lý thuyẾt và chính sách thƯƠng mẠi quỐc tẾ i...

LÝ THUYẾT VÀ CHÍNH SÁCH

THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ

ThS. Huỳnh Thị Ngọc Diệp

Email: [email protected]

ĐT: 0935663819

mailto:[email protected]

Tài liệu tham khảo

• Giáo trình Kinh tế ngoại thƣơng – Bùi Xuân Lƣu, Nguyễn Hữu Khải – NXB LĐ & XH – 2007

• Giáo trình Kinh tế quốc tế - GS – TS Hoàng Thị Chỉnh – PGS – TS Nguyễn Phú Tụ - Ths. Nguyễn Hữu Lộc – NXB Thống Kê – 2005.

• International economics – Prof. Krugman P.R & Prof. Obstfeld M. – Pearson 2003

Đánh giá

• Kiểm tra: 1 bài thông báo trƣớc (5%)

• Thảo luận – tiểu luận nhóm (15 - 10%)

• Cộng điểm cá nhân

• Thi (60%), thi luận đề đóng/mở

Bài tập nhóm – Thảo luận

• 1. Dựa trên các lý thuyết về thƣơng mại quốc tế, hãy phân tích lợi thế của Việt Nam khi gia nhập thị trƣờng thế giới? Lấy ví dụ theo ngành hàng.

• 2. Phân tích lý thuyết lợi thế cạnh tranh quốc gia của M. Porter. Lấy ví dụ chứng minh. Quan điểm của bạn về lý thuyết này. Liên hệ Việt Nam.

• 3. Tìm hiểu các tổ chức, diễn đàn sau: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), khu vực mậu dịch tự do Asean (AFTA), Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dƣơng (APEC), Hội nghị thƣợng đỉnh Á – Âu (Asem) - Vai trò của các tổ chức này trong thƣơng mại quốc tế - lợi ích của Việt Nam khi gia nhập

Bài tập nhóm – Thảo luận • 4. Tìm hiểu và phân biệt GATT/WTO. Vai trò của WTO (ví

dụ minh họa). Tiến trình gia nhập của Việt Nam. Lợi ích – Bất lợi.

• 5. Tìm hiểu chính sách ngoại thƣơng Việt Nam (trong từng thời kỳ) – vai trò chính sách ngoại thƣơng đối với phát triển kinh tế.

• 6. Tìm hiểu hoạt động chống bán phá giá của EU – Kinh nghiệm rút ra cho DN xuất khẩu của Việt Nam

• 7. Tìm hiểu hoạt động chống bán phá giá của Mỹ – Kinh nghiệm rút ra cho DN xuất khẩu của Việt Nam

• 8. Tìm hiểu về rào cản phi thuế quan khi xuất khẩu sang thị trƣờng EU – Mỹ. Phân tích vai trò của rào cản phi thuế quan trong tƣơng quan so sánh với rào cản thuế quan

• 8. Tìm hiểu về rào cản phi thuế quan khi xuất khẩu sang thị trƣờng Mỹ. Phân tích vai trò của rào cản phi thuế quan trong tƣơng quan so sánh với rào cản thuế quan

Nội dung

• Lý thuyết về thƣơng mại quốc tế

• Liên kết kinh tế quốc tế (thảo luận)

• Chính sách ngoại thƣơng

• Công cụ thực hiện chính sách ngoại

thƣơng

• Chống bán phá giá

Phần I: Lý thuyết thƣơng mại quốc tế

Lý thuyết cổ điển

1. Lý thuyết trao đổi thuần túy (tự học)

2. Lý thuyết chủ nghĩa trọng thƣơng (tự học)

3. Lý thuyết lợi thế tuyệt đối (Adam Smith)

4. Lý thuyết về lợi thế so sánh (D. Ricardo)

5. Lý thuyết chi phí cơ hội (Haberler)

Lý thuyết hiện đại

6. Thƣơng mại quốc tế với chi phí cơ hội tăng

7. Lý thuyết về tỷ lệ các yếu tố (Heckscher – Ohlin)

8. Lý thuyết về lợi thế cạnh tranh quốc gia (Micheal Porter) (thảo luận)

Lý thuyết lợi thế tuyệt đối

Adam Smith

• Mọi hành vi kinh tế của mỗi cá

nhân đều đƣợc sự dẫn dắt của

một bàn tay vô hình – Sự tƣ lợi

• Chính quyền không cần can

thiệp vào hoạt động của các

doanh nghiệp

• Chủ trƣơng thƣơng mại tự do 1723 - 1790

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://www.brainalpenetration.com/wp-content/uploads/2011/01/Adam-Smith.jpg&imgrefurl=http://www.brainalpenetration.com/%3Fp%3D293&usg=__yEpuJPDjMwpap3tO_b0uGPEWs24=&h=280&w=261&sz=11&hl=vi&start=12&zoom=1&tbnid=CTZTtbN3oH9IiM:&tbnh=114&tbnw=106&ei=B0g_TpXKDaneiALHhqXlAw&prev=/search%3Fq%3Dadam%2Bsmith%26um%3D1%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26biw%3D1345%26bih%3D517%26rlz%3D1W1ADRA_en%26tbm%3Disch&um=1&itbs=1


• Nguyên tắc: hai bên cùng có lợi - phân

công lao động – lợi thế tuyệt đối

• Mô thức trao đổi ngoại thƣơng”

– Chuyên môn hóa sản xuất sản phẩm có lợi

thế tuyệt đối để xuất khẩu

– Nhập khẩu những sản phẩm không có lợi thế

tuyệt đối


• Xác định lợi ích của thƣơng mại quốc tế:

SP/ Quốc gia Chi phí lao động cho 1 SP (h/sp)

Việt Nam Trung Quốc

Gạo 2 4

Vải 5 2

Giả sử: Mỗi quốc gia đầu tƣ 500 giờ lao động cho mỗi SP


Nền kinh tế đóng:

- Việt Nam và Trung Quốc đều phải sản xuất cả hai sp Gạo và Vải.

• Việt Nam: 250 đv gạo và 100 đv vải

• Trung Quốc: 125 đv gạo và 250 đv vải

• Thế giới: 375 đv gạo và 350 đv vải

- Tỷ lệ trao đổi nội thƣơng:

- Việt Nam: 1 gạo = 2/5 vải

- Trung Quốc: 1 vải = 1/2 Gạo


• Nền kinh tế mở: – Lợi thế (tuyệt đối):

• VN: gạo

• TQ: vải

– CMH: • VN: sx gạo (500 gạo và 0 vải)

• TQ: sx vải (0 gạo và 500 vải)

• Thế giới: 500 gạo và 500 vải

– Xác định tỷ lệ trao đổi: hai bên cùng có lợi • 1 vải < 2/5 gạo (việt nam)

• 1 vải > 1/2 gạo (trung quốc)

• 1 gạo < 2 vải < 5 gạo (thế giới)


• Giả sử: chọn tỷ lệ 2 vải = 3 gạo

• Lƣợng thƣơng mại: 200 vải = 300 gạo

– Việt Nam: XK: 300 gạo, NK 200 vải

– Trung Quốc: XK 200 vải, NK 300 gạo

• Tiêu dùng:

– VN: 200 gạo, 200 vải

– Trung Quốc: 300 gạo, 300 vải

– Thế giới: 500 gạo, 500 vải


• Lợi ích từ thƣơng mại:

– Cả hai quốc gia:

• Lợi ích SX: chi phí k đổi (2000 h), qui mô SX tăng

(125 gạo, 150 vải)

• Lợi ích tiêu dùng: ngân sách k đổi (125 gạo, 150

vải)

– Từng quốc gia:

• SX:nguồn lực k đổi, hiệu quả sx tăng do đầu tƣ sx

sp chi phí thấp

• Tiêu dùng: ngân sách k đổi, quy mô tiêu dùng tăng

Lý thuyết lợi thế tuyệt đối Quốc gia Sản xuất

Trƣớc CMH Sau CMH Chênh lệch

Gạo Vải Gạo Vải Gạo Vải

Việt Nam 250 100 500 0 +250 - 100

Trung Quốc 125 250 0 500 - 125 + 250

Cộng 375 350 500 500 + 125 +150

Tiêu dùng

Việt Nam 250 100 200 200 - 50 + 100

Trung Quốc 125 250 300 300 + 175 + 50

Cộng 375 350 500 500 + 125 + 150

Nguồn gốc của lợi thế tuyệt đối

• Lợi thế về tự nhiên: điều kiện tự nhiên

(Việt Nam)

• Lợi thế do nỗ lực: sự phát triển kĩ thuật và

sự lành nghề (Nhật Bản).

Ƣu – nhƣợc điểm

• Ƣu điểm:

– Nhận thức đƣợc tính ƣu việt của chuyên môn hóa sản xuất và phân công lao động quốc tế

– Đặt quan hệ giao thƣơng trên cơ sở nguyên tắc bình đẳng, hai bên cùng có lợi.

• Nhƣợc điểm:

– Không giải thích đƣợc liệu có sự trao đổi giữa cƣờng quốc kinh tế (có hầu hết lợi thế tuyệt đối) và nƣớc nhỏ (hầu nhƣ không có lợi thế tuyệt đối nào)???

Lý thuyết lợi thế so sánh

D. Ricardo

• Liệu quốc gia không có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất bất kì mặt hàng nào có thể tham gia hoạt động thƣơng mại quốc tế??

• Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo

• “Một quốc gia sẽ xuất khẩu những mặt hàng có giá cả thấp hơn một cách tương đối so với quốc gia kia”

1772 - 1823

http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:David_ricardo.jpg

Lợi thế so sánh

• Giả thuyết của mô hình

– Mô hình chỉ có hai quốc gia và hai loại sản phẩm

– Mậu dịch tự do – thị trƣờng cạnh tranh hoàn hảo

– Lao động di chuyển tự do trong một quốc gia nhƣng không di chuyển trên phạm vi thế giới

– Không tính chi phí vận chuyển hàng hóa

– Kĩ thuật sản xuất của hai quốc gia giống nhau

– Nguồn lực sử dụng để sản xuất hai sản phẩm là nhƣ nhau


SP/ Quốc gia Chi phí lao động cho 1 SP (h/sp)


Gạo 2 1.5

Vải 2.5 1

Giả sử: Mỗi quốc gia đầu tƣ 600 giờ lao động cho

gạo và 500 giờ lao động cho vải


Nền kinh tế đóng:

- Việt Nam và Trung Quốc đều phải sản xuất cả hai sp Gạo và Vải.

• Việt Nam: 300 đv gạo và 200 đv vải

• Trung Quốc: 400 đv gạo và 500 đv vải

• Thế giới: 700 đv gạo và 700 đv vải

- Tỷ lệ trao đổi nội thƣơng:

- Việt Nam: 4 gạo = 5 vải

- Trung Quốc: 3 gạo = 2 vải


• Nền kinh tế mở:

– Xác định lợi thế:

• Trung Quốc: có lợi thế cả hai sản phẩm: vải và gạo so với

Việt Nam

• Trung Quốc sản xuất sản phẩm có lợi thế cao hơn

– Công thức:

1/1.5 < 2.5/2

Trung Quốc có lợi thế tƣơng đối về

sản xuất vải – Việt Nam có lợi thế

tƣơng đối về sản xuất gạo


• Việt Nam chuyên môn hóa hoàn toàn

trong sản xuất gạo

• Trung Quốc có chuyên môn hóa hoàn

toàn hay không???

• Xác định tỷ lệ trao đổi giữa hai quốc gia:

– Việt Nam: 4 gạo > 5 vải

– Trung Quốc: 2 vải> 3 gạo

– Tỷ lệ: 8 vải < 10 gạo < 15 vải

Lợi thế so sánh • Giả sử

• Trung Quốc đầu tƣ: 800 giờ lao động cho vải và

300 giờ lao động cho gạo

– TQ: 800 vải, 200 gạo

• Việt Nam: đầu tƣ 1100 giờ lao động cho gạo

– VN: 550 gạo

• Thế giới: 800 vải, 750 gạo

• Chọn tỷ lệ trao đổi: 10 gạo = 10 vải

• Lƣợng TM: 300 gạo = 300 vải

Lý thuyết lợi thế so sánh

• Lợi ích từ thƣơng mại:

– Cả hai quốc gia:

• Lợi ích SX: chi phí k đổi (2000 h), qui mô SX tăng

(100 vải, 50 gạo)

• Lợi ích tiêu dùng: ngân sách k đổi (100 vải, 50

gạo)

– Từng quốc gia:

• SX:nguồn lực k đổi, hiệu quả sx tăng do đầu tƣ sx

sp chi phí thấp

• Tiêu dùng: ngân sách k đổi, quy mô tiêu dùng tăng

Lý thuyết lợi thế so sánh Quốc gia Sản xuất



Việt Nam 300 200 550 0 +250 - 200

Trung Quốc 400 500 200 800 - 200 300

Cộng 700 700 750 800 + 50 +100

Tiêu dùng

Việt Nam 300 200 250 300 - 50 + 100

Trung Quốc 400 500 500 500 + 100 0

Cộng 700 700 500 500 + 50 + 100


• Mô thức thƣơng mại:

SP/ Quốc gia Chi phí lao động cho 1 SP

(h/sp)

QG 1 QG 2

SP X a1 a2

SP Y b1 b2

a1>a2, b1> b2: a1/b1 < a2/b2: QG 1 XK X, NK Y và ngƣợc lại

a1/b1 = a2/b2:???


• Ƣu điểm: – Chứng minh các quốc gia dù lớn hay nhỏ, có sở hữu

lợi thế tuyệt đối hay không đều có lợi khi tham gia thƣơng mại quốc tế

• Nhƣợc điểm: – Không giải thích đƣợc vì sao năng suất lao động hơn

kém nhau giữa hai quốc gia

– Các tính toán chƣa dựa trên giá cả quốc tế và quan hệ tỷ giá

– Xem giá trị của SP chỉ dựa trên yếu tố duy nhất là lao động (xem lao động là đồng nhất)

Công thức tính mức lợi thế so sánh

của một sản phẩm

Trong đó,

RCAx: hệ số biểu thị lợi thế so sánh

Ex1: kim ngạch xuất khẩu sp X (trong 1 năm) của một quốc gia

Ex2: kim ngạch xuất khẩu sp X (trong 1 năm) của thế giới

Ec: tổng kim ngạch xuất khẩu (trong 1 năm) của một quốc gia

Ew: tổng kim ngạch xuất khẩu (trong 1 năm) của thế giới

RCAx ≤ 1: không có lợi thế so sánh

1 ≤ RCAx < 2.5: có lợi thế so sánh

RCAx ≥ 2.5: có lợi thế so sánh cao

Lý thuyết chi phí cơ hội của

Haberler

• Lý thuyết lợi thế so sánh của D. Ricardo giải thích dựa trên yếu tố lao động với giả thiết đây là yếu tố duy nhất và mang tính đồng nhất, không giải thích đƣợc thực tế sản xuất (lao động là yếu tố khả biến).

• 1936, G. Harberler đƣa ra lý thuyết chi phí cơ hội để giải thích qui luật lợi thế so sánh.

1900 - 1995

Chi phí cơ hội • Chi phí cơ hội của một sản phẩm là số lƣợng

của một sản phẩm khác mà ngƣời ta phải hy sinh để có đủ tài nguyên làm tăng thêm một đơn vị sản phẩm thứ nhất.

SP/ Quốc gia Số đv sp/1 giờ sản xuất


Gạo 2 4

Vải 1 6

1gạo = ? Vải 1/2 vải 2/3 vải

1 vải = ? Gạo 2 gạo 3/2 gạo

Đƣờng giới hạn khả năng sx với

chi phí cơ hội không đổi


Gạo Vải Gạo Vải

0 60 0 180

20 50 20 160

40 40 40 130

60 30 60 90

80 20 80 60

100 10 100 30

120 0 120 0



• Xác định tỷ lệ trao đổi:

– 2/3 vải <1gạo < 2 vải

– Chọn tỷ lệ 1 vải bằng 1 gạo, trao đổi 70 gạo

đổi 70 vải



Quốc gia Sản xuất



Việt Nam 40 40 120 0 +80 - 40

Trung Quốc 60 90 0 180 -60 90

Cộng 100 130 120 180 + 20 +50

Tiêu dùng

Việt Nam 40 40 50 70 +10 +30

Trung Quốc 60 90 70 110 + 10 +20

Cộng 100 130 120 180 + 20 + 50

Đƣờng giới hạn khả năng sản xuất

với chi phí cơ hội không đổi

120

20

20 60

A

70

50 E

B

Gạo

Vải

Việt Nam

120

30

30 110

A’

60

E

'

B’

Gạo

Vải

Trung Quốc

180

70

Chi phí cơ hội không đổi

• Qui mô sản xuất (trƣờng hợp nƣớc nhỏ)

có tác động đến việc xác định tỷ lệ giao

dịch hay không?

• Tỷ lệ giao dịch do ai quyết định?

Lý thuyết chi phí cơ hội

• Mô thức:

– Quốc gia chuyên môn hóa SX sản phẩm có

chi phí cơ hội thấp hơn để xuất khẩu và nhập

khẩu sp có chi phí cơ hội cao hơn so với thị

trƣờng thế giới.

Lý thuyết chi phí cơ hội

• Ƣu điểm:

– Xem xét yếu tố chi phí toàn diện hơn so với

A. Smith và D. Ricardo


– Chi phí cơ hội không đổi (chuyên môn hóa

hoàn toàn) không phù hợp với thực tế

Thƣơng mại quốc tế với lý thuyết

chi phí cơ hội tăng

• Đƣờng giới hạn khả năng sản xuất:

– Chi phí cơ hội không đổi vs chi phí cơ hội tăng

– MRT: tỷ lệ thay đổi biên (Δy/ Δx = Px/Py)

x

y

x

y

Chi phí cơ hội không đổi Chi phí cơ hội tăng



x

y

50 100

1x = 1/4 y

1x = 1/2 y

A

B

x

MRT

A

B

Hàm f (x, y)

Hàm f’ (x, y)

Đƣờng giới hạn

khả năng sản

xuất:


chi phí cơ hội tăng • Đƣờng cong bàng quan đại chúng (đƣờng đẳng

ích): chỉ ra sự kết hợp khác nhau của 2 sản phẩm tạo ra sự thỏa mãn nhƣ nhau của ngƣời tiêu dùng

x

A

B

y



• Tỷ lệ thay thế biên (MRS) biểu thị số lƣợng sản

phẩm Y một quốc gia phải bỏ ra để thay thế tiêu

dùng một đơn vị sp X làm cho mức độ thỏa mãn

chung là không đổi (MRS = Δy/ Δx = Px/Py).

x

A

B

y



• Trong nền kinh tế đóng

– Điểm cân bằng cung cầu đƣợc xác định: tại tiếp điểm

giữa đƣờng giới hạn khả năng sản xuất và đƣờng

cong bàng quan đại chúng cao nhất hay MRT = MRS

– Giá sx và tiêu dùng cân bằng gọi là giá cả so sánh

cân bằng nội địa (Pcb = Px/Py = MRS = MRT)

– Giá cả so sánh cân bằng nội địa về sản xuất một sản

phẩm của một quốc gia thấp hơn thì quốc gia đó có

lợi thế so sánh về sản phẩm đó.



x

y

50 100

A


chi phí cơ hội tăng Nền kinh tế đóng



• Cân bằng trong nền kinh tế mở – Xác định lợi thế so sánh

– PA < PA’ (Px/Py): quốc gia 1 có lợi thế so sánh về sản phẩm X và quốc gia 2 có lợi thế so sánh về sp Y.

– Quốc gia 1 chuyên môn hóa sx sp X để xuất khẩu, quốc gia 2 chuyên môn hóa sx sp Y để xuất khẩu.

– Quá trình chuyên môn hóa tiếp diễn dẫn đến chi phí cơ hội tăng.

– Quá trình chuyên môn hóa sẽ dừng lại ở PB mà ở đó giá cân bằng nội địa ở hai quốc gia là nhƣ nhau (PA < PB< PA’ = 1) hay chuyên môn hóa không hoàn toàn.



Giả sử trao đổi 60X lấy 60 Y



• Đƣờng cong ngoại thƣơng (tuyến đề cung): chỉ

ra bao nhiêu hàng hóa mà quốc gia đó sẵn sàng

cung ứng để đổi lấy một số lƣợng hàng nhập

khẩu nào đó tùy theo giá cả quốc tế hay tỷ lệ

mậu dịch.

• Đƣờng cong ngoại thƣơng đại diện cho cầu sản

xuất và cầu tiêu dùng

• Cân bằng trong thƣơng mại quốc thế tại điểm

giao nhau ở hai đƣờng cong ngoại thƣơng


chi phí cơ hội tăng Mậu dịch cân bằng


chi phí cơ hội tăng • Ƣu điểm:

– Nghiên cứu phù hợp với điều kiện thực tế (chi phí cơ

hội gia tăng, chuyên môn hóa không hoàn toàn, cân

bằng cung cầu, yếu tố giá, thị hiếu tiêu dùng)

– Giải thích khá đầy đủ về nguyên nhân (thị hiếu, khả

năng sản xuất (nguồn lực và khả năng sử dụng

nguồn lực)), cách thức, xu hƣớng phát triển, lợi ích

của thƣơng mại quốc tế

• Nhƣợc điểm: chƣa giải thích vì sao các quốc gia có

đƣờng giới hạn khả năng sản xuất khác nhau.

Lý thuyết tỷ lệ các yếu tố

Heckscher - Ohlin

• Giải thích nguồn gốc của lợi thế so sánh dựa trên hai tiền đề

– Sản phẩm khác nhau ở mức độ thâm dụng yếu tố sản xuất (yếu tố thâm dụng)

– Các quốc gia khác nhau về nguồn lực sản xuất sẵn có (yếu tố dƣ thừa) 1848 - 1941


Heckscher - Ohlin

• Đối tƣợng nghiên cứu chỉ bao gồm hai quốc gia, 2 sp và 2 yếu tố sx (lao động L, vốn K)

• Lợi suất theo qui mô không đổi (constant return to scale)

• Cả hai quốc gia có trình độ kĩ thuật nhƣ nhau

• Chuyên môn hóa không hoàn toàn trong sx của hai quốc gia

Giả thiết

1899 - 1979

http://www.google.com.vn/imgres?imgurl=http://www.nndb.com/people/008/000113666/bertil-ohlin.jpg&imgrefurl=http://www.nndb.com/people/008/000113666/&usg=__CnAuN20CKjf2imVDOP14xROZ_-o=&h=225&w=220&sz=9&hl=vi&start=3&zoom=1&tbnid=553ikNs-LALzMM:&tbnh=108&tbnw=106&ei=X1A_TorLI6jKiAKQzsHDBg&prev=/search%3Fq%3Dohlin%26um%3D1%26hl%3Dvi%26sa%3DN%26biw%3D1345%26bih%3D517%26rlz%3D1R2ADRA_enVN441%26tbm%3Disch&um=1&itbs=1


Heckscher - Ohlin

• Thị hiếu và lợi ích tiêu dùng ở hai quốc gia

là nhƣ nhau

• Thƣơng mại tự do, cạnh tranh hoàn hảo

• Các yếu tố sx không dịch chuyển trên

phạm vi thế giới

Giả thiết


Heckscher - Ohlin Yếu tố thâm dụng:

Giả sử để sản xuất sp X và Y, lao động (L) và vốn (K)

là 2 yếu tố đầu vào.

Sp/Input L K L/K

X1 3 2 ?

Y1 4 1 ?

X2 2 2 ?

Y2 6 18 ?


Heckscher - Ohlin

• Yếu tố thâm dụng: yếu tố đƣợc sử dụng nhiều hơn yếu tố kia trong việc sản xuất ra sản phẩm.

• Xác định yếu tố thâm dụng (trong mối tƣơng quan so sánh)

• Lập tỷ số:

• Lx/Kx : Ly/Ky

• Lx/Kx > Ly/Ky: sp X thâm dụng lao động và sp Y thâm dụng vốn và ngƣợc lại


Heckscher - Ohlin

Vì sao sản phẩm X ở QG 1 thâm dụng lao động so với QG 2?


Heckscher - Ohlin

Yếu tố dƣ thừa

• Phản ánh sự dồi dào của một quốc gia về một yếu tố sx nào đó.

• Đo lƣờng:

– Số lƣợng tuyệt đối: Tổng LĐ/ tổng TB (chỉ đề cập đến yếu tố cung)

– Giá cả: lao động (tiền lƣơng), vốn (tỷ lệ lãi suất) (đề cập đến yếu tố cung – cầu về lao động và vốn)


Heckscher - Ohlin

• Xác định yếu tố dƣ thừa (trong mối quan hệ so sánh):

• So sánh tỷ lệ (PK/PL)x và (PK/PL)y (hoặc (số lƣợng K/ số lƣợng L)x và (số lƣợng K/ số lƣợng L)y

• Nếu (PK/PL)x > (Pk/PL)y: quốc gia 1 dƣ thừa vốn, quốc gia 2 dƣ thừa lao động và ngƣợc lại (quốc gia 1: sp X, quốc gia 2: sp Y)


Heckscher - Ohlin

• Định lý Heckscher Ohlin

• Mô thức:

– Một quốc gia sẽ CMH sản xuất để xuất khẩu

sản phẩm thâm dụng yếu tố sản xuất mà

quốc gia đó dƣ thừa

– Nhập khẩu sản phẩm thâm dụng yếu tố sản

xuất mà quốc gia đó khan hiếm

Quá trình

hình

thành giá

dẫn đến

thƣơng

mại quốc

tế

M« h×nh th¬ng m¹i quèc tÕ

Gi¸ c¶ s¶n phÈm so s¸nh c©n

b»ng néi ®Þa

Gi¸ s¶n phÈm

Gi¸ yÕu tè s¶n xuÊt

CÇu c¸c yÕu tè s¶n xuÊt

CÇu vÒ s¶n phÈm

ThÞ hiÕu Ph©n phèi

thu nhËp Cung vÒ yÕu tè

s¶n xuÊt C«ng nghÖ

Định lý Heckscher Ohlin


Heckscher - Ohlin


Heckscher - Ohlin

• Thị hiếu tiêu dùng nhƣ nhau

• PA<PA’: quốc gia 1 có lợi thế so sánh sản

phẩm X (thâm dụng lao động), quốc gia 2

có lợi thế sp Y (thâm dụng vốn).

• Quá trình chuyên môn hóa diễn ra cho

đến điểm cân bằng B (PB=PB’).

• Lợi ích tiêu dùng tăng từ E lên E’

Định lý H – O – S

Quy luật cân bằng giá cả các yếu tố sản xuất

• P. Samuelson bổ sung định lý H-O

• Sự khác biệt về giá của các yếu tố sản xuất làm

phát sinh hoạt động thƣơng mại quốc tế.

• Hệ quả của thƣơng mại quốc tế

– Không chỉ cân bằng giá của sản phẩm

– Cân bằng tƣơng đối và tuyệt đối giá của các yếu tố

sản xuất (hay thƣơng mại quốc tế làm cho lƣơng và

lãi suất ở cả hai quốc gia là nhƣ nhau.


• Quốc gia 1: dƣ thừa yếu tố lao động dẫn đến CMH sản xuất yếu tố thâm dụng lao động, giá cả lao động tăng so với giá cả của yếu tố vốn. Quá trình CMH sẽ dừng lại ở mức giá cả so sánh cân bằng nội địa của hai quốc gia là nhƣ nhau (tƣơng tự quốc gia 2).

• Giá cả cân bằng nội địa là nhƣ nhau khi giá cả các yếu tố sản xuất cũng bằng nhau.


Heckscher – Ohlin (H – O – S)

• Ƣu điểm – Chỉ rõ nguồn gốc phát sinh thƣơng mại quốc tế là từ

sự khác biệt yếu tố sản xuất

– Nhận biết qui luật giảm dần sự khác biệt giá cả các yếu tố sản xuất và sự di chuyển các yếu tố sản xuất (xuất nhập khẩu các yếu tố sx).

• Nhƣợc điểm – Chƣa phản ánh đầy đủ các yếu tố đầu vào khác (tài

nguyên, vốn nhân lực)

– Chƣa tính đƣợc lợi thế nhờ qui mô (lợi thế nhờ qui mô vs chi phí cơ hội tăng????)

Lý thuyết về lợi thế cạnh tranh

• 1990, M. Porter đƣa ra mô

hình Kim cƣơng nhằm giải

thích những nhân tố cơ sở

cho phép quốc gia (công ty)

sáng tạo và duy trì lợi thế

cạnh tranh trên thị trƣờng

• Sự khác nhau giữa lợi thế so

sánh và lợi thế cạnh tranh??

Sự khác nhau giữa lợi thế cạnh

tranh và lợi thế so sánh

• Lợi thế so sánh chỉ đề cập đến hai yếu tố: chất lƣợng tốt và giá thành hạ

• Lợi thế cạnh tranh: phụ thuộc vào chất lƣợng, chi phí sản xuất, chi phí tiêu thụ và chính sách lợi nhuận của doanh nghiệp

• Lợi thế so sánh là điều kiện cần để đạt lợi thế cạnh tranh. Điều kiện đủ: kiểm soát chi phí tiêu thụ và chính sách lợi nhuận hợp lý.


Chiến lược,

cơ cấu và

MT cạnh

tranh

Các ngành

hỗ trợ và có

liên quan

Các yếu tố

sản xuất

Điều kiện

nhu cầu

ChÝnh phñ

C¬ héi


• Các yếu tố sản xuất:

– Nhóm yếu tố cơ bản: tài nguyên, khí hậu, vị trí

địa lý, nhân lực (factor endowment)

– Nhóm yếu tố tiên tiến: cơ sở hạ tầng, bƣu

chính viễn thông, nguồn nhân lực có kĩ năng,

bí quyết công nghệ. Nhóm yếu tố này hình

thành thông qua chính sách phát triển của

quốc gia


• Nhu cầu nội địa

– Nhu cầu nội địa cao cấp sẽ đặt ra chuẩn mực

và tạo áp lực buộc các doanh nghiệp phải cải

tiến sản phẩm và hạ giá thành SP.

– Các doanh nghiệp phải khai thác các yếu tố

thâm dụng để nâng cao sức cạnh tranh


• Ngành công nghiệp hỗ trợ

– Yếu tố đầu vào

– Chuỗi cung ứng (chi phí, thời gian tối ƣu)

– Tƣơng tác ngành công nghiệp mũi nhọn và bỗ

trợ: Cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch ngày

càng đồng bộ hơn; trình độ công nghệ sản

xuất của nền kinh tế sẽ không ngừng đƣợc

nâng cao


• Chiến lƣợc, cơ cấu và môi trƣờng cạnh

tranh

– Chiến lƣợc và tầm quan trọng của chiến lƣợc

– Cạnh tranh và vai trò của cạnh tranh

– Cơ cấu: cách thức tổ chức, quản lý bộ máy


• Chính phủ

– Định hƣớng thông qua chiến lƣợc, kế hoạch

làm kim chỉ nam cho các đối tƣợng trong nền

kinh tế

– Tạo môi trƣờng pháp lý và kinh tế

– Điều tiết hoạt động và phân phố lợi ích thông

qua thuế, tín dụng…

– Kiểm tra, kiểm soát các hoạt động

Mô hình năng lực cạnh tranh của

diễn đàn kinh tế thế giới (đọc thêm)

Phần II: Chính sách thƣơng mại

quốc tế

1. Tổng quan về chính sách thƣơng mại

quốc tế

2. Chính sách ngoại thƣơng của Việt Nam

trong giai đoạn hiện nay (thảo luận)

Tổng quan về chính sách thƣơng

mại quốc tế

• Khái niệm

– Chính sách thƣơng mại quốc tế là hệ thống

các quy định, công cụ và biện pháp thích hợp

mà Nhà nƣớc sử dụng để điều chỉnh các hoạt

động thƣơng mại quốc tế của quốc gia trong

thời kì nhất định nhằm đạt đƣợc các mục tiêu

đã xác định.

Vai trò, mục tiêu của chính sách

thƣơng mại quốc tế

• Bảo vệ nền sản xuất nội địa, tạo điều kiện

thuận lợi cho các DN trong nƣớc chiếm

lĩnh thị trƣờng nội địa và mở rộng thị

trƣờng ra nƣớc ngoài, tham gia vào phân

công lao động quốc tế

Vai trò, mục tiêu của chính sách

thƣơng mại quốc tế

• Tiếp thu hiệu quả các thành tựu khoa học

kĩ thuật công nghệ hiện đại của thế giới

vào quá trình sản xuất kinh doanh.

• Khai thác lợi thế so sánh của quốc gia

trong mối quan hệ với khu vực và toàn

cầu, chuyển dich cơ cấu, đẩy mạnh tăng

trƣởng kinh tế.

Phân loại chính sách thƣơng mại

quốc tế

• Theo mức độ can thiệp của Nhà nƣớc trong

hoạt động thƣơng mại

– Chính sách thƣơng mại tự do

– Chính sách bảo hộ thƣơng mại

• Theo mức độ tiếp cận của nền kinh tế trong

nƣớc với nƣớc ngoài

– Chính sách hƣớng nội (chiến lƣợc thay thế hàng

nhập khẩu)

– Chính sách hƣớng ngoại (chính sách hƣớng về nhập

khẩu

Chính sách thƣơng mại tự do

• Chính phủ không can thiệp trực tiếp vào

quá trình vận hành thƣơng mại quốc tế

mà mở cửa hoàn toàn thị trƣờng nội địa,

tuân theo quy luật tự do cạnh tranh.


• Đặc điểm

– Nhà nƣớc không sử dụng các công cụ để

điều tiết hoạt động xuất nhập khẩu

– Quá trình xuất nhập khẩu tiến hành một cách

tự do

– Quy luật tự do cạnh tranh và quy luật của nền

kinh tế thị trƣờng điều tiết hoạt động sản xuất,

tài chính và thƣơng mại.


• Ƣu điểm: – Mọi trở ngại trong thƣơng mại quốc tế bị loại bỏ, thúc

đẩy tự do lƣu thông hàng hóa giữa các nƣớc.

– Cạnh tranh giúp nâng cao chất lƣợng, hạ giá thành sản phẩm

– Làm thị trƣờng nội địa phong phú hơn, ngƣời tiêu dùng có điều kiện thỏa mãn nhu cầu của mình một cách tốt nhất.

– Tạo môi trƣờng cạnh tranh gay gắt giúp các nhà sản xuất nội địa phát triển và hoàn thiện hơn.

– Giúp bành trƣớng hoạt động ra nƣớc ngoài



– Thị trƣờng trong nƣớc dễ rơi vào khủng

hoảng, phát triển mất ổn định, bị lệ thuộc vào

tình hình chính trị bên ngoài

– Những DN trong nƣớc phát triển không đủ

mạnh dễ dàng bị phá sản trƣớc sự tấn công

của nƣớc ngoài.

Chính sách bảo hộ mậu dịch

• Chính phủ một mặt sử dụng các biện pháp

bảo vệ thị trƣờng nội địa trƣớc sự cạnh

tranh của hàng hóa ngoại nhập

• Đồng thời, nâng đỡ các nhà kinh doanh

trong nƣớc bành trƣớng ra nƣớc ngoài.


• Đặc điểm

– Nhà nƣớc sử dụng các biện pháp thuế và phi

thuế (giấy phép XNK, hạn ngạch…) để hạn

chế hoạt động nhập khẩu

– Nhà nƣớc nâng đỡ các nhà XK nội địa bằng

cách giảm hoặc miễn thuế XK, trợ cấp XK, trợ

giá cho các DN XK trong nƣớc.


• Lý do khách quan:

– Do sự khác biệt về địa lý và tài nguyên dẫn

đến sự khác nhau về nguồn lực kinh tế và

năng lực cạnh tranh

• Lý do chủ quan

– Vì lợi ích cục bộ, đánh thuế tối ƣu, nâng cao

tỷ lệ mậu dịch tối đa hóa lợi ích quốc gia

– Sự dụng nhƣ công cụ trả đũa


• Ƣu điểm:

– Bảo vệ nền sản xuất trong nƣớc

– Giúp nhà xuất khẩu tăng tính cạnh tranh trên

thị trƣờng

– Giải quyết công ăn việc làm trong nƣớc

– Giúp điều tiết tài chính công

– Phục vụ chiến lƣợc phát triển công nghiệp

mũi nhọn

– Chống bán phá giá



– Ngƣời tiêu dùng bị thiệt thòi

– Bảo hộ dẫn đến tâm lý trì trệ và ỷ lại của các

doanh nghiệp

– Làm tổn thƣơng hoạt động thƣơng mại quốc

tế


• Lƣợng hóa mức độ bảo hộ mậu dịch

– Thuế suất danh nghĩa và tỷ lệ bảo hộ hữu

hiệu (ERP)

– Số lƣợng và phức tạp của hàng rào phi thuế

quan

Chính sách hƣớng đến xuất khẩu

• Lấy xuất khẩu làm động lực cho sự phát

triển

• Tham gia vào quá trình phân công lao

động quốc tế, chuyên môn hóa sản xuất

sản phẩm có lợi thế so sánh

Chính sách hƣớng đến xuất khẩu

• Ƣu điểm:

– Tạo sự năng động trong phân công lao động

quốc tế

– Giúp nền kinh tế phát triển năng động (tăng

sức cạnh tranh)

– Thúc đẩy cải tổ nền kinh tế

– Thu hút đầu tƣ, cân đối cán cân thanh toán

Phƣơng pháp xây dựng chính sách

ngoại thƣơng

• Phƣơng pháp tự định

• Phƣơng pháp thƣơng lƣợng (hiệp định

song phƣơng, đa phƣơng)

Chính sách ngoại thƣơng của Việt

Nam (thảo luận)

• Phân tích lợi thế (cơ sở) của Việt Nam khi

tham gia thị trƣờng quốc tế?? (phân tích

theo ngành)

• Bài học kinh nghiệm Việt Nam cần kế thừa

khi tham gia thƣơng mại quốc tế

• Biện pháp bảo hộ mậu dịch của Việt Nam

Phần 3: Các công cụ thực hiện

chính sách ngoại thƣơng

• Thuế quan

• Hàng rào phi thuế quan

– Biện pháp tác động vào giá (phá giá tiền tệ,

bán phá giá & chống bán phá giá, trợ cấp

xuất khẩu)

– Biện pháp tác động vào lƣợng (hạn ngạch

xuất – nhập khẩu, hạn chế xuất khẩu tự

nguyện, những cartel quốc tế)

– Biện pháp hành chính kĩ thuật

Thuế quan

• Thuế quan là khoản tiền mà ngƣời chủ

hàng hóa xuất, nhập khẩu hoặc quá cảnh

phải nộp cho hải quan là cơ quan đại diện

cho nƣớc chủ nhà.

Thuế quan

• Phƣơng pháp đánh thuế

– Thuế tuyệt đối: đánh theo thuế suất cố định

trên số lƣợng hàng hóa xuất nhập khẩu

– Thuế tƣơng đối: đánh theo tỷ lệ phần trăm giá

trị của hàng hóa xuất nhập khẩu

– Thuế hỗn hợp

– Thuế theo mùa

Các loại thuế quan đƣợc sử dụng

phổ biến hiện nay

• Thuế quan xuất khẩu

• Thuế quan nhập khẩu

• Thuế quan chống bán phá giá

• Thuế quan đối kháng

• Thuế quan hạn ngạch

• Thuế quan ƣu đãi

Thuế quan chống bán phá giá

• Thuế quan áp dụng cho hàng hóa nhập

khẩu đƣợc xác định là bán phá giá hoặc

sẽ bán phá giá.

• Là loại thuế quan bổ sung bên cạnh thuế

quan nhập khẩu thông thƣờng, áp dụng

khi có đơn kiện và điều tra của cơ quan

chính phủ nƣớc nhập khẩu kết luận có

bán phá giá.


• Mức thuế chống bán phá giá đƣợc tính

riêng cho từng nhà sản xuất, xuất khẩu

nƣớc ngoài.

• Mức thuế không cao hơn biên độ bán phá

giá


• Thời điểm tính thuế

– Cách tính thuế cho thời gian sắp tới (EU áp dụng): áp

dụng một mức thuế đƣợc xác định ngay trong quyết

định thuế ban hành khi kết thúc cuộc điều tra

– Cách tính thuế cho khoảng thời gian đã qua (Mỹ áp

dụng): điều chỉnh mức thuế theo từng năm (sau thời

điểm ban hành quyết định áp thuế bán phá giá) căn

cứ trên biên độ phá giá thực tế.

– WTO: điều chỉnh qua từng năm khi có yêu cầu. Áp

dụng mức thuế cũ không quá 5 năm.


• Hiệu lực của việc áp thuế

– Có hiệu lực đối với tất cả hàng hóa liên quan nhập khẩu từ nƣớc bị kiện sau thời điểm ban hành quyết định đó.

– Về nguyên tắc thuế chống bán phá giá sẽ chấm dứt sau 5 năm. Tuy nhiên, vẫn duy trì thêm 5 năm nữa nếu nƣớc nhập khẩu ra soát và kết luận việc bán phá giá gây thiệt hại có khả năng duy trì hoặc tái diễn khi thuế này hết hiệu lực

Thuế quan đối kháng

• Là khoản thuế bổ sung đánh vào hàng

hóa nhập khẩu đƣợc chính phủ nƣớc xuất

khẩu trợ cấp trái với quy định của WTO.

Thuế quan đối kháng

• Điều kiện áp dụng: sau khi tiến hành điều tra rút

ra khẳng định sự tồn tại đồng thời của 3 điều

kiện sau:

– Hàng nhập khẩu đƣợc trợ cấp (với biên độ trợ cấp

không thấp hơn 1%)

– Ngành sản xuất sản phẩm tƣơng tự của nƣớc nhập

khẩu bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe dọa thiệt hại

đáng kể hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản

xuất trong nƣớc.

– Có mối quan hệ nhân quả giữa việc hàng nhập khẩu

đƣợc trợ cấp thiệt hại nói trên.

Thuế quan hạn ngạch và thuế quan

ƣu đãi

• Mức thuế áp dụng cho hàng hóa nhập

khẩu vƣợt quá số lƣợng cho phép theo

hạng ngạch.

• Thuế quan ƣu đãi dành cho hàng hóa

nhập khẩu từ các quốc gia, vùng lãnh thổ

nhằm khuyến khích thúc đẩy thƣơng mại

quốc tế và đầu tƣ.

Phân tích tác động của thuế quan

đối với nƣớc nhỏ

• Quốc gia nhỏ là quốc gia phụ thuộc vào

giá cả thế giới, không thể làm thay đổi giá

cả thế giới???

• SP X là sản phẩm không có lợi thế so

sánh

• Hàm cung có dạng: S(x) = 10 P(x)

• Hàm cầu có dạng: D(x) = -20 P(x) + 90

Phân tích tác động của thuế quan đối

với nƣớc nhỏ

1

Px

2

3

5

4

10 20 30 40 50 60 70

S(x)

Sf + T

Sf

E

R

C

F H

N M B

G

D(x)


với nƣớc nhỏ

• Nền kinh tế đóng:

• Sản xuất và tiêu dùng tại điểm cân bằng E

(S = D = 30, Px = 3)

• Thƣơng mại tự do: Ptg = 1, Dx = 70, Sx =

10: nhập khẩu 60X.

• Giả sử chính phủ đánh thuế 100%, P = 2,

Dx = 50,Sx = 20: nhập khẩu 30X


với nƣớc nhỏ

• Giá tăng so với giá của thƣơng mại tự do

• Nhập khẩu giảm

• Tiêu dùng nội địa giảm

• Lợi ích ngƣời tiêu dùng giảm tƣơng ứng với diện tích hình 12HB

• Lợi ích của nhà sản xuất tăng tƣơng ứng với diện tích 12FC

• Chính phủ thu thuế tƣơng ứng với diện tích MFHN

• Hình CFN và MHB???


với nƣớc nhỏ

• Bảo hộ nền sản xuất trong nƣớc

– Tác động bảo hộ cho doanh nghiệp SX kém

hiệu quả (CFM): tổng chi phí sản xuất thêm

trên hạn mức của ngƣời sx trong nƣớc. Chi

phí bỏ ra để sản xuất tăng thêm sp quốc gia

không có lợi thế so sánh

– Tác động chuyển nhƣợng: tái phân phối lợi

tức của ngƣời tiêu dùng sang nhà sản xuất

hiệu quả (12FC)


với nƣớc nhỏ

• Thuế quan góp phần hƣớng dẫn tiêu dùng

– Giả sử thu nhập ngƣời tiêu dùng là cố định m

và ngƣời tiêu dùng sử dụng hai sản phẩm A

và B, trong đó A là sản phẩm không có lợi thế

so sánh. Chính phủ định hƣớng ngƣời tiêu

dùng sử dụng sản phẩm B.


với nƣớc nhỏ

Khi giá hàng hóa A tăng so với hàng hóa B,

nhu cầu hàng hóa A giảm so với hàng hóa B

dƣới tác động của sự thay đổi thu nhập (giá

trị thu nhập thực tế ít hơn khi giá tăng) và tác

động của sản phẩm thay thế (ngƣời tiêu dùng

sẽ chuyển sang mua sản phẩm rẻ hơn)


với nƣớc nhỏ

x

y

z

B

A

PA tăng dƣới tác động của thuế

m/PB

m’/PB

1 2


với nƣớc nhỏ

• Tạo nguồn thu nhập cho chính phủ

• Thuế suất càng cao càng tốt???


với nƣớc nhỏ

100% ThuÕ suÊt

Thu nhập

C O

A

Đường cong Laffer


với nƣớc nhỏ

• Thiệt hại do đánh thuế nhập khẩu

• Thiệt hại ròng CFM, NHB???

• CFM: tổn thất về sản xuất dƣới tác động

bảo hộ của thuế quan do dịch chuyển từ

nơi sản xuất hiệu quả sang nơi sản xuất

không hiệu quả.

• NHB: tổn thất về tiêu dùng do phải tiêu

dùng với giá đắt hơn và số lƣợng ít hơn.

Tác động của thuế quan trong

trƣờng hợp nƣớc lớn

• Nƣớc lớn là nƣớc quyết định giá của thế giới???

• Giả sử, thị trƣờng xe hơi tại Mỹ

• Khi thị trƣờng tự do: giá xe hơi nhập khẩu tại thị trƣờng X là 15.000 = giá thị trƣờng thế giới, lƣợng xe nhập là 2 triệu chiếc

• Mỹ đánh thuế 2000 USD/chiếc

• Vì Mỹ là nƣớc lớn, nhà nhập khẩu giảm giá để chia sẻ thuế với ngƣời tiêu dùng – nắm giữ thị phần

Tác động của thuế quan trong

trƣờng hợp nƣớc lớn

• Lúc này, xe hơi nhập khẩu còn 14.000

USD

• Giá cả sau thuế là 16.000 USD.

• Ngƣời tiêu dùng gánh chịu 1000USD và

nhà xuất khẩu chịu một khoản tƣơng tự.

• Chính phủ Mỹ có lợi từ nguồn thu thuế

• Nhà sản xuất Mỹ có lợi do P tăng

Thuế quan danh nghĩa và tỷ lệ bảo

hộ thực sự

• Đối với ngƣời tiêu dùng: quan tâm mức

thuế suất tác động giá mà họ phải trả

(thuế quan danh nghĩa)

• Đối với nhà sản xuất: quan tâm tỷ lệ bảo

hộ với ngành sản xuất trong nƣớc (tỷ lệ

bảo hộ thực tế)

Tỷ lệ bảo hộ thực sự

• Trong mối tƣơng quan giữa thuế nhập khẩu

nguyên liệu và thuế đánh lên hàng nhập khẩu

• ERP = (t – ∑ti x ai)/(1- ∑ ai) x 100%

• Trong đó,

– t là thuế quan danh nghĩa đối với sản phẩm cuối cùng

– ti là thuế quan đối với sản phẩm trung gian trƣờng

hợp thứ I

– ai là tỷ lệ giữa sản phẩm trung gian và sản phẩm cuối

cùng

Xác định t

• ai = 0, t = ERP: mức bảo hộ thực tế bằng thuế quan danh nghĩa

• ti = 0: mức bảo hộ thực tế là cao nhất

• ti càng tăng mức bảo hộ thực tế càng giảm

• ti = t: tỷ lệ bảo hộ thực thế bằng thuế quan danh nghĩa

• ai x ti > t: chính phủ khuyến khích hàng nhập

Phá giá tiền tệ

– Hàng hóa xuất khẩu có giá rẻ hơn khi định giá

ngoại tệ

– Hàng hóa nhập khẩu có giá cao hơn khi tính

bằng giá nội tệ


• Mức độ phá giá tiền tệ nội địa (eg. VND)

– % VND = (S0 – S1)/ S1 x 100%

• Mức độ tăng giá của ngoại tệ so với nội tệ:

– % USD = (S1 – S0)/ S0 x 100%

Trong đó,

S0: tỷ giá VND/USD trƣớc khi phá giá

S1: tỷ giá VND/USD sau khi phá giá

• S1 = S0 / (1 + % VND)


S

D

Ptg

P1

a b c d

Ngƣời tiêu dùng bị thiệt hại:

a+b+c+d

Nhà sản xuất nội địa: lợi ích

tăng a

Nhà cung ứng ngoại tệ cho

nhà nhập khẩu: lợi ích tăng c

Thiệt hại ròng b+d


• Đối với nhà xuất khẩu

• Chi phí sản xuất tính bằng nội tệ

• Doanh thu tính bằng đồng ngoại tệ

• Khi phá giá tiền tệ, nội tệ thu về cao

• Chênh lệch chi phí và doanh thu cao hơn

Trợ cấp xuất khẩu

• Trợ cấp xuất khẩu là việc Chính phủ một quốc gia hỗ trợ về tài chính thông quan việc ƣu đãi tín dụng cho nhà xuất khẩu.

• Trợ cấp trực tiếp và trợ cấp gián tiếp

– Bảo lãnh xuất khẩu

– Cung cấp tín dụng xuất khẩu

– Chính phủ tham gia vào chƣơng trình xúc tiến xuất khẩu

– Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu

Trợ cấp xuất khẩu

S

D

P

Q

P1

P2

Thặng dƣ nhà sản

xuất tăng: a+b+c

Thặng dƣ tiêu dùng

giảm: a+b

Chính phủ chi trợ

cấp chính phủ:

b+c+d

Quốc gia thiệt hại

b+d

a b c d

Hạn ngạch xuất nhập khẩu

• Ấn định mức xuất khẩu – nhập khẩu tối đa

trong một thời kì thông qua hình thức cấp

giấy phép xuất – nhập khẩu

• Hạn ngạch tuyệt đối

• Hạn ngạch thuế quan: trong hạn ngạch áp

dụng ƣu đãi thuế quan, ngoài hạn ngạch

(thuế hiện hành)


T

Lƣợng nhập khẩu

t

Ngoài hạn ngạch


• Vai trò:

– Bảo hộ nền sản xuất trong nƣớc

– Xử lý thâm hụt cán cân thanh toán


• Cơ chế và tiêu chí phân bổ hạn ngạch

– Cơ chế trình – phê duyệt

– Cơ chế đấu giá

– Năng lực kinh doanh của doanh nghiệp

– Năng lực vốn thực hiện xuất nhập khẩu

– Hệ thống phân phối của doanh nghiệp có đảm bảo

thực hiện đúng hạn ngạch đƣợc giao

– Việc thực thi nghĩa vụ của doanh nghiệp (thuế, trách

nhiệm với ngƣời lao động và xã hội)


Thặng dƣ ngƣời tiêu

dùng giảm a+b+c+d

Nhà sản xuất: tăng a

Chính phủ thu phí hạn

ngạch (c)

Thiệt hại ròng b+d

a b c d

Bản chất của thuế quan và hạn

ngạch

D

D’

S

P

Q

P1

P2

NK (thuế)

P2’

Cầu giảm???

Cầu tăng

Bản chất của thuế quan và hạn

ngạch

• Áp dụng thuế quan có lợi cho ngƣời tiêu

dùng (giá cả không đổi – lƣợng tiêu dùng

tăng), bất lợi cho nhà sản xuất trong nƣớc

• Hạn ngạch: nhà sản xuất trong nƣớc có

lợi, ngƣời tiêu dùng bất lợi

• Hạn ngạch mang tính chắc chắn hơn

• Thuế quan mang tính minh bạch, hạn

ngạch dễ dẫn đến tình trạng độc quyền

Hạn chế xuất khẩu tự nguyện

• Hạn chế xuất khẩu tự nguyện là việc quốc

gia nhập khẩu yêu cầu quốc gia xuất khẩu

hạn chế bớt lƣợng hàng hóa xuất khẩu

sang nƣớc mình một cách tự nguyện nếu

không họ sẽ áp dụng biện pháp trả đũa

kiên quyết

• Biện pháp đƣợc thừa nhận trong thƣơng

mại quốc tế

Hạn chế xuất khẩu tự nguyện

• Điều kiện áp dụng

– Hàng hóa liên quan đƣợc nhập khẩu tăng đột biến về lƣợng

– Ngành sản xuất sản phẩm tƣơng tụ hoặc cạnh tranh trực tiếp với mặt hàng đó bị thiệt hại hoặc đe dọa bị thiệt hại nghiêm trọng

– Có mối quan hệ nhân quả giữa hiện tƣợng nhập khẩu tăng đột biến và thiệt hại nói trên

– Tình trạng trên là hệ quả của việc cam kết thực hiện các điều khoản của WTO.

Cartel quốc tế

• Là tổ chức của những quốc gia xuất khẩu

một loại sản phẩm nào đó điều chỉnh

lƣợng xuất khẩu để tác động vào giá

nhằm tối đa hóa lợi nhuận

• OPEC, Hội vận tải hàng không quốc tế

Biện pháp hành chính kĩ thuật

(thảo luận)

• Biện pháp vệ sinh, kiểm dịch động vật, thực vật

• Qui định về đóng gói sản phẩm

• Yêu cầu về dán nhãn hàng hóa

• Yêu cầu về phƣơng pháp sản xuất/khai thác và chế biến sản phẩm

• Qui định kỹ thuật, tiêu chuẩn (ISO 9000, ISO 14001, GAP, HACCP

• SA 8000

Cartel quốc tế

D

S = ∑MC

MR

P1 P2

P

Q

Tại P1???

Tại P2???

Bán phá giá và chống bán phá giá

• Bán phá giá là xuất khẩu sản phẩm nào đó thấp hơn trị giá thông thƣờng của sản phẩm đó trong nƣớc (nƣớc có điều kiện tƣơng tự) nhằm chiếm lĩnh thị trƣờng thế giới.

• Pd:giá bán ở thị trƣờng nội địa

• Z: chi phí sản xuất nội địa

• Pmin: giá sản phẩm cùng loại trên thị trƣờng thế giới


• Một DN bị coi là bán phá giá khi:

– Pd < Z + chi phí hợp lý cho quản lý và bán

hàng + một số chi phí khác + lãi KD

– Pd < Pmin (nƣớc có nền kinh tế phi thị

trƣờng)

– Pxk < Pd:


• Chống bán phá giá là biện pháp tự vệ của nƣớc

nhập khẩu

• Điều kiện áp dụng biện pháp chống bán phá giá

– Hàng hóa nhập khẩu bán phá giá với biên độ bán phá

giá không thấp hơn 2%

– Ngành sản xuất hàng hóa tƣơng tự của nƣớc nhập

khẩu bị thiệt hại đáng kể hoặc đe dọa thiệt hại đáng

kể sự hình thành ngành sản xuất trong nƣớc.

– Có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi bán phá giá

và thiệt hại nói trên


• Không tiến hành điều tra nếu nƣớc xuất

khẩu là nước đang phát triển và có

lượng nhập khẩu sản phẩm liên quan

dưới 3% tổng nhập khẩu hàng hoá tƣơng

tự vào nƣớc nhập khẩu.

• Trừ trƣờng hợp tổng lƣợng nhập khẩu từ

các quốc gia nói trên chiếm trên 7% tổng

lƣợng nhập khẩu hàng hoá tƣơng tự vào

nƣớc nhập khẩu


• Xác định bán phá giá bao gồm các công

đoạn sau:

– Xác định giá thông thƣờng

– Xác định giá xuất khẩu

– So sánh giữa giá trị xuất khẩu và giá trị thông

thƣờng

– Xác định biên độ bán phá giá


• Phƣơng pháp xác định giá trị thông thƣờng:

• Giá trị thông thƣờng là giá bán có lãi của sản

phẩm tƣơng tự đƣợc bán với số lƣợng thích

đáng trên thị trƣờng nội địa đến ngƣời tiêu dùng

độc lập (giá nội địa).

• Giá trị thông thƣờng là giá bán của sản phẩm

tƣơng tự tại thị trƣờng nƣớc xuất khẩu (hoặc

sang nƣớc thứ ba)

• Giá tự tính toán, giá hợp lý khác


• Sản phẩm tƣơng tự là sản phẩm giống hệt

sản phẩm đang xem xét về mọi mặt. Nếu

không có sản phẩm giống hệt thì đƣợc

hiểu là sản phẩm có đặc điểm, tính chất

giống với sp đang xem xét.

• Số lƣợng thích đáng: số lƣợng sp đƣợc

bán trong nƣớc xuất khẩu phải bằng ít

nhất 5% khối lƣợng xuất khẩu của sp đó.


• Bán có lãi: giá bán trung bình cao hơn chi phí đơn vị sản phẩm

– Nếu có ít hơn 20% giao dịch nội địa giá bán thấp hơn chi phí đơn vị: giá thông thƣờng = trị giá trung bình của tất cả các lần bán hàng (kể cả các giao dịch thua lỗ)

– Nếu hơn 20% giao dịch nội địa có giá bán thấp hơn chi phí đơn vị: giá thông thƣờng = giá bán trung bình của riêng các lần giao dịch có sinh lãi


• Ngƣời tiêu dùng độc lập: không có mối

quan hệ đặc biệt với bên xuất khẩu

• Vi phạm nếu:

– Khách hàng chiếm giữ > 5% vốn của nhà xuất

khẩu

– Nhà xuất khẩu chiếm giữ >5% vốn của khách

hàng

– Bên thứ ba chiếm giữ > 5% vốn của cả khách

hàng và nhà xuất khẩu


• Bỏ qua giá nội địa khi:

– Không bán sản phẩm tƣơng tự trên thị trƣờng nội địa

(dùng giá xuất khẩu sang nƣớc thứ 3, giá tự tính)

– Không có doanh thu từ sản phẩm tƣơng tự trong điều

kiện thƣơng mại bình thƣờng trên thị trƣờng nội địa

(doanh thu thấp hơn chi phí sản xuất, doanh thu giữa

các bên liên kết, doanh thu giữa các bên có thỏa

thuận bồi thƣờng)

– Việc bán hàng không thừa nhận sự đối chiếu hợp

thức


• Chi phí tự tính (nếu không có giá nội địa, phải xác định trên giá tự tính (EU))

• Tập hợp chi phí sản xuất gồm: – Chi phí chế biến (chi phí nguyên vật liệu, lao động

trực tiếp và chi phí chung) hợp lý

– Chi phí bán hàng, chi phí quản lý hợp lý

• Phân bổ chi phí (theo doanh số nội địa và xuất khẩu, theo kênh bán hàng, phân bổ theo doanh số cho từng mặt hàng)

• Biên độ lợi nhuận phù hợp (lợi nhuận trung bình từ doanh thu nội địa có lãi)


• Phƣơng pháp định giá xuất khẩu:

– Giá xuất khẩu là giá thực tế đã trả hay phải

trả cho sản phẩm bị điều tra khi bán ra nƣớc

ngoài từ nƣớc xuất khẩu đến nƣớc đang kiện

bán phá giá SP đó.


• Giá xuất khẩu đƣợc xác định trên 3 điều

kiện sau:

– Giá thực sự trả hoặc giá phải trả (giá hóa

đơn)

– Giá xuất khẩu đến cộng đồng

– Giá xuất khẩu đến khách hàng độc lập


• Giá xuất khẩu đƣợc tính theo giá tính toán

khi:

– Không có giá đã trả hoặc thực sự phải trả

– Không có giá xuất khẩu đến cộng đồng thì

không chịu sự điều tra bán phá giá

– Nếu không có khách hàng độc lập thì sử giá

xuất khẩu tính toán


• Căn cứ: “giá mà tại đó sản phẩm nhập

khẩu đƣợc bán lần đầu tiên cho một

ngƣời mua độc lập”.

• Giá bán lại đầu tiên cho một ngƣời mua

độc lập sẽ đƣợctính nhƣ sau: lấy giá bán

trừ đi tất cả các chi phí phải chịu trong quá

trình nhập khẩu và bán lại.


• Các chi phí mà các bên mua liên kết phải chịu

sẽ đƣợc trừ trong giá bán lại bao gồm:

– Chi phí mua hàng không bao gồm trong giá mua cho

bên mua liên kết trả (ví dụ nhƣ chi phí dỡ hàng, vận

chuyển hoặc lƣu kho);

– Thuế nhập khẩu và các loại thuế khác phải trả để vận

chuyển hàng (bao gồm thuế chống bán phá giá) nếu

nhƣ các loại thuế này không đƣợc tính trong giá bán

mà ngƣời mua liên kết đã trả;


• Các chi phí mà các bên mua liên kết phải

chịu sẽ đƣợc trừ trong giá bán lại bao

gồm:

– Biên độ hợp lý cho chi phí chung, lợi nhuận

(5%) và tiền hoa hồng thƣờng đƣợc trả hoặc

thỏa thuận.


• Trƣớc khi so sánh giá thông thƣờng với

giá xuất khẩu, điều chỉnh tiền chênh lệch

làm ảnh hƣởng đến so sánh giá:

– Khác biệt trong đặc tính vật lý

– Chênh lệch về phí nhập khẩu và các loại thuế

gián tiếp

– Chênh lệch giá trong chi phí bán hàng (vận

chuyển, bảo hiểm, chuyển hàng, đóng gói,

tiền hoa hồng đại lý)


• Trƣớc khi so sánh giá thông thƣờng với

giá xuất khẩu, điều chỉnh tiền chênh lệch

làm ảnh hƣởng đến so sánh giá:

– Chiết khấu, giảm giá – số lƣợng

– Khác biệt trong cấp độ thƣơng mại

– Chênh lệch chi phí tín dụng với các điều

khoản thanh toán khác đƣợc ƣu tiên


• Biên độ bán phá giá:

• ΔD = (P – Pxk)/Pxk(CIF) x 100

• Trong đó, P giá trị thông thƣờng

• Hiệp định chống bán phá giá của WTO yêu cầu

việc so sánh giá dựa trên cơ sở:

– Hoặc là giá tiêu thụ nội địa bình quân gia quyền với

giá bình quân gia quyền của tất cả các giao dịch xuất

khẩu

– Hoặc là giá tiêu thụ nội địa với giá xuất khẩu dựa trên

cơ sở của từng giao dịch


• Có ba cách tính

– Giá xuất khẩu trung bình – giá thông thƣờng

trung bình

– Giá xuất khẩu giao dịch – giá thông thƣờng

giao dịch

– Giá xuất khẩu giao dịch – giá thông thƣờng

trung bình


Giao dịch Số lƣợng Giá thông

thƣờng

Tổng cộng

1 2 12 24

2 4 15 60

Tổng 6 84 (14)

Giao dịch Số lƣợng Giá thông

thƣờng

Tổng cộng

1 2 15 30

2 2 4 8

Tổng 4 4 38 (9.5)


Bán phá

giá

Số

lƣợng

Giá

XK

Giá

thông

thƣờng

Phá

giá

Tổng

số phá

giá

1 2 15 14 (12) 0 0

2 2 4 14 (15) 10 (11) 20 (22)

Tổng 20


• Giá xuất khẩu trung bình – giá thông thƣờng trung bình

– 18 / 38 = 47.37%

• Giá xuất khẩu giao dịch – giá thông thƣờng trung bình

– 20/38 = 52.63%

• Giá xuất khẩu giao dịch – giá thông thƣờng giao dịch

– 22/38 = 57.89%


đối với nền kinh tế phi thị trƣờng

• Kiểm tra nền kinh tế hoạt động theo cơ chế thị trƣờng: – Các quyết định của nhà sản xuất về giá, chi phí và

nguyên liệu đầu vào đƣơc hình thành dựa vào các tín hiệu của thị trƣờng, phản ánh cung và cầu mà không có sự can thiệp quá lớn của nhà nƣớc, và chi phí trả cho phần lớn nguyên liệu đầu vào phản ánh giá thị trƣờng

– Nhà sản xuất có một loạt các ghi chép kế toán rõ ràng đã đƣợc kiểm toán độc lập phù hợp với tiêuchuẩn kế toán quốc tế và áp dụng trong mọi trƣờng hợp



• Kiểm tra nền kinh tế hoạt động theo cơ chế thị trƣờng:

– Chi phí sản xuất và điều kiện tài chính của nhà sản xuất không phải chịu sự bóp méo từ hệ thống kinh tế phi thị trƣờng cũ.

– Nhà sản xuất phải chịu phá sản hoặc luật bất động sản mà đảm bảo ổn định và bền vững về pháp lý

– Chuyển đổi tiền đƣợc thực hiện với tỷ giá thị trƣờng.



• Xác định giá thông thƣờng

– Giá nội địa của nƣớc thứ ba có nền kinh tế thị

trƣờng tƣơng tự

– Giá tự tính toán của nƣớc thứ ba có nền kinh

tế thị trƣờng tƣơng tự

– Giá từ nƣớc thứ ba có nền kinh tế thị trƣơng

tƣơng tự sang các quốc gia khác


• Xác định mức thiệt hại

• Trƣớc tiên

– Xem xét sản phẩm bị điều tra và sản phẩm nội địa có

phải là sản phẩm tƣơng tự hay không

– Các nhà sản xuất trong nƣớc có đóng góp vào cộng

đồng hay không

– Ngành sản xuất có chịu thiệt hại không (thiệt hại đáng

kể không)

– Mối quan hệ nhân quả giữa việc bán phá giá và thiệt

hại


• Xác định mức thiệt hại và mối quan hệ nhân quả

– Xem xét có sự tăng đột biến của sản phẩm bị bán

phá giá (chiếm tỷ trọng trên 3%)

– Tác động của hàng nhập khẩu đó lên sản phẩm

tƣơng tự

• Khối lƣợng hàng nhập – thị phần

• Hạ giá, kìm giá

• Ngăn chặn sự hình thành của một nền sản xuất mới

• Ảnh hƣởng đến nền sản xuất (công suất, hàng tồn kho,

doanh số, thị phần, lợi nhuận, việc làm…)


• Phân loại bán phá giá

– Bán phá giá bền vững: đảm bảo lợi nhuận

trên tất cả thị trƣờng

– Bán phá giá kiểu chớp nhoáng: bán thấp hơn

giá thành để cạnh tranh – chiếm lĩnh thị

trƣờng – nhà độc quyền

– Bán phá giá không thƣờng xuyên

Bán phá giá và chống bán phá giá P

D

S = ∑MC

MRx

Ph

Pf

Qh Qf


• Biện pháp chống bán phá giá đƣợc áp

dụng khi thỏa mãn các điều kiện sau:

– Pxk < P

– Có thiệt hại hoặc đe dọa thiệt hại cho ngành

sản xuất trong nƣớc

– Có mối quan hệ nhân quả giữa hàng nhập

khẩu bán phá giá và thiệt hại của ngành sản

xuất nội địa


• Ai đƣợc quyền kiện chống bán phá giá? – Ngành sản xuất tƣơng tự của nƣớc nhập khẩu

– Cơ quan có thẩm quyền của nƣớc nhập khẩu

• Đơn kiện đƣợc chấp nhận khi: – Nhà sản xuất ủng hộ đơn kiện có sản lƣợng sản

phẩm tƣơng tự chiếm ít nhất 50% tổng sản lƣợng sản xuất bởi các nhà sản xuất ủng hộ và không ủng hộ đơn kiện

– Các nhà sản xuất ủng hộ đơn kiện phải có sản lƣợng sản phẩm tƣơng tự chiếm ít nhất 25% tổng sản lƣợng sp của toàn ngành sản xuất trong nƣớc


• Qui trình

• Bước 1: Ngành sản xuất nội địa nƣớc nhập khẩu nộp đơn kiện (kèm theo chứng cứ ban đầu);

• Bước 2: Cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi xƣớng điều tra (hoặc từ chối đơn kiện, không điều tra);

• Bước 3: Điều tra sơ bộ về việc bán phá giá và về thiệt hại (qua bảng câu hỏi gửi cho các bên liên quan, thu thập, xác minh thông tin, thông tin do các bên tự cung cấp);


• Bước 4: Kết luận sơ bộ (có thể kèm theo

quyết định áp dụng biện pháp tạm thời

nhƣ buộc đặt cọc, k. quỹ...);

• Bước 5: Tiếp tục điều tra về việc bán phá

giá và về thiệt hại (có thể bao gồm điều tra

thực địa tại nƣớc xuất khẩu);

• Bước 6: Kết luận cuối cùng;


• Bước 7 : Quyết định áp dụng biện pháp chống bánphá giá (nếu kết luận cuối cùng khẳng định có việc bán phá giá gây thiệt hại) ;

• Bước 8 : Rà soát lại biện pháp chống bán phá giá(hàng năm cơ quan điều tra có thể sẽ điều tra lại biên phá giá thực tế của từng nhà xuất khẩu và điều chỉnh mức thuế)

• Bước 9 : Rà soát hoàng hôn (5 năm kể từ ngày có quyết định áp thuế chống bán phá giá hoặc rà soát lại, cơ quan điều tra sẽ tiến hành điều tra lại để xem xét chấm dứt việc áp thuế hay tiếp tục áp thuế thêm 5 năm nữa).

Biện pháp chống bán phá giá

• Biện pháp tạm thời

– Thuế

– Đặt cọc tiền tƣơng đƣơng thuế

– Cho thông quan nhƣng bảo lƣu quyền đánh

thuế

• Cam kết giá

• Biện pháp chính thức

– Đánh thuế chống bán phá giá

Vụ kiện bán phá giá hàng hóa Việt

Nam

Kinh nghiệm của các doanh nghiệp

xuất khẩu

• Điều chỉnh giá thị trƣờng nội địa, không cao

đáng kể với giá xuất khẩu

• Vận động hành lang với nhà nhập khẩu, hội

ngƣời tiêu dùng nƣớc nhập khẩu

• Thuê tƣ vấn pháp lý

• Chủ động thời gian (trong vòng 40 ngày trả lời

bảng câu hỏi điều tra, đƣa ra các bình luận về

thiệt hại, khuyến khích khách hàng kí và gửi ý

kiến với vai trò là bên có liên quan

Kinh nghiệm của các doanh nghiệp

xuất khẩu

• Nắm rõ luật về bán phá giá và chống bán phá giá (EU, Mỹ)

• Đa dạng hóa thị trƣờng xuất khẩu, mặt hàng xuất khẩu

• Minh bạch chi phí, lƣu giữ chứng từ (chứng minh biên độ bán phá giá là tối thiểu)

• Chủ động, hợp tác tham gia điều tra các vụ kiện, không gian lận

Hợp nhất kinh tế

• Hợp nhất kinh tế là quá trình mà các rào

cản thƣơng mại đƣợc giảm hoặc loại bỏ

để tạo thuận lợi cho thƣơng mại giữa các

quốc gia hoặc giữa các khu vực.

• Hợp nhất kinh tế ở tầm vĩ mô

• Hợp nhất kinh tế tầm vi mô (công ty đa

quốc gia)

Nguyên nhân của việc hợp nhất

• Sự khác biệt về nguồn lực

• Mở rộng thị trƣờng tiêu thụ

• Bảo hộ ngành sản xuất

• Xu thế quốc tế hóa, toàn cầu hóa

Vai trò của hợp nhất kinh tế

• Đẩy mạnh tốc độ phát triển của thƣơng mại quốc tế

• Sử dụng hiệu quả nguồn lực do phân công lao động, chuyên môn hóa

• Khai thác tối ƣu các thành quả khoa học công nghệ, tăng năng suất lao động, giảm chi phí

• Thay đổi cơ cấu kinh tế theo hƣớng có lợi nhất – hình thành cơ cấu kinh tế có tính khu vực – quốc tế

• Tăng sức cạnh tranh trên thị trƣờng quốc tế

Đặc điểm của hợp nhất kinh tế

• Chủ thể tham gia: chính phủ, tập thể kinh

tế, cá nhân

• Là hình thức phát triển cao của quá trình

chuyên môn hóa và phân công lao động

quốc tế

• Tham gia tự nguyện

• Hoạt động trên cơ sở các hiệp ƣớc

• Mục tiêu cụ thể

Các hình thức hợp nhất kinh tế

theo khu vực

• Khu vực thƣơng mại tự do

• Liên minh thuế quan

• Thị trƣờng chung

• Liên minh kinh tế

• Liên minh tiền tệ

Khu vực thƣơng mại tự do (Free

Trade Area)

• Hàng rào thƣrơng mại giữa các nƣớc

thành viên đƣợc bãi bỏ

• Độc lập về chính sách thƣơng mại quốc tế

• Khu vực thƣơng mại tự do Bắc Mỹ

(NAFTA)

• Khu vực thƣơng mại tự do Asean: AFTA

Liên minh thuế quan (Custom

Union)

• Khu vực thƣơng mại tự do +áp dụng

chung chính sách với bên ngoài

– Chính sách, qui trình, thủ tục hải quan

– Biểu thuế quan thống nhất

– Chính sách ngoại thƣơng

Thị trƣờng chung (Common

Market)

• Liên minh thuế quan +

– Di chuyển tự do lao động và tƣ bản

• Đặc điểm:

– Xóa bỏ hoàn toàn rào cản thuế quan và phi thuế quan

– Tự do di chuyển lao động và tƣ bản trong thị trƣờng chung

– Chính sách kinh tế chung

– Chính sách ngoại thƣơng chung

Liên minh kinh tế (Economic Union)

• Thị trƣờng chung +

– Chính sách kinh tế chung (đối nội + đối ngoại)

– Thực hiện phân công lao động sâu sắc giữa

các thành viên

– Thiết lập bộ máy tổ chức điều hành phối hợp

kinh tế giữa các quốc gia

Liên minh tiền tệ (Monetary Union)

• Hình thức hợp nhất kinh tế cao nhất

• Thống nhất về kinh tế - tài chính, chính trị,

văn hóa

• Liên minh Châu Âu

• Hợp chủng quốc Hoa Kỳ

Liên kết kinh tế thƣơng mại chung

• Liên hiệp quốc (UN)

• Tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO)

• Phòng thƣơng mại quốc tế (ICC)

• Hội nghị thƣơng mại liên hiệp quốc về

phát triển (UNCTAD)

Phân tích tác động của liên minh

thuế quan

• Liên minh thuế quan tạo lập thƣơng mại:

• Liên minh thuế quan chuyển hƣớng

thƣơng mại

Liên minh thuế quan tạo lập mâụ

dịch

• Sự tạo lập mậu dịch xảy ra khi một vài sản

phẩm quốc nội của một nƣớc liên minh

thuế quan bị thay thế bởi sản phẩm tƣơng

tự nhƣng có chi phí thấp hơn của một

nƣớc thành viên khác

Liên minh thuế quan tạo lập mâụ

dịch P

Q

D

S

S1 + T

S1 a b c d

Liên minh thuế quan chuyển

hƣớng mậu dịch

• Sự chuyển hƣớng mậu dịch xảy ra khi sản

phẩm nhập khẩu của một quốc gia từ một

nƣớc bên ngoài liên minh có giá thấp hơn

bị thay thế bởi nhập khẩu từ một thành

viên của liên hiệp có chi phí cao hơn

Liên minh thuế quan chuyển

hƣớng mậu dịch P

Q

D

S

S1 + T

S1 a b c d

S2

Khu vực thƣơng mại tự do Asean –

AFTA

• Hiệp hội các quốc gia Asean, thành lập tại Bangkok, Thai Lan vào ngày 8/8/1967 gồm 5 thành viên: Malaysia, Indonesia, Thai Lan, Philippine và Singapore.

• 8/1/1984, Brunei trở thành thành viên thứ sáu

• 28/7/1995, Việt Nam gia nhập

• 23/7/1997, Lào và Myanma gia nhập

• 30/1/1999, Campuchia gia nhập


AFTA

• Hợp tác kinh tế là vấn đề ƣu tiên hàng đầu

– Tuân theo 3 nguyên tắc cơ bản: hƣớng ngoại,

linh hoạt và cùng có lợi

– 5 lĩnh vực hợp tác: (1) Thƣơng mại; (2) Công

nghiệp, năng lƣợng và khoáng sản; (3) Nông,

lâm, ngƣ nghiệp; (4) Tài chính, ngân hàng; (5)

Giao thông vận tải, thông tin liên lạc và du lịch


AFTA

• Hoạt động: thúc đẩy hợp tác giữa các liên

minh trong khối

– Thỏa thuận thƣơng mại ƣu đãi

– Các dự án công nghiệp Asean

– Liên doanh công nghiệp Asean


AFTA

• Thách thức đặt ra:

– Toàn cầu hóa – chế độ bảo hộ truyền thống trong Asean

– Sự hình thành và phát triển của các khu vực mới nhƣ EU, NAFTA – gây trở ngại cho việc xuất khẩu hàng hóa trong khối vào những thị trƣờng này

– Chính sách mở của các quốc gia có lợi thế so sánh tƣơng đồng nhƣ Trung Quốc, Nga… thu hút đầu tƣ hơn các trong khối Asean


AFTA

• Khu vực thƣơng mại tự do Asean (AFTA) ra đời 1992

• Ban hành chính sách thuế quan ƣu đãi có hiệu lực chung (Common Effective Preferential Tariff - CEPT), cắt bỏ thuế quan nội bộ xuống từ 0 – 5%.

• Loại bỏ tất cả các hạn chế định lƣợng, hàng rào thuế quan và phi thuế quan trong 10 năm từ 1993 đến 2003


AFTA

• Nội dung cơ bản của CEPT

– Cắt giảm thuế trong vòng 10 năm – Việt Nam

gia nhập năm 1995, đẩy nhanh lộ trình cắt

giảm thuế vào ngày 1/1/2003

– Loại bỏ hàng rào phi thuế quan ngay từ năm

đầu tiên – thay thế bằng hàng rào thuế quan-

cắt giảm dần theo lộ trình

– Hài hòa các thủ tục hải quan


AFTA • Các mặt hàng giảm thuế gồm 4 nhóm:

– Danh mục mặt hàng giảm thuế ngay (IL – Inclusion list): là những mặt hàng đƣa vào danh mục giảm nhanh hoặc từ mức 20% phải xuống dƣới 20%

– Danh mục loại trừ tạm thời (TEL – Temporary Exculsion List): áp dụng với những mặt hàng tạm thời vẫn bảo hộ bằng thuế nhập khẩu hoặc bằng các biện pháp phi thuế quan.

– Danh mục loại trừ hoàn toàn (GEL – General Exclusion List): là những mặt hàng không xem xét đến trong chƣơng trình CEPT

– Danh mục sản phẩm nông sản chƣa qua chế biến nhạy cảm (SL – Sensitive List): quá trình giảm thuế chậm với những mặt hàng này


AFTA

• Điều kiện để mặt hàng đƣợc ƣu đãi trong

CEPT:

– Có trong IL của hai bên, thuế suất danh nghĩa

< 20%, xuất xứ Asean ≥ 40% (C/O form D)

– Khi đó, loại bỏ hết NTBs về lƣợng và loại bỏ

hết NTBs trong vòng 5 năm tiếp theo nhƣng

không muộn hơn thời điểm hoàn thành AFTA

của quốc gia liên hệ


AFTA

• Thành tựu

– Thƣơng mại nội khối tăng: Việt Nam tăng mức nhập

khẩu nội khối 25.6%

– Thƣơng mại với bên ngoài: 1160 tỷ USD năm 2008

– Về đầu tƣ: thu hút vốn đầu tƣ 60.6 tỷ

– Nâng cao vị thế của khối: kí kết hiệp định thƣơng mại

với nhiều quốc gia và các liên kết khác: Asean –

Trung Quốc, Asean – Nhật Bản, Asean – Hàn Quốc,

Asean - Ấn Độ, Asean – Úc – New Zealand, Asean -

EU

Tổ chức thƣơng mại thế giới

(WTO)

• GATT (General Agreements on Tariff and

Trade), tiền thân của WTO, kí kết vào

11/1947 tại Havana

• Đƣợc thành lập 1/1/1995 với 78 sáng lập

viên

• Hiện có 153 members

• Việt Nam gia nhập WTO vào 11/1/2007

Tổ chức thƣơng mại thế giới (WTO)

• Chức năng hoạt động của WTO

– Thực hiện các thỏa thuận thƣơng mại của

WTO

– Diễn đàn đàm phán thƣơng mại

– Giải quyết tranh chấp thƣơng mại

– Rà soát chính sách thƣơng mại các quốc gia

– Trợ giúp, huấn luyện kĩ thuật cho các quốc

gia đang phát triển

– Hợp tác với các tổ chức quốc tế khác


(WTO)


(WTO)

• 5 nguyên tắc cơ bản của WTO

– Không phân biệt đối xử

– Thƣơng mại tự do hơn

– Dễ dự đoán (chính sách thƣơng mại minh

bạch)

– Tạo môi trƣờng cạnh tranh bình đẳng hơn

– Dành nhiều ƣu đãi hơn đối với các quốc gia

kém phát triển nhất


(WTO)

• Qui chế không phân biệt đối xử

– Qui chế tối huệ quốc

– Qui chế đối xử quốc gia

• Hệ thống ƣu đãi phổ cập - Generalized

System of Preference (GPS)

• Cạnh tranh lành mạnh


(WTO)

• Hệ thống giải quyết tranh chấp trong WTO

• Nguyên tắc:

– Đa phƣơng hóa

– Tranh chấp nảy sinh khi một quốc gia lựa

chọn chính sách thƣơng mại mà các quốc gia

khác cho là vi phạm nghĩa vụ theo quy định

của WTO

– Ƣu tiên tƣ vấn hòa giải


(WTO)

• Hệ thống giải quyết tranh chấp

– Đảm bảo sự an toàn và tính dự báo trƣớc của hệ

thống thƣơng mại đa phƣơng

– Đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các thành viên WTO

– Làm rõ nghĩa vụ, quyền lợi thông qua giải thích

– Giải quyết ƣu tiên là thỏa thuận

– Giải quyết tranh chấp nhanh chóng

– Cấm quyết định đơn phƣơng

– Tính chất bắt buộc

Qui chế tối huệ quốc (Most

favoured nation – MFN)

• Mục đích:

• Chống phân biệt đối xử, làm cho điều kiện

cạnh tranh giữa các bạn hàng là nhƣ

nhau, thúc đẩy tăng trƣởng thƣơng mại

giữa các nền kinh tế.



• Nội dung:

• Tất cả các ƣu đãi và miễn giảm mà một bên tham gia trong các quan hệ kinh tế quốc tế đã hoặc sẽ dành cho bất kỳ một nƣớc thứ ba nào, thì cũng đƣợc dành cho bên tham gia kia đƣợc hƣởng một cách không điều kiện

– Về thuế

– Thủ tục hải quan



• Thông qua đàm phán song phƣơng - đa

phƣơng (có hoặc không có điều kiện)

• Khi trở thành thành viên của WTO – tất cả

các thành viên đều hƣởng lợi (hiệp định

đa phƣơng)

Qui chế đối xử quốc gia (Nation

treatment – NT)

• Hàng hóa nhập khẩu, dịch vụ, đầu tƣ,

quyền sở hữu trí tuệ nƣớc ngoài phải

đƣợc đối xử không kém thuận lợi so với

hàng hóa dịch vụ cùng loại trong nƣớc.

– Thuế (thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt)

– Thuận lợi hóa các điều kiện xúc tiến thƣơng

mại

Qui chế đối xử quốc gia (Nation

treatment – NT)

• Mục đích:

• Nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng

nhập khẩu so với hàng hóa nội địa

Hệ thống ƣu đãi phổ cập (GSP)

• Hệ thống ƣu đãi phổ cập do G77 đề xuất

lần đầu tiên tại UCTAD 1(1964)

• Là quan hệ một chiều

• Giảm thuế nhiều hơn so với qui tắc tối huệ

quốc

• Mức độ giảm khác nhau tùy nƣớc cấp


• Mục tiêu

– Tạo điều kiện cho các nƣớc đang phát triển

thấy đƣợc khả năng tiềm tàng về việc mở

rộng khả năng buôn bán phát sinh từ chế độ

GSP và tăng cƣờng sử dụng chế độ này

– Tăng kim ngạch của các nƣớc xuất khẩu

đƣợc hƣởng

– Thúc đẩy công nghiệp hóa, tăng trƣởng kinh

tế của các nƣớc này


• Các mặt hàng đƣợc ƣu đãi GPS, gồm có

3 nhóm:

– Sản phẩm thô và sơ chế

– Sản phẩm chế tạo hàm lƣợng kĩ thuật thấp

– Hàng thủ công mỹ nghệ và một số mặt hàng

không nhạy cảm khác


• Điều kiện bắt buộc áp dụng:

– Điều kiện xuất xứ, căn cứ trên hàm lƣợng nội

địa của sản phẩm (thƣờng là ≥40%).

– Điều kiện gửi hàng, đòi hỏi gửi thẳng (từ cảng

xuất đến cảng nhận hàng), nếu có quá cảnh,

chuyển tải thì phải đƣợc giám sát kỹ.

– Điều kiện chứng từ, bắt buộc làC/O form A.


• Các nƣớc thực hiện chế độ ƣu đãi GSP

– 15 nƣớc EU: Áo, Bỉ, Đức, Ailen, Đan Mạch,

Italy, Lucxembua, Hà Lan, Anh, Hy Lạp, Phần

Lan, Thụy Điển, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha,

Pháp

– Nhật, Niu Di Lan, Thụy Sĩ, Bungary, Séc,

Balan, Nga, Canada, Na Uy, Úc, Rumani


của EU

• Thuế suất ƣu đãi:

– Mặt hàng nhạy cảm: giảm 3.5%

– Mặt hàng không nhạy cảm: T = 0


của EU

• Điều kiện hƣởng GSP:

– Mức xuất khẩu bình quân mặt hàng của nƣớc

đó không vƣợt quá 15% tổng kim ngạch xuất

khẩu sản phẩm đó từ tất cả các nƣớc đƣợc

hƣơng GSP sang EU

– Điều kiện xuất xứ

– Điều kiện vận tải

– Điều kiện chứng từ


của EU

• Điều kiện xuất xứ

• C/O form A

– Sản phẩm xuất xứ toàn bộ: không sử dụng

nguyên liệu nhập khẩu khi sản xuất

– Khi sử dụng nguyên liệu nhập khẩu, nguyên

liệu không có xuất xứ này phải đƣợc gia

công, chế biến đầy đủ


của EU • Điều kiện vận chuyển

• Đảm bảo hàng hóa từ nƣớc đƣợc chuyển là cùng một hàng hóa khi đến EU, không bị gia công, chế biến thêm tại nƣớc thứ 3. – Hàng hóa vận chuyển không qua một nƣớc nào khác

– Hàng hóa vận chuyển qua các nƣớc không phải là nƣớc nhập khẩu hay Cộng đồng, nếu xảy ra quá cảnh hay lƣu kho tạm thời – dƣới sự kiểm soát của hải quan nƣớc quá cảnh, không trải qua các hoạt động khác trừ bốc xếp, bốc dỡ, hàng hóa ở điều kiện tốt

– Hàng hoá đƣợc vận chuyển qua lãnh thổ Na-Uy hay Thuỵ Sĩ và đƣợc tái xuất sau đó một phần hoặc toàn bộ sang EU hoặc nƣớc đƣợc hƣởng, nếu hàng hoá đó vẫn ở dƣới sự giám sát của hải quan nƣớc quá cảnh hoặc nƣớc lƣu kho và đã không trải qua bất kỳ hoạt động gia công hay chế biến nào khác ngoài bốc xếp, bốc dỡ hay mọi hoạt động đƣợc tiến hành nhằm bảo quản chúng ở trạng thái tốt


của EU

• Về chứng từ:

– Chứng từ vận chuyển thẳng

– Giấy chứng nhận xuất xứ Form A có chứng

nhận bởi cơ quan ở nƣớc xuất khẩu đƣợc

hƣởng – Phải đƣợc xuất trình trong vòng 10

tháng kể từ ngày cấp

lý thuyẾt và chính sách thƯƠng mẠi quỐc tẾ i...

Documents