“มะล” ไมดอกมหศจรรย ชญญา ทพานกะ นกวชาการเกษตรชานาญการพเศษ

สานกสงเสรมและจดการสนคาเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร

“มะล” เปนไมดอกทมคณคาทางจตใจ ใชเปนสญลกษณวนแม เนองจากคนไทยถอดอกมะลเปนดอกไมมงคล นยมนามารอยเปนมาลยเพอบชาพระ ทงยงมสขาวบรสทธ สงกลนหอมไปไกลและหอมไดนาน ผลดอกไดตลอดทงป เปรยบไดกบความรกอนบรสทธทเปยมไปดวยความเมตตากรณาทไมมทสนสดของแมทมตอลกไมมวนเสอมคลาย ไมมพษมภย มแตความชมชนใจ ดงความหอมของดอกมะล แมในประเทศเพอนบานของเรา ไดแก อนโดนเซย และฟลปปนส กใหความสาคญกบดอกมะล โดยกาหนดให เปนดอกไมสญลกษณประจาชาต หมายถงความบรสทธ ความรกอมตะชวนรนดร และความสงสงสงางาม

ดอกมะลถกนามาใชประโยชนในหลายรปแบบ เชน นามารอยเปนพวงมาลย ทาดอกไมแหง บหงาประดบพานพมบชาพระ ใชในงานพธตาง ๆ ใชดอกอบขนมและอบใบชาใหมกลนหอม นอกจากนน ยงนยมปลก ตนมะลเปนไมประดบบาน

คณคาของมะล ไมจากดเฉพาะแตดอกและตน แตแทบทกสวนทงราก ใบ กเปนประโยชนในแงเปนสมนไพรใชรกษาโรค โดยรากของมะลรกษาไดสารพดโรค ทงปวดเมอย เคลดขดยอก เลอดออกตามไรฟน แกรอนใน และชวยรกษาหลอดลมอกเสบ สวนของใบใชรกษาไข รวมทงอาการปวดทอง แนนทอง ทองเสย ชวยรกษาแผลฟกชา แผลเรอรง โรคผวหนง ตลอดจนชวยบารงสายตาและขบนานมสตรทมครรภไดดวย สวนของดอก ชวยบรรเทาอาการปวดหว ปวดทอง โรคบด ผนคน รวมทงเปนยาหอมบารงหวใจไดอยางดเยยมอกขนานหนงดวย

ในสวนของผทรสกตงเครยดจากการทางานหรอมความไมสบายกายไมสบายใจ นามนหอมระเหยสกดจากดอกมะล ชวยลดอาการซมเศรา ทาใหจตใจสงบ เกดความมนใจ มองโลกในแงด ทาใหรสกผอนคลาย บรรเทาอาการหดเกรงและความเจบปวดของกลามเนอ และทาใหเกดอารมณรก อกทงยงชวยบารงผว ชวยระงบพษและบรรเทาอาการเปนหวด ไอ ลดนามก แตสตรมครรภไมควรใชหรอลดขนาดการใชลงจนกวาจะใกลคลอด เพราะจะทาใหคลอดงาย

นามนหอมระเหยจากดอกมะล (absolute oil) จดวาเปนนามนหอมระเหยทมราคาแพงทสดในตลาดโลก และไดรบการขนานนามวาเปน King of essential oils หรอ King of flower oils (สวนกหลาบ เปน Queen of essential oils) จากพชสกลมะลทมอยทวโลก ประมาณ 200 ชนด มอย 3 ชนด ทใชกนทวไปในการสกดนามนหอมระเหย ไดแก Jasminum grandiflorum, Jasminum sambac และ.Jusminum auriculatum ซงชนดทสองเปนชนดทพบทวไปในเขตรอน รวมทงบานเรา ซงนามนหอมระเหยทสกดจากดอกมะลชนดน ไดรบการยกยองวาเปน King of essential oils อยางแทจรง เนองจากใหกลนหอมทบงบอกความเปนชาย ความสดใส ราเรง ไดดกวา (more masculine in scent) อก 2 ชนด ซงในการสกดนามนหอมระเหย ปรมาณ 1 กรม ตองใชดอกมะล จานวนมาก ถง 8,000 – 10,000 ดอก

ในแงของธรกจ มบคคลตาง ๆ ทเกยวของมากมายในวงการ มะล เชน ผผลตตนพนธ ผรบซอและสงกงพนธใหกบผผลตตนพนธ เกษตรกรผปลกมะล ผรบจางรอยมาลย ผรวบรวมมะลสงปากคลองตลาด และตลาดใหญอน ๆ ซงเรยกกนวา เจาของอาง ผรบจางขบรถขนสงมะลและพอคาแมคาไปสงทปากคลองตลาด พอคาแมคาทรบซอและขายดอกมะล และพวงมาลย ทตลาดใหญ เชน ปากคลองตลาด ตลาดสมมเมอง ตลาดไท พอคาแมคาปลกรอยพวงมาลยขายใน

ชมชนตาง ๆ พอคาแมคาขายดอกมะลตามสแยกไฟจราจร ผผลตวสดอปกรณทเกยวของกบการปลกมะล และรอยมาลย ผสงออกดอก ตน และพวงมาลยดอกมะล เปนตน

พชสกลมะล (Jasminum) วงศ Oleaceae มชอสามญวา Jusmine ซงมรากคามาจากภาษาอารบค วา “Jessanime”และภาษาเปอรเซยน วา “Yasmin” หรอ “Yasmyn” หมายถง กลนหอม หรอ นาหอม ทพบ ในประเทศไทย มอยไมนอยกวา 31 ชนด ซงมชอเรยกแตกตางกนไปในแตละทองถน ชนดทพบทวไป เชน มะลลา มะลซอน มะลฉตร มะลงาชาง มะลหลวง มะลพวงหรอมะลล มะลฟโจ มะลเขยวกะแต มะลเขยวงหรอมะลกานแดง พทธชาด ปนหย เปนตน ดอกมะลสวนใหญมสขาว แตดอกมะลสเหลองกม ชอวา มะลพทธชาดดอกสเหลอง โดยจะมดอกสเหลองสด และออกเปนชอไดมากถง 30 ชอ

มะลลา (Jasminum sambac Ait.) คอ มะลทปลกเปนการคา มดอกสขาว กลนหอม ออกดอกตลอดป ดอกออกมากในชวงฤดรอน (มนาคม-มถนายน) และฤดฝน (กรกฎาคม-ตลาคม) แตในฤดหนาว (พฤศจกายน-กมภาพนธ) ดอกออกนอย และมขนาดเลก พนธทนยมปลก ไดแก พนธราษฎรบรณะ ซงออกดอกดก ตอเนอง และดแลใหดอกดกไดงาย พนธเพชรหรอพนธเพชรบร ดอกมขนาดใหญกวา ออกดอกตอเนอง พนธแมกลอง ดอกใหญแตขอหาง ออกดอกไมตอเนอง พนธชมพร ดอกเลก แมคาพอคารอยมาลยไมคอยนยม

จากขอมลรายงานภาวะการผลตพชรายเดอน ของกรมสงเสรมการเกษตร (มกราคม-กรกฎาคม 2554) จานวนครวเรอนเกษตรกรทปลกมะล 6,000 กวาราย ใน 38 จงหวด พนทปลกทวประเทศรวม 8,740.80 ไร จงหวดทมพนทปลกมะลมาก 10 อนดบแรก ไดแก นครสวรรค กาแพงเพชร นครปฐม ราชบร นครศรธรรมราช จนทบร นครราชสมา อดรธาน ลพบร นนทบร ผลผลตรวมทงประเทศ 7,905.34 ตน ผลผลตสวนใหญใชภายในประเทศ

ตลาดคามะลทใหญทสดในประเทศไดแก ปากคลองตลาด รองลงไปนาจะเปนตลาดสมมเมอง และ ตลาดไท จากการสอบถามขอมลผคารายใหญในปากคลองตลาด ทาใหทราบวาปรมาณดอกมะลทงหมด ทเขาสปากคลองตลาดในปจจบนลดลงกวาแตกอนมาก โดยเฉลยประมาณ 10 ตนตอวน คดเปนเงนหมนเวยนในตลาด ประมาณ 2 ลานกวาบาทตอวน ราคามะลในปากคลองตลาดยงไมมการรวบรวมอยางเปนทางการ จงใชราคาของตลาดสมมเมอง ซงราคาเฉลยในป 2553 สาหรบมะลดบ ประมาณ 189 บาทตอลตร และมะลแช ประมาณ 137 บาทตอลตร ในขณะทในป 2554 ราคามะลดบ ชวงเดอน มกราคม-กรกฎาคม ประมาณ 216 บาทตอลตร และมะลแช ประมาณ 141 บาทตอลตร (1 ลตร ประมาณ 6-7 ขด โดยมะลบาน ชง 7 ขด มะลตางจงหวดชง 6 ขด เพราะตองเสยคาขนสงมาไกลกวา) ราคาดอกมะลจะสงในชวงฤดหนาว ซงผลผลตมนอย ราคาเฉลย ชวงธนวาคม 2553 – กมภาพนธ 2554 ประมาณ 264 บาทตอลตร และอกชวงทราคาสง คอ ชวงเทศกาลวนแมแหงชาต ราคาเฉลย เดอนสงหาคม 2553 ประมาณ 202 บาทตอลตร สาหรบมะลดบ และ 176 บาท สาหรบมะลแช แตจากทเคยไปเยยมสวนและพดคยกบเกษตรกร ทงทอาเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม อาเภอเมองและอาเภอเกาเลยว จงหวดนครสวรรค ราคาดอกมะลในชวงฤดหนาวทผานมา ราคาสงมาก ทานผอานคงจาไดวามชวงทอากาศหนาวเยนมากนานประมาณ 3 สปดาห ชวงนน ราคาดอกมะลสง 500-1,000 บาทตอลตร (ราคาทปากคลองตลาด) ซงโดยทวไปในชวงทดอกมะลบานเราราคาสง และมปรมาณนอย ในฤดหนาว ผคาตองสงมะลเขามาจากประเทศอนโดนเซย ซงราคาถกกวามะลไทยแตคณภาพตากวา เมอนามารอยเปนพวงมาลยแลว สจะเปลยนเปนสคลาลง

ไมทน มอายการใชงานประมาณ ๑-๒ วน แตการนาเขามะลจากอนโดนเซย กมขอดในชวงทขาดแคลนดอกมะลไทย ทาใหชวยควบคมราคามะลของไทยไมใหสงมากเกนไป

ศพทในวงการคามะล

มะลดบ หมายถง มะลทเกบในชวงเชาไมเกน 12.00 น. ดอกจะออกสเขยว และดอกแนน เกบไวใชงานไดนานกวา

มะลหอม หมายถง มะลทเกบชวงบายตงแต 12.00 -18.00 น. จะทาใหดอกสขาวและหอมกวาเกบในชวงเชา แตบานเรวกวา

มะลบาน เดมหมายถง มะลในเขตกรงเทพมหานคร แตชวงหลงมพนทปลกนอยลง จงเรยกมะลทมาจากอาเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม วา มะลบาน แทน แตปจจบนมะลทมาจากจงหวดอน ๆ เชน กาญจนบร เพชรบร กเรยก มะลบาน สวนมะล จากจงหวดนครสวรรค และกาแพงเพชร จะเรยกวา มะลตางจงหวด

มะลแช หมายถง มะลทขายไมหมดในวนนน ตองแชคางคนเกนกวา 1 วน

มะลเมด หมายถง ผลตภณฑในรปดอกมะล

อางมะล หมายถง จดรบซอและรวบรวมผลผลตมะล เนองจากจะมอาง เชน อางซเมนตสาหรบแช หรอทภาษาชาวบานเรยกวา ซาวมะล กอนเขาสขบวนการคดแยกและบรรจเพอสงจาหนาย หรอนาไปแปรรป สงไปยงปากคลองตลาด และแหลงจาหนายอน

ตลาดตางประเทศ มบางโดยสงออกไปทงในรป ดอกมะล พวงมาลยดอกมะล และตนมะล ขอมลจากกรมวชาการเกษตร มลคาการสงออกในรปของพวงมาลยดอกมะลเพมขนทกป จากป 2551-2553 คดเปนมลคา 379,467, 599,756, 1,171,674 บาท ตามลาดบ ตนมะลกเปนไปในทศทางเดยวกน คอ มลคาการสงออกเพมขนทกป จากป 2551-2553 คดเปนมลคา 263,987, 620,943 2,490,791 บาท ตามลาดบ สวนการสงออกในรปดอกมะลในป 2553 คดเปนมลคา 49,390 บาท ลดลงจากป 2552 ถง รอยละ 85 โดยในป 2553 ประเทศทไทยสงออกพวงมาลยดอกมะลไปมากทสด เรยงตามลาดบ คอ สวสเซอรแลนด สหรฐอเมรกา เดนมารก เยอรมน สวเดน และเนเธอรแลนด สวนตนมะล สงออกไปมากทประเทศญปน สหรฐอาหรบเอมเรต การตา และคเวต สวนดอกมะล สงออกไปมากทประเทศสาธารณรฐประชาชนจน มาเลเซย และเดนมารก

การผลตมะลใหออกดอกมาก สมาเสมอ แนะนาดงน

1. ตดแตงกงรปทรงสเหลยมดานเทา (ลกเตา) หรอสเหลยมทรงสง กาจดวชพช แลวใสปยและรดนา ตามทนทหลงตดแตงกง โดยใสปยคอก และปยเคมทางดนสตร 16-16-8 สาหรบดนเหนยว 8-16-16 สาหรบดนทราย และ 15-15-15 สาหรบดนทวไป ในอตรา 50-120 กรมตอตน ขนกบขนาดและความสมบรณของตน หลงจากนนใสเดอนละครง ในฤดรอนและฤดฝนเพอบารงตน สาหรบในฤดหนาว ซงดอกออกนอยและดอกม ขนาดเลก ควรใสปยเคมทางดน สตร 15-15-15 สลบกบสตร 12-24-12 ในอตรา 50 กรมตอตน ทก 2 สปดาห

2. ถาตองการใหตาดอกผลออกมาไดพรอม ๆ กนเปนชด ควรฉดพนสารโพแทสเซยมไนเตรท เขมขน 2.5 เปอรเซนต (สาร 500 กรมตอนา 20 ลตร) พนในวนตดแตงกง สารดงกลาวเปนทงปยและสารทาลายการพกตวของตา

สามารถกระตนใหมะลผลตาได 80-90 เปอรเซนต และใชพนแทนปยทางใบไดทก 20-40 วน (ทก ½ ถง 1 รอบ ของการผลตดอก) หรอหากใชปยทางใบใหใชปยสตรธาตอาหารตวกลางสง เชน 15-30-15, 17-34-17 เปนตน

3. การสงเสรมพฒนาการเกดดอกและคณภาพดอก โดยพนสารชะลอการเจรญเตบโตของมะล ไดแก สารคลอมควอทคลอไรด (CCC : ไซโคเซล) อตรา 10 มลลลตร ตอนา 20 ลตร หรอสารเมพควอทคลอไรด อตรา 0.175 มลลลตร ตอนา 20 ลตร หลงวนตดแตงกง 10 วน มะลจะสะสมอาหารในตนมากขนหลงฉดพน และทาใหเพมนาหนกดอกไดถง 17.4 เปอรเซนต

การปองกนกาจดหนอนเจาะดอกมะล ซงระบาดมากในชวงฤดฝน และฤดหนาว แนะนาใหใชสารกาจดแมลงประเภทแบคทเรย เชน เดลฟน อตรา 40-60 กรมตอนา 20 ลตร หรอใชสารเคม อมดาโครปรด หรอ ฟโปรนล หรอ อะบาเมกตน พนทก 5-7 วน ในชวงทพบการระบาด และขณะนกรมวชาการเกษตร กาลงศกษาการใชไสเดอนฝอยสไตเตอรนมา ฉดพนควบคมหนอนเจาะดอกมะล ซงหากประสบความสาเรจจะเปนอกทางเลอก หนงใหเกษตรกร

ดอกมะล สขาวบรสทธ เปรยบประดจความรกจากใจแม

ทเฝาคอยหวงใยคอยดแล รกแนแทไมมวนเสอมคลาย

ยามลกทกขแมนนทกขยงกวา แมหวงหาอาทรไมหางหาย

ยามปวยไขรองไหไมสบาย แมโอบกายอยเคยงขางไมรางรา

อกมะล มกลนหอมจรงจต ไมเปนพษชวนใหเสนหา

เปรยบรกแมไมมวนเลกรา ความเมตตาเปยมทนลนหวใจ

วนแมเวยนมาบรรจบครบอกครง รกแมยงมนคงไมสงสย

ลกควรเตรยม “มะล” จากหวใจ กมกราบไหวระลกถงพระคณ...

มะล ไมดอกมหศจรรย..วนน คณนามะล ไปกราบเทาแม หรอยง... ขอขอบคณ

- เจคลอ ปากคลองตลาด

- เจาหนาทและเกษตรกรผปลกมะล จงหวดนครปฐม นครสวรรค และราชบร

- คณอรณ ปนนาผล ผจดการบรษท แองโกลไทย เคมคล ซพพลายส จากด

- คณสมพงษ ยอดสงา ศนยวจยพชสวนศรสะเกษ กรมวชาการเกษตร

ตวอยางมะลชนดตาง ๆ ทพบในประเทศไทย

มะลพทธชาดหลวง มะลงาชาง

มะลเขยวกระแต มะลลา

มะลพวง หรอ มะลล มะลพทธชาดดอกเหลอง

แปลงปลกมะลแบบยกรอง เปนแบบทพบเฉพาะ แปลงปลกมะลในสภาพทดอนทวไป ในอาเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม

การตดแตงทรงพมทรงสเหลยมดานเทา (ลกเตา) การใชกากนาตาลลอผเสอหนอนเจาะดอกมะล

ชวยลดแมลงศตรมะลได 30%

มะลลา ออกดอกตลอดป มดอกดกชวงฤดรอน และฤดฝน ผรบจางเกบดอกมะล คาจางเกบ ฤดหนาวดอกนอย และดอกเลก กโลกรมละ 40-50 บาท

ขบวนการหลงการเกบเกยวดอกมะล

มะลทเกบจากแปลง คณภาพทตองการ ทมาของคาวา “อางมะล” คออางซาวดอกมะล ดอกตม สขาวกานยาว ทเกบจากแปลงจะตองนามาซาวนาเยนใหดอกแขงรดตว

มะลทผานการซาวนาเยนแลว จะนามาบรรจในกระสอบทมนาแขง หรอใสถงวางในถงนาแขง

แรงงานรอยดอกมะลทจงหวดนครสวรรค พวงมาลยทรอยแลว จะถกบรรจใสถงพลาสตก ไดคาจางรอย พวงละ 60-75 สตางค ถงละ 15-20 พวง

บรรจพวงมาลยถงละ 15 - 20 พวง ได 30 ถง กลองโฟมจะระบชอผรบซอทปากคลองตลาด ในกลองโฟมโดยเรยงสลบกบชนนาแขง โดยผซอเปนผลงทนคากลอง

พวงมาลยดอกมะลแบบตาง ๆ

“ปากคลองตลาด” ตลาดดอกมะลทใหญทสดในประเทศไทย

เจาหนาทกรมสงเสรมการเกษตรออกสารวจปญหาการผลตมะล

นกวชาการเกษตรกรมสงเสรมการเกษตรและกรมวชาการเกษตร ออกสารวจปญหาหนอนเจาะดอกมะล