De UitloperMagazine voor leden en relaties van IVN Amersfoort e.o.

In deze Uitloper Nationale Grutto gaat mondiaal

Veel activiteiten in komende maanden

Het hoe en wat van de Hazelaar

Laatste oproep: stem mee over een nieuwe naam 

Lente 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

dag in het teken van duurzaamheid. Vrijdag 22 april, 20 uur: start van de 1001-soortendag,met lezingen over vleermuizen en nachtvlinders,waarna de avond- en nachtexcursies beginnen. HetGroene Huis, Schothorsterlaan 21. Zie verderop. Zaterdag 23 april, 6.00 uur: voortgang van de 1001-­soortendag, met vogels determineren in Park Schot­horst. Start bij het Groene Huis. Zondag 24 april van 10.00-17.00 uur, is de afsluitingvan de feestelijkheden rond de opening van hetGroene huis. Plus de voortzetting van de 1001-soor­tendag. Het IVN staat daar met een kraam. 18 en 21 mei: Natuuracademie over grassen, russenen zeggen. Zie www.hetgroenehuisamersfoort.nl . Zondag 22 mei, 14.00 - 16.00 uur: IVN-wandeling doorBokkeduinen. Start: parkeerplaats bij Fit AcademieBokkeduinen, Sportpark Bokkeduinen 11, 3819 BDAmersfoort. Zie verderop in dit blad.

 Zaterdag 5 juni, van 13.00 -17.00 uur, in en rond hetGroene Huis aan de Schothorsterlaan: viering van 40jaar IVN Amersfoort e.o. met lezingen, wandeling,natuurfilm, minicursus natuurfotografie, uilenballenuitpluizen, bomen zagen, zoete broodjes bakken,foto-expositie, muziek en meer.

AgendaDinsdag 1 maart, 20.00 uur: natuurlezing: stadsvogelsen stadsvogeltellingen, door Jip Louwe Kooijmans.Het Groene Huis, Schothorsterlaan 21, 3822 NAAmersfoort. Gratis toegang. Zie verderop in dit blad.

Woensdag 2 maart, 14.30 - 16 uur: natuurtekenlesvoor kinderen in de Groene Belevenis, Hamersveld­seweg 107, Leusden. Meer informatie: www.degroe­nebelevenis.nl onder vrijetijdsbesteding>kinderacti­viteiten. Vrijdag 4 maart, 9.30 - 11 uur: met je peuter de natuurontdekken. Start in de insectentuin van het GroeneHuis, Schothorsterlaan 21, Amersfoort. Kosten: 7,50euro per peuter. Meer informatie: susan@ontdekhet­buiten.nl . Zondag 6 maart, 14.00 - 16.00 uur: voorjaarswandelingdoor natuurgebied De Schammer. Start: parkeer­plaats Hockeyclub Leusden, Schammersteeg 2,Leusden. Gratis. Geen honden. Organisatie: UtrechtLandschap. 16 en 19 maart: Natuuracademie over mossen. Meerinfo: www.hetgroenehuisamersfoort.nl Zondag 20 maart, 14.00 - 16.00 uur. IVN-wandelingdoor bos en hei rond de piramide van Austerlitz. Start:parkeerplaats Pannenkoekenhuis Bergzicht, Doorn­seweg 23, Woudenberg. Zie verderop in dit blad. Maandag 4 april, 20 uur: algemene ledenvergaderingvan het IVN. In het Groene Huis, Schothorsterlaan 21,Amersfoort. Dinsdag 5 april, 20 uur: natuurlezing: de 1001-soor­tendag, door Kees de Heer, Renée van Assema en een'mystery guest'. Het Groene Huis, Schothorsterlaan21, 3822 NA Amersfoort. Gratis toegang. Zie verderopin dit blad. Vrijdag 8 april t/m zondag 10 april. IVN-weekeindenaar De Pelen en de Maasduinen. Ons onderkomenis het Siemenshuis in Arcen. Zie verderop in dit blad. Zondag 17 april, 14.00 -16.00 uur: IVN-fietsexcursielangs weidevogels in Arkemheen. Start: station Vat­horst, Veenweg 4, 3829 MJ Hooglanderveen. Zie ver­derop in dit blad.

Woensdag 20 april : start van het feest rond de offi­ciële opening van het Groene Huis aan de Schot­horsterlaan 21, met kinderactiviteiten. Donderdag 21 april. Het Groene Huisfeest staat deze

2

De Uitloper

De UitloperVan de redactieHeel belangrijk, dat het begrip duurzaamheid aan de naamvan het IVN is toegevoegd. Dat behoeft hier geen verdereuitleg, of onderbouwing.Maar… de redactie wordt er wel lichtelijk tureluurs van.Want stel dat je een nieuwe winterjas nodig hebt. Eenbontjas is natuurlijk helemaal uit den boze. Maar wat doeje met de dertig jaar oude prima bontjas die nog in de kasthangt?Een fleece-jas, of een met een polyester vulling kan ookniet, want als je die wast komen er kleine deeltjes van inde plastic soep in de oceanen terecht.Een donsjas dan maar? Nee, want je moet er niet aandénken dat het dons van de buik van levende eenden enganzen wordt gerukt.Natuurlijk: het goede oude wol! Totdat je leest dat wol eenhogere milieubelasting heeft dan andere materialen omdatherkauwers veel broeikasgas uitstoten en er veel land enwater nodig is. En het is ook nog de vraag hoe het zit metde kleurstoffen.Pffft. Nu resteert nog maar één oplossing: eenwinterslaap…Maar dit allemaal terzijde. Het wordt lente en dus kunnenwe deze keuzes driekwart jaar voor ons uitschuiven.In dit nummer een duurzaam verhaal van Chris MaasGeesteranus van de werkgroep Duurzaamheid. Niet overwinterjassen, maar over trekvogels, in het bijzonder deGrutto.Arie van den Bremer bestudeerde een jaar lang de Hazelaaren brengt daar verslag van uit.Dan staat het de komende tijd bol van de activiteiten: deopening met Groene Dag van het Groene Huis, het feestrond het veertigjarig bestaan van onze eigen IVN-afdeling,het IVN-weekeinde en natuurlijk de gebruikelijke lezingenen natuurwandelingen.Verder zou de redactie het heel fijn vinden als meer men­sen alsnog een keuze voor een nieuwe naam voor dit bladmaken. Nu hebben er een schamele twintig gereageerd.Aan hen dank.En er was deze keer wat extra ruimte. Zo ontstond er plekvoor enkele jaarverslagen van werkgroepen. 

Bij de voorpagina

Lente! Dat betekent knokken voor een eigen gebiedje eneen leuke vrouw. Deze meerkoetmannen gaan er hard in.Over een paar weken zitten ze als een voorbeeldige ouder,met grote verantwoordelijkheidszin, op hun drijvende nestte broeden. 

4    

Van de voorzitter    

5    

Op weg naar een nieuwe naam    

6    

IVN-weekeinde    

7    

Natuurlezingen    

8    

Natuurexcursies    

10    

Interview Joop Vos    

12    

Geheimen van de Hazelaar    

14    

Nationale vogel gaat mondiaal    

COLOFONDe Uitloper is het kwartaalblad van hetInstituut voor Natuur- en Milieueducatieen Duurzaamheid Amersfoort e.o. (IVN)Postbus 1012 3800 BA Amersfoort.E-mail info@ivnamersfoort.nl  - www.ivnamersfoort.nl - www.ivnamersfoort.nl/leden.htmAan deze editie werkten mee: Jan Oude­mans, Katja van den Brandt, Gisela Bare­mans-Panjer, Wil Schonewille, Arie vanden Bremer, Ruud van Nus, Chris MaasGeesteranus

Het IVN Amersfoort e.o. heeft voorts eendigitale nieuwsbrief, De Vooruitloper, dieverschijnt als er iets valt te melden.Redactie beide publicaties: Kees Quaad­gras Foto’s omslag: Kees Quaadgras -Kopij sturen naar: redactie.uitloper@g­mail.com Foto’s in jpeg-bestand en mini­maal op 1 Mb Kopij voor het zomernum­mer insturen vóór 10 meiDRUKKER:Editoo B.V. te Arnhem 

3Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

Van de voorzitter Door Ruud van Nus Is het nou eenherfstachtige win­ter? Of een lentemet winterse trek­ken? Bloeiende nar­cissen in decem­ber, uitlopende bo­men in januari.... ik raak af en toeeen beetje de draadkwijt. Het blijftwennen. Desondanksis het toch welweer fijn om naarhet licht toe te rei­

zen. Langere dagen, uitbundige natuur, laat maarkomen. Er zijn best wel leuke dingen te vermelden in dezevoorjaars-Uitloper. Bijvoorbeeld dat de Kringloop­winkel Amersfoort-Leusden onze afdeling zomaar5000 euro heeft geschonken voor het vrijwilligers­werk dat we met zijn allen verrichten. We hebben heteerst nog even nagevraagd maar het was toch echtvoor ons bedoeld. Hartelijk dank Kringloop Amers­foort Leusden, we zullen het goed besteden! Wat ook heel leuk is, is dat Anneke en Annemiek weereen weekeinde hebben georganiseerd. Dit heeftplaats op 8, 9 en 10 april. Lees er meer over in dezeUitloper. En wees er snel bij want het is kort dag. En het houdt niet op, op 5 juni willen we het veertig­jarig bestaan van de afdeling Amersfoort vieren. Hetwordt een dag voor en door IVN'ers, maar niet alleenvoor IVN`ers. Wat ons betreft mag heel Amersfoortmeegenieten. We gebruiken namelijk het GroeneHuis, dat gewoon open is, om leuke activiteiten aante bieden, zowel binnen als buiten. Laat je verrassen,maar zet 5 juni vast in je agenda. En tot slot: zet ook maandag 4 april in je agenda. Om20.00 uur begint de AlgemeneLedenvergadering. We hopen op een grote opkomstin het Groene Huis. Ik wens iedereen een energiek voorjaar toe. 

De erfenis van Han De weduwe van de begin januari overleden KNNV-­penningmeester Han Schippers stelt Hans natuur­boeken en een nieuw aquarium voor kleine bedragenter beschikking.KNNV-voorzitter Joop de Wilde neemt twee dozennatuurboeken mee naar de eerst volgende KNNV-ledenvergadering.Verder is er een glazen aquariumbak. Nooit gebruikt.Compleet met pompen, verlichting en andere attri­buten. Voor elk aannemelijk bod wil mevrouwSchippers graag van bak en toebehoren af. De afme­tingen: 110cm lang, 40 cm breed en 50 cm diep.Meer informatie bij Joop de Wilde, tel. 033 494 21 26,e-post: jdewilde@euronet.nl . 

Viering 40 jaar IVN Zet zaterdag 5 juni maar alvast in je agenda, want diedag vieren we het veertigjarig bestaan van de afdelingAmersfoort e.o. van onze eigen vereniging. Met talvan activiteiten waar onder lezingen, wandeling,natuurfilm, minicursus natuurfotografie, uilenballenuitpluizen, bomen zagen, zoete broodjes bakken,foto-expositie, muziek en meer.Het feest duurt van 13 tot 17 uur en heeft plaats in enrond het Groene Huis aan de Schothorsterlaan.  

Groene Dag De Groene dag, zondag 24 april van 10.00-17.00 uur,is de afsluiting van de feestweek van het Groene huis.Het IVN staat daar met een kraam.De week begint woensdagmiddag met kinderactivi­teiten, de donderdag staat in het teken van duur­zaamheid, en vrijdagavond en zaterdag staan in de1001 soortendag. Voor dit laatste kunnen mensenzich opgeven bij stadsecoloog Renée van Assema(tevens KNNV- en IVN-lid). E-post R.vanAssema@a­mersfoort.nl .Het is wel zo dat Bureau EIS en Naturalis de tellingzelf organiseren. Meetellers, meestruiners en belang­stellenden zijn welkom.In het Groene Huis wordt de stand bijgehouden doorKees de Heer. Hij vraagt om assistentie voor momen­ten als er veel publiek is en hij is ook op zoek naariemand die handig is met de computer, bijvoorbeeldom beelden te laten zien .De vrijdagavond start met een opening om 20.00 uur,gevolgd door korte lezingen over vleermuizen ennachtvlinders, waarna de avond- en nachtexcursiesbeginnen.De zaterdag begint met vogelen om 6.00 uur.Bureau EIS komt ook na 23 april regelmatig terug.Mogelijk dat er dan nog een beroep op IVN'ers enKNNV'ers wordt gedaan. In december komt er eeneindrapportage.4

De Uitloper

Nieuwe bladnaamHier onder een herhaling van een eerder bericht, métoproep om een keuze te maken voor een nieuwenaam voor dit blad. Tot nog toe reageerden ongeveertwintig mensen. Dat is minder dan tien procent vanhet aantal leden (IVN en KNNV). 

Nogmaals....Zoals bekend worden de bladen van de Amersfoortseafdelingen van de KNNV en het IVN samengevoegd.Hoewel het desgewenst mogelijk is de boven-staandecombinatie te handhaven lijkt een nieuwe naamgewenst.Na een oproep door de redactie voor een nieuwenaam ter vervanging van de namen Konvo, Vooruit­loper en Uitloper zijn er tientallen namen ingezon­den. Alle ingezonden namen staan hier onder ver­meld.Volgende stap: de lezers kunnen een voorkeur uit­spreken door een mail te sturen aan de redactie. Zieonder colofon. Onder het motto 'meeste stemmengelden' slaat de redactie aan het tellen. Wie hetmoeilijk vindt te kiezen mag een top twee of top drieinsturen. Bij een gelijke uitslag wordt een tweederonde gehouden.Tegelijk met de nieuwe bladnaam wordt de naam vande inzender bekend gemaakt. Die krijgt natuurlijk deeer en eeuwige roem toebedeeld.De namenDe NatuurkijkerDe Buitenkijker

De Groene LoperBladgroenROOSNatuurNaar buiten!De VerrekijkerKijken en luisterenBuitenBuitenbeeldHet BuitenbladBuitengewoonBuitennatuurlijkBuiten NatuurlijkNatuurlijk buitenBuitenpostBuitenspoorBuitenkijkerDe UitloperDe VooruitloperSymbioseDe meeste namen spreken voor zich. Voor enkele iseen onderbouwing meegestuurd:De Natuurkijker: onze blik is op de natuur gericht. Hetmaakt niet uit of we kijken zonder of met bril, dooreen verrekijker een vergrootglas of een microscoop.Het gaat om het zien van mooie planten en dieren.Bladgroen: het is een blad voor en van twee groeneorganisaties.ROOS: De schoonheid van de roos symboliseert depracht van de natuur. Het is een studie waard. En eenroos beschermt zichzelf met stekeligheden. Dat zouje de gehele natuur toewensen: iets waardoor wij erniet aan kunnen komen.

Terugblik op de nieuwjaarsbijeenkomstHier nog een foto van de nieuwjaarsreceptie, een redelijk bezochte activiteit. Hier luisteren de aanwezigennaar voorzitter Ruud van Nus. Ook KNNV-voorzitter Joop de Wilde hield een praatje, in verband met detoenadering tussen beide verenigingen. Van een fusie is vooralsnog geen sprake vanwege te grote verschil­len. Met name de kleinere KNNV vreest ondergesneeuwd te raken. Wel komt er straks één blad.

Stippellijn 2 kolommen

5Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

IVN-weekeinde: moeras en plas Door Anneke Abma en Annemiek Cornelissen Tegen de tijd dat deze Uitloper op jullie mat ligthebben wij al de oudgedienden benaderd om mee tegaan met het IVN-weekeinde, maar er is vast nogplek voor wie mee wil (maximaal 21 deelnemers).Het weekeinde is geprikt op 8, 9 en 10 april. We gaandeze keer naar De Pelen & Maasduinen. Ons onder­komen is het Siemenshuis in Arcen, zie http://www.denieuweklasse.nl/lingsfort/recreatief/accommodatie/­siemeshuis.Ooit was De Peel een ondoordringbaar moeras. Na deturfafgraving is het nu een landschap van vennen,heide en zandruggen waarop onder andere berken enpijpestrootje zich uitstekend thuis voelen. Net alsveel vogels.Het Nationaal Park De Maasduinen, de langste rivier­duinengordel van Nederland, is ontstaan door eensamenspel van water, wind en mens door de eeuwenheen.Deze stuifzandruggen, ook wel paraboolduinen ge­noemd, zijn ontstaan tegen het einde van de laatsteijstijd. Grote delen van Noord- en Midden-Limburgwaren toen bedekt met een laag dekzand. Door dewind werd dit zand opgeblazen tot zandruggen enhoefijzervormige duinen.Het conceptprogramma:Vrijdagmiddag rondleiding op een champignonkwe­kerij,Zaterdagmorgen wandelen in De Pelen http://www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/de-pelen ,Zaterdagmiddag wandelen in het buitengebied rondKasteel Arcen,Zondagmorgen wandelen in de Maasduinen http://www.np-demaasduinen.nl/documents/home.xml?lang=nl Inschrijven uiterlijk 15 maart. De kosten zijn 100 europer persoon. Wil je mee, geef je dan op bij AnnemiekCornelissen,  via e-mail: annemiek@homan6.demon.nl. Dan hoor je of er nog plek is en zo ja hoe verder tehandelen. 

De Maasduinen

Landelijke IVN-dagDe landelijke ledendag staat in het teken van natuurdicht bij huis. Het belang van een rijke biodiversiteit,de kwetsbare positie van bestuivers als bijen envlinders en de bemoeilijkte waterafvoer door verste­ning wordt ingezien.Gastsprekers zijn Koos Biesmeijer, bijenkenner enwetenschappelijk directeur van Naturalis, en Shub­hendu Sharma, eco-ondernemer en initiatiefnemervan De Kleine Wildernis.De ledendag heeft plaats op zaterdag 16 april in deStadsgehoorzaal Leiden. Een informatiemarkt is openvanaf 9 uur, de zaal vanaf 10 uur. De inschrijving sluitop 15 maart. Er zijn 800 plekken. Eigen bijdrage is12,50 euro, inclusief lunch en een rondleiding inNaturalis, de Hortus Botanicus, een workshop ofstadswandeling. Voor kinderen van 6 -11 jaar en 12+wordt een kinderprogramma georganiseerd. Voor€ 7,50 kunnen zij deelnemen.Meer informatie en aanmelden via https://www.ivn.nl/ledendag 

Grijs, Groen & GelukkigContact met de natuur is goed voor een gezonder engelukkiger oude dag. Daarom is het IVN gestart methet project Grijs, Groen & Gelukkig. Maandag 25 ja­nuari was de aftrap.Doel is honderd zorgcentra te helpen een belevings­tuin aan te leggen en ouderen opnieuw in contact tebrengen met natuur met een activiteitenprogramma.Zo wil het IVN honderdduizend ouderen laten erva­ren welk effect natuur op hun lichamelijke en gees­telijke gezondheid heeft, en hun een gelukkiger oudedag bezorgen.Grijs, Groen & Gelukkig is mogelijk gemaakt door eenfinanciële bijdrage van de Nationale Postcode Loterij.Meer informatie op ivn.nl/grijs-groen-gelukkig . 

Geld zat, maar ja….Financieel gaat het goed. Er zijn mooie bedragenbinnen gekomen als betaling voor door het IVN uit­gevoerde klussen. Bijvoorbeeld 500 euro voor hetopschonen van heidevelden door de werkgroepHanden uit de Mouwen. En van de zomer komt er 960euro binnen nadat we de kademuren hebben opge­schoond.Helemaal mooi is een bedrag van 5.000 euro. Dit krijgthet IVN van de Kringloop Amersfoort Leusden. Van­wege het vele vrijwilligerswerk dat door IVN-ledenwordt uitgevoerd.Maar ja, je hebt wel iemand nodig die dat allemaal ingoede banen leidt. Nu heeft penningmeester FransHerwig te kennen gegeven vanwege andere werk­zaamheden te willen stoppen. Daarom hier een op­roep voor het penningmeesterschap. Belangtellen­den kunnen zich melden bij het bestuur.

6

De Uitloper

Natuurlezingen Dinsdag 1 maart, 20.00 uur: natuurlezing: stadsvo­gels en stadsvogeltellingen, door Jip Louwe Kooij­mans. Het Groene Huis, Schothorsterlaan 21, 3822NA Amersfoort. Gratis toegang. Natuur in de stad kan erg verrassend zijn, bijvoor­beeld vogels die je hier niet zo snel verwacht. Denkin Amersfoort maar aan ijsvogels, of sperwers ofslechtvalken. Maar vergeet ook niet te letten op demussen in je tuin.

De stad is een gevarieerde verzameling leefgebiedenvoor vogels. In oude stadscentra wonen andere vo­gelgemeenschappen dan op bedrijventerreinen of innieuwbouwwijken. Hoe weten we in Amersfoortwelke vogels wáár wonen, hoevéél er wonen, en watze nodig hebben om te overleven?

Jip Louwe Kooijmans is teamhoofd Stad bij de Vogel­bescherming Nederland en schreef diverse boekenover stadsvogels, waar onder Stadsvogels in hundomein. Daar in beschrijft hij achttien soorten vogel­gemeenschappen die in verschillende soorten wijkenleven. Hij kan er ook levendig over vertellen. De stadis voor sommige soorten het belangrijkste leefgebied.Het aantal soorten vogels in de stad neemt ook nogsteeds toe. Is het wachten op de halsbandparkiet? De lezing is georganiseerd door de Werkgroep Na­tuurlezingen Amersfoort, een samenwerkingsver­band van KNNV en IVN Amersfoort, de afdelingAmersfoort van Vogelwacht Utrecht en de gemeenteAmersfoort.

  Dinsdag 5 april, 20 uur: natuurlezing: de 1001-soor­tendag, door Kees de Heer, Renée van Assema en een'mystery guest'. het Groene Huis, Schothorsterlaan21, 3822 NA Amersfoort. Gratis toegang. Hoeveel verschillende plantensoorten floreren oplandgoed Schothorst? Hoeveel vogels, zoogdieren,vlinders  en loopkevers komen daar voor? Op vrijdag­avond 22 april en zaterdag 23 april worden ze allemaalgeteld. Alle soortenkenners van EIS-Nederlandkomen een dagje naar Amersfoort om zo veel moge­lijk soorten te turven. De 1001-soortendag is een vande activiteiten in de openingsweek van het nieuweGroene Huis van het CNME  op Schothorst.Tijdens de natuurlezing vertellen Kees de Heer, Renéevan Assema en een mystery guest over de resultatenvan de vorige 1001-soortendagen in Nationale Par­ken. We kijken naar de eerste resultaten van tuintel­lingen in Amersfoort. We vertellen over het projectMeet-je-stad, over het nieuwe onderzoek naar degevolgen van klimaatverandering voor de flora en defauna in de stad. Organisatie: de Werkgroep Natuurlezingen Amers­foort, een samenwerkingsverband van KNNV, IVN,Vogelwacht Utrecht en de gemeente Amersfoort. 

Blauwe reiger. Foto Bert Geelmuijden

Oranjetipje. Bij een 1001 soortendag bepaalt vooral het aantal insecten

het eindresultaat.

7Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

Natuurexcursies Zondag 20 maart, 14.00 - 16.00 uurStart: parkeerplaats Pannenkoekenhuis Bergzicht,Doornseweg 23, Woudenberg De flanken van de Utrechtse Heuvelrug: historischegrond. Via een kathedraalvormig beukenbos wande­len we naar de Pyramide van Austerlitz. Tijdens dezevoorjaarswandeling kijken we naar het uitlopen vanallerlei knoppen en misschien naar de laatste ken­merken van ‘Koning Winter’.Daarnaast zien we restanten van een kleurrijke ge­schiedenis, van de Bataafse Republiek in de Fransetijd tot het gebruik van de Leusderheide als militairoefenterrein. Denk ook aan de bouw van  de piramideen het ontstaan van het dorp Austerlitz.Verder vinden we vele sporen van de aanwezigheidvan de families Stoop en De Beaufort, zoals De Koepelvan Stoop, het Berghuis en de vele dennen- en lariks­bossen. Een mooie lentewandeling waar in natuur engeschiedenis worden gecombineerd.Meer informatie: Ton Schockman, tel. 033 - 456 68 78. 

Zondag 17 april, 14.00 -16.00 uur. Fietsexcursie:vogels. Start: station Vathorst, Veenweg 4, 3829 MJHooglanderveen De Vogelbescherming Nederland heeft 2016 uitgeroe­pen tot het Jaar van de Kievit. Net als Grutto, Tureluuren Veldleeuwerik heeft deze weidevogel het moeilijk.Sinds de jaren negentig is de populatie van kieviten

met de helft afgenomen.We fietsen door de polder Arkemheen. Dit is eenuniek Natura-2000 gebied waar de weidevogels ge­lukkig nog een plek vinden om te broeden en hunjongen groot te brengen. Het weideveenkaraktermaakt het een typerend landschap dat uniek is inNederland, met hoogteverschillen en kronkelendesloten. We gaan met u op zoek naar (weide)vogelsdoor een bijzonder landschap.Meer informatie: Dick van Etten, tel. 033 - 47 00 155 

De Pyramide van Austerlitz. Foto: Gisela Baremans-Panjer

 

                                      Kievit. Foto: Dick van Etten

8

De Uitloper

  Zondag 22 mei, 14.00 - 16.00 uur: Zandkunstwerk inde Bokkeduinen. Start: parkeerplaats bij Fit Acade­mie Bokkeduinen, Sportpark Bokkeduinen 11, 3819BD Amersfoort Begin jaren negentig kwam bij de uitbreiding van hetspooremplacement bij station Amersfoort een grotehoeveelheid grond vrij. Die is opgeslagen in de zoge­naamde NS-driehoek. In overleg met de NederlandseSpoorwegen koos de landschapsarchitect voor eenuitgesproken vormgeving, waarbij rekening is gehou­den met de verwerking van de overtollige grond, deecologische waarden enmogelijkheden voor verdere natuurontwikkeling.Doel van het ontwerp was om na het inzaaien natuur­lijke processen een kans te geven. Zo kwam in 1995het project, dat bestaat uit elf grondwallen, gereed.De hoogte, lengte en hellingshoek van de wallen va­riëren en de grondwallen zijn op verschillende ma­nieren afgewerkt. Tussen de wallen zijn stroken vanongeveer tien meter breed met de oorspronkelijkevegetatie gehandhaafd.In 1996 kreeg de NS een eervolle vermelding bij deBrunel Award - een mondiale prijs op het gebied vanspoorwegvormgeving - in Kopenhagen. Een interes­sante wandeling op een bijzondere plek.Meer informatie: Arie van den Bremer, tel. 033 - 432

Zandkunstwerk in de Bokkeduinen. Foto: Arie van den Bremer

Stippellijn 2 kolommenVleermuizen in bunkersDoor Willem BergerEnige tijd geleden hielden vrijwilligers van de vleer­muiswerkgroep uit Leusden hun jaarlijkse winter­controle in alle bunkers en kazematten op de Linie­dijk langs het Valleikanaal. Doel was te kijken welkesoorten vleermuizen overwinteren en in welke aan­tallen.Net als vorige jaren werden er drie soorten waarge­nomen: de baardvleermuis, de franjestaart en degewone grootoorvleemuis. De aantallen zijn dit jaarniet gegroeid. Dit heeft te maken met de zachtewinter. Vooral de grootoorvleermuis verkast dan

nogal eens naar een andere plek. Van de overigesoorten bleef het aantal stabiel.Resultaat van de telling: zestien gewone Grootoren,vijf Baardvleermuizen en een Franjestaart. Een ver­schil tussen deze soorten is dat de gewone Grootoor­vleermuis (Plecotus auritus) opvalt door zijn groteoren. In winterslaap vouwt hij deze oren, die dertigmillimeter groot zijn, achter zijn vleugels. Dezevleermuis wordt het meest in de objecten in Leusdenaangetroffen. De winterpopulatie schommelt tussende tien en dertig dieren. Deze soort staat bekend alspionier van nieuwe verblijven. Ze zijn dus vaak alseerste te vinden.De Baardvleermuis (Myotis mystacinus) valt op doorzijn donkere kleur. Meestal donkerbruin tot bruin-­grijs. De snuit, oren en vleugels zijn zwartbruin. Dezevleermuis is bijzonder in Leusden. Sinds de inrichtingvan de Duitse bunkers is het aantal wel gestegen. Dewinterpopulatie bestaat uit vijf dieren.  De Franjestaart (Myotis naterreri) is een zeldzamesoort in Leusden. Elders is deze soort wel algemener.Deze vleermuis is te herkennen aan de oren. Hier inzijn vaak de bloedvaatjes te zien en aan het eind vande oren loopt het iets omhoog. We noemen dit invleermuisjargon ook wel de schoenlepelvorm. Dewinterpopulatie is tot op heden niet meer dan driedieren geweest.

9Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

 Door Wil Schonewille "Bij het loeien van de storm rond de flat waar wesinds tien jaar wonen, denk ik weer aan het huis inFriesland waar ik ben opgegroeid. Mijn vader wasdaar hoofd van de school. Hij verwerkte de natuur inzijn lessen en nam de hele school mee naar buiten.In de herfst haalden we de paddenstoelen naarbinnen. Zo is het natuurgevoel met de paplepel er ingegoten. Wat mij nog altijd het meeste trekt in denatuur zijn de wind en de seizoenen.“ Aan tafel, met  een wijds uitzicht over de vijver vanEmiclaer en omgeving, vertelt voormalig natuurgidsJoop Vos haar verhaal. Echtgenoot Ed vult haar af entoe aan.“Voor de studie ben ik naar Amsterdam gegaan, maarheb uiteindelijk, na vijf jaar gymnastiekles geven opeen ULO, gekozen voor het vak creatieve handvaar­digheid. We woonden toen al in Leusden. Ik organi­seerde op onze zolder buitenschoolse activiteitenvoor kinderen en gaf op zaterdagochtend les inLeersum. De materialen verzamelde ik vaak zelf in denatuur. De moeders vonden het zo leuk dat die ookbij mij op cursus kwamen. Later heb ik nog gewerktmet demente bejaarden in het Van Randwijckhuis.” Wandelgids“Wandelen heb ik altijd graag gedaan. Het IVN kwamin beeld toen ik met de publiekswandelingen meeging lopen. Het leek mij leuk om ook wandelgids teworden. Via Riet Hulsker ben ik in 1993 gestart metde gidsencursus. De gezamenlijke belangstelling, watje leert van elkaar, het klikte direct."Leren zien hoe mooi de natuur in elkaar steekt, zoalshet mierenbroodje bijvoorbeeld. “Er was bedacht datde wandelgroep nieuwe gebieden moest gaan ont­dekken in Scherpenzeel, Renswoude en Barneveld.Door de goede publiciteit kwamen de mensen wel,maar het was vooral de vaste groep die ons volgde.Uiteindelijk kostte het toch te veel inspanning enzochten we het weer dichter bij huis.” Het verhaal er om heen“Het leukst aan het gidsen was niet zozeer het benoe­men van de details, maar het verhaal er omheenwaardoor de mensen anders naar de natuur gaankijken, zich verbazen, er over na gaan denken. Zovroeg ik ze tijdens een winterwandeling bijvoorbeeldom te letten op de persoonlijkheden van de verschil­lende bomen. Dat leverde leuke gesprekken op. Aankinderen vertelde ik het verhaal van de muizenoor­tjes aan de kegel van de Douglasspar. Door het ver­

"De wind en de seizoenen trekken mij het meest"Interview met oud-natuurgids Joop Vos

"Ik kijk weinig terug. Elke dag is een nieuw begin.”

 

tellen van zulke 'annekedotes' is het eenvoudiger omiets te onthouden.“Na een tijdje vond de groep dat ik maar voorzittermoest worden, dat  ben ik uiteindelijk twaalf jaarblijven doen. Zorgen voor eenheid in de groep, hetelkaar beter leren kennen, daar in heb ik steedsgeïnvesteerd. Persoonlijk contact heb je nodig om alsgroep met elkaar door de bocht te kunnen, je tekunnen ontwikkelen. Naar elkaar willen luisteren,het verhaal van de ander te willen horen en er overna te denken. Je eigen verhaal, dat weet je toch al?Met de wandelgroep hadden we ook heel gezelligegidsenuitjes en we vierden wel eens een bijzondereverjaardag met elkaar. Het gidsen heb ik na verloopvan tijd geleidelijk afgebouwd.” Vitaliteit“De nieuwe gidsen kijken anders; zij hebben op decursus geleerd om driedimensionaal te kijken, hunkennis wordt steeds breder en diepgaander. Ookwordt er veel meer aandacht gegeven aan milieuef­

10

De Uitloper

fecten op de natuur. Dat vind ik een goede zaak. Hetontwikkelen van schone energie is het belangrijkstewat er is op dit moment. Ik snap het verzet tegenwindmolens niet,  ik vind ze mooi om te zien enpassend in het landschap. Al die bedrijven langs desnelwegen, dat vind ik lelijk, en 130 kilometer per uurrijden is krankzinnig. Zelfs het praten gaat steedssneller. Weet je dat alles rustiger wordt, hoe meer jenaar het noorden gaat?““Nieuwe verbanden tussen natuurgebieden doorecologische verbindingszones en meer ruimte voorde natuur zijn noodzakelijk om de vitaliteit van denatuur te handhaven. Natuurbescherming vind ikeen taak van overheid en particulieren samen. Na­tuur moet beheerd worden en goed onderhouden."Als het helpt kan ik me vinden in tijdelijke of gedeel­telijke afsluiting van een gebied, mits de reden er bijstaat. Een bordje verboden toegang wil ik nog wel eensnegeren. Als lange-afstandswandelaar ben ik  er voorom al die mooie wandelpaden aan lange afstandspa­den te koppelen.” Nieuwe dingen“Iedere tijd heeft weer zijn andere mogelijkheden. Wehebben altijd veel gereisd. Met de tent en later metde caravan op pad, steeds  na een paar dagen weerverder trekken, nieuwe plekken ontdekken. Noorwe­gen, dat was bijzonder, zulke mooie luchten en ein­deloze vlaktes. Nu pakken we de fiets als het mooiweer is, bij een verre tocht overnachten we bij vrien­

Joop Vos: "Ik vroeg de mensen tijdens een winterwandeling bijvoorbeeld om te letten op de persoonlijkheden van de verschillende bomen."

den op de fiets. En dichtbij huis is het een feest omte zien hoe mijn kleinkinderen de natuur ontdekken,zoals   paddenstoelen tussen de  herfstbladeren. ParkRandenbroek vind ik erg mooi geworden, het is alshet ware nieuw leven ingeblazen. Daarbij horen ookde rommelhoekjes en het  laten liggen van dood hout,want dood hout is levend hout.”“De nieuwe ontwikkelingen binnen het IVN volg ikniet meer zozeer, ik ben nu druk met andere dingen.Voor mij heeft elke toekomst nieuw perspectief, alsje de nieuwe dingen maar wil zien. Visies veranderenen nieuwe inzichten moeten zich later bewijzen. Ikkijk weinig terug. Elke dag is een nieuw begin.”

Rond het 40-jarig bestaanHet IVN Amersfoort e.o. bestaat 40 jaar. Daarombesteedt De Uitloper aandacht aan de natuurgidsendie de afgelopen decennia natuurexcursies bege-leidden.Hun is gevraagd terug te kijken op hun eigen ge-schiedenis en op die van onze IVN-afdeling. En ombehartigenswaardige opmerkingen te maken overde toekomst van het IVN. Wat is er van belang enwaarom. Hoe maak je mensen bewust van de natuuren van het belang van duurzaamheid.

11Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

Geheimen van de Hazelaar door Arie van den Bremer De Hazelaar is voor mij al jaren lang een struik metgeheimen, en die wilde ik wel eens ontrafelen. Watmij bezig hield was dat er in de lente heel kleinebloemen aan komen met paarse pluimpjes. En daarkomen dan in de herfst soms wel vijf van die grotenoten uit. Hoe kan dat? Daarom heb ik de Hazelaareen jaar gevolgd en ik denk dat ik het nu voor eengroot deel weet. De Hazelaar is een struik die grofweg zes meter hoogwordt, eenhuizig is en eenslachtige bloemen heeft.Dat wil zeggen mannelijke en vrouwelijke bloemenop een struik. De bladeren zijn omgekeerd eirond,hebben een hartvormige voet, zijn bijna even breedals lang, met dubbel tot drievoudig gezaagde randen.Aan de onderzijde van het blad zijn de nerven sterkbehaard. Jonge takken zijn ruw behaard.  HerfstIn de herfst komen de bladknoppen te voorschijnwaarvan een aantal tevens bloemknop is. Die knop­

VrouwtjesbloemDe mannetjesbloemen.

pen staan in de oksels van bladeren aan eenjarigetakken. De bladknoppen worden in de zomer nieuwetakken (uitlopers). De mannelijke bloemen komen inde herfst uit de knop in de vorm van kleine rupsjesdie in de lente uitgroeien tot katjes.De knoppen zijn groter dan bladknoppen en groen­grijs behaard. De katjes hangen in trosjes van tweetot vijf aan een al of niet vertakt takje aan de stengel.De mannelijke bloemknoppen gaan vergezeld vaneen of twee bladknoppen.

WinterIn de winter valt het blad er af en groeien bladknop­pen, vrouwelijke bloemknoppen en (mannelijke)katjes langzaam verder. Als de larve van de Hazel­nootboorder in de herfst is volgroeid, is de noot al vande boom op de grond gevallen. De buitenzijde van denoot is dan verhout waardoor de larve zich een wegnaar buiten moet knagen. De larve graaft zich vervol­gens in tussen plantenwortels op een diepte van tientot vijftien centimeter in de bodem. Hier brengt delarve de winter door, om in de volgende zomer teverpoppen. Er is bekend dat de larve soms twee totdrie jaar ondergronds verblijft voordat de verpoppingplaatsvindt. De larven die slechts één keer hebbenoverwinterd brengen nog een jaar door in hun onder­grondse popkamer voor ze tevoorschijn komen. Uit

12

De Uitloper

HazelroosjeVijf hazelnoten van één bloem.

de pop komt tenslotte de volwassen kever tevoor­schijn waarna de cyclus opnieuw begint. LenteDe mannelijke bloemen worden vaak al in januarivolwassen in de vorm van katjes en producerenwolken stuifmeel. Op dat moment beginnen zich ookbladknoppen te ontwikkelen, maar een deel van dieknoppen zijn tevens vrouwelijke bloemknoppen. Deknoppen zijn nog geen centimeter lang en glimmendlichtgroen van kleur.Aan de top van de vrouwelijke bloemknop verschij­nen medio maart tientallen paarse stempels, 1 tot 2millimeter lang. Daar moeten dus in de herfst denootjes uit komen. De knoppen zijn een soort uitjesdie uit een groot aantal schubben bestaan die laterbladeren moeten worden.Hoeveel vruchtbeginsels er in een vrouwelijke bloemzitten is moeilijk vast te stellen maar in de praktijkblijkt dat het er wel vijf kunnen zijn. Een bloemknopheeft ongeveer 25 paarse stempels, en als er vijfvruchten kunnen ontstaan dan zou het aantal stem­pels per bloem vijf zijn, maar dat is speculatief . Ergaat ook wel eens iets mis in een bladknop. Er is eenmijt die een eitje in de knop legt waardoor het groei­proces wordt verstoord en er iets heel moois uit gaatgroeien: het Hazelroosje, veroorzaakt door de Haze­laarrondknopmijt.Tussen de knopschubben leven talrijke galmijten. Zij

overwinteren in de knoppen en kruipen vroeg in delente naar buiten. Tot in de zomer leven ze op debladeren. Dan zoeken ze nieuw uitgelopen knoppenop. Aangetaste knoppen lopen niet uit en verdorrenin de herfst. Dat biedt de mijten prima isolatiemate­riaal in de winter. Als de bloemen uitgebloeid zijn enafvallen gaan de takken zich ontwikkelen en bladvormen. Die tak gaat groeien en schuift als een tele­scoop naar buiten. Aan de tak komt elk vijf centime­ter een blad met aan de top een steeds kleiner wor­dende bundel schubben (bij elk nieuw blad een schubminder) met soms in de top een trosje bloemen. Datbetekent dat de nootjes aan het eind van een nieuwetak komen zitten. ZomerIn de zomer schuiven de bladknoppen als een tele­scoop naar buiten, een tak vormend met om de vijftot tien centimeter een blad. De bevruchting van devrouwelijke bloemen vindt in het begin van de zomerplaats, lang na de bestuiving. Kruisbestuiving isnoodzakelijk.In september worden de noten rijp en vallen ze vande boom of worden door vogels of mensen geplukt.De noten worden soms bezocht door de Hazelnoot­boorders. Dit zijn snuitkevers met een opvallendlange snuit. Zij leggen eitjes in de noot als de wandnog zacht is. Zie ook Winter. 

13Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

De Nationale Vogel gaatmondiaal Door Chris Maas Geesteranus, coördinator werkgroepDuurzaamheidDit artikel gaat over de leefwijze en de bedreigingen vande grutto en andere weidevogels en hoe deze informatie teverspreiden.Een paar maanden geleden stemden bijna tiendui­zend Nederlanders op de Grutto als Nationale Vogel;zie daar voor www.vogelbescherming.nl/actueel/­nieuws/nieuwsbericht/q/ne_id/1757. Daar mee heeftook Nederland dan eindelijk zijn ‘vogelicoon’. Maarhoezo ‘nationaal’? Als we kijken naar de leefwijzevan deze vogel, dan zien we dat hij minder dan dehelft van het jaar bij ons is, een maand of vier, vijf.In het voorjaar komt hij aan, in het vroege najaarvertrekt hij weer om in West-Afrika te overwinteren. Dit jaarlijkse trekgedrag betekent dat hij alleen kanoverleven wanneer hij zowel hier in de  weilanden,als tijdens de trek èn in de riviermondingen en wet­lands in landen als Marokko, Senegal, Mauritanië enGuinee-Bissau de kans krijgt om zijn jaarcyclus vol temaken.Dat vergt behoud van onze weilanden en van die nattegebieden in West-Afrika. En bovendien: een vliegrou­te die vrij is van bedreigingen, zoals de jacht. En datis langzamerhand behoorlijk problematisch, zowelhier als tijdens de trek en in de overwinteringsgebie­den. Een voorjaarsexcursie over de grutto‘Onze’ grutto’s komen dus uit West-Afrika. Wat zehier in eerste instantie nodig hebben, is een rustige,veilige en herkenbare plaats in de weilanden waar zekunnen foerageren, broeden, jongenlaten opgroeien en opvetten. Dus voldoende energie

vergaren om de tocht naar het zuiden weer aan tekunnen. Maar de bedreigingen zijn vele, groot endivers, zoals allerlei (digitale) bronnen laten zien.Ze zijn samen te vatten als ontginning, verstedelij­king en intensief landgebruik; met als gevolg biotoop­vernietiging. Intensieve weidebouw staat daarbijboven aan de lijst. Steeds vroeger maaien (klimaat­verandering) is een ‘goede’ tweede. De etende consu­ment wordt overigens niet genoemd…Het is dan ook niet toevallig dat een groot deel vande weidevogels in het algemeen het, vergeleken bijde topjaren, laat afweten in Nederland. Voor degrutto geldt dat de huidige populatie nog maar zo’n30 procent is van wat het was. En dat is nog steeds 85procent van dewereldpopulatie van deze soort. Dat betekent dat hetaantal alternatieven voor overzomeren ook al geringis.Rond Amersfoort zijn veel biotopen van de Grutto tevinden:- Nationaal landschap Arkemheen – Eemland.- Vogelboulevard (Krachtwijkerweg, bij de Eem) metinformatieborden.- Natura 2000-gebied Arkemheen.- Nieuwe natuur in Bloeidaal en Schammer.- Natuurbeleid 2.0 van de provincie Utrecht en hetGelders Natuurnetwerk.Het ligt voor de hand dat IVN’ers naar buiten gaanmet hun groepen om de grutto’s en hun gedragingente kunnen waarnemen en er over van gedachten tewisselen. Rond Amersfoort zijn er gebieden, waarzowel het plant- en bloemrijke grasland (Arkemheen)als weiland met (vrijwel) alleen maar Engels raaigraste vinden is. Juist dat contrast spreekt mensen tijdenseen excursie aan omdat ze het verschil direct kunnenzien. Dit bleek bij een lezing van Arend Wakker bij deIVN-afdeling Amsterdam.Overigens houdt het Amersfoortse IVN op 17 april eenfietstocht naar dit gebied.IVN-gidsen kunnen tijdens zo'n excursie, met behulpvan een aansprekend voorbeeld als trekvogels, latenzien hoe je zo’n complex probleem kunt benaderen.Namelijk door vragen te stellen vanuit, of over:- De drie p’s (planet, people, prosperity)- Het hier en daar.- Het nu, vroeger en toekomst.Planet (kwaliteit)Het aantal grutto’s en spreiding, leefgebied; wat heefthij wanneer waarvoor nodig en is dat er ook? Bescher­men en duurzame exploitatie van leef- en trekgebie­den van de grutto bevorderen ook andere soorten endus de biodiversiteit in het ecosysteem.People (acceptabel)Menselijke activiteiten die de grutto en zijn leefgebiedbeïnvloeden (op positieve of negatieve manier): ge­bruikers, terreinbeheerders (landbouw), NGO’s,scholieren/jeugd, bewoners / consumenten, natuur­liefhebbers, toeristen. Toegang tot natuurlijke hulp­

14

De Uitloper

Trekroutes en overwinteringsplaatsen van de grutto.

 

bronnen.Prosperity (haalbaar)Hier kan het gaan om inkomsten door toerisme ofdoor agrarische werkzaamheden. Maar ook eenmaatschappelijke winst die kan worden uitgedruktin (geestelijke) gezondheid en welbevinden.Een globale opbouw van een ‘grutto-excursie’ zou erals volgt kunnen uitzien:1. Inleiding op het thema.2. Fascinatie over het leven van de trekvogel over­brengen bij het publiek. Hart: gericht op ontwikkelingvan waarden (overtuigingen, emoties, geweten).3. Duidelijk maken dat vogels in Afrika een andereplaats innemen in de waardering van mensen dan bijons. Hoofd: complexiteit van mondiale biodiversiteitvereist systeemdenken.4. Uitwisseling tot stand brengen over wat de deelne­mers zelf kunnen ondernemen om iets voor degrutto te doen: mensen tot nadenken aanzetten, el­kaars mening horen over wat je kunt doen.Handen: actiegericht: kun en wil je er iets aan doen?5. Afsluiting: conclusies.De bedoeling van zo’n excursie is dus mensen bewustte maken van het ppp-vraagstuk en de eigen bijdrageaan (de afname of de verrijking van) mondiale biodi­versiteit. Daarbij is bovenstaand ppp-schema goedbruikbaar.Het vraagstuk rond de Grutto wordt belicht in hetlandelijke IVN-project De Mondiale Grutto. Dit isontwikkeld en uitgevoerd als een cursus en excursie­handleiding over dit onderwerp, in het documentTussen natuurbeleven en overleven, waarmee dediversiteit van menselijke betrokkenheid bij de na­

tuur in de wereld wordt weergegeven. Dit materiaalis gebruikt om IVN-docenten van een natuurgidsen­cursus een training te geven.De afgelopen jaren verschenen diverse landelijkerapporten, WNF, 2015. Living Planet Report, Natuurin Nederland; Planbureau voor de Leefomgeving. Diemaken duidelijk dat de wet- en regelgeving (en dehandhaving) op het gebied van natuur- en land­schapsbescherming in ons land veel beter kan. 

Filmpje vogeltrek 2015Hazewater Vogelman Gideon Vreeman meldt dat de tellers vantrektelpost Hazewater een filmpje hebben gemaaktvoor hun jaarlijkse terugblik. Voor wie het leuk vindtdaar op statistieken en beelden van de vogels die zijngezien. Het filmpje duurt ongeveer tien minuten.

https://youtu.be/MMDYJO-AXD4 

15Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

Jaarverslag werkgroep Jeugd2015Door Ina Veldhuis De werkgroep Jeugd heeft weer een enerverend jaarachter de rug. De natuurclub heeft een ledenlijst vanzo’n dertig kinderen. Op een clubochtend zijn ertussen de vijftien en de  twintig aanwezig. De begeleiding bestaat uit Elly van de Brug, SusanneBrouwer, Madelon Laudy en Angelina Smink. Zij zijnalle vier gediplomeerd natuurgids. Daarnaast werkenmee: Lucy Brown, Johanneke Maris (sinds september)en Ina Veldhuis.Onze 'core-business' is natuurlijk de maandelijkseclubochtend, waarbij we met een groep kinderentussen de 7 en 12 jaar bezig zijn met allerhandethema’s rond natuur en milieu. Dit jaar varieerden dethema’s van een winterwandeling bij de Soesterdui­nen (waarbij het zó hard waaide dat het maar goedwas dat we een wandeling op open terrein haddenbedacht) met o.a. een bezoekje aan de ransuilenboomtot het thema 'bijen' (met twee imkers onder ons alsbegeleiding hebben we de kennis in huis) en vogelenin De Schammer met twee 'ingehuurde' vogelaars. In het thuishonk en op locatieSoms maakten we daarbij gebruik van ons thuishonk.Tot de zomer nog in het noodgebouw van het CNME,zoals bij het helpen bij de paddentrek en bij het themabijen. Vaak waren we ook op locatie: de Schammer,de heide bij de Paradijsweg waar we een ochtend meemochten met een schaapskudde, of  landgoed DeBoom, waar we de knotploeg een handje hielpen.In november hebben we voor het eerst gebruik ge­maakt van het nieuwe Groene Huis. Een prachtigelocatie, met voor ons fijne mogelijkheden om gebruikvan te maken, zoals het grote verrijdbare computer­scherm. Handig voor informatieve en leuke filmpjes.Naast de reguliere clubochtenden hebben we dit jaarmeegedaan met twee landelijke activiteiten. Eindmaart deden we mee met NL-schoon. Vanuit het parkSchothorst hebben we met een groep enthousiastekinderen, ouders en broertjes en zusjes de sloot langshet fietspad  van de Hoolesteeg van vuilnis ontdaan.Mooi om te zien hoe verongelijkt iedereen was overhet aantal volle vuilniszakken die we aan het eindverzameld hadden. Bewustwording is het halve werk. SlootjesdagOp 13 juni hadden we een activiteit in het kader vande landelijke IVN-Slootjesdag. De met schepnetjesopgeviste beestjes uit het moerasje bij het Schot­horsterpark konden in het CNME-gebouwtje onder demicroscoop bekeken worden. Vijftien kinderen (metnameniet-ivn-leden) deden mee, met hun ouders.Een aantal van hen hebben zich later ook aangemeldals natuurclublid.In juni hadden we ons eindfeest (we draaien qua

jaaropzet mee met het schooljaar) in het Huis vanBartels. We hebben er allerlei activiteiten gedaan, ineen soort carousselvorm: grote bellen blazen vanzeepsop, een voelspel, kijken bij het insectenhotel ende tijgerwormenbak en zelf appelsap persen vanverse appels. Natuurlijk ontbrak het traditionelehoutvuurtje niet, waarop we worstjes of broodjeskaas warm gemaakt hebben.De kennismaking met het Huis van Bartels en haarmedewerkers is dit jaar tot stand gekomen; we kun­nen elkaars kennis, kunde en mogelijkheden goedgebruiken en weten elkaar waar nodig nu te vinden. Groene HuisVerder heeft de werkgroep Jeugd meegedacht met deinvulling van het Groene Huis. In oktober namen wemet begeleiders deel aan een workshop Actieve na­tuurbeleving met kinderen, georganiseerd door hetprovinciale IVN in Utrecht. Hoewel de workshop voorons niet veel nieuwe informatie opleverde, was hetleuk om samen op pad te zijn en nieuwe mensen tespreken.Tot slot zijn we begonnen, in samenwerking met hetbestuur, met het aanvragen van Verklaringen Om­trent Gedrag van al onze begeleiders, in het kader vanIn Veilige Handen. Dit is een landelijke regeling vanhet IVN, ter voorkoming van seksueel misbruik enander ongewenst gedrag.Al met al hebben we een druk jaar achter de rug,waarbij het plezier met de kinderen natuurlijk vooropstond.

Een herfstverzameling.

16

De Uitloper

Werkgroep Handen uit demouwen door Jan Oudemans Eind 2014 zag onze werkgroep Handen uit de mou­wen het levenslicht in ons adoptieterrein Oud Leus­den, eigendom van de gemeente Amersfoort. Dezewerkgroep heeft tot doel met vrijwilligers natuuron­derhoud te verrichten dat anders vanwege de kostenzou blijven liggen.Dit kan zijn het in ere herstellen van heide- of stuif­zandterreinen door het verwijderen van ongewensteopslag, of dergelijk schoonmaakwerk. Er ligt helaasnog veel achterstallig onderhoud te wachten in denatuur.Deze activiteiten brengen echter veel verschillendevruchten voort: in oude luister herstelde natuur, degezelligheid van het met een ploeg lekker buiten bezigzijn, de groeiende band tussen de HudM’ers, eenjaarlijkse substantiële bijdrage van de gemeenteAmersfoort aan de IVN-kas, en, last but not least, eenprofijtelijke investering in conditie en gezondheid.Op 1 november 2014, Natuurwerkdag, gingen we inOud Leusden van start. Het middengedeelte van ditterrein met hei en stuifzand was door grove dennetjesoverwoekerd.Een ploeg van zeventien man (m/v/k) maakte hier

korte metten mee: trekken, knippen en zagen. Deboompjes, in het aanpalende bos op rillen gelegd,leverden weer schuilgelegenheid aan de bosbewo­ners.Sindsdien hebben we met wisselende aantallen alweer elf zaterdagochtenden gewerkt, demeeste keren in Oud Leusden waar we nog wel voorjaren werk hebben, maar er waren ook drie andereklussen: op 4 juli, in een tropenrooster vanwege dehittegolf, trokken en kneusden we de welig tierendeexoot Reuzenbalsemien in het beekdal om verdereuitzaaiïng te voorkomen;op 19 september hielp een klein ploegje bij het tuin­werk in het Postzegelpark aan de Leusderweg, en op7 november assisteerden we de ploeg van 033 Groenbij het onderhoud van de Natuurtuin Liendert.Geïnteresseerd? We werken doorgaans op zaterdag­ochtenden van 9 uur tot half 1. De gang van zaken isals volgt: ik heb een lijst met zo’n vijftig gegadigden.Als er een klus gepland wordt, krijgen deze menseneen oproep per mail, met alleen het verzoek om je bijmij aan te melden als je wilt meedoen, dus afzeggenhoeft niet.Het gaat om de hoeveelheid benodigd gereedschapen de catering. Het op de lijst staan is dus heel vrij­blijvend, je beslist per keer. Als dit je wat lijkt, geef jeop voor de lijst. De meesten zijn unaniem enthousiastover de gezelligheid bij het lekker buiten bezig zijn.Join the club! 

De koffiepauze is een belangrijk onderdeel.

 

17Voorjaar 2016

De Uitloper IVN AMERSFOORT E.O.

Jaarverslag werkgroep ROM2015wasvoordewerkgroepROM(RuimtelijkeOrdeningenMilieu)eengevarieerd,inspirerendjaar.WebegonnenmethetorganiserenvaneenprimabezochtenieuwjaarsbijeenkomstinenomhetnieuweMeanderMedischCentrum.Duurzaamheidstondenstaathoogopdeagendabijbouwengebruikvanditnieuweziekenhuis.Verdernamenwedeelaandiverseparticipatieprojectenvandegemeente:-Denatuurcompensatie–enverrijkingronddewestelijkeontsluiting:tweebijeenkomstenmetbewonersenanderebelanghebbendeneneen;ietstochtdoorhetgebied.- DenieuweGroenvisie,die15januarivanstartging.Daarnavolgdenthema-bijeenkomsten,overo.a.ecologie,biodiversiteit,klimaatbestendigestad,eetbaargroenenrecreatiefgroen,eneenslotbijeen-komstinZandfoortaandeEem.Degemeenteisnogaanhetbroedenhoeomtegaanmetderijkeoogstaanideeën.

- Opietsmeerafstandvolgdenwedeont-wikkelingenronddereconstructievanKnooppuntHoevelaken,metnamecompensatie-maatregelenvoorhetverliesaannatuur,bij-voorbeeldeenecoductoverdeA28bijNimmer-dor–DenTreek.

- RonddezomerstarttedewerkgroepBomenlanenbinnenhetprojectVitaalParkSchothorst.Dezebomenlanenzullendekomende10-20jaarvervangenmoetenworden,omdatdekwaliteitvandebomentewensenoverlaatwatgevaarlijkesituatiesvoorbezoekerskanopleveren.ROMdenktmeewanneerenhoevervanginghetbestekangebeuren,in1xallebomenvervangenofeenmeergeleidelijkeaanpak.

- Enwestaanklaaromdeeltenemenaandewerkgroep

BeheereninrichtingvandeStichtingElisabethGroen.DiekanaandeslagzogauwhetvoormaligeElisabeth-ziekenhuisisgesloopt.

WewarenvandepartijopdeinspirerendeConferentie‘GroendoethetgoedinUtrecht’.HielpeninseptembermeemetdeIVN-deelnameaandestreekmarkt.En–zoalsaljarenhetgevalis-wevertegenwoordigdenhetIVNindeRaadvanToezichtvandeNatuurenMilieufederatieUtrecht(NMU)enindeSamenwerkendeGroeperingenLee;baarAmersfoort(SGLA).OokwarenweactiefbijdeVerenigingDorpsbelangenHoogland.Voorvolgendjaarstaano.a.opdeagenda:de1001-soortendaginhetParkSchothorst,deOpeningsweekGroeneHuisenuiteraardhet40-jarigjubileumvanhetIVNAmersfoorte.o.Olav-JanvanGerwen,WilSchonewille,PaulCamps

Veenendaal Buurtstede - ontwerp natuurbelevingsvlonderOntwerp natuurvriendelijk groen in de stad in overleg met IVN

Verbinding tussen stad en land

Bewegen en ontspannen in de buitenlucht

De natuur ontdekken

Kennis van flora en fauna

Landschapsbeleving

De elementen ervaren

Adviesbureau Haver Droeze - Muurhuizen 165b - 3811 EG - Amersfoort - 033-4613535 - www.haverdroeze.nl

op goede voet met de aarde

18

De Uitloper

Een maal moesten we uitwijken naar de Mannenzaal. Dat betekende huur betalen. Al met al verschafte Museum Flehite ons vijf jaar lang een onderkomen.De lezing over de geschiedenis van Landgoed Schothorst was heel toepasselijk de eerste in Het Groene Huis.De lezing van Peter van Geneijgen over de slechtvalk trok een volle zaal. We moesten mensen de toegang weigeren. Met ons eigen slechtvalkpaar op de OLV-toren was het een actueel onderwerp. Wouter van Eck hield een inspirerende over duurzame voedselbossen, voedselproductie zonder (kunst)mest, bestrijdingsmiddelen of kunstmatige beregening, maar met slim gebruik van ecologische principes.Anko & René de Graaff lieten hun toehoorders genieten van de prachtige vlinderplaatjes die zij schoten in de Gelderse Vallei. Over Hoeve Groot Zandbrink (in Leusden/Achterveld) is veel te vertellen. Wim Knol, Rein Zwaan, Hans Veurink en Eric Brinckmann benaderden ieder een ander aspect van natuur of cultuur. In juni volgde een excursie naar Groot Zandbrink.Joop de Wilde (KNNV) hield een prachtig verhaal over wolken, wind en water met fascinerend fotomateriaal. We kregen les in meteorologie. Ton Meijer had een leuk verhaal en dito filmpjes over dassen. De laatste lezing over de geschiedenis van Landgoed Schothorst door stadsecoloogRenée van Assema en beheerder Rob Hemmelder.De WNA bestond dit jaar uit Kees van Wegen (KNNV), Kees de Heer (KNNV, IVN), René de Waal (Vogelwacht Utrecht), Renée van Assema (gemeente Amersfoort, KNNV, IVN) en Anneke Abma (IVN) als werkgroepleden. In oktober nam Rien Jans het stokje over van René de Waal.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Jaarverslag Werkgroep Natuurlezingen Amersfoort door Anneke Abma In 2015 organiseerde de WNA zeven lezingen met gemiddeld 68 bezoekers en een excursie. In november konden we weer terug naar ons eigen honk, het nieuwe CNME-pand Het Groene Huis. Tot die tijd werden we ‘gedoogd’ in Museum Flehite.

19Voorjaar 2016

 

WerkgroepenCursuscoördinatie: Gert LodewijkTel. 033 - 455 97 79E-mail g.lodewijk@gmail.com Jeugdwerkgroep: Ina VeldhuisTel. 033 - 480 88 07 Ruimtelijke Ordening-MilieuOlav-Jan van GerwenTel. 033 - 456 24 27E-mail oj.v.gerwen@hetnet.nl Duurzaamheid: Chris Maas GeesteranusTel. 033 - 888 07 46E-mail duurzaamheid@ivnamersfoort.nl Eetbare plantenvacature Vleermuizen: Mildred KlarenbeekTel. 033 - 888 50 23E-mail mildredklarenbeek@hotmail.com Fotografie: Arjan SaaltinkTel. 033 – 888 52 33E-mail info@ivnfotowerkgroepamersfoort.nl Handen uit de MouwenJan OudemansTel. 033 – 465 68 36E-mail: ouqu@planet.nl WandelingenWil SchonewilleTel. 033 - 257 27 83E-mail: wandelingen@ivnamersfoort.nl Lezingen (i.s.m. met KNNV, Vogelwacht, gemeente)Anneke AbmaTel. 033 - 433 11 97E-mail anneke.abma@kpnmail.nl Knotten: Ananda HunscheTel. 033-4622002E-mail  a.hunsche@hetnet.nl Website ivn.nl/afdeling/amersfoortHans van den BrandtE-mail IVN.website@gmail.com Communicatie (Informatiekraam/publiciteit)Jan OudemansTel: 033 – 465 68 36E-mail: ouqu@planet.nl Redactie De Uitloper en De VooruitloperKees Quaadgras, tel. 033 - 472 87 86E-mail redactie.uitloper@gmail.com 

IVN LIDMAATSCHAPHet IVN, Instituut voor natuur- en milieueducatie enduurzaamheid, is een vereniging van vrijwilligers enberoepskrachten die streeft naar meer (kennis over)natuur en een betere kwaliteit van het milieu.Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n 170plaatselijke afdelingen en een aantal regionale con­sulentschappen. Meer dan 19.000 leden zetten zichactief in voor de natuur en het milieu door middelvan allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten.Minimum bedragen contributie:Actief lid € 17,50, gezinslid € 5,-, donateur € 10,- enjeugdlid € 10,-.Maak het bij u behorende bedrag over op giro 367 0588 ten name van de penningmeester IVN Amersfoorten ontvang vier keer per jaar De Uitloper in de brie­venbus, plus voor actu- ele zaken tussendoor via e-­post De Vooruitloper. Leden krijgen voorts het kleur­rijke landelijke blad Mens en natuur vier maal perjaar toegestuurd.Aanmelden kan via www.ivnamersfoort.nl. IN CONTACTBestuurVoorzitter Ruud van NusTel. 033 - 462 30 11E-mail ruudvannus@live.nl Secretaris Katja van den BrandtTel. 033 - 754 95 05E-mail info@ivnamersfoort.nl Penningmeester Frans HerwigTel. 033 - 462 16 60E-mail penningmeester@ivnamersfoort.nl Hennie van VlietTel. 033 - 461 90 81E-mail hennie.v.vliet@gmail.com Dick van EttenTel. 06 14 78 65 77E-mail dickivn@gmail.com

INDIEN ONBESTELBAAR: VAN OSTADEPLEIN 23, 3817 PK AMERSFOORT