makro - pegem.netpegem.net/dosyalar/dokuman/3122013170350pages from 6...leriyle iktisadı öğretmek...

2014

kpsskpss ve kurum

sınavları için

özgün konular ve

özgün sorulardan oluşan

tek kitap

makro iktisat

Müfettişlik

Uzmanlık

Denetmenlik

Banka Sınavları

Kontrolörlük

Kaymakamlık

Hakimlik

dilek erdoğan kurumlu

para-banka-kredive

Dilek ERDOĞAN KURUMLU

KPSS MAKRO İKTİSAT ve PARA-BANKA-KREDİ

ISBN 978-605-364-624-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,

kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt

ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları

satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

4. Baskı: Kasım 2013, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Selda Tunç

Türkçe Redaksiyon: Bahar SarımehmetoğluKapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle/ANKARA(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: [email protected]

SUNU

Değerli adaylar;

Toplumda en değerli beşeri sermayemiz olan sizler, yıllarca girdiğiniz sınavlardan sonra yeni bir

sınavla daha karşı karşıyasınız. Devlet kurumlarına atanmak, özellikle uzman ve müfettiş olabilmek

için önce KPSS barajını geçmeli ve o sınavlara KPSS Alan Bilgisi'nden alacağınız puanlarla başvu-

ru hakkı elde etmelisiniz. Zor bir süreçle karşı karşıyasınız fakat bu sürecin sonunda elde edeceğiniz

mevkileri düşünürseniz bu güçlüklere çok daha rahat katlanabilirsiniz.

Bu çok önemli olan süreçte, Alan Bilgisi'nde biliyoruz ki hepinizin en büyük korkularından biri

"iktisat". Analizleri, formülleri, yorumları... İktisatda her gün yeni birşey keşfeder; engin bir denizde

istediğiniz kadar açılabilirsiniz! Fakat bizim amacımız bu denizde sizi kaybetmek değil güvenli bir

yolla sonuca ulaştırmaktır. Bu amaçla hazırlanan kitabımızda size en pratik ve en kolay test yöntem-

leriyle iktisadı öğretmek ve her şeyden önemlisi korkulan değil sevilen bir iktisat dersi sunmak hedef-

lenmiştir. Ayrıca sadece KPSS soruları değil, kurumların müfettişlik ve uzmanlık sınav soruları da

dikkate alınarak KPSS sonrası da kütüphanenizde bulunması gereken bir kitaba dönüştürülmüştür.

KPSS Alan İktisat'ta konu dağılımı;

P Mikro İktisat % 30

P Makro İktisat % 25

P Para Banka-Kredi % 10

P Uluslararası iktisat % 10

P Büyüme ve Kalkınma % 10

P Türkiye Ekonomisi % 10

P İktisadi Doktrinler Tarihi % 5 oranında yer almaktadır.

Kitapla ilgili öneri, eleştiri ya da takdirinizi [email protected] aracılığıyla bizimle paylaşmanızı ister, hepinize başarılar dilerim. Ayrıca kitaplarımın oluşmasında emeği geçen herkese sonsuz teşekkür ederim.

Dilek ERDOĞAN KURUMLU

İÇİNDEKİLER

Makro İktisada Giriş1. BÖLÜM

KLASİK VE KEYNESYEN YAKLAŞIM ...................................................................3

Makro Ekonominin Performans Göstergeleri .....................................................4

Makro Ekonomik Amaç ve Araçlar .....................................................................5

MAKRO İKTİSATTA TEMEL KAVRAMLAR ............................................................5

Fiyat Endeksleri .................................................................................................5

Nominal ve Reel GSYİH ....................................................................................6

MİLLİ GELİR HESAPLAMALARI ............................................................................7

GSMH ve GSYİH ...............................................................................................7

GSYİH Hesaplama Yöntemleri ..........................................................................7

Potansiyel GSMH ...............................................................................................8

Önemli Özdeşlikler ...........................................................................................10

Makro Ekonomik Kuramların Karşılaştırılması .................................................11

TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................12

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ..........................................................16

TEST-2 .................................................................................................................20

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................23

Basit Keynesyen Model ve Milli Geliri Belirleyen Faktörler2. BÖLÜM

TÜKETİM HARCAMALARI VE TÜKETİM FONKSİYONU ...................................29

Tüketim Fonksiyonu .........................................................................................29

Tüketim ve Gelir Arasındaki İlişki .....................................................................30

Tüketim Teorileri ...............................................................................................31

TASARRUF VE TASARRUF FONKSİYONU ........................................................33

Tasarruf Fonksiyonu .........................................................................................33

Marjinal ve Ortalama Tasarruf Eğilimi ..............................................................34

Marjinal ve Ortalama Tüketim Eğilimi ..............................................................34

YATIRIM VE YATIRIM FONKSİYONLARI ............................................................37

Yatırım Fonksiyonu ..........................................................................................37

Sermayenin Marjinal Verimliliği ........................................................................38

Tobin'in q Teorisi...............................................................................................39

Kredi Tayınlaması ............................................................................................40

KAMU HARCAMALARI ........................................................................................42

NET İHRACAT ......................................................................................................42

TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................45

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ..........................................................49

TEST-2 .................................................................................................................53

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................56

viPEGEM AKADEMİ

Denge Milli Gelir Düzeyinin Belirlenmesi ve Çarpan Analizi3. BÖLÜM

KEYNESYEN TOPLAM HARCAMALAR YAKLAŞIMI ......................................... 63

TASARRUF-YATIRIM EŞİTLİĞİ YÖNTEMİ ......................................................... 66

Sızıntılar .......................................................................................................... 66

Enjeksiyonlar ................................................................................................... 66

DENGE MİLLİ GELİR DÜZEYİNİN DEĞİŞMESİ VE ÇARPAN ANALİZİ ............ 67

Çarpan Analizi ................................................................................................. 67

Deflasyonist ve Enflasyonist Açık ................................................................... 69

Otomatik Stabilizatörler ................................................................................... 70

Hızlandıran Prensibi ........................................................................................ 70

Ricardo-Barro Hipotezi .................................................................................... 71

Çarpan Sürecinde Aşamalar ........................................................................... 72

TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................... 74

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ......................................................... 78

TEST-2 ................................................................................................................ 82

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .......................................................................................... 85

4. BÖLÜM Paranın Makro Ekonomideki Rolü

PARA ................................................................................................................... 91

Para Çeşitleri ve Benzerleri ............................................................................ 91

Paranın Evrimi ................................................................................................ 91

Paranın İşlevleri ve Özellikleri ......................................................................... 91

KAYDİ PARA ....................................................................................................... 92

PARA ARZI .......................................................................................................... 93

Para Arzı Tanımları ......................................................................................... 93

PARA TALEBİ ...................................................................................................... 94

Klasik Para Talebi ........................................................................................... 94

Keynesci Para Talebi ...................................................................................... 95

Modern Miktar Kuramı .................................................................................... 95

PARA PİYASASINDA DENGE ............................................................................ 96

Para Talebinin Faiz Esnekliği .......................................................................... 97

Para Talebinin Faiz Esnekliğinde Düşünceler ................................................. 97

TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................... 98

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ....................................................... 100

TEST-2 .............................................................................................................. 102

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ........................................................................................ 104

vii PEGEM AKADEMİ

IS-LM Analizi5. BÖLÜM

MAL PİYASASINDA DENGE (IS EĞRİSİ) .........................................................109

IS Eğrisi .........................................................................................................109

IS Eğrisinde Kaymalar ..................................................................................110

IS Eğrisinin Denklemi ve Eğimi .....................................................................111

PARA PİYASASINDA DENGE (LM EĞRİSİ) .....................................................113

LM Eğrisi .......................................................................................................113

LM Eğrisinde Kaymalar .................................................................................114

LM Eğrisinin Eğimi ........................................................................................114

MAL VE PARA PİYASALARININ BİRLİKTE DENGESİ .....................................115

Dengesizlikler ve Dengesizliklerin Giderilmesi ..............................................116

IS-LM Modelinde Dört Uç Durum ..................................................................117

PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ ...........................................117

Keynesyen Bölge ..........................................................................................117

Ara Bölge ......................................................................................................118

Klasik Bölge ..................................................................................................119

TEST-1 KURUM SORULARI .............................................................................120

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ .......................................................123

TEST-2 KURUM SORULARI VE DİĞERLERİ...................................................128

TEST-2 KURUM SORULARI VE DİĞERLERİNİN ÇÖZÜMLERİ ......................131

Toplam Talep-Toplam Arz Analizi6. BÖLÜM

TOPLAM TALEP EĞRİSİ (AD) ......................................................................... 137

Toplam Talep Eğrisinin Negatif Eğimli Olma Nedenleri ................................ 138

Toplam Talep Eğrisinin Eğimi ....................................................................... 139

Toplam Talep Eğrisinin Kayması .................................................................. 139

Talep Yönetimi Politikaları Olarak Maliye ve Para Politikaları ...................... 140

TOPLAM ARZ EĞRİSİ (AS) ............................................................................. 142

Keynesyen Toplam Arz Modeli ..................................................................... 143

Klasik Toplam Arz Modeli ............................................................................. 143

Monetarist Toplam Arz Eğrisi ....................................................................... 143

Pozitif Eğimli Toplam Arz Eğrisi ................................................................... 144

Yeni Klasik Toplam Arz Modeli ..................................................................... 145

Neo Keynesyen Toplam Arz Modeli ............................................................. 146

Reel Konjonktür Toplam Arz Modeli ............................................................. 146

PARA VE MALİYE POLİTİKALARI .................................................................... 146

Keynesyen Bölge .......................................................................................... 146

Ara Bölge ...................................................................................................... 147

Klasik Bölge .................................................................................................. 147

TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................. 148

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ....................................................... 153

TEST-2 .............................................................................................................. 159

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ........................................................................................ 162

viiiPEGEM AKADEMİ

Açık Ekonomi (IS-LM-BP Analizi)7. BÖLÜM

ÖDEMELER BİLANÇOSU................................................................................167

DÖVİZ KURU VE DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ ................................................168

Sabit Döviz Kuru Sistemi .............................................................................169

Esnek Döviz Kuru Sistemi ............................................................................169

MARSHALL-LERNER KOŞULU VE J EĞRİSİ .................................................170

ÖDEMELER BİLANÇOSU DENGESİ ..............................................................172

BP Eğrisinin Kayması ve Eğimi ....................................................................172

Açık Ekonomide IS ve LM Eğrisi ..................................................................173

MUNDELL-FLEMİNG MODELİNDE POLİTİKALARIN ETKİNLİĞİ ...........................174

Tam Sermaye Hareketliliğinde Para Politikaları ...........................................174

Tam Sermaye Hareketliliğinde Maliye Politikaları ........................................176

Tam Sermaye Hareketsizliğinde Maliye Politikaları .....................................177

Tam Sermaye Hareketsizliğinde Para Politikaları ........................................178

Kısmî Sermaye Hareketliliğinde Maliye Politikaları ......................................179

Kısmî Sermaye Hareketliliğinde Para Politikaları .........................................181

Sonuç ...........................................................................................................182

TEST-1 KURUM SORULARI ............................................................................183

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ......................................................185

TEST-2 .............................................................................................................188

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .......................................................................................190

Enflasyon ve İşsizlik8. BÖLÜM

ENFLASYON ....................................................................................................195

Enflasyon Türleri ve Maliyetleri ....................................................................196

Para ve Enflasyon İlişkisi .............................................................................197

Senyoraj ve Enflasyon Vergisi .....................................................................198

Para İkamesi ................................................................................................198

Enflasyon ve Vergi .......................................................................................199

Laffer Eğrisi ..................................................................................................199

İŞSİZLİKLE İLGİLİ BAZI GÖSTERGELER VE TAM İSTİHDAM ......................200

İşsizlik Oranı ................................................................................................200

İşsizlik Türleri ...............................................................................................201

Doğal İşsizlik Oranı ......................................................................................203

Beveridge Eğrisi ...........................................................................................204

ENFLASYON VE İŞSİZLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ .............................................205

Philips Eğrisi ................................................................................................205

Histerezis Hipotezi .......................................................................................208

Okun Yasası .................................................................................................209

PHILIPS EĞRİSİ ANALİZİNE İKTİSAT OKULLARININ BAKIŞI .......................209

YAŞAMDAN ......................................................................................................210



TEST-2 .............................................................................................................220

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .......................................................................................222

ix PEGEM AKADEMİ

Bütçe Açıkları ve Bütçe Politikası9. BÖLÜM

BÜTÇE VE BÜTÇE AÇIĞI ................................................................................227

Fiili Bütçe Açığı ............................................................................................227

Birincil Bütçe Dengesi ..................................................................................228

Birincil Açık ..................................................................................................228

Operasyonel Açık .........................................................................................228

BÜTÇE AÇIĞININ FİNANSMANI İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR ..........................230

Klasikler .......................................................................................................230

Neo-Klasikler ................................................................................................230

Ricardocu Eş değerlik Teoremi (İyimser Görüş) ..........................................230

İÇ BORÇLANMA KAYNAKLARI .......................................................................230

Devletin İç Borçlanma Senetleri ...................................................................231

Türkiye'de Bütçe Açığı Politikasından Kurtulmayı Engelleyen Sorunlar.........231

YAŞAMDAN ......................................................................................................232



TEST-2 .............................................................................................................237

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .......................................................................................238

xPEGEM AKADEMİ

PARA-BANKA-KREDİ

Para Ekonomisine Giriş10. BÖLÜM

PARANIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ .................................................................243

PARANIN FONKSİYONLARI ..............................................................................244

Paranın Sistemleri ........................................................................................245

T.C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI .............................................246

PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR .........................................................247

TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................248

TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ........................................................249

TEST-2 ...............................................................................................................250

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................252

11. BÖLÜM Kaydi Para Yaratma Süreci ve Para Arzının Belirlenmesi

TİCARİ BANKANIN BİLANÇOSU.......................................................................255

KAYDİ PARA YARATMA SÜRECİ ......................................................................255

Mevduat Yaratılma Sürecinde Sızıntılar........................................................259

PARA ARZINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER ........................................................261

PARA TABANI - PARA ARZI İLİŞKİSİ ................................................................264

Para Çarpanı ......................................................................................................265

PARA ARZI EĞRİSİ ............................................................................................267



TEST-2 ...............................................................................................................272

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................276

12. BÖLÜM Merkez Bankası

MERKEZ BANKALARI .......................................................................................281

Merkez Bankasının Tarihçesi ........................................................................282

Merkez Bankasının Fonksiyonları .................................................................283

Merkez Bankasının Görev ve Yetkileri ..........................................................283

Merkez Bankasının Örgütsel Yapısı..............................................................285

MERKEZ BANKASININ BAĞIMSIZLIĞI .............................................................285

T.C. Merkez Bankası Analitik Bilançosu .......................................................286

MERKEZ BANKASINDAKİ PARASAL BÜYÜKLÜKLER ....................................290

Merkez Bankasındaki Gelişmeler .................................................................291



TEST-2 ...............................................................................................................295

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................298

xi PEGEM AKADEMİ

13. BÖLÜM Para Politikası Amaçları ve Araçları

PARA POLİTİKASININ AMAÇLARI ....................................................................303

PARA POLİTİKASININ ARAÇLARI ....................................................................304

Açık Piyasa İşlemleri .....................................................................................304

Zorunlu Rezerv Oranı ...................................................................................305

Reeskont Oranlarının Tespiti ........................................................................305

Mevduat Faizi Kontrolü .................................................................................306

Kredi Tavanı ..................................................................................................306

Disponibilite Oranı ........................................................................................306

REZERV PİYASASI VE FAİZ ORANLARI ..........................................................307



TEST-2 ...............................................................................................................312

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................314

14. BÖLÜM Paranın Makro Ekonomideki Rolü ve Para Politikasının Etkinliği

KLASİKLER ........................................................................................................319

Miktar Kuramı ...............................................................................................320

Cambridge Yaklaşımı ....................................................................................321

KEYNES .............................................................................................................322

MODERN MİKTAR KURAMI ..............................................................................324

PARA PİYASASINDA DENGE ...........................................................................326

FAİZ ORANLARININ BELİRLENMESİ ...............................................................326

Klasik Faiz Kuramı ........................................................................................326

Ödünç Verilebilir Fonlar Kuramı ....................................................................327

Keynesyen Faiz Kuramı ................................................................................328

Neo - Keynesyen Sentez ..............................................................................329

Tobin'in Portföy Kuramı .................................................................................329

NOMİNAL FAİZ VE REEL FAİZ ORANI .............................................................329



TEST-2 ...............................................................................................................341

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................345

xiiPEGEM AKADEMİ

15. BÖLÜM Parasal Aktarım Mekanizmaları

HARCAMA KANALLARI .....................................................................................351

Klasikler (Direkt Kanal) .................................................................................352

Keynes (Dolaylı Kanal) .................................................................................352

Monetaristler .................................................................................................353

Yeni Klasikler ................................................................................................354

Yeni Keynesyenler ........................................................................................355

Reel Konjonktür Yaklaşımı ............................................................................356

KONJONKTÜR TEORİLERİ ...............................................................................357

PARA ARZININ FAİZ ORANI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ......................................357

Likidite Etkisi .................................................................................................357

Gelir Etkisi .....................................................................................................357

Fiyat Etkisi ....................................................................................................357

Fisher Etkisi ..................................................................................................357



TEST-2 ...............................................................................................................363

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................366

16. BÖLÜM Döviz Kuru ve Döviz Kurunun Belirlenmesine Yönelik Modeller

DÖVİZ KURU .....................................................................................................371

Döviz Kuru Sistemleri ...................................................................................372

Döviz Piyasasında Denge .............................................................................373

DÖVİZ KURUNUN BELİRLENMESİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR ...................374

Satınalma Gücü Paritesi ...............................................................................375

Faiz Paritesi Şartı .........................................................................................375

Ödemeler Bilançosu Yaklaşımı .....................................................................376

Mali Varlıklar Yaklaşımı .................................................................................376

Parasal Yaklaşım ..........................................................................................376

Portföy Dengesi Yaklaşımı ............................................................................377



TEST-2 ...............................................................................................................382

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................384

xiii PEGEM AKADEMİ

17. BÖLÜMPara Politikasının Yürütülmesinde

Hedeflerin Kullanımı

HEDEF KULLANMA STRATEJİSİ ......................................................................389

Faaliyet Hedefi ..............................................................................................389

Ara Hedef ......................................................................................................389

DENGESİZLİKLERDE UYGUN HEDEF SEÇİMİ ...............................................389

Parasal Büyüklüklerin Hedeflenmesi ............................................................391

Döviz Kuru Hedeflemesi ...............................................................................392

Enflasyon Hedeflemesi .................................................................................395

ENFLASYON HEDEFLEMESİNDE TAYLOR KURALI .......................................398

DEZENFLASYONLA İLGİLİ GÖRÜŞLER ..........................................................399



TEST-2 ...............................................................................................................404

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................407

18. BÖLÜM Finansal Piyasalar ve Finansal Araçlar

FİNANSAL PİYASALARIN FONKSİYONLARI ...................................................413

Finansal Piyasaların Yapılanması .................................................................413

PARANIN ZAMAN DEĞERİ ...............................................................................415

Portföy Tercihi ...............................................................................................417

Faiz Oranının Belirlenmesi ...........................................................................418

TAHVİL PİYASASI VE DENGE FAİZ ORANININ DEĞİŞMESİ ..........................419

FAİZ ORANLARININ YAPISI ..............................................................................422

HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ VE FİYATLARININ BELİRLENMESİ .............423

Markow Bekleyişler .......................................................................................425

Uyumcu Bekleyişler ......................................................................................425

Rasyonel Bekleyişler ....................................................................................425

Etkin Piyasalar Hipotezi ................................................................................425

TÜREV ÜRÜNLER ............................................................................................426



TEST-2 ...............................................................................................................430

TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................434

xivPEGEM AKADEMİ

KARMA KURUM SORULARI ...........................................................................439

İDARİ YARGI HAKİMLİĞİ 2006/2008/2010 .....................................................441

KAYMAKAMLIK 2006/2007/2008/2009/2010/2011/2012 ................................443

SAYIŞTAY 2006/2007/2008/2011/2012 ...........................................................452

ZİRAAT BANKASI 2007/2008 .........................................................................463

HALK BANKASI 2008/2009.............................................................................466

MALİ EMLAK UZMANLIK - DENETMENLİK 2008/2009/2011/ ........................469

MALİ HİZMETLER VE DEVLET MALLARI UZMANLIĞI 2008/2010/2011 ...........................................................................471

KARMA KURUM SORULARI ...........................................................................474

CEVAP ANAHTARLARI ....................................................................................489

OKULLARIN BAKIŞ AÇILARI VE TABLOLAR .................................................490

KAYNAKÇA ......................................................................................................498

1 PEGEM AKADEMİ

MAKRO İKTİSADA GİRİŞ

Ø � MAKRO EKONOMİNİN ARAÇ VE AMAÇLARI

Ø � MAKRO EKONOMİDE TEMEL KAVRAMLAR

Ø MİLLİ GELİR HESAPLAMALARI

“Güçlük, yeni düşünceleri anlamakta değil, insan ruhunun her köşesine dal budak sarmış olan ve içimizden çoğunun aynı formasyonu almış bulunduğu eski düşüncelerden kurtulabilmektir.”

J. M. KEYNES

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2

2

1

1

2

-

3

-

-

20132

Çıkmış Soru Ağacı

BÜYÜK BUNALIM (1929-1939)

Amerika Birleşik Devletleri 27 Ekim 1929 tarihinden önce birçok depresyon atlatmış olsa da hiçbiri Wall Street’i

vuran “Kara Perşembe” kadar şiddetli ve uzun olmamıştı. Başlangıçta ekonomistler ve liderler bunu küçük bir

kaza belki de piyasaların kendini ayarlaması olarak görüyorlardı. Ne olursa olsun bu durum, ulusun Birinci Dünya

Savaşı’ndan sonra yaşadığı durgunluktan daha kötü olamazdı.

Ancak kısa bir süre içinde rakamlar iyimserleri haksız çıkarttı. Depresyon hızla kötüleşiyordu. 1933 baharında

Roosevelt başkanlık yemini ederken işsizlerin sayısı 8 milyondan 15 milyona çıkmış (kabaca tarım dışı iş

gücünün üçte biri) ve GSMH 103,8 milyar dolardan 55 milyar dolara düşmüştü. Roosevelt resmen göreve

başladığı gün Missippi’deki çiftliklerin yüzde kırkı açık arttırmadaydı. Ekonomik bunalım dünya çapında

yaşanmasına karşın Almanya dışında hiçbir ülkede işsizlik oranları bu kadar yüksek düzeye ulaşmamıştı.

Bütün bunlardan en çok etkilenen yoksullardı. 1932 yılında Harlem’de işsizlik oranı yüzde 50 iken 1935’te siyahlar

tarafından sahip olunan ya da yönetilen mülkiyetin oranı yüzde 5’e düşmüştü. ABD’nin orta bölgelerindeki çiftçiler

ekonomik dalgalanmaların yanı sıra bir de toz fırtınaları yüzünden çok daha zor durumdaydılar. Okullar azalan

ödenekler yüzünden hem okul saatlerini hem de eğitim yılını azaltmak zorunda kaldılar.

Krizin genişliği ve derinliği Büyük Bunalımı doğurdu. Kimse krize karşı en iyi çarenin ne olduğunu bilmiyor-

du. Başkan Roosevelt devlet yardımının iyilikten çok zarar getireceğine inanıyor, işsizlere ve evsizlere yapılacak

yardımın yerel yönetimler ve hayır kuruluşları tarafından sağlanması gerektiğini düşünüyordu. 1931 yılına gelin-

diğinde, kimi eyaletler yerel topluluklara yardımda bulunmaya başlamışlardı. Roosevelt ve New York Valisi, Harry

Hopkins ve Frances Perkins ile çalışarak doğrudan iş yardımı programı başlattılar. Bu program çok az kişiye yar-

dımcı olabildi. 1932 yılına kadar işsiz ailelerin yalnızca dörtte biri herhangi bir yardım alabilmiştir. 1,5’i yardımlara

ayrılmış ve kişi başına düşen ortalama yardım miktarı 1.67 dolar olmuştu. Yardım çabalarının asıl yükünü çeken

vatandaşlarsa iflas tehlikesinin eşiğindeydiler. 1932 yılında Cook County (Chicago) itfaiyecileri, polisleri ve zaten

sekiz aydır maaşlarını alamayan öğretmenleri işten çıkarttı. Evsiz kampları bütün ülkede görülmeye başlanmıştı.

Bunalımın zarar verdiği kişilerde öfkeden çok şaşkınlık vardı. Çoğu işsiz kaldıktan sonra ümitsizliğe kapılıp utanç

içinde yaşamaya başladılar. İntihar oranı 100.000 kişide 14’ten 17’ye yükselmişti. Yapılan protestolar yerel düzey-

deydi: “Çiftlik tatilleri”: Çiftçiler birbirlerinin mallarını açık arttırmalarda satın almıyorlar, komşularının haczedilen

mallarının geri dönmesini sağlıyorlar ve açlık yürüyüşleri yapıyorlardı.

Protestolara karşı direniş de sıklıkla şiddete dönüşüyordu. Dearborn açlık yürüyüşünde tankların ve makinalı

tüfeklerin eşliğinde 1000 asker bulunurken dört gösterici de vurularak öldürülmüştü.

Roosevelt, sonunda sorunlara tepeden bakmayı bıraktı ve Amerikan ekonomisini düzeltmek, işsizlik yüzün-

den sıkıntı çekenlere yardımcı olmak ve sistemi bir daha böylesi büyük krizlerin yaşanmaması için yeniden ya-

pılandırmak üzere, federal düzeyde fonlarla beslenen bir dizi programı uygulamaya koydu. Ancak, New Deal,

GSMH’nın 1929 yılı düzeyine geri dönmesini sağlamış, bankacılık ve refah alanlarında temel reformları berabe-

rinde getirmişse de Roosevelt, bunalımın sonuna kadar, bütçe açıkları verilmesini kabul etmemiştir. Ne zaman

ki federal devlet, İkinci Dünya Savaşı yüzünden halkı karneye bağladı, savunma sanayiinde altı milyon kişiye iş

verdi, altı milyon kişiyi de askere aldı, büyük bütçe açıkları vermeye başladı Büyük Bunalım o zaman gerçekten

sona erdi.

Kaynaklar: Leuchtenburg, William E. Frannklin D. Roosevelt and the New Deal, 1932-1940. New York: Harper Torchbooks, 1963.

McElvaine, Robert S. The Great Deppression: America, 1929-1941. New York: Times Books, 1993.

“Okuma Parçası”

1. BÖLÜM MAKRO İKTİSADA GİRİŞ

Makro İktisat: Ekonominin bir bütün olarak iniş ve çıkışları ile ilgilenen iktisat dalıdır.

Klasik iktisatçılar iktisadı bilim haline getirenlerdir ve öncüsü A. Smith’dir. “1776

Ulusların zenginliği”. Mikro temelli analizler “Laissez Faire Laissez Passe” Bıra-

kınız yapsınlar, bırakınız geçsinler (görünmez el) düşüncesi piyasaların müda-

hale olmadan kendi kendine dengeye geleceğini savunur. Fakat 1929’da başlayan

ve yıllarca süren Büyük Buhran, Klasik Liberal görüşe büyük bir darbe vurmuş,

Keynesyen devrimi ortaya çıkaran önemli bir olgu olmuştur. “1936’da yazılan

“Para, Faiz ve İstihdamın Genel Teorisi” adlı J.M. Keynes’e ait eser makro

ekonomiyi bir bilim dalı haline getirir. İlk etkilerin II. Dünya Savaşı sonrası görül-

düğü 1950’lerden 1970’li yıllara kadar süren bu dönem Keynes’in Altın Çağı’dır.

Klasiklerde fiyat ve ikame etkisine dayalı mikro bakış yerini Keynes’in gelir etki-

sine dayalı makro bakışa bırakır.

KLASİK YAKLAŞIM KEYNESYEN YAKLAŞIM

ü Tam istihdam, Tam Rekabet ü Eksik İstihdam, Eksik Rekabet

ü Ücret ve fi yatlar tam esnektir. ü Esnek değil (yapışkan - rijittir.)

ü İktisadi analizin temel zaman birimi, uzun dönemdir.

ü İktisadi analizin temel zaman birikimi, kısa dönemdir.

ü Devlet müdahalesi gereksizdir. ü Devlet müdahalesi şarttır.

ü İstihdam düzeyini ücret ve fi yatlar be-lirler. “Her arz kendi talebini yaratır.” (Say kanunu)

ü Üretim ve istihdamı belirleyen toplam talep’tir. Say kanunu geçersizdir, ak-sine talep arzı belirler.

ü Klasikler arz yanlıdır. ü Keynesyenler talep yanlıdır.

ü Para Politikası geçerlidir.

Tarafsız Maliye savunulur.ü Maliye Politikası etkilidir. Genişle-

tici maliye politikası savunulur.

ü Para nötr (yansız-peçe-tül)’dür. Para bir servet biçimi değildir. Spekülatif amaçlı para talep edilmez. Miktar ku-ramı geçerlidir. Para sadece fi yatlar genel düzeyini etkiler. Reel ve parasal büyüme arasında ilişki söz konusu değil-dir. (Dikotomi varsayımı)

ü Para nötr değildir. (Yansız değildir.)Parasal büyüklüklerdeki artışlar faizle-ri düşürür; yatırımlar, üretim ve gelir artar. Para arzındaki artışlar faiz aracılığıyla reel üretimi etkiler.

ü Yatırımlar her zaman tasararrufl ara eşittir. (I = S) Denge faiz oranı burada belirlenir. (Reel faiz oranı geçerlidir.)

ü (I ≠ S) Tüketim ve tasarruf harcana-bilir gelir tarafından belirlenir yatı-rımlar ise faiz veya sermayenin marji-nal verimliliğinden etkilenir. Ms=Md olan yerde nominal faiz oranı geçer-lidir.

ü Emek Değer Teorisine dayanır. ü Marjinal Yaklaşım esastır.

ü Emek talebi ve arzı reel ücrete bağlıdır.ü Emek talebi reel ücrete, emek arzı no-

minal ücrete bağlıdır.

Ekonomi derslerinde Alfred Marshall ve Edgeworth gibi meşhur iktisatçıların öğrencisi olmuştur. Başlangıçta Keynes, hocası Alfred Marshall’ın etkisi altında kalan neo-klasik bir ekonomist idi. Ona göre Marshall, yüz seneden beri gelen en büyük iktisatçıdır. Ekonomiye denge ilkesini getirmiştir. Zaman öğesini teoriye sokmuştur. Bu iki husus Keynes’in de düşüncelerine esas olmuştur. 1930 Dünya Ekonomik Krizi, Keynes’i krizle mücadele için birçok teklifte bulunmaya sevk etmiş, 1933 te «The Means to Prosperity», 1935 te «A Self-Adjusting Economic System» isimli makalelerini ve nihayet 1936’da kendisine ekonomi doktrinleri tarihindeki ününü sağlayan «General Theory of Employment, Interest and Money» adlı yapıtını yayımlamıştır.

J. MAYNARD KEYNES (1883 -1946)

4PEGEM AKADEMİ

TALEP VE ARZ YANLI İKTİSADİ GELENEKLER

TALEP YANLI OLANLAR ARZ YANLI OLANLAR

ü Ortodoks Keynescilik (Neo Klasik,

Keynesci Sentez)

ü Klasikler

ü Post Keynesyenler ü Yeni Klasikler

ü Yeni Keynesyenler ü Reel Konjoktür Yaklaşımı

ü Alman Tarihçi Okulu ü Avusturya Okulu

ü Marksist İktisat ü Neo Klasikler

ü Monetaristler

Monetarist (Parasalcı) Yaklaşım

ü 1960’lı yıllarda dikkat çeken parasalcı yaklaşımın öncüsü M. Friedman’dır.

ü Para arzının önemine dikkat çeken bir yaklaşımdır.

ü Ekonomideki istikrarsızlıkların nedeni para arzındaki düzensiz dalgalanmalar-dır. Bunlara göre Keynesyen politikalar kısa dönemde gelirde artış sağlayabilir fakat uzun dönemde mutlaka fiyatları arttırır (enflasyon).

ü Sürekli Gelir hipotezi geçerlidir.

ü Doğal işsizlik oranı vurgulanır.

ü Borçlanma özel sektörden olursa faizler artar,”dışlama etkisi” oluşur.

ü Enflasyon her zaman her yerde parasal bir olgudur.

ü Sıkı para politikası enflasyonla mücadelede esastır.

ü Para arzı artışı büyüme ve enflasyona göre sağlanmalıdır. (Sabit parasal artış).

ü Monetaristlere göre büyük buhranın nedeni de yanlış daraltıcı para politikalarıdır.

ü Ekonomide sabit parasal artış kuralını vurgulayan Monetaristler, kâr beklenti-siyle yatırımlarını artıran firmaların yarattığı gelir artışı durumunda herhangi bir müdahalede bulunulmaması gerektiğini düşünürler.

ü Emek arzı beklenen reel ücretin artan fonksiyonudur.

Makro Ekonominin Performans Göstergeleri

ü Enflasyon oranı (P2 − P

1 / P

1 x 100)

ü İşsizlik oranı (İş gücü − çalışan / iş gücü x 100)ü Büyüme oranı (Y

2 − Y

1 / Y

1 x 100)

K

A

-K A K

K A

K

K A

MO

K

K A K

K A

ARZ

K A

K

K A

1776

“Ulusların

1929BüyükBuhran

1960 1970 1980

2014

ınrınrın

1776

r

1776

“Ulusla

1776

“Ulusla

1776

“Ulusla

1776

“Ulusla

1776

“Ulusla

1776

“Ulusla

1776

“Ulusla“Ulusla“Ulusla“Uluslaanan

Büyükan

1929Büyük

an

1929Büyük

an

1929Büyük

ran

1929Büyük

r

1929BüyükBuhr

1929BüyükBuh

1929BüyükBuh

1929BüyükBuh

1929BüyükBuhBüyükBuh

192919601960196019601960196019601960196019601960196019601960

K K K K K

AA

K

AAA

K

A

AAAAAA

KKK

K

K

K

AAAAA

Z

A

Z

A

ARZARARARARARARAR

KKKK

AAAAAAKKKKKK

KKKK

1980198019801980198019801980198019801980198019801980

20142014201420142014201420142014201420142014201420142014

K K

A

K K

AAA

K

AAA

KKKKKK

AAA

AAA

AAA

A

A

A

A

A

A

-K-K-K

KKK

-K

KAAAAAAAKKKK

KKKK KKK

O

K

OMMMO

Nobel ödüllü ABD vatandaşı olan iktisatçının ünlü eseri “Paranın Miktar Teorisi Üzerine Çalışmalar”dır. Bu eseri 1976 yılında yayımlanmıştır. Neo-Liberal düşüncenin günümüzdeki temsilcisi olan Friedman, ABD’de Ulusal Ekonomi Araştırmaları Bürosu (NBER)’e girmiş ve burada ünlü iktisatçı Simon Kuznets ile birlikte çalışmıştır. Önceleri Keynezyen görüş çizgisinde olan iktisatçı, sonradan Chicago Üniversitesindeki çalışmasıyla bu düşünceden ayrılmıştır. M. Friedman’ın ekonomik liberalizmi, ABD’de R. Reagon’a, İngiltere’de M.Thatcher’a ve ülkemizde T. Özal’a model olmuştur.

M. FRİEDMAN ( -)(1912-2006)

5 PEGEM AKADEMİ

MAKRO EKONOMİK AMAÇ VE HEDEFLER MAKRO EKONOMİK POLİTİKALAR (ARAÇLAR)

ü Fiyat istikrarıü Para Politikası

(Para arzı, Merkez Bankası, faiz oranı ...)

ü Tam istihdamü Maliye Politikası

(Kamu harcamaları, vergiler ...)

ü Dengeli büyüme ü Gelirler Politikası (Ücret ve fi yatlar)

ü Gelir dağılımında adalet

ü Ödemeler bilançosunda denge

MAKRO İKTİSATTA TEMEL KAVRAMLAR

ü İstihdam oranı = Çalışan / İş gücü

ü İşgücüne Katılma oranı = İş gücü / Aktif Nüfus (15-64 yaş arası)

ü Bağımlılık oranı = Nüfus – Çalışan / Çalışan

ü İşsizlik oranı = İş gücü – Çalışan / İş gücü x 100

ü Enflasyon: Hane halkının en fazla tükettiği mal ve hizmet sepetinin fiyatının yükselmesidir. Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artıştır.

ü Deflasyon: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli azalışlardır.

ü Dezenflasyon: Fiyatlar genel düzeyindeki artış hızının azalmasıdır.

ü Fiyat Endeksleri: Enflasyon oranını ölçmek için kullanılır.

ü Fiyat Endeksi: Belli bir yıldaki fiyat düzeyinin, baz alınan yılın fiyat düzeyine göre ölçümüdür. Baz alınan yılın fiyat endeksi 100 birim olarak ele alınır.

ü Laspeyres Fiyat Endeksi: Temel yıl ağırlıklı, sabit sepete dayalı fiyat endeksi-dir. Baz alınan yılın üretim miktarının cari yılda da sabit kaldığı varsayıldığı için statiktir. Ekonomideki reel büyümeyi gerçekçi bir şekilde yansıtmaz.

ü Paasche Fiyat Endeksi: Cari yıl ağırlıklı, değişken sepete dayalı fiyat endek-sidir. Cari yıldaki üretimde meydana gelen değişimi gösterdiği için ekonomideki reel büyümeyi daha gerçekci şekilde yansıtır.

ü Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE): Belirli bir dönemde, ithal mallar dahil tüketicile-rin satın aldıkları belli mal ve hizmetlerin fiyatları göz önüne alınarak bulunan de-ğerdir. TÜFE’de ağırlıklar her bir mal için baz yılında yapılan harcama miktarına göre belirlenir. TÜİK tarafından TÜFE ve ÜFE’nin hesaplanmasında kullanılan son temel yıl 2003’tür.

ü Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE): Belli bir sepete dayandığından temel yıl ağırlıklı fiyat endeksidir. Bu sepet, genelde üreticilerin almış oldukları ham maddelerden ve üretimde kullanılan belli başlı girdilerden oluşturulur.

ü GSYİH deflatörü: Bir ülkede yıllık enflasyon oranının gerçeğe en yakın olarak saptanmasını sağlayan endekstir. GSYİH deflatörünün hesaplanmasında “Paasche endeksi” kullanılır.

Zımnî de" atör = 100Nominal GSYİH

Reel GSYİH

Laspeyres“Sabit mal sepetine dayanır.”

2008 2003 2008 2003

2003 2003 2003 2003

Px Qx Py Qy100

Px Qx Py Qy

⋅ + ⋅= ⋅

⋅ + ⋅2003TÜFE

Paasche“Değişken mal sepetine dayanır.”

2008 2008 2008 2008

2003 2008 2003 2008

Px Qx Py Qy100

Px Qx Py Qy

⋅ + ⋅= ⋅

⋅ + ⋅GSMH Deflatörü

Fiyat Endeksleri

Yukarıdaki fotografta yer alan insanlar, ABD’de yaşanan büyük bunalım yıllarında işsizlere verilen yemek yardı-mından yararlanan insanlardır. Fotoğraftaki kişilerin içinde bulundukları güç şartlar ve daha da önemlisi çaresizlik ve umutsuzluk yüzlerinden okuna-biliyor. 1929 yılında başlayan Büyük Bunalım’ın nedenleri ise hâlâ tartışılmaktadır. 1929’da ABD’de ortaya çıkan krizin baş-langıcı Kara Çarşamba adıyla bilinen borsadaki çöküş olarak kabul edilir.

1929 krizinin nedenleri:

ü Keynes’te efektif talep yetersizliğidir.

ü Klasikler’de reel ücretler-in yüksek olmasıdır.

ü Say Yasasında potansiyel GSMH’deki azalmadır.

ü Monetaristler’de para arzının zamanında ve yeterince arttırılamamasıdır.

6PEGEM AKADEMİ

Deflatör ve TÜFE arasındaki farklar:

ü Tüfe tüketim mallarını; deflatör tüketim, yatırım ve kamu mallarını kapsar.

ü Tüfe ithal malları kapsar; deflatör ülkede üretilen malların değerini ölçer, ithal

malları kapsamaz.

ü Yıllık enflasyon oranının gerçeğe en yakın saptanmasını sağlayan endeks zımnî

deflatördür. Çünkü Tüfe’de sepet yıllık değişmezken (Laspeyres), deflatörde se-

pet yıllık olarak değişir (Paasche).

GSYİH

Nominal GSYİH Reel GSYİH

Herhangi bir dönemde üretilen toplam çıktıyı temel alan bir yılın fiyatlarıyla ölçülendir.

Çıktının üretildiği dönemde geçerli fiyatlarla hesaplanandır.

Yıl Nominal GSMH Fiyat Endeksi

1 550 140

2 560 135

3 576 120

4 586 117

Yukarıdaki verilerin elde edildiği bir ekonomide, 3. yılın Reel GSMH’sı kaçtır?

A) 428 B) 480 C) 512 D) 576 E) 69

Nominal ve Reel GSYİH’den hareket edilerek elde edilen yılık enflasyon oranı GSYİH def-latörü ile ifade edilir. Bununla TÜFE’nin hesaplanması arasında fark yoktur. Sadece fiyat artışının hesaplanmasında baz alınan mal ve hizmet sepetleri yönünden farklılıklar vardır.

Fiyat endeksi3yıl

Reel GSYİH3yıl

120

. 100

. 100

. 100

480’dir.

Nominal GSYİH3yıl

576

Reel GSYİH3yıl

Reel GSYİH3yıl

576120

=

=

==

Cevap B

ü Nominal milli gelir; enflasyondan arındırılmamış cari fiyatlarla hesaplanan milli gelirdir.

ü Reel milli gelir; enflasyondan arındırılmış sabit fiyatlarla hesaplanan milli gelirdir.

HOCA NOTU

100F.ENominal GSYİH

Reel GSYİH=

Temel gıda maddeleri ve do-laylı vergilerdeki değişiklikler gibi fiyat değişikliklerine yol açan birtakım unsurlar TÜFE kapsamında izlenen sepetten çıkarılırsa, ulaşılan enflasyon daha dar kapsamlı olan çekirdek enflasyon olur. Amaç, fiyatlardaki değişimleri sürekli kılan unsurları tespit etmek ve daha gerçekçi enflasyon hedeflemesi yapabilmektedir. Ülkemizde Özel İmalat Sanayî Fiyat Endeksi, çekirdek enflasyon olarak adlandırılır.

7 PEGEM AKADEMİ

1992 yılında nominal GSMH ¨ 6039 milyar ve GSMH zımnî deflatörü 1,21

ise reel GSMH yaklaşık olarak kaç milyar ¨’dir?

A) 1268 B) 4991 C) 5739 D) 6039 E) 7307

GSMH deflatörü = . 100Nominal GSYİH

Reel GSYİH

Reel GSYİH= 4990,9

≅ 4991

1,21 . 100= 6039Reel GSYİH

Cevap B

MİLLİ GELİR HESAPLAMALARI

GSMH: Belli bir dönemde ülke vatandaşları tarafından üretilen nihaî mal ve hiz-metlerin piyasa değeridir.

GSYİH: Belli bir dönemde genellikle bir yıl içinde, bir ülke sınırları içerisinde üretilen nihaî mal ve hizmetlerin parasal değeridir.

GSMH hesaplanırken nihaî malların piyasa değeri ya da katma değerlerin toplamı alınır. Ara mallar dahil edilmez. Ayrıca;

ü Öz tüketim

ü İkinci el satışlar

ü Finansal işlemler

ü Kayıt dışı ekonomi

ü Çevre kirliliği

ü Kalite

ü İş saatleri de dahil edilmez.

GSMH (Y)HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

Üretim Yöntemi Gelir YöntemiHarcama Yöntemi

Y = Ücret + Rant + Kar + Faiz + Dolaylı vergiler + Amortis-manlar + Net dış faktör gelirleri

Y = C + I + G + (X - M)

Katma Değer: Bir malın üretiminin her aşamasında o malın değerine yapılan katkıdır.

GSMH ( ) ( )1 1 2 2P Q P Q= ⋅ + ⋅

ü Tüketim Harcamaları (C): Ev halkı tarafından dayanıklı ve dayanıksız tüm nihai

mal ve hizmetler için yapılan harcamalardır.

ü Yatırım harcamaları (I): Özel sektör kapsamındaki firmaların üretim - inşaat,

makine - teçhizat için, stoklar için ve örneğin ev halkının konut alımı için yaptığı

sabit yatırımları kapsar.

ü Brüt Yatırım: Sabit Yatırım + Stok Yatırım’dır.

Stok Değişken:

Bir zaman boyutuna bağlı olmadan ifade edilebilen değişkendir.

Akım Değişken:

Bir zaman boyutuna bağlı olarak ifade edilen değişkendir.

GSMH dönemsel olarak (bir zaman boyutuna bağlı olarak) ifade edildiği için akım değişkendir.

Üretim yöntemiyle GSYİH’nin hesaplanmasın-da iki yöntem vardır. İlki, ekonomide üretilen nihai mal ve hizmetlerin kıymetlerinin toplanması; ikincisi katma değer yöntemidir. Bir yıl içerisinde üretilen nihai mal ve hizmetlerin miktarının piyasa bedeliyle çarpıl-ması, üretim yöntemiyle gelir hesaplanmasında nihai malların toplam değerlerinin hesaplanması yöntemi kul-lanılmaktadır. Katma Değer ise her üretim aşamasında üretim değerindeki artışdır. Katma değerlerin toplamı nihai malın parekende satış değerine eşittir. Bir malın ara mal mı nihai mal mı olduğunun saptanmasın-daki güçlüklerin aşılması için GSYİH’nin hesaplan-masında katma değerlerin toplanması yöntemi tercih edilmektedir.

Ülkemizde 2005-2009 yılları arasında GSYİH’yi oluşturan harcamalar içinde en büyük pay özel tüketim harcamalarıdır.

İkinci sırada özel yatırım harcamaları ve kamu harcamaları yer almak almaktadır.Ayrıca Keynes’e göe toplam harcamaların en az değişkenlik gösteren unsuru tüketim harcamalarıdır.

HOCA NOTU

8PEGEM AKADEMİ

ü Kamu harcamaları (G): Kamu kurum ve kuruluşlarının eğitim, sağlık ve savun-

ma gibi alanlarda satın aldığı mal ve hizmet alımlarıyla kamu personeline yapı-

lan ödemeleri kapsar. Devletin sosyal amaçlı yaptığı sübvansiyon ve transferleri

de kapsar fakat bunlar cari yıl içinde üretilen mal ve hizmetlerin satın alınması

karşılığı ödenmediği için GSYİH’nin hesabına dahil edilmez.

ü İhracat (X), İthalat (M): Bir ülkenin başka ülkeye yaptığı ihracat GSYİH dahil

edilir. İthalat ise ithalatın yapıldığı ülkenin GSYİH’sine dahil edildiği için, ihracatı

yapan ülkenin GSYİH’sinden çıkarılır. Yani milli gelir hesaplanırken ithalatı oluş-

turan yurt içi harcamalar GSYİH’ye dahil edilmez. İhracat ve ithalat arasındaki

fark ise net ihracattır. (NX)

Bir ekonomideki nihai satışlar, tüketim harcamaları, sabit yatırım harcama-ları, kamu harcamaları ve net ihracatın toplamından oluşur.

ü Nihai satışlar = C + I + G +NX

Buna göre ekonomideki stok yatrımları, GSYİH ile nihai satışlar arasındaki farka eşittir.

Is = GSYİH - Nihai satışlar

ü GSYİH > Nihai satışlar ise;

" firmaların stok yatırımları artar. O yıl üretilen nihai malların bir kısmı sa-tılmıştır.

ü GSYİH < Nihai satışlar ise;

" firmaların stok yatırımları azalır. Ekonomide o yıl üretilen mallardan daha

fazla satılmıştır.

Potansiyel GSMH: Bir ekonomideki tüm üretim faktörlerinin üretime koşulduğu

yani tam istihdam düzeyindeki üretimi ifade eder. Enflasyonist ve deflasyonist açı-

ğın belirlenmesinde potansiyel GSMH düzeyi baz alınır.

Cari GSMH < Potansiyel GSMH → Deflasyonist Açık

Cari GSMH > Potansiyel GSMH → Enflasyonist Açık

Ekonomi potansiyel GSMH düzeyindeyken oluşan açık ya da fazla yapısal açık ya

da fazlayı gösterir.

GSYİH Açığı = Potansiyel çıktı − Cari (fiili) çıktı

GSMH = GSYİH + NFG (Yurt dışındaki vatandaşların ve yurt içindeki yabancıların geliri)

SMH = GSMH − Amortismanlar

MG = SMH – Dolaylı Vergiler

KG = MG − Dağıtılmayan Kârlar − S.G.K. − Kurumlar Vergisi + Transfer ödemeleri + Sübvansiyonlar + Kamu Borçlanma Faizleri

HG = KG − Kişisel Vergiler (Dolaysız Vergiler)

Net dış alem faktör gelirleri: Dış alemden gelen faktör gelirleri – Dış aleme giden

faktör gelirleridir.

NFG = Ülke vatandaşlarının yurt dışı kazançları - Yabancıların yurt içi kazançları

GSMH = GSYİH + NFG

NFG negatif ise;

GSMH < GSYİH

NFG pozitif ise;

GSMH > GSYİH

NFG sıfır ise;

GSMH = GSYİH

GSMH: GSYİH + NFG

SMH = GSMH – Amortismanlar

MG = SMH – Dolaylı Vergiler

KG = MG – DK – SGK – Kurumlar Vergisi + Transfer Ödemeleri

HG = KG – Kişisel Vergiler

HOCA NOTU

GSYİH – =Amortisman SYİH

YİHSYİH – =DolaylıVergiler

YİH MHNFG+ =

GSYİHAçığı

= –Potansiyel

Çıktı

CariÇıktı

CariGSMH

> =Potansiyel

GSMH

Enflasyonist

Açık

CariGSMH

< =Potansiyel

GSMH

Deflasyonist

Açık

Ekonomi potansiyel GSMH düzeyindeyken oluşan açık ya da fazla yapısal açık ya da fazlayı gösterir.

9 PEGEM AKADEMİ

Dış Alem Faktör Gelirleri: İlgili ülkenin vatandaşları tarafından ülke dışında üre-

tilen değerlerdir.

Dış Alem Faktör Giderleri: İlgili ülkenin vatandaşı olmayanların ürettiği değerler-

dir.

GSMH=Yerleşik vatandaşlar tarafından üretilen değerler + Dış alem faktör gelirleri

GSYİH=Yerleşik vatandaşlar tarafından üretilen değerler + Dış alem faktör giderleri

Dış alem faktör gelirleri > Dış alem faktör giderleri → GSMH > GSYİH

Dış alem faktör gelirleri < Dış alem faktör giderleri → GSMH < GSYİH

Net Yatırım = Gayrisafi Yatırım – Amortismanlar

Bir ülkenin üretim kapasitesindeki artış, net yatırımları artırır; üretim kapasitesindeki

azalış ise net yatırımları azaltır.

Amortismanlar > Gayrisafi Yatırım ise:

Net yatırımlar negatiftir; toplam sermaye stoğu azalır.

Amortismanlar < Gayrisafi Yatırım ise:

Net yatırımlar pozitiftir; toplam sermaye stoğu artar.

KPSS

Gayrisafi yurt içi hasıla = 3000

Dış alemden net faktör gelirleri = 200

Gayrisafi yatırım = 500

Net yatırım = 400

Dolaylı vergiler = 400

olan bir ekonomide millî gelir kaçtır?

A) 2300 B) 2500 C) 2700 D) 2900 E) 3100

GSMH = GSYİH + NFG

=3000+200

= 3200

Net Yatırım = GS yatırım - Amortismanlar

400 = 500 − Amortismanlar

Amortismanlar = 100

SMH = GSMH − Amortismanlar

=3200 − 100

= 3100

MG = SMH − Dolaylı vergiler

=3100 − 400

= 2700

Cevap C

NFG = Dış alem faktör gelirleri – Dış alem faktör giderleri

GSMH > GSYİH = Dış alem faktör gelirleri > Dış alem faktör giderleri

GSMH < GSYİH = Dış alem faktör gelirleri < Dış alem faktör giderleri

HOCA NOTU

Net Yatırım = GSyatırım – Amortisman

ü GSyatırım>Amortisman:

Net yatırım pozitiftir. Toplam sermaye stoğu artar.

ü Amortisman>GS yatırım:

Net yatırım negatiftir. Toplam sermaye stoğu azalır.

Dağıtılmayan kârlar kamu geliri değildir. İşletmeler genellikle yeni yatırımlarını finanse et-mek için dağıtılmayan kârlarını kullanırlar.

10PEGEM AKADEMİ

ÖNEMLİ ÖZDEŞLİKLER

¶ Devletin olmadığı bir ekonomide:

ve

S Y C I Y C

+ + ⇒

↓ ↓

= − = −

Y = C S Y = C I I = S

¶ Devletin olduğu bir ekonomide:

+ +Y = C I G

¶ Devletin olduğu dışa açık bir ekonomide:

( )Y = C + I + G + NX

¶ Harcanabilir gelir:

d R

R

ve

C Y S Y T T S

Y Y T T S I G NX

+ − +

= − = + − −

= + − − + + +

− + − +

d R d

R

Y = Y T T Y = C S

S I = (G T T) NX

¶ Sızıntılar = Enjeksiyonlar

R

R

S T M I G X T

S I (G T T) NX

+ + = + + +

− = + − +

Özel sektör dengesi

Bütçe dengesi

Dış ticaret dengesi

→ → →

¶ T − (G + TR) → Bütçe fazlası → T > G → Negatif

(G + TR) − T → Bütçe açığı → G > T → Pozitif

¶ Denk bütçede:

(T = G) ve (I = S)’dir.

¶ (X − M) → NX → Pozitifse → Dış ticaret fazlası (X > M)

(X − M) → NX → Negatifse → Dış ticaret açığı (X < M)

¶ GSYİH’da değişik bakış açıları:

D R

R

C I G NX Y (T T )

C I G NX C S (T T )

+ + + = + −

+ + + = + + −

¶ Vergi gelirleri = G + Bütçe fazlası

¶ Harcanabilir kişisel gelir = GSMH − Toplam kamu gelirleri

Özel tasarruflar = Harcanabilir kişisel gelir − Özel tüketim harcamaları

Kamu tasarrufları = Kamu gelirleri – Kamu harcamaları

Ulusal tasarruflar = Özel tasarruflar + Kamu tasarrufları

Sızıntılar:

ü Tasarruf (S)

ü Vergi (T)

ü İthalat (M)

Enjeksiyonlar:

ü Yatırım (I)

ü Kamu harcaması (G)

ü İhracat (X)

11 PEGEM AKADEMİ

makro ekonomİk kuramların karşılaştırılması

KONU

KLASİK KEYNESYEN MONETARİST

Ekonominin Dengesi Uzun vadede tam istihdamda dengede

Doğal olarak tam istihdamın altın-da dengesiz

Uzun vadede tam istihdamda dengede

Fiyat-Ücret Esnekliği Evet Hayır Evet

Paranın Dolaşım Hızı İstikrarlı İstikrarsız Tahmin edilebilir

Enfl asyon Nedeni Aşırı para arzı Aşırı toplam talep

Aşırı para arzı

İşsizliğin Nedenleri Kısa vade fi yat ve ücret ayarla-ması

Yetersiz toplam talep

Kısa vade fi yat ve ücret ayarlaması

Para Politikasının Etkisi

Toplam talep ve fi yatları değiştirir.

Yatırımı ve gerçek GSYİH’yi etkileyen faiz oranlarını değiş-tirir.

Toplam talep ve fi yatları değiş-tirir.

Maliye Politikasının Etkisi

Zorunlu değil toplam talebi değiştirir.

Harcama çarpanı Dışlama etkisi nedeniyle etkisiz

Kaynak: Irvin B. TUCKER, Makroekonomiks for Today, Second Edition, South-Western College Publishing, Newyork 1999, s.384

Yap yap nereye kadar.Yaptığım iş GSYH’da

katılmıyooo...Kayıt dışımıyım beeen....

* “Herkes için iktisat” JIM STANFORD

makro - pegem.netpegem.net/dosyalar/dokuman/3122013170350pages from 6...leriyle iktisadı öğretmek...

Documents