TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠKHOA Y

BỘ MÔN SINH LÝ

GIÁO TRÌNH THỰC TẬP

SINH LÝ HỌC(Dành cho Sinh viên chinh quy 6 năm)

LƯU HÀNH NỘI BỘ2015

MỤC LỤC

Mở đầuBuôi 1 - Sinh ly hông cầu va nhom mau

- Sô lương hông câu- Nhom mau hê ABO va Rhesus- Sưc bên mang hông câu- Thê tich hông câu lăng đong- Tôc đô mau lăng

Buôi 2 - Sinh ly bach cầu, tiêu cầu va cầm mau - Sô lương bach câu- Công thưc bach câu phô thông- Sô lương tiêu câu- Thơi gian mau chay- Thơi gian mau đông

Buôi 3 - Sinh ly tim mach- Huyêt ap trưc tiêp - Tâm đông ky

Buôi 4 - Sinh ly tim mach va hô hâp- Ky thuât ghi điên tâm đô- Ky thuât ghi hô hâp ky- Vai tro cua cơ hoanh va ap suât âm trong hô hâp

Buôi 5 - Sinh ly tiêu hoa, tiêt niêu va sinh duc-sinh san - Nhu đông ruôt- Bai tiêt nươc tiêu- Anh hương cua môt sô hormon lên tư cung va buông trưng- Ap lưc vât thê hang

Buôi 6 - Sinh ly thần kinh-cơ va kiêm tra - Mô hinh thân kinh – cơ- Điêu hoa trương lưc cơ- Kiêm tra thưc tâp

MỞ ĐẦU

Thưc tâp sinh ly hoc co hai phân chinh vơi yêu câu thưc tâp khac nhau, sinh viên cân năm đươc đê co thê hoc tôt. Sinh viên cũng cân đoc trươc bai thưc tâp, ôn tâp đê năm vững cac kiên thưc ly thuyêt co liên quan trươc khi thưc tâp va tuân thu đúng nôi qui thưc tâp khi đi thưc tâp.1. Phần thăm dò chức năng

Đây la cac xét nghiêm đươc dùng đê đanh gia hoat đông chưc năng cua môt bô may cơ quan trong cơ thê gop phân vao viêc chẩn đoan va điêu trị bênh.

Những thăm do nay đươc goi la cac cân lâm sang lam trên đôi tương ngươi bênh, sinh viên cân năm rõ nguyên tăc/nguyên ly cua từng xét nghiêm. Vi dụ như cac thăm do chưc năng vê huyêt hoc (nhom mau, thơi gian mau chay, thơi gian mau đông…), vê điên sinh ly (điên tim, điên não, điên dẫn truyên thân kinh, điên cơ), vê hô hâp (hô hâp ky, khi mau đông mach…)… Trong chương trinh thưc tâp sinh ly nay, sinh viên chu yêu hoc cac thăm do chưc năng vê huyêt hoc, ky thuât ghi điên tim va hô hâp ky; những thăm do khac se đươc hoc trong phân thưc tâp cua hoc phân thăm do chưc năng.

Khi thưc tâp phân nay sinh viên cân đam bao 3 yêu câu:- Năm đươc chỉ định va chông chỉ định: biêt cach cho y lênh đúng.- Lam đươc thuân thục cac thao tac ky thuât: chuẩn bị phương tiên, dụng

cụ, chuẩn bị bênh nhân, tiên hanh cac thao tac theo đúng trinh tư va chinh xac. - Đoc, nhân định va biên luân đươc kêt qua: xac định đúng kêt qua xét

nghiêm, đanh gia binh thương hay bât thương bằng cach so sanh vơi hằng sô, biên luân cac sai sô co thê xay ra va bươc đâu suy luân cac cơ chê hoặc nguyên nhân gây ra cac bât thương.2. Phần thực nghiêm

Đây la cac thi nghiêm đươc tiên hanh đê chưng minh cơ chê hoat đông chưc năng cua môt bô may cơ quan trong cơ thê gop phân lam sang tỏ hơn cac bai hoc ly thuyêt.

Những thưc nghiêm nay đươc lam trên đông vât thi nghiêm nên sinh viên cũng cân chú y đên đặc điêm sinh hoc cua từng đông vât. Vi dụ như thưc nghiêm gây duỗi cưng mât não trên thỏ, thưc nghiêm ghi huyêt ap trưc tiêp trên cho, thưc nghiêm tâm đông ky, nút buôc stanius trên êch, thưc nghiêm huy môt bên tiêu não trên êch…

Khi thưc tâp phân nay sinh viên cân đam bao 3 yêu câu:

- Quan sat va mô ta cac hiên tương đã xay ra trên đông vât thưc nghiêm: cân quan sat ky va ghi nhân đây đu cac dâu hiêu theo cac chỉ tiêu đươc nêu ra.

- Rút ra nhân xét vê cac hiên tương đã xay ra trên đông vât thưc nghiêm: nhân xét cân ngăn gon, chinh xac va đây cũng chinh la yêu câu hay câu hỏi “tai sao?” đặt ra ma sinh viên cân giai quyêt.

- Giai thich cac hiên tương đã xay ra trên đông vât thưc nghiêm: suy luân va vân dụng cac kiên thưc đã đươc hoc đê tra lơi câu hỏi “tai sao?” đã đặt ra ơ trên.

* Sinh viên lưu y: - Hai buôi hoc đâu vê mau, cac thao tac ky thuât va kêt qua thưc hanh cua

sinh viên se đươc can bô ky thuât châm điêm. Trong hai buôi hoc nay sinh viên chia thanh cac tô nhỏ, mỗi tô khoang 3 sinh viên, cùng thưc tâp va cuôi buôi phai hoan thanh bai phúc trinh nêu rõ nguyên tăc, cac bươc thưc hanh thưc tê, kêt qua va biên luân kêt qua thu đươc.

- Kiêm tra thưc tâp đươc thưc hiên theo hinh thưc chay tram vao buôi cuôi cùng đơt thưc tâp. Điêm kiêm tra thưc tâp đươc tinh la môt phân cua côt điêm kiêm tra thương xuyên khi đanh gia điêm hoc phân.

SÔ LƯƠNG HỒNG CẦU

Muc tiêu:1. Xac định đươc sô lương hông câu binh thương va cac yêu tô anh hương

sô lương hông câu.2. Trinh bay đươc nguyên tăc xét nghiêm đêm sô lương hông câu.3. Thưc hiên đươc ky thuât đêm sô lương hông câu.4. Nhân định va biên luân đươc kêt qua xét nghiêm đêm sô lương hông

câu.

1. ĐẠI CƯƠNGHông câu la môt tê bao mau chu yêu lam nhiêm vụ vân chuyên khi (O2,

CO2). - Sô lương hông câu binh thương ơ ngươi Viêt Nam la:+ Ngươi lơn: Nữ : 4.600.000 250.000/mm3 mau.

Nam : 5.110.000 300.000/mm3 mau.+ Trẻ sơ sinh: 5.000.000 - 7.000.000/mm3 mau.- Sô lương hông câu phụ thuôc vao: + Lương oxy.+ Mưc đô hoat đông.+ Lưa tuôi, giơi.+ Lương erythropoietin ...- Thay đôi bênh ly vê sô lương hông câu:+ Giam hông câu gây thiêu mau do nhiêu nguyên nhân như: xuât huyêt,

tan huyêt, thiêu săt, suy tuy...+ Tăng hông câu gặp trong trương hơp mât nươc, thiêu oxy, bênh Vaquez,

ung thư hông câu... 2. NGUYÊN TĂC

Lây mau va pha loãng theo môt tỉ lê nhât định bằng dung dịch phù hơp rôi cho vao buông đêm đã biêt trươc kich thươc. Đêm sô lương hông câu dươi kinh hiên vi từ đo tinh ra sô lương hông câu trong 1mm3 mau.3. PHƯƠNG TIÊN DỤNG CỤ VA HOA CHÂT3.1. Phương tiên dung cu

- Ống Potain pha loãng mau đêm hông câu: bâu trôn lơn, mao quan nhỏ, hat thuy tinh đê trôn mau mau xanh hoặc đỏ, trên ông co khăc cac vach sô 0,5; 1 va 101.

- Huyêt câu kê: co nhiêu loai huyêt câu kê (Goriaev, Agasse-Lafont, Fiessinger, Thomas, Levy, Neubauer, Malasser...). Trong bay nay, sư dụng buông đêm cua huyêt câu kê Neubauer cai tiên: trên huyêt câu kê co 2 buông đêm giông nhau ơ 2 bên. Mỗi buông đêm co chiêu cao la 1/10mm, đươc chia thanh 9 ô vuông lơn, mỗi ô vuông co diên tich 1mm2. Như vây, thê tich cua 1 ô vuông lơn: 1mm2 x 1/10mm = 1/10mm3.

+ 4 ô vuông lơn ơ 4 goc la khu vưc dùng đê đêm bach câu, mỗi ô vuông nay đươc chia thanh 16 ô vuông trung binh. Thê tich cua 4 ô vuông lơn nay la 4/10mm3. Khi đêm bach câu se đêm trong tât ca 64 ô vuông trung binh cua 4 ô vuông lơn nay.

+ Ô vuông lơn ơ giữa la khu vưc dùng đê đêm hông câu va tiêu câu. Ô nay đươc chia thanh 25 ô vuông trung binh, mỗi ô vuông trung binh lai chia thanh 16 ô vuông nhỏ. Vây thê tich cua môt ô vuông nhỏ la 1/4.000mm3.

Khi đêm hông câu se đêm trong 5 ô vuông trung binh (gôm 80 ô vuông nhỏ) ơ 5 vị tri: A (ô vuông trung binh goc trai trên), B (ô vuông trung binh goc phai trên), C (ô vuông trung binh goc phai dươi), D (ô vuông trung binh goc trai dươi), E (ô vuông trung binh ơ trung tâm).

Hinh 1. Buồng đếm Neubauer cải tiến- Lamen.- Dụng cụ lây mau mao mach: kim chich mau, bông, côn sat trùng.- Găng tay, khay hat đâu, hôp huy kim.- Kinh hiên vi.- May đêm tay.

3.2. Dung dịch va hoa chât - Nươc cât, HCl 0,1N, côn 900, ether, dung dịch sinh ly.

A B

E

D C

BCBC

BC BC

- Dung dịch pha loãng mau đêm hông câu: co thê dùng môt trong cac dung dịch sau:

+ Dung dịch nươc muôi sinh ly: NaCl 0,9%.+ Dung dịch Hayem: Na2SO4(5g), NaCl(1g), HgCl2 (0,5g), nươc cât vừa

đu 100mL.+ Dung dịch Marcano gôm: Na2SO4 (5g), formol (1mL), nươc cât vừa đu

100Ml (sư dụng trong thưc tâp nay).+ Dung dịch Gowers gôm: Na2SO4, acid acetic, nươc cât.

4. KY THUÂT4.1. Chuẩn bị

- Chuẩn bị đây đu phương tiên dụng cụ, hoa chât. Đam bao buông đêm va ông hút khô, sach.

- Chuẩn bị buông đêm: dan chặt lamen, đúng vị tri trên buông đêm. Đặt buông đêm lên ban kinh hiên vi, tim đươc toan canh vi trương buông đêm va xac định đúng vị tri cac ô đêm hông câu.

- Chuẩn bị bênh nhân: thương lây vao buôi sang lúc đoi, tuy nhiên co thê lây mau bât cư lúc nao trong trương hơp khẩn câp. Bênh nhân đúng chỉ định, tay sach, giai thich đê bênh nhân yên tâm hơp tac vơi ngươi lam xét nghiêm.4.2. Lây mau

- Lây mau mao mach (co thê lây mau tĩnh mach): vị tri thương lây mau ơ canh bên đâu ngon 4 ban tay không thuân (đôi vơi trẻ nhỏ co thê lây mau ơ ngon chân cai hoặc got chân). Sat khuẩn vị tri lây mau.

- Lây kim chich mau: xé bao kim đúng vị tri đê câm vao đuôi kim.- Tao vêt thương: dùng kim chich mau đâm nhanh, dưt khoat vao vị tri

ngon tay đã chon, đê mau chay ra tư nhiên không nặn.- Lau bỏ giot mau đâu bằng bông khô.

4.3. Pha loang mau- Khi mau đong thanh giot trên đâu ngon tay, ngươi lam thi nghiêm câm

ông Potain , đặt đâu ông cham vao giot mau nhưng không tỳ lên da va đê mau tư mao dẫn (hoặc hút nhe) đên vach 0.5 (chú y không đê co bot khi lẫn vao).

- Lau mau dinh quanh đâu ông, giữ cho côt mau không bị tụt xuông.- Hút dung dịch pha loãng lên đên vach 101. Như vây, tỷ lê pha loãng se

la 1/200.- Bịt đâu ông bằng đâu ngon tay trỏ trai va thao ông cao su.- Bịt hai đâu ông bằng ngon 1 va 2, lăc trôn đêu trong 3 phút.

4.4 Cho hỗn dịch vao buông đêm

- Nhỏ bỏ 3-4 giot đâu. - Nghiêng ông Potain 450, đặt đâu ông vao sat canh lamen ngay khe giữa

lamen va huyêt câu kê đê cho hỗn dịch mao dẫn lan tỏa vao buông đêm bên dươi lamen.

- Đê yên 5 phút.

Hinh 2. Cách cho hỗn dịch máu vào buồng đếm4.5. Đêm hông cầu

- Chỉnh vi trương vơi vât kinh 10, sau đo chuyên sang vât kinh 40. - Đêm sô lương hông câu (N) co trong 5 ô quy định: A, B, C, D, E.

Hinh 3. Cách đếm số hồng cầu trong một ô trung binh

* Nguyên tắc đếm:- Đếm các ô quy định theo hình chữ Z, bắt đầu từ ô trái trên đi dần sang

phải cho đến hết các ô hàng ngang. Sau đó xuống 1 ô phía bìa bên phải và đi

dần ngược lại về bên trái cho hết các ô hàng ngang rồi lại xuống 1 ô... Tiếp tục như thế cho đến ô cuối cùng là ô phải dưới.

- Đếm 2 cạnh liên tiếp: đếm tất cả các tế bào nằm trong lòng ô, đối với các tế bào nằm trên cạnh của ô thì chỉ đếm những tế bào nằm trên 2 cạnh liên tiếp (tuỳ chọn, thường là cạnh trên và cạnh trái) và bỏ những tế bào nằm trên 2 cạnh còn lại.4.6. Tính kêt qua va biên luân

- Tinh sô lương hông câu trong 1mm3mau theo công thưc: N x 10.000 - Ghi nhân, biên luân kêt qua va kêt luân.4.7. Rửa, dọn dung cu

- Rưa ông Potain bằng nươc cât rôi trang lai bằng HCl 0,1N, côn 900, ether (2 lân)

- Rưa huyêt câu kê bằng nươc cât, tôt nhât rưa dươi voi nươc chay rôi lau nhe bằng gac mêm.

- Sây ông Potain va huyêt câu kê.- Chuyên kinh hiên vi vê trang thai nghỉ va bao quan.

5. ƯNG DỤNGĐêm sô lương hông câu la môt xét nghiêm mau thương quy đươc sư dụng

rông rãi trên lâm sang.

NHOM MÁU HÊ ABO VA RHESUS

Muc tiêu:1. Trinh bay đươc cac thanh phân cua nhom mau hê ABO va hê Rhesus.2. Trinh bay đươc cac nguyên tăc xét nghiêm xac định nhom mau hê ABO

va Rhesus.3. Thưc hiên đươc ky thuât xét nghiêm xac định nhom mau hê ABO va

Rhesus.4. Nhân định va biên luân đươc kêt qua xét nghiêm xac định nhom mau

hê ABO va Rhesus.5. Trinh bay đươc cac ưng dụng xét nghiêm xac định nhom mau ABO va

Rhesus.

1. ĐẠI CƯƠNGNhom mau la sư hiên diên cua khang nguyên trên mang hông câu. Ban

chât cua cac khang nguyên la những glycoprotein. Trên mang hông câu co rât nhiêu loai glycoprotein nên co nhiêu loai khang nguyên tao thanh những hê nhom mau khac nhau, trong đo co hai hê nhom mau quan trong la hê nhom mau ABO va Rhesus.

Mỗi khang nguyên se co khang thê tương ưng, khi khang nguyên va khang thê tương ưng gặp nhau se xay ra hiên tương ngưng kêt. Khang thê tôn tai trong huyêt thanh va đươc chia thanh 2 loai: khang thê tư nhiên (vi dụ khang thê cua hê nhom mau ABO) va khang thê miễn dịch (vi dụ khang thê cua hê nhom mau Rhesus).Bảng 1. Thành phần của hệ nhóm máu ABOThứ tự

Nhom mau Khang nguyên trên mang hông cầu

Khang thê trong huyêt thanh

1 A A Anti B2 B B Anti B3 AB A va B -4 O - Anti A va anti B

Bảng 2. Thành phần của hệ nhóm máu RhesusThứ tự

Nhom mau Khang nguyên trên mang hông cầu

Khang thê trong huyêt thanh

1 Rhesus (+) D -2 Rhesus (-) - -

Ghi chú: khang thê anti D cua hê Rhesus la khang thê miễn dịch chỉ xuât hiên khi ngươi co Rhesus (-) tiêp xúc vơi khang nguyên D.2. NGUYÊN TĂC

Co hai phương phap đươc dùng đê xac định nhom mau, phương phap trưc tiêp (xuôi) dùng huyêt thanh mẫu đê tim khang nguyên trên mang hông câu va phương phap gian tiêp (ngươc) dùng hông câu mẫu đê tim khang thê trong huyêt thanh. Nhom mau Rhesus không xac định đươc bằng phương phap gian tiêp. Trong bai thưc tâp nay se dùng phương phap xuôi.2.1. Nguyên tắc xac định nhom mau bằng phương phap trực tiêp

Lây mau cua ngươi thư trôn vơi từng giot huyêt thanh mẫu khac nhau, dưa vao hiên tương ngưng kêt chưng tỏ co phan ưng khang nguyên – khang thê tương ưng suy ra nhom mau cua ngươi cân thư. 2.2. Nguyên tắc xac định nhom mau bằng phương phap gian tiêp

Lây mau cua ngươi thư tach huyêt thanh sau đo trôn vơi từng giot hông câu mẫu khac nhau, dưa vao hiên tương ngưng kêt chưng tỏ co phan ưng khang nguyên – khang thê tương ưng tim đươc khang thê co trong huyêt thanh, từ đo suy ra nhom mau cua ngươi cân thư.3. PHƯƠNG TIÊN DỤNG CỤ VA HOA CHÂT - Miêng gach men trăng.

- Que thuy tinh đâu tron đê trôn mau.- Bút chi sap (hay bút lông).- Huyêt thanh mẫu Anti A, Anti B, Anti AB va Anti D. - Dụng cụ lây mau mao mach: kim chich mau, bông, côn sat trùng.- Găng tay, khay hat đâu, hôp huy kim.

4. KY THUÂT4.1. Chuẩn bị

- Chuẩn bị đây đu phương tiên dụng cụ, hoa chât. - Chuẩn bị bênh nhân: bênh nhân tay sach, giai thich đê bênh nhân yên

tâm hơp tac vơi ngươi lam xét nghiêm.4.2. Nhỏ huyêt thanh mẫu lên lam

- Dùng bút chi sap viêt tên bênh nhân va tên cac loai huyêt thanh mẫu lên miêng gach men.

- Nhỏ dươi tên mỗi loai huyêt thanh 1 giot huyêt thanh mẫu tương tưng.4.3. Lây mau va nhỏ lên lam kính

- Lây mau mao mach (co thê lây mau tĩnh mach): vị tri thương lây mau ơ canh bên đâu ngon 4 ban tay không thuân (đôi vơi trẻ nhỏ co thê lây mau ơ ngon chân cai hoặc got chân). Sat khuẩn vị tri lây mau.

- Lây kim chich mau: xé bao kim đúng vị tri đê câm vao đuôi kim.- Tao vêt thương: vuôt doc ngon tay từ trong ra ngoai 2-3 lân, rôi ân chặt

phia ngoai cho mau dôn căng ơ đâu ngon. Dùng kim chich mau đâm nhanh, dưt khoat vao vị tri lây mau đã chon.

- Nặn 4 giot mau đương kinh khoang 3mm nhỏ lên bên canh cac giot anti.- Dùng bông sach lau phân mau con lai trên ngon tay BN.

Hinh 1. Nhỏ huyết thanh mẫu và máu lên lam4.4. Trộn mau với từng giọt huyêt thanh mẫu va xac định hiên tượng ngưng kêt

- Dùng que thuy tinh đê kéo từng giot mau vao giot huyêt thanh tương ưng va trôn chúng vơi nhau. Chú y trươc khi chuyên từ giot nay sang giot khac phai rưa va lau sach đâu que thuy tinh.

- Quan sat đê xac định co biêu hiên ngưng kêt hay không. Nêu co ngưng kêt ta thây hông câu bị dinh thanh từng đam trên nên huyêt thanh. Xac định chinh xac mẫu huyêt thanh nao co hiên tương ngưng kêt.

Chú y: Khi trôn Anti D vơi mau, phan ưng ngưng kêt xay ra châm hơn so vơi mau hê ABO, vi vây sau khi trôn mau xong, ta câm miêng gach men lăc nhe nêu co ngưng kêt hông câu se từ từ von lai.4.5. Biên luân kêt qua va kêt luân

Dưa trên kiên thưc vê thanh phân nhom mau đê giai thich va kêt luân nhom mau A, B, AB hay O va Rh (+) hay Rh (-).

3 giot huyêt thanh khac nhau

Giot mau

Hinh 2. Kết quả nhom máu hê ABO4.6. Rửa, dọn dung cu5. ƯNG DỤNG

- Xac định nhom mau la môt viêc vô cùng quan trong ơ cac ngân hang mau va trươc khi truyên mau. Sơ đô truyên mau hê nhom mau ABO:

Hinh 3. Sơ đồ truyền máu- Xac định nhom mau đê đanh gia bât đông nhom nhom mau me con đôi

vơi nhom mau Rhesus.- Xac định nhom mau trong y phap.

AntiA AntiB AntiAB

Nhom mau A

Nhom mau B

Nhom mau AB

Nhom mau O

SƯC BỀN MANG HỒNG CẦU

Muc tiêu:1. Trinh bay đươc hiên tương thẩm thâu qua mang tê bao hông câu.2. Trinh bay đươc nguyên tăc cua xét nghiêm sưc bên mang hông câu.3. Nhân định va biên luân đươc kêt qua xét nghiêm xac định sưc bên

mang hông câu.4. Trinh bay đươc cac ưng dụng xét nghiêm xac định sưc bên mang hông

câu.

1. ĐẠI CƯƠNGMang hông câu la môt mang ban thâm nên se xay ra hiên tương thẩm thâu

khi đặt vao trong cac dung dịch khac nhau. Khi cho hông câu vao trong dung dịch đẳng trương so vơi tê bao chât hông câu như dung dịch NaCl 9‰ thi lương dung môi ra vao hông câu bằng nhau, hông câu không thay đôi thê tich. Khi đặt hông câu vao dung dịch ưu trương, nươc từ tê bao hông câu se đi ra ngoai dung dịch, hông câu teo lai. Ngươc lai, khi đặt hông câu vao cac dung dịch nhươc trương, dung môi se đi vao hông câu, hông câu phinh ra. Nêu dung dịch cang nhươc trương thi đên môt lúc nao đo cac hông câu se vỡ. Dưa trên mưc đô vỡ đê đanh gia sưc bên mang hông câu.

Trị sô sưc bên mang hông câu binh thương cua mau ngươi la: Hông câu băt đâu vỡ Hông câu vỡ hoan toan

(sưc bên tôi thiêu) (sưc bên tôi đa)Mau toan phân NaCl 4,6o/oo NaCl 3,4o/oo

Hông câu rưa NaCl 4,8o/oo NaCl 3,6o/oo

2. NGUYÊN TĂCLây va trôn mau vao cac dung dịch NaCl co nông đô giam dân rôi đem ly

tâm, quan sat mau săc, đô trong, tinh trang lăng cua dung dịch đê xac định sưc bên mang hông câu. 3. PHƯƠNG TIÊN DỤNG CỤ

- 18 ông nghiêm loai lơn đê trên gia.- Ống hút 10mL.- Ống nhỏ giot.- Dung dịch NaCl 10‰.- Nươc cât.- Dụng cụ lây mau tĩnh mach: dây garô, bơm kim, bông, côn sat trùng.

- Găng tay, khay hat đâu, hôp huy kim.4. KY THUÂT

- Đanh sô thư tư cac ông nghiêm từ 1 đên 18. Pha vao trong cac ông nghiêm từ dung dịch me NaCl 10‰ thanh cac dung dịch co nông đô 1‰, 2‰, 2,5‰, 2,75‰…..6‰, 7‰. Từ dung dịch co nông đô 2,75‰ đên 6‰ cư mỗi nông đô cach nhau 0,25‰.

- Nhỏ vao mỗi ông nghiêm 2 giot mau. Dùng ngon tay bịt kin miêng ông, lât ngươc nhe nhang 2 lân đê hoa lẫn mau vao dung dịch (không đươc lăc manh).

- Đê yên môt thơi gian rôi quan sat ông nghiêm vê mau săc va đô trong đê xac định ông tiêu huyêt giơi han: nông đô NaCl ma ơ đo sô hông câu chưa vỡ bằng vơi sô hông câu vỡ. Ta se nhân ra ông nay nhơ đô trong suôt nằm ơ giơi han giữa hai dãy ông trong va đục. Đô trong suôt đươc xac định bằng cach đê môt tơ giây phia sau ông vẫn đoc rõ chữ.

- Đem cac ông nghiêm ly tâm rôi quan sat mau săc va sư lăng cặn đê xac định:

+ Ống tiêu huyêt tôi thiêu (sưc bên tôi thiêu): nông đô NaCl ma ơ đo hông câu băt đâu vỡ. Ống nay đươc nhân biêt la ông ma dung dịch băt đâu chuyên mau đỏ trong nằm canh ông trăng trong va dươi đay co lơp hông câu lăng đong.

+ Xac định ông tiêu huyêt tôi đa (sưc bên tôi đa): nông đô NaCl ma ơ đo hông câu vỡ hoan toan. Ống nay đươc nhân biêt la ông ma dung dịch co mau đỏ đâm hơn, trong va dươi đay không con hông câu lăng đong nằm canh ông vẫn con hông câu lăng đong.

- Rưa, don dụng cụ.5. ƯNG DỤNG

Xac định sưc bên mang hông câu la môt xét nghiêm sang loc cho môt sô bênh ly vê mau:

- Sưc bên mang hông câu giam thương gặp trong thiêu mau huyêt tan.- Sưc bên mang hông câu tăng thương gặp trong cac bênh vê huyêt săc tô

noi chung, ngoai ra con tăng sau căt lach, môt sô bênh vê gan.

THỂ TÍCH HỒNG CẦU LĂNG ĐONGHematocrit (Hct)

Muc tiêu:1. Trinh bay đươc cac thanh phân cua mau.2. Trinh bay đươc nguyên tăc cua xét nghiêm xac định thê tich hông câu

lăng đong.3. Nhân định va biên luân đươc kêt qua xét nghiêm xac định thê tich hông

câu lăng đong.4. Trinh bay đươc cac ưng dụng xét nghiêm xac định thê tich hông câu

lăng đong.

1. ĐẠI CƯƠNGThê tich hông câu lăng đong la tỷ lê bach phân hông câu lăng đong trong

1 thê tich mau toan phân. Trị sô binh thương cua Hct:- Trẻ sơ sinh : 44-64% trung binh 54%- Ngươi lơn: Nam : 42-52% trung binh 47%

Nữ : 37-47% trung binh 42%Cơ sơ cua xét nghiêm nay la mau gôm hai thanh phân: huyêt tương va

huyêt câu co tỷ trong khac nhau. Huyêt câu co tỷ trong lơn hơn huyêt tương nên huyêt câu se lăng xuông.

Co 2 phương phap thương sư dụng đê xac định thê tich hông câu lăng đong la phương phap Wintrobe (Macrohematocrit) va phương phap Microhematocrit Wintrobe. Bai thưc hanh nay chỉ đê cặp đên phương phap Microhematocrit Wintrobe.2. NGUYÊN TĂC

Lây mau cho vao ông microhematocrit co sẵn chât chông đông cô đem quay ly tâm đê hông câu lăng xuông va đoc kêt qua chiêu cao côt hông câu tinh bằng % vơi chiêu cao cua côt mau toan phân.3. PHƯƠNG TIÊN DỤNG CỤ VA HOA CHÂT

- Dụng cụ lây mau mao mach: kim chich mau, bông, côn sat trùng.- Ống microhematocrit (co sẵn chât chông đông cô).- Chât plastic (đât nặn).- May quay ly tâm microhematocrit. - Bang đoc kêt qua.- Găng tay, khay hat đâu, hôp huy kim.

4. KY THUÂT4.1. Chuẩn bị

- Chuẩn bị đây đu phương tiên dụng cụ, hoa chât. - Chuẩn bị bênh nhân: thương lây vao buôi sang lúc đoi, tuy nhiên co thê

lây mau bât cư lúc nao trong trương hơp khẩn câp. Bênh nhân đúng chỉ định, tay sach, giai thich đê bênh nhân yên tâm hơp tac vơi ngươi lam xét nghiêm.4.2. Lây mau

- Lây mau mao mach (co thê lây mau tĩnh mach): vị tri thương lây mau ơ canh bên đâu ngon 4 ban tay không thuân (đôi vơi trẻ nhỏ co thê lây mau ơ ngon chân cai hoặc got chân). Sat khuẩn vị tri lây mau.

- Lây kim chich mau: xé bao kim đúng vị tri đê câm vao đuôi kim.- Tao vêt thương: dùng kim chich mau đâm nhanh, dưt khoat vao vị tri

ngon tay đã chon, sâu khoang 2mm. Đê mau chay ra tư nhiên không nặn.4.3. Hút mau vao ống microhematocrit

- Khi mau đã đong thanh giot trên đâu ngon tay, câm ông microhematocrit nằm ngang, đặt đâu ông vao giot mau va đê mau tư mao dẫn vao ông đên cach đâu trên cua ông khoang 2cm (chú y không đê co bot khi lẫn vao)

- Dùng ngon tay bit chặt đâu ông đê giữ không cho mau tụt ra.- Đặt ông microhematocrit thẳng đưng vao bê mặt chât dẻo va ân xuông

cho chât dẻo vao ông môt đoan khoang 7-8mm, sao cho mặt tiêp xúc giữa mau va chât dẻo không đươc vat xéo.

- Dùng bông sach lau phân mau con lai trên ngon tay bênh nhân.4.4. Ly tâm

- Đặt ông microhematocrit vao mâm cua may quay ly tâm sao cho đâu co chât dẻo hương ra ngoai, cac ông đươc đê đôi xưng lên cac ranh co đanh sô cua mâm.

- Điêu chỉnh đúng thơi gian va vân tôc cua may (10.000 vong/1 phút trong 5 phút).

- Đây năp, vặn ôc chặt lai va cai khoa an toan.- Cho may chay, khi đu thơi gian may tư đông dừng lai.

4.5. Đọc va biên luân kêt qua- Lây ông microhematocrit đặt lên bang đoc kêt qua đê xac định tỉ lê côt

hông câu trên côt mau toan phân.- Ghi nhân, giai thich kêt qua va kêt luân.

Hinh 1. Kết quả đo Hct(a): bình thường, (b): giảm, (c): tăng

Lưu y: nêu không thê đoc ngay kêt qua phai đặt cac ông microhematocrit ơ thê thẳng đưng, nêu đê ông nay nằm ngang qua 30 phút lơp huyêt câu se bị nghiêng xéo đi. Tôt nhât la luôn thưc hiên 2 ông cho mỗi bênh nhân đê phong ngừa 1 ông bị vỡ khi ly tâm.4.6. Rửa, dọn dung cu5. ƯNG DỤNG

Hct phan anh đặc tinh cua hai thanh phân la huyêt câu va huyêt tương do đo Hct đươc chỉ định trong đanh gia cac bênh co liên quan đên:

- Hông câu:+ Sô lương: sô lương hông câu giam (vi dụ trong thiêu mau) hoặc tăng (vi

dụ trong suy tim).+ Thê tich: thê tich hông câu tăng hoặc giam (vi dụ trong môt sô bênh vê

mau). - Huyêt tương: thê tich huyêt tương tăng hoặc giam (vi dụ mau bị cô đặc

do mât nươc trong tiêu chay, sôt xuât huyêt).

(a) (b) (c)

Huyêt Tương

Mau

Huyêt câu

TÔC ĐỘ LĂNG CỦA MÁUVitessed Sedimentation (VS)

Muc tiêu:1. Trinh bay đươc tỷ trong va đô nhơt cua mau va cac thanh phân cua

mau.2. Trinh bay đươc nguyên tăc xét nghiêm xac định tôc đô lăng huyêt câu.3. Nhân định va biên luân đươc kêt qua xét nghiêm xac định tôc đô lăng

huyêt câu.4. Trinh bay đươc cac ưng dụng xét nghiêm xac định tôc đô lăng huyêt

câu.

1. ĐẠI CƯƠNGVS la tôc đô lăng cua hông câu trong mau đã đươc khang đông. Trị sô

binh thương cua VS: Nam Nữ

Sau 1 giơ: 3 - 5mm 4 - 7mmSau 2 giơ: 7 - 10mm 12 - 16mmBinh thương: sau 1 giơ nam ≤15mm, nữ ≤20mmCơ sơ cua xét nghiêm nay la mau gôm hai thanh phân: huyêt tương va

huyêt câu co tỷ trong khac nhau. Tỷ trong cua mau toan phân la 1,050-1,060, cua huyêt tương la 1,030, cua huyêt câu la 1,100, huyêt câu co tỷ trong lơn hơn huyêt tương nên huyêt câu se lăng xuông. Hiên tương lăng con phụ thuôc vao đô nhơt cua mau do nông đô protein va sô lương huyêt câu quyêt định. Đô nhơt cua mau toan phân so vơi nươc la 3,8-4,5/1, cua huyêt tương la 1,6-1,7/1.

Co nhiêu phương phap xac định VS nhưng thông thương sư dụng phương phap Westergreen.2. NGUYÊN TĂC

Lây mau trôn vơi môt tỉ lê chât chông đông nhât định, cho vao ông lăng Westergreen, đê yên va đặt thẳng đưng, hông câu se lăng xuông đay ông, đoc kêt qua chiêu cao côt huyêt tương tinh bằng mm sau 1 va sau 2 giơ.3. PHƯƠNG TIÊN DỤNG CỤ VA HOA CHÂT

- Dụng cụ lây mau tĩnh mach: dây garô, bơm kim, bông, côn sat trùng.- Ống nghiêm thuy tinh.- Ống lăng Westergreen va gia cô định.- Dung dịch chông đông natricitrat 3,8%.

- Đông hô bâm giơ.- Găng tay, khay hat đâu, hôp huy kim.

4. KY THUÂT4.1. Chuẩn bị

- Chuẩn bị đây đu phương tiên dụng cụ, hoa chât. - Chuẩn bị ông chông đông: cho vao ông nghiêm 0,4mL dung dịch chông

đông.- Chuẩn bị bênh nhân: thương lây vao buôi sang lúc đoi, tuy nhiên co thê

lây mau bât cư lúc nao trong trương hơp khẩn câp. Bênh nhân đúng chỉ định, tay sach, giai thich đê bênh nhân yên tâm hơp tac vơi ngươi lam xét nghiêm.4.2. Lây mau

- Lây mau tĩnh mach, sat khuẩn vị tri lây mau.- Đặt garo vùng canh tay.- Xé bao kim đúng vị tri đê câm vao ông tiêm, xoay vat kim hương lên

trên. Xuyên kim vao tĩnh mach rút khoang 2mL mau.- Thao mũi kim ra khỏi ông tiêm.

4.3. Trộn mau với dung dịch chống đông- Cho mau vao ông nghiêm đã co sẵn 0,4mL dung dịch chông đông đê

hoan thanh 2mL hỗn dịch chông đông va mau (tỉ sô 1:4)- Trôn hỗn dịch mau bằng cach lăc nhe nhang cho đêu, tranh lam vỡ hông

câu.4.4. Cho mau đa chống đông vao ống Westergreen

- Dùng ông Westergreen hút hỗn dịch mau đên vach 0.- Dùng tay bịt môt đâu ông tranh cho mau tụt ra bên ngoai. Lau mau dinh

xung quanh ông.- Đặt ông Westergreen thẳng đưng lên gia, xoay mặt ông co chữ sô hương

vê phia ngươi lam xét nghiêm rôi chơ đoc kêt qua.4.5. Đọc va biên luân kêt qua

- Đoc chiêu cao côt huyêt tương sau 1 giơ va 2 giơ theo cac vach co sẵn trên ông Westergreen

- Ghi nhân kêt qua va giai thich.

Hinh 1. Kết quả đo VS4.7. Rửa, dọn dung cu5. ƯNG DỤNG

VS phan anh đặc tinh vât ly cua mau. Co nhiêu yêu tô anh hương đên tôc đô lăng cua huyêt câu nên xét nghiêm nay không co gia trị chẩn đoan quyêt định (VS không đặc hiêu cho bênh nao). VS thương gia tăng khi lương protein trong mau tăng nên thương đươc chỉ định trong cac bênh ly vê viêm nhiễm như viêm khơp, nhiễm khuẩn lao.

Huyêt tương

Bach câu

Hông câu

0