Łódzki obszar metropolitalny ‐ spójność terytorialna, delimitacja i problemy...

Bartosz Bartosiewicz

Iwona Pielesiak

Katedra Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej

Uniwersytet Łódzki

Prof. dr hab. T. Marszał (kierownik), prof. dr hab. J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz,

dr I. Pielesiak, dr A. Ogrodowczyk, dr S. Kozłowski, mgr J. Ulańska

Zrealizowano w ramach projektu badawczego pt. Spójność terytorialna Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, finansowanego ze środków Ministerstwa

Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Łódzki Obszar Metropolitalny ‐ spójność terytorialna, delimitacja i

problemy instytucjonalizacji

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012

Obszar metropolitalny

• „obszar wielkiego miasta oraz powiązanego z nim funkcjonalnie bezpośredniego otoczenia, ustalony w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju” (Art. 2, pkt 9. Ustawy o planowaniu przestrzennym 2003),

• „zwarty układ przestrzenny składający się z wielkiego miasta oraz bezpośrednio i funkcjonalnie z nim powiązanych otaczających terenów, charakteryzujący się wysokim poziomem i dynamiką rozwoju, określony w planie zagospodarowania przestrzennego województwa” (Projekt ustawy o planowaniu przestrzennym 2006),

• „teren obejmujący całość lub część danej aglomeracji miejskiej, na którym występuje intensywna zabudowa i duże zagęszczenie ludności, duży przepływ osób i towarów oraz znaczna wymiana usług (…), obejmujący co najmniej jedną metropolię jako centrum tego kompleksu oraz powiązane funkcjonalnie z centrum jego bezpośrednie otoczenie, w postaci jednostek osadniczych różnej wielkości o charakterze miejskim, podmiejskim lub wiejskim, położonych na terenie sąsiadujących lub także kolejnych gmin” (Art. 6, pkt 1 i 2 projektu Ustawy o rozwoju miast… 2008).


Kryteria badania spójności obszaru metropolitalnego – zasięg i siła powiązań:

transportowych (bazy materialnej infrastruktury i funkcjonalne w zakresie indywidualnego i zbiorowego transportu osobowego);

społeczno-gospodarczych(skala i kierunek dojazdów do pracy, miejsc nauki, miejsc świadczenia usług, powiązania inwestycyjno-kapitałowe);

instytucjonalnych (formalna i nieformalna współpraca samorządowa);

wynikających z charakteru struktury przestrzennej (użytkowanie ziemi oraz spójność polityk przestrzennych);

ekologicznych / środowiskowych.


Wybrane koncepcje delimitacji Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego

Źródło: opracowanie własne


Źródło: opracowanie B. Źródło: opracowanie B. BartosiewiczBartosiewicz

Spójność terytorialna ŁOM w świetle konfrontacji najwyższych wskazań syntetycznych miar powiązań


Formy oddolnej instytucjonalizacji obszarów metropolitalnych w Polsce – stan na 2012

Nazwa Uwagi

Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej (spółka S. A.)

30 gmin członkowskich

Deklaracja o utworzeniu Rady Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego

53 sygnatariuszy

Górnośląski Związek Metropolitalny (związek międzygminny)

14 miast członkowskich

Porozumienie Partnerskie Białostockiego Obszaru Metropolitalnego

sygnatariusze: marszałek województwa podlaskiego, prezydent Białegostoku oraz starosta

białostocki

Porozumienie Partnerskie Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego

sygnatariusze: prezydenci oraz starostowie bydgoscy

i toruńscy, marszałek województwa; w 2008 r. poszerzone o 17 gmin

Porozumienie Partnerskie Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego

-

Porozumienie w sprawie Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego

strony porozumienia: marszałek województwa, prezydent Lublina oraz starostowie: lubartowski,

lubelski, świdnicki, łęczyński

Stowarzyszenie Gdański Obszar Metropolitalny 35 członków (gminy i powiaty)

Stowarzyszenie Metropolia Poznań 21 gmin i 1 powiat członkowski

Stowarzyszenie Metropolia Warszawa14 gmin zrzeszonych, 9 gmin kandydujących

Stowarzyszenie Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego

zrzesza 12 gmin, 1 powiat ziemski, województwo marszałkowskie

Źródło: opracowanie na podstawie: www.aglomeracja.poznan.pl, www.metropolia.warszawa.pl; www.gzm.org.pl; www.som.szczecin.pl; www.gdansk.pl; www.araw.pl; oraz P. Adamowicz, 2012, Metropolie regionami kapitału i wiedzy, dokument elektroniczny opublikowany na portalu Unii Metropolii Polskich (http://www.selfgov.gov.pl/materialy/pdf/metropolie-reg-kapital-wiedza.pdf, dostęp z dnia 01.09.2012).


Główne sfery oficjalnych porozumień międzygminnych w regionie miejskim Łodzi w latach 1991-2012

Źródło: opracowanie na podst. Dzienników Urzędowych Województwa Łódzkiego


Formalne zrzeszenia gmin w regionie miejskim Łodzi – stan na 2012 r.

Źródło: opracowanie na podst. danych MSWiA oraz urzędów gminnych


Zasięg przestrzenny badania ankietowego nt. instytucjonalizacji ŁOM

Źródło: opracowanie własne


Władze gminne nie są zainteresowane członkostwem w stowarzyszeniach, związkach lub porozumieniach międzygminnych, ponieważ:

brakuje działań na rzecz integracji gmin wokół Łodzi;

brakuje propozycji takiej współpracy;

gmina była członkiem stowarzyszenia (…), ale poza zagranicznym wyjazdem radnych i burmistrza mieszkańcy nie zauważyli innych korzyści.

Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego


Powołanie ŁOM jako instytucji zarządzającej przestrzenią nie jest słuszną inicjatywą, ponieważ:

ŁOM jako zrzeszenie samorządów powinien być ukierunkowany na stymulowanie i koordynację ich rozwoju, ale nie powinien decydować, a jedynie posiadać głos doradczy w zakresie gospodarki przestrzennej;

interesy Łodzi (…) są rozbieżne z interesami małych gmin, inna jest specyfika tych ośrodków.



Powołanie ŁOM jako instytucji zarządzającej przestrzenią to słuszna inicjatywa, ponieważ:

przyczyni się do integracji gmin członkowskich, przez co zwiększy się ich potencjał rozwojowy i innowacyjność lokalnej gospodarki; będzie to spójny, wspierający się obszar;

wspólne działania sprzyjają aktywizacji gospodarczej, ożywieniu lokalnych rynków, ograniczeniu bezrobocia, realizacji projektów na rzecz wsparcia przedsiębiorczości, inwestycjom infrastrukturalnym o charakterze regionalnym; przyczynią się do likwidacji zapóźnień cywilizacyjnych;

niektóre problemy dotyczące gmin nie są możliwe do rozwiązania na poziomie lokalnym, szansę na ich rozwiązanie dałoby zarządzanie na poziomie obszaru metropolitalnego (małe gminy nie są w stanie samodzielnie zrealizować inwestycji na dużą skalę);

tworzenie sformalizowanych partnerstw i współpracy w obszarach funkcjonalnych będzie warunkiem pozyskania środków unijnych w nowej perspektywie na lata 2014-2020;




powołanie wspólnych systemów infrastrukturalnych kosztem wielu obecnie istniejących tworów może sprzyjać skuteczności, oszczędnościom i byciu bardziej przyjaznym dla ludzi;

dzięki wspólnym inwestycjom infrastrukturalnym remonty dróg nie będą prowadzone tylko do granic gminnych, ale i poza nie;

wprowadzenie wspólnego biletu w komunikacji zbiorowej ułatwi życie mieszkańcom;

wspólne negocjacje gmin sąsiadujących ze sobą może sprzyjać pozyskaniu dużego inwestora. Wspólne działanie gmin w tym zakresie wzmocni ofertę inwestycyjną i konkurencyjność ŁOM w stosunku do pozostałych dużych miast kraju;




da ona szansę na zharmonizowanie przestrzeni, wprowadzenie i zachowanie ładu przestrzennego, spójności urbanistycznej i architektonicznej;

współpraca ŁOM z innymi obszarami metropolitalnymi (krajowymi i europejskimi) może generować synergiczne efekty rozwojowe;

obszar metropolitalny będzie lepiej „słyszalny” w Polsce;

da ona możliwość stworzenia programów o większym obszarze oddziaływania;

może ona pomóc wypromować region dla turystyki.



Zainteresowanie władz gminnych włączeniem do ŁOM w świetle wyników

badania ankietowego



Władze gminne nie są zainteresowane włączeniem się w działania służące formalnemu powołaniu ŁOM, ponieważ:

interesy gminy i Łodzi są rozbieżne;

pozycja Łodzi w takiej strukturze może okazać się monopolistyczna; gmina może nie mieć wpływu lub mieć niewielki wpływ na podejmowane decyzje;

brakuje informacji nt. ewentualnych korzyści dla gminy;

gmina może utracić część dochodów;

gmina leży zbyt daleko od Łodzi i nie będzie włączona do ŁOM;

w urzędzie pracuje zbyt mało osób, by mogły zająć się tą kwestią;

gmina posiada zbyt mały potencjał;



Władze gminne są zainteresowane włączeniem się w działania służące formalnemu powołaniu ŁOM, ponieważ:

zapewni to dostęp do informacji i umożliwi wymianę doświadczeń miedzy gminami dużymi i małymi;

mogą mieć przez to wpływ na powstanie związku, jego zakres/cele, statut/regulamin; pozwoli to na wskazanie priorytetowych obszarów działania z punktu widzenia gminy i zadbania o jej interes;

dostrzegają szansę na dalszy rozwój jako członek ŁOM;

stworzy ono sieć wzajemnych powiązań i zbuduje zaufanie, które może zaprocentować w zgodnym funkcjonowaniu ŁOM w przyszłości;

gmina, posiadając funkcje metropolitalne, powinna uporządkować i usystematyzować działania w ramach tych funkcji;



Władze gminne są zainteresowane włączeniem się w działania służące formalnemu powołaniu ŁOM, ponieważ:

gmina jest silnie powiązana z Łodzią dojazdami do miejsc nauki, pracy, placówek usługowych;

trudno sobie wyobrazić, aby Łódź mogła funkcjonować w takiej strukturze bez gmin ościennych;

nie chcą dopuścić do zmonopolizowania związku przez Łódź;

być może obszary metropolitalne otrzymają wyższe dofinansowania z UE i budżetu państwa;

uważają się za reprezentantów gminy kreatywnej i otwartej na współpracę.



0

5

10

15

20

25

łatwiejszepozyskiwanie

środkówfinansowych na

realizacjeinwestycji

komunalnych

rozbudowasystemów

infrastrukturalnych

napływzewnętrznego

kapitałuinwestycyjnego

nawiązanie /zacieśnieniewspółpracy z

innymi gminami

zwiększenieinnowacyjności

lokalnej gospodarki

wzrost liczbypodmiotów

gospodarczych

wzrost potencjałuludnościowego

rozwój nowychfunkcji miasta

rozwójinfrastrukturyponadlokalnej

lepszy przepływinformacji

Jakiego rodzaju korzyści może przynieść gminie włączenie do ŁOM?


liczb

a

od

pow

ied

ziStrategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź,

4.12.2012

0

5

10

15

20

25

utratakompetencji na

rzecz Łodzi

większeskomplikowanie

przepisówprawnych,procedur

postępowania,itp.

odpływmieszkańców

ograniczenieliczby podmiotów

gospodarczych

marginalizowaniegmin

peryferyjnych

przejęcie kapitałuinwestycyjnego

przez Łódź

przeobrażenie w"sypialnię" dla

Łodzi

Jakiego rodzaju niekorzyści może przynieść gminie włączenie do ŁOM?


liczb

a

od

pow

ied

ziStrategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź,

4.12.2012

Jaką formę powinno przyjąć zarządzanie ŁOM?


22

4

3

1 1

dobrowolny związek gmin

brak zdania

obligatoryjny związek gmin

obligatoryjny związek powiatów

stowarzyszenie gmin i powiatów


Które z zadań należy włączyć do zakresu działań ŁOM?


liczb

a

od

pow

ied

zi

0

5

10

15

20

25

zarz

ądza

nie

syst

emem

tran

spor

tow

ym

gosp

odar

kaod

pada

mi

prom

ocja

obs

zaru

met

ropo

lital

nego

plan

owan

iepr

zest

rzen

ne

rozw

ijani

etu

ryst

yki

rozw

ijani

e ku

ltury

ochr

ona

środ

owisk

a

gosp

odar

kaw

odno

-ście

kow

a

ochr

ona

zdro

wia

zarz

ądza

nie

ośw

iatą

gosp

odar

kam

iesz

kani

owa

pom

oc sp

ołec

zna


Gotowość władz gminnych do zrzeczenia się zadań własnych na rzecz organu zarządzającego ŁOM


Gotowość władz gminnych do zrzeczenia się zadań własnych na rzecz organu zarządzającego ŁOM – c.d.


Gotowość władz gminnych do zaangażowania się we współpracę

w ramach zinstytucjonalizowanego ŁOM


Gotowość władz gminnych do zaangażowania się we współpracę

w ramach zinstytucjonalizowanego ŁOM – c.d.


Podsumowanie• W świetle wyników analizy powiązań przestrzennych warto rozważyć

korektę delimitacji ŁOM (przede wszystkim o miejską i wiejską gminę Łęczyca, ewentualnie także o gminę Poddębice).

• Władze gmin badanego obszaru są generalnie skłonne do współpracy w ramach ŁOM, dostrzegając zdecydowanie więcej potencjalnych korzyści niż strat.

• Rozwiązania wymaga kwestia obaw o partnerskie relacje w porozumieniu (w szczególności z Łodzią).

• W świetle badania ankietowego najbardziej pożądaną formą zarządzania ŁOM jest dobrowolny związek gmin.

• Potrzebne są zintegrowane (wspólne) działania władz współpracy w ramach ŁOM

• Podstawowymi płaszczyznami współpracy mogą stać się w pierwszej kolejności: gospodarka odpadami, utrzymanie i rozwój infrastruktury transportu, zaopatrzenie w energię oraz promocję obszaru.


DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ


Łódzki obszar metropolitalny ‐ spójność terytorialna, delimitacja i problemy...

Documents