luchtvaartindustrie in duitsland

Luchtvaartindustrie inDuitsland

Ambassade van hetKoninkrijk der Nederlanden

2

Inhoudsopgave1. Luchtvaartindustrie in Duitsland

1.1 Overzicht

1.2 Bedrijven (>1000 werknemers)

1.3 Kennisinstellingen

1.4 Clusters

1.5 Beleid - Bundesministerium für Wirtschaft und Energie

2. Onderzoek & Ontwikkeling

2.1 Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt (DLR)

2.2 Forschungsflughafen Braunschweig

2.3 Zentrum Angewandte Luftfahrtforschung (ZAL)

3. Specifieke Financiële Instrumenten

3.1 Luftfahrtforschungsprogramm (LuFo)

3.2 Sectoroversteigende Innovatie

4. Events

3

Luchtvaartindustrie in Duitsland

- Luchtvaartsector in Duitslanddraagt voor €57,2md aan hetBBP bij (2,2%) met ongeveer680.000 werkzame mensen.

- Hiervan werken 423.000mensen in de industrie (62%).

- Belangrijkste kennisinstelling:DLR

- Gootste bedrijf: Airbus

- Branchevereniging:Bundesverband der DeutschenLuft- und Raumfahrtindustrie(BDLI)

- Luchtvaartsector inNederland draagt voor€15md aan het BBP bij(≈2%) met ongeveer125.000 werkzame mensen.

- Hiervan werken 101.500mensen bij Schiphol (80%).

4

Werkgelegenheid Luchtvaart (schatting)

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

Nederland

Werk

nem

ers

Werkgelegenheid Nederland

Leveranciers:vliegtuigbouw,onderhoud, etc

Overige luchthavens

Schiphol, totalewerkgelegenheid

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

Duitsland

Werk

nem

ers

Werkgelegenheid Duitsland

leveranciers (Tier 2, 3)

Luchtverkeersleiding

Regionale luchthavens

Fabrikanten (OEM)

Internationaleluchthavens

luchtvaartmaatschappijen

Duitsland = 5.3x Nederland- Schiphol relatief groot (DE = 2.4x NL)- Duitse industrie relatief groot (DE = 21x NL)

125.000

680.000

5

Grote Bedrijven >1000 (bron: BDLI)Bedrijf Medewerkers Locatie

Airbus (‘EADS’,‘Cassidian’, ‘Dornier’, …)

48.500 Hamburg, Bremen,Stade, Donauwörth, …

Diehl Group 13.000 Nürnberg, Frankfurt, …

Lufthansa Technik 12.000 Hamburg, Frankfurt

MTU Aero Engines 9.000 München, Hannover,Berlin

Premium Aerotec 6.000 Augsburg, Varel

Rolls-Royce Deutschland 3.400 Berlijn, Hamburg

Liebherr Aerospace 2.180 Lindenberg, Allgäu

6

Grote Kennisinstellingen

Kennisinstelling Werknemers Locatie

DLR 8.000 Braunschweig,Göttingen, Trauen, …

Universität derBundeswehr München(Grootste L&R faculteit inDuitsland)

3.000 studenten600 wetenschappers(totaal)

Neubiberg (München)

ForschungsflughafenBraunschweig (DLR &TU Braunschweig)

2.500 Braunschweig

Zentrum für AngewandteLuftfahrtforschung (ZAL)(In aanbouw)

600 Hamburg

7

ClusterpartijenCluster Leden Locatie

(clustermanagement)

Der Bundesverband derDeutschen Luft- undRaumfahrtindustrie (BDLI)

220 Berlijn

BavAIRia 215 München

Hamburg Aviation 114 Hamburg

Niedersachsen Aviation 130 Hamburg

BBAA 100 Wildau (Brandenburg)

LRT 31 Dresden

LR Baden-Württemberg 80 Ostfildern

Aviabelt Bremen 42 Bremen

8

Werkgelegenheidsverdeling tussen de Länder

0

5

10

15

20

25

30

Bayern Baden-Württemberg Hamburg Niedersachsen Hessen

%

Werkgelegenheidsverdeling in de luchtvaart- &ruimtevaartindustrie

9

Belangrijkste Regio’s

Niedersachsen:

- Hamburg (regio)

- Hannover, Göttingen,Braunschweig & Wolfsburg

- Bremen

Bayern:

- Nürnberg, Donauwörth, Algäu

- München, Ottobrunn,Manching (regio München)

10

Hannover, Göttingen, Braunschweig, Wolfsburg

Forschungsflughafen Braunschweig(2.500 werkplekken)

Sterktes:

- MRO

- Logistiek

- Luchtverkeersmanagement

MTU Aero Engines (maintenancemet 2.500 werknemers)

DLR Braunschweig (1.200wetenschappers)

11

Hamburg

Airbus (>11.000 werknemers Hamburg)

A380 A320

CFK-Valley Stade(cluster >100 leden)

Sterktes:

- MRO

- Composieten

- Materiaalwetenschap

- Cabinesystemen & ElektronicaLufthansa Technik (7.500werknemers Hamburg)

ZAL (600 werkplekken,Airbus, Lufthansa Technik)

12

Bremen

A400M

Airbus (3.500 werknemers Bremen)

High-lift systemen

Sterktes:

- Automatiseringssystemen

- Structuuronderdelen

Premium Aerotec Bremen & Varel(1.300 werknemers)

13

Nürnberg, Donauwörth, Algäu

Liebherr-Aerospace (2.180werknemers Lindenberg )

Sterktes:

- Interieur

- Avionica (vliegtuigelektronica)

- Luchtverkeersmanagement

- Helikopters

Diehl Aerospace (350 werknemersNürnberg)

Airbus Helicopters (7.000werknemers Donauwörth)

14

München, Ottobrunn, Manching (Regio München)

Airbus Defense & Space (900werknemers Ottobrunn)

Sterktes:

- Straalmotoren

- Composieten

- Militair

- Drones (UAV)

MTU Aero Engines(9.000 werknemers)

Eurofighter & Panavia (Airbus,‘EADS’, Alenia Aeronautica,BAE Systems)

Airbus Defense &Space (4.500werknemersManching)

(Eurohawk)

15

Uitgangspunt beleid - BMWi

‘De Duitse Luchtvaartsector speelt een belangrijke rol bij eenduurzaam en efficiënt luchtvervoerssysteem, wat een belangrijkonderdeel is van de economie als geheel. De luchtvaartindustrie

draagt als technologisch voorloper indirect ook aan anderesectoren binnen de Duitse economie duurzaam en wezenlijk bij.’

Die Luftfahrtstrategie der Bundesregierung

16

Doelen beleid - BMWi

1. De Duitse luchtvaartbranche draagt bij aan een sterk, veilig enmilieuvriendelijk luchtvervoerssysteem en helpt zo bij derealisering van de ACARE doelen.

2. Europese leidersrol bij het toekomstige korte- en middellangeafstand vliegtuig van Airbus (A320-opvolger, 'A30X') bij zowelonderzoek, ontwikkeling en productie.

3. De in Duitsland aanwezige kerncompetenties in de toekomstverder uitbouwen.

4. Versterking van de globale concurrentiepositie van deDuitse toeleveringsindustrie. Ondernemingen dienen tekijken naar zowel horizontale als verticale integraties omzich zo te positioneren als tier 1 leverancier.

5. Vermindering van de invloed van overheden op internationaleconcurrentie en daarnaast vermindering van handelsbeperkingenop grondstoffen.

17

Doelen in strategiedocumenten

VISION 2020 Flightpath 2050

ଶܥ -50% -75%

௫ -80% -90%

Geluid -50% -65%

Overig 99% van de vluchtenstarten en landen metminder dan 15 minutenvertraging.

Minder dan één ongelukper 10 miljoen vluchten.Deur-tot-deur reistijdbinnen Europa ismaximaal 4 uur.

Onderzoek &Ontwikkeling


19

DLR- 8.000 werknemers op 16 locaties

- Van fundamenteel naar toepassingsgerichtluchtvaartonderzoek (TRL1-8)

- Belangrijkste DLR instituten voorluchtvaartonderzoek zijn Braunschweig enGöttingen.

- DLR projektträger (project uitvoering)

- Nationale ruimtevaartprogramma (272mn2014)

- Luchtvaartprogramma (LuFo) (176mn 2015)

- Uitvoering andere programma’s (1.005mn2014)

20

DLRUitgaven in mn euro 2014

Luchtvaart 218

Ruimtevaart 351

Energie 75

Ruimtevaartmanagement 30

Projectmanagement 89

Verkeer 62

Overig 46

Totaal 871 0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

DLR

Uitgaven per sector in mn euro(2014)

Overig

Verkeer

Projectmanagement

Ruimtevaartmanagement

Energie

Ruimtevaart

Luchtvaart

€871mn

21

DLR

Luchtvaart: inkomsten in mneuro

2014

Basisfinanciering 140

Financiering door derden 78

Totaal 218

0

50

100

150

200

250

DLR

Uitgaven in mn euro persector (verwacht 2015)

Aircraft Research

ATM and Operations

Engine Research

Rotorcraft Research

€218mn

22

NLRUitgaven in mn euro 2014

Industrie 28

Civiele Luchtvaart 15

Defensie-Overheid 26

Ruimtevaarttechnologie 4

Totaal 73

0

10

20

30

40

50

60

70

80

NLR

Uitgaven in mn euro per sector(2014)

Ruimtevaarttechnologie

Defensie-Overheid

Civiele Luchtvaart

Industrie

€73mn

23

DLR & NLR

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

DLR NLR

DLR & NLR in mn euro (totaal)

€73mn

€871mn

- DLR doet op een veel bredervlak onderzoek dan NLR:

- Energie

- Verkeer

- DLR werkt van TRL 1 t/m 9

- NLR werkt van TRL 3 t/m 8(2014)

- 2.500 werkplekken

- Unieke infrastructuur:

- 11 Onderzoeksvliegtuigen

- Windtunnels

- 16 Simulatoren

- Triple Helix, overheden,kennisinstellingen en hetbedrijfsleven (40 MKBs)

- DLR & TU Braunschweig

- ‘Die Bundesstelle fürFlugunfalluntersuchung’, Duitsetegenhanger van de‘Onderzoeksraad voor Veiligheid’

25

Forschungsflughafen Braunschweig

A320 Onderzoeksvliegtuig DLR

- Hamburg

- 600 werkplekken

- Consortium van onder andereLufthansa Technik, Airbus, DLR ende stad Hamburg

- Gefinancierd door de stadHamburg, gebruikers betalenhuur (geen publiekebasisfinanciering)

- Toegepast onderzoek (TRL 4 t/mTRL 8) binnen de kerncompentiesuit de regio Hamburg, zie slide 11

- Maart 2016 in gebruik

- Mogelijkheid voorNederlandse partijen omwerkplekken te huren

26

Zentrum Angewandte Luftfahrtforschung (ZAL)

ZAL op 05.01.2016

Specifieke FinanciëleInstrumenten


30

Luftfahrtforschungsprogramm (LuFo)- BMWi programma, in kleinere mate ondersteund door

deelstaten

- DLR (PT-LF) voert uit en evalueert

- LuFo projecten:

- Duren meerdere jaren (3.5 projectjaar)

- Dienen altijd een publiek doel

- Zijn altijd meerdere partners bij betrokken

- Partners krijgen IRP maar resultaten moeten in Duitslandgeëxploiteerd worden

- Binnen het Air Transport Net kunnen buitenlandse partnersparticiperen (met eigen financiering): meer ophttps://www.era-learn.eu/network-information/networks/airtn

- Voorbeeld: TAKE-Off - LuFo

31

LuFo V-2- Programma’s (300mn euro 2015-2019)

- MKB (TRL 6+)

- Tot 65% van de kosten voor het bedrijfsleven meteenmaximum van 350.000 EUR, en tot 100% van de uitgavenvoor wetenschappelijke instellingen, een maximum van500.000 EUR.

- ‘Eco-efficiënt’ vliegen (TRL 1-6)

- Tot 100% van de project gerelateerde uitgaven.

- Demonstaties (TRL 6+)

- Voor commerciële bedrijven tot 25% van de kosten en voorhet MKB een financiering van maximaal 40%.

- Technologie: onderzoeksprojecten (TRL 1-6)

- Voor commerciële bedrijven, afhankelijk van de grootte vanhet bedrijf tot 65% van de kosten en voor universiteiten enonderzoeksinstellingen tot 100% van de uitgaven.

- Volgende LuFo V call (V-3) waarschijnlijk oktober 2016

- Uitnodiging van BMWi aan Nederland om mee te doenzoals TAKE-OFF - LuFo

33

LuFo

OKT NOV DEZ JAN FEB MAR APR MAI JUN JUL AUG

BekendmakingSelectievan deprojecten

Aanvraagindienen

Projectfase

SEP OKT NOV DEZ

Verloop van een LuFo Call

Start Project

Beslissing BMWi

Beslissing BMWi

34

LuFo

Projectmanagement LuFo: financiering in mneuro

2014 2015(plan)

2016(plan)

Derden 4,67 5,50 5,8

BMWi 118,76 143,6 154

Ministerie van Economische Zaken Bayern 10,2 17,80 3,73

Ministerie van Economische Zaken Brandenburg 1,06 0,30 0,90

Ministerie van Economische Zaken Hamburg 3,00 8,51 0

Ministerie van Economische Zaken Niedersachsen 2,84 0 0

Totaal (in mn euro) 140,53 175,71 164,43

35

Sectoroverstijgende Innovatiestimulering

1. ZIM (Zentrale Innovationsprogramm Mittelstand)- BMWi - 543mn euro (2015)

2. KMU-innovativ- BMBF – 840mn euro (sinds 2007)

3. WTT (Wissen- und Technologietransfer), bijvoorbeeld Spitzenclusters enForschungscampussen - BMBF

Spitzencluster:Hamburg Aviation(€40mn voor 5 jaar)

Events


37

Beurzen

1. AERO - Internationale Fachmesse für Allgemeine Luftfahrt,Friedrichshafen (Baden-Württemberg), 20.04.-23.04.2016,www.aero-expo.com

2. ILA Berlin Air Show - Internationale Luft- undRaumfahrtausstellung, Berlijn, 01.06.-04.06.2016, www.ila-berlin.com

3. ITHEC - International Conference and Exhibition onThermoplastic Composites, Bremen, 11.10-12.10.2016,www.ithec.de

4. Meer: www.auma.de

38

1. Matching for New Materials, Noordrijn-Westfalen, 15.02.2016

2. Bezoek delegatie Airbus Hamburg & ZAL, (03.2016)

- Nederlandse Ambassadeur

3. Koningsdagreceptie Airbus Bremen, (27.04.2016)

4. ITHEC Bremen, 11.10-12.10.2016

5. Material Innovativ, Beieren, 2017

- Nederland gevraagd als partnerland

Nederland-Duitsland Events

JAN FEB MAA APR MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC

2 31 4 5

20172016

39

Meer informatie?! Vragen?

Eelco van der Eijk Ruben Wit

Klosterstraβe 50 Klosterstraβe 50

D 10179 Berlijn D 10179 Berlijn

T: +49 30 20956217 T: +49 30 20956320

[email protected] [email protected]

!! tot 30.01.2016 !!

luchtvaartindustrie in duitsland

Documents