszeniesię ich zobowiązań wobec zagranicy

� zapis po stronie kredytowej oznacza wzrost zobowiązań wobeczagranicy (np. wzrost aktywów krajowych posiadanych przezzagranicę) lub spadek należności rezydentów




Pozycje po stronie kredytowej bilansu płatniczego obejmująnastępujące transakcje:

� eksport dóbr i usług� dochód należny rezydentom� zapisy wyrównawcze dla transferów otrzymanych z zagranicy� zwiększenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy� zmniejszenie aktywów zagranicznych posiadanych przezrezydentów

Pozycje po stronie kredytowej powodują zwiększanie się podażywalut obcych z punktu widzenia rynku walutowego.




Pozycje po stronie debetowej bilansu płatniczego obejmująnastępujące transakcje:

� import dóbr i usług� dochód należny nierezydentom� zapisy wyrównawcze dla transferów przekazywanych na rzeczzagranicy

� zmniejszenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy� zwiększenie aktywów zagranicznych posiadanych przezrezydentów

Pozycje po stronie debetowej powodują zwiększanie się popytu nawaluty obce z punktu widzenia rynku walutowego.


Struktura bilansu płatniczego 20/37


Standardowo, bilans płatniczy składa się z poszczególnychrachunków, grupujących poszczególne typy transakcjidokonywanych między rezydentami a nierezydentami.

1. Bilans obrotów bieżących1.1 Dobra1.2 Usługi (transportowe, turystyczne, komunikacyjne,ubezpieczeniowe, finansowe itd.)

1.3 Dochody1.3.1 Wynagrodzenia siły roboczej1.3.2 Dochody inwestycyjne z kapitału (FDI, inwestycje potrfelowe)

1.4 Transfery bieżące




2. Bilans obrotów kapitałowych – obejmuje transfery kapitałowe,do których zalicza się dary i środki z tytuł pomocybezzwrotnej, dokonane z wyraźnym przeznaczeniem nafinansowanie środków trwałych, jak również umorzenie długóworaz nabywanie/zbywanie aktywów kapitałowych o charakterzeniefinansowym (patenty, licencje, prawa własności, znakihandlowe, grunty pod budowę ambasad)




3. Bilans obrotów finansowych3.1 Inwestycje bezpośrednie – nakłady poniesione w celuustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych,poprzez nabycie co najmniej 10% udziałów w kapitalepodstawowym przedsiębiorstwa

3.2 Inwestycje portfelowe – płatności z tytułu zakupu i sprzedażyudziałowych (nie będących inwestycjami bezpośrednimi) orazdłużnych papierów wartościowych

3.3 Pozostałe inwestycje – transakcje finansowe, które nie sąujmowane z inwestycjach bezpośrednich, inwestycjachportfelowych ani oficjalnych aktywach rezerwowych, ale którychobroty mają wpływ na wielkość krajowych należności (aktywa)oraz krajowych zobowiązań wobec zagranicy (pasywa)




4. Saldo błędów i opuszczeń – wynika z transakcjiniezarejestrowanych lub nieprawidłowo ujętychw sprawozdaniach banków

5. Oficjalne aktywa rezerwowe – transakcje dokonywane przezbank centralny w zakresie obrotów na rachunkach bieżącychi lokat w bankach zagranicznych, obrotów zagranicznymipapierami wartościowymi, transzy rezerwowej MFW orazzakupów i sprzedaży złota monetarnego. W ramach pozycjifinansujących wyróżnia się także tzw. transakcje finansowaniawyjątkowego (exceptional financing). Obejmują one transakcjesektora rządowego, dotyczące finansowania obrotów bilansupłatniczego w formie restrukturyzacji zobowiązań (kwotaodroczonych spłat zobowiązań, wynikających z umówzawartych z wierzycielami zagranicznymi) oraz zmianyzaległości z tytułu należności i zobowiązań kredytowych(kapitał i odsetki)



Podstawowa tożsamość bilansu płatniczego:

CA + KA + FA + ER + RES ≡ 0

Bilans płatniczy zawsze sumuje się do 0!



Bilans płatniczy Polski, 2010 (mld zł)

Pozycja Kredyt (+) Debet (−) Saldo

A. Bilans obrotów bieżących 649,9 715,7 −65,8B. Bilans obrotów kapitałowych 27,5 1,8 25,7C. Bilans obrotów finansowych 147,0 32,9 114,1D. Saldo błędów i opuszczeń 27,9 −27,9Razem A do D 824,4 778,3 46,1

E. Oficjalne aktywa rezerwowe 46,1 −46,1Razem A do E 0,0



Bilans płatniczy Polski, 2000-2010 (mln EUR)

−20000

0

20000

40000

2000 2002 2004 2006 2008 2010rok

CA KA+FA BP


Równowaga bilansu płatniczego 27/37


Bilans płatniczy w sensie księgowym zawsze sumuje się do 0.Dlaczego zatem mówi się o nadwyżce, deficycie lub równowadzebilansu płatniczego? Konieczne jest tu pewne rozróżnieniekategorii. O równowadze bilansu płatniczego (lub nierównowadzew postaci nadwyżki bądź deficytu) mówimy jedynie w odniesieniudo rachunków bilansu z wyłączeniem pozycji finansujących (czylioficjalnych aktywów rezerwowych). Pozycje bilansu płatniczegoz wyłączeniem rezerw nazywa się bilansem płatniczym w wąskimrozumieniu. Bilans płatniczy jest w równowadze, jeśli:

BP = CA + KA + FA + ER = 0

Jeśli powyższa suma sald jest dodatnia (ujemna), mówimyo nadwyżce (deficycie) bilansu płatniczego w wąskim rozumieniu.


Równowaga bilansu płatniczego 28/37


Łatwo zauważyć, że z definicji mamy:

BP = −RES

Oznacza to, że bilans płatniczy jest w równowadze wtedy i tylkowtedy, gdy saldo rezerw nie zmienia się. Deficyt bilansupłatniczego oznacza sytuację, w której obserwujemy zmniejszeniesię rezerw (UWAGA: zmniejszenie rezerw księgowane jest postronie kredytowej ze znakiem dodatnim, gdyż jest to zmniejszeniesię aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów).Nadwyżka bilansu płatniczego z kolei oznacza sytuację, w którejmamy do czynienia ze wzrostem zasobu rezerw.


Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 29/37

Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej

SektorPrywatny Rządowy Bankowy Bank Centralny Reszta Świata Suma

Dobrai usługi I − S G − T ∼ ∼ CA 0

Krajowabaza monetarna ΔHp ∼ ΔHb ΔHc ∼ 0

Krajowedepozyty bankowe ΔDp ∼ ΔDb − ΔDf 0

Krajowepapiery wartościowe ΔNp ΔNg ΔNb ΔNc ΔNf 0

Zagranicznypieniądz ΔRp ∼ ΔRb ΔRc ΔRf 0

Zagranicznepapiery wartościowe ΔFp ∼ ΔFb ΔFc ΔF f 0

Suma 0 0 0 0 0



Tożsamości z rzędów macierzy: rząd pierwszy

(I − S) + (G − T ) + CA = 0

Dochód rozporządzalny równy jest:

Yd = C + S

Zatem:

I − S = I + C − Yd

Zatem (I − S) jest nadwyżkowym popytem na dobra i usługisektora prywatnego. (G − T ) jest nadwyżkowym popytem sektorarządowego, zaś CA to nadwyżkowy popyt reszty świata.



Tożsamości z rzędów macierzy: rząd pierwszy

Alternatywnie, jeśli oznaczymy krajowy nadwyżkowy popyt nadobra i usługi jako IN − SN = (I − S) + (G − T ), wówczas:

CA = SN − IN

Powyższe zależności można zapisać jeszcze inaczej:

I = S + (T − G) − CA

Jest to fundamentalna tożsamość oszczędności i inwestycjiw gospodarce otwartej.



−2

0

2

4

6

CA

(%

PK

B)

20

25

30

35

S, I

(%

PK

B)

1980 1985 1990 1995 2000 2005

I S CA

Japonia

−6

−4

−2

0

CA

(%

PK

B)

14

16

18

20

22

S, I

(%

PK

B)

1980 1985 1990 1995 2000 2005

I S CA

USA



Tożsamości z kolumn macierzy: kolumna pierwsza

(I − S) + ΔHp + ΔDp + ΔNp + ΔRp + ΔFp = 0

Alternatywnie:

S − I = ΔHp + ΔDp + ΔNp + ΔRp + ΔFp

Powyższa tożsamość jest ograniczeniem budżetowym sektoraprywatnego. Interpretacja: nadwyżka oszczędności nadinwestycjami oznacza akumulację przez ten sektor bazy monetarnej,depozytów, krajowych papierów wartościowych, zagranicznegopieniądza oraz zagranicznych papierów wartościowych.



Tożsamości z kolumn macierzy: kolumna pierwsza

Pisząc w skrócie:

S − I = ΔWp,

czyli nadwyżka oszczędności nad inwestycjami odzwierciedlaakumulację aktywów finansowych sektora prywatnego. Wiemy, żeS = Yd − C = Y − T − C. Oznaczając absorpcję krajową przezAp = I + C, tak, że mamy S − I = Yd − Ap, możemy zapisać:

ΔWp = Yd − Ap

Zatem zmiana finansowego bogactwa sektora prywatnego(akumulacja aktywów finansowych netto lub finansowa nadwyżkasektora prywatnego) równa się różnicy między dochodemrozporządzalnym a absorpcją.


Hipoteza bliźniaczych deficytów 35/37

Hipoteza bliźniaczych deficytów

Wróćmy do tożsamości inwestycji i oszczędności:

(I − S) + (G − T ) + CA = 0

i zapiszmy ją w innej postaci:

CA = (S − I) + (T − G)

Na podstawie powyższej równości sformułowano hipotezędeficytów bliźniaczych. Deficyt budżetowy (T − G) < 0 według tejhipotezy miałby być przyczyną deficytu na rachunku obrotówbieżących CA < 0.



−10

−5

0

5

% P

KB

1980 1985 1990 1995 2000 2005

T−G CA

Japonia

−6

−4

−2

0

2

% P

KB

1980 1985 1990 1995 2000 2005

T−G CA

USA



Zastrzeżenie

� Hipoteza bliźniaczych deficytów zakłada m. in. stałośćprywatnych oszczędności

� Oszczędności sektora prywatnego mogą zmieniać sięw odpowiedzi na zmiany deficytu budżetowego –równoważność Ricardiańska – wzrost deficytu budżetowegopowoduje zwiększenie oszczędności gospodarstw domowych(optymalizacja międzyokresowa), które antycypują zwiększeniepodatków w przyszłych okresach

� Gdy większy deficyt budżetowy prowadzi do wzrostuoszczędności prywatnych, bilans obrotów bieżących nie musisię pogorszyć

makroekonomia gospodarki otwartej wykŞad 1 -- bilans...

Documents