maden arama 03
TRANSCRIPT
YOĞUNLUK
Rezerv hesabı için gerekli Barit, pomza için ekonomik önemi var
Yoğunluk (birimi var) ≠ Özgül ağırlık (birimi yok)
1. Cevher kütlesinden alınan bir adet örneğe ait yoğunluk.
3. Cevher kütlesinin tümünü temsil eden yoğunluk. Birçok örnek Ortalama YoğunlukTam örnek Ortalama Yoğunluk
3. Cevher kütlesinin bir kısmını temsil eden yoğunluk. Birçok örnek Kısmi Ortalama YoğunlukKısmi Tam örnek Kısmi Ortalama Yoğunluk
11.Bir partiyi temsil eden yoğunluk. Tam örnek Ortalama Parti Yoğunluğu
14.Bir kısmi partiyi temsil eden yoğunluk. Kısmi Tam örnek Ortalama Kısmi Parti Yoğunluğu
ETKİ ALANININ NİTELİĞİNE GÖRE YOĞUNLUK ÇEŞİTLERİ
Yoğunluk değerleri hangi örnek veya örneklerden itibaren hesaplandıysa o örneğe veya örneklere ait etki alanını temsil eder
EKONOMİK KRİTERLERE GÖRE YOĞUNLUK ÇEŞİTLERİ(barit, pomza için)
1. Sınır yoğunluk ( = limit density)2. İşletilen en küçük yoğunluk (asgari yoğunluk)3. İşletme yoğunluğu
MADDENİN NİTELİĞİNE GÖRE YOĞUNLUK ÇEŞİTLERİ
Gerçek yoğunluk. Maddenin içindeki boşluklar da dikkate alınarak hesaplanan yoğunluktur. Maden jeolojisinde genellikle gerçek yoğunluk hesaplanır.
Mutlak yoğunluk. Maddenin içindeki sadece katı kısımlar dikkate alınarak hesaplanan yoğunluktur.
Kuru yoğunluk. Maddenin içindeki nemin etüvde 90 - 100 Co de alınmasından sonra hesaplanan yoğunluktur. Maden jeolojisinde genellikle kuru yoğunluk hesaplanır.
Yaş yoğunluk. Maddenin kurutulmadan hesaplanan yoğunluğudur.
YOĞUNLUK HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
Yaklaşık bir değerin kabulü (cevher cinsine göre) 3 – 5 ton/m3 (Dikkat : olası yüksek hata)
Arazide yaklaşık hesap Galeri, kuyu veya yarmadan çıkan malzemenin hacim ve ağırlığı(Dikkat : % 10 – 40 hacim artışı)
Mineralojik bileşimden hesaplama
m : Ortalama yoğunluka , b , c , ... : minerallerin hacimsel oranları ( a + b + c + ... = 100 )a , b , c , .. : minerallerin yoğunlukları
Laboratuvar yöntemleri ile hesaplama
LABORATUVAR YÖNTEMLERİ İLE YOĞUNLUK HESAPLAMA
Piknometre ve hassas terazi kullanımı (en çok uygulanan yöntem) Ölçekli cam kaplar ve hassas terazi kullanımı Vestfal terazisi kullanımı (antik) Ağır sıvılar kullanımı
Parafinle kaplanan örnek (kuru) için
gerçek : Gerçek yoğunluk ( gr/cm3 ) M : Örneğin ağırlığı ( gr )Q : Parafinle kaplanmış örneğin ağırlığı ( gr )V : Parafinle kaplanmış örneğin hacmi ( cm3 )p : Parafinin yoğunluğu ( 0,9 gr/cm3 )
REZERV
Cevher kütlesinin miktarıdır
Birim : Ton (genelde) Kırıntı yataklar ve bazı endüstriyel hammadde yatakları için m3
Short ton = 0,9072 tonLong ton = 1,016 tonOnce troy = 31,10 gram
R = V . m R : Rezerv ( ton,...)V : Hacim ( m3,...) m : Ortalama yoğunluk ( gr/cm3,...)
MADDE NİTELİĞİNE GÖRE REZERV ÇEŞİTLERİ
Rcevher = R Cevher rezervi
Metalik rezerv Rmetalik = Rcevher . tm = V . m . tm
BİLİNME VE İŞLETİLEBİRLİKORANINA GÖRE REZERV ÇEŞİTLERİ
DİĞER MADDELER
EKONOMİK OLMAYAN KAYNAKLAR
MÜMKÜN POTANSİYEL
REZERV
MUHTEMEL POTANSİYEL
REZERV
GÖRÜNÜR POTANSİYEL
REZERV
BİLİNMEYEN CEVHER KÜTLELERİ(hypothetical + speculative)
MÜMKÜN REZERV(inferred)
MUHTEMEL REZERV(indicated)
GÖRÜNÜR REZERV(measured)
+
EK
ON
OM
İK D
EĞ
ER
-
+ BİLİNME ORANI -
ConfidenceA function of the amount of knowledge on a mineral resource/propertyand the degree of probability of it being brought to account.
Val
ue DISCOVERYDISCOVERY
DESK TOP DESK TOP STUDYSTUDY
PROJECT PROJECT COMMISSIONINGCOMMISSIONING
FEASIBILITYFEASIBILITY STUDYSTUDY
PRE-FEASIBILITY PRE-FEASIBILITY STUDYSTUDY
MINERAL EXPLORATION PROJECT CONSTRUCTIONMINE
PRODUCTIONPROSPECT
EVALUATION
ResourcesResources ReservesReserves
REZERV – KAYNAK (Resource) İLİŞKİSİ
DİĞER REZERV ÇEŞİTLERİ
Jeolojik rezerv Kaynak İşletme rezervi ( = endüstriyel rezerv) Satılabilir rezerv Asgari rezerv (= minimum rezerv) Bilanço rezevi Persepktif rezerv (bilinen rezevin muhtemel devamı)
ASGARİ REZERV
(Polimetalik cevher için)
Yaklaşık asgari rezervlerDemir : 20.000 tonKrom : 10.000 tonBakır : 2.000 tonKurşun + çinko : 2.000 ton
v.))100/m(.)100/z(.)100/i(.)100/t((
MTZİYAR
masg
.....)v).100/m().100/z.()100/i(.)100/t(()v.)100/m().100/z.()100/i(.)100/t((
MTZİYAR
22222m11111masg
2 x 1042 x 1052 x 1062 x 107ZnZinc
505005 x 1035 x 104WTungsten
2 x 1042 x 1052 x 1062 x 107TiO2Titanium
1001 x 1031 x 1041 x 105SnTin
1005003 x 1031 x 104AgSilver
2 x 1032 x 1042 x 1052 x 106NiNickel
1 x 1035 x 1035 x 1045 x 105MoMolybdenum
1005005 x 1035 x 104HgMercury
1 x 1051 x 1061 x 1071 x 108MnManganese
1 x 1031 x 1041 x 1051 x 106PbLead
1 x 1061 x 1071 x 1081 x 109FeIron
11050300AuGold
1001 x 1031 x 1041 x 105CoCobalt
1 x 1041 x 1051 x 1061 x 107CuCopper
2 x 1051 x 1065 x 1063 x 107Cr2O3Chrome
Class DClass CClass BClass ASymbolMetal
BRGM tarafından kabul edilen asgari rezervler (ton)
BELLİ BİR CİNS CEVHERİN REZERV VERİLERİ İLE İLGİLİ PARAMETRELER
CEVHER CİNSİKALİTEREZERV TÜRÜ REZERV MİKTARIBİRİMYILKAYNAK
BİRİNCİL PARAMETRELER İKİNCİL PARAMETRELER
HATA PAYIDEĞERKİŞİ BAŞINA REZERVKm2 BAŞINA REZERVDÜNYA İLE KARŞILAŞTIRMAYAKIN CEVHER CİNSLERİ İLE KARŞILAŞTIRMAKAÇ YILLIKYATAKLARA, BÖLGELERE, İLLERE DAĞILIMIKAMU, ÖZEL........
ALAN HESAPLARI
Belli geometrik şekilli alanların hesabıGeometrik şekillere ayırma
Düzensiz alanların hesabıBilgisayar programları (haritadan)Planimetre (haritadan)Milimetrik kağıt (haritadan)Poligon veya üçgenlere ayırarak (haritadan)Hassas terazi (haritadan)GPS (arazide)
Üç kenarı bilinen üçgen alanı u = (a + b + c) / 2
)cu()bu()au(u)alanıüçgen(S
HACİM HESAPLARI Belli geometrik şekilli hacimlerin hesabı (geometrik bloklara ayırma)
Hacim cinsi Hacim formülü Küp a3 Prizma S . hPiramit S . h / 3 Kesik piramit ( S1 + S2 + ( S1 . S2 )-2 ) . h / 3Trapezoid ( S1 + S2 ) . h / 2 Koni S . h / 3Kesik koni ( S1 + S2 + ( S1 . S2 )-2 ) . h / 3 Silindir S . hKüre (4 / 3) . π r3
Elipsoid (4 / 3) . π .r1 .r2 .r3
Düzensiz hacimlerin hesabı ( = paralel dülemlerle ayrılmış bloklar)**Bilgisayar programları (Auto cad, Surfer, Arc wiev, Arc info, vb.)** Klasik yöntemler
İki paralel düzlem arasında kalan blok parçasının hacmi
V1 - 2 = l1 ( S1 + S2 ) / 2
En üst ve en alt düzlemler arasındaki blok parçasının hacmi
V1 - n= l1(( S1+ S2)/2 )+l2((S2+S3)/2 ) +....+ln-1((Sn-1+Sn)/2)
Düzlemler arasındaki mesafeler eşit ise
V1 - n = l ((S1+S2)/2)+(S2+S3)/2) +....+(Sn-1+Sn)/2))
Trapezoid formülü (basitleştirilmiş formül)
V1-n= l((S1+Sn)/2)+S2+S3+...+Sn-1
Simpson formülü (çift sayıdaki bloklar için)
V1-n= l/3 ((S1+Sn)+2(S2+S4+...+Sn-2)+4(S1+S3+...+Sn-1))