lÂle devrİ'ne bakiŞ · Çalışma yaprağı-4’ü keserek öğrencilere birer tane...

Sınıf: 10

Öngörülen Süre: 80 dk.

Anahtar Soru:

Lâle Devri Osmanlı için ne ifade ediyordu?

Dersin Amacı:

Lâle Devri örneğinden yola çıkarak toplumsal değişimlerin boyutlarını değerlendirebilme.

İlişkili Kazanım:

III. Ahmet Dönemi iç ve dış politikadaki gelişmeleri ve ıslahat çalışmalarını değerlendirir.

LÂLE DEVRİ'NE BAKIŞ

HEDEFLENEN ÖĞRENME ÇIKTILARI

Derse Hazırlık / Malzemeler

QQ Bütün öğrenciler: Lâle Devri'ndeki gelişmeler hakkında bilgi sahibi olacaktır.

QQ Birçok öğrenci: Lâle Devri'ndeki gelişmeler hakkında sebep ve sonuç ilişkileri kuracaktır.

QQ Bazı öğrenciler: Lâle Devri'nin çok yönlü bir dönüşüm oldu-ğunu örneklerle açıklayabilecektir.

L âle Devri Osmanlı Devleti'nde zihniyet değişimi bakımından bir dönüm noktasıdır. Osmanlı Devleti'nin

kendine, kendi medeniyetine olan güvenini sorguladığı, ilerleme, kurtuluş ve tarihe tutunma çabaları

için Batı'nın model alınmasına kapı aralayan bir dönemdir. Bir başkasını model almak onu tanımayı

gerektirir. Lâle Devri, halen devam eden çağdaşlaşma ve Batılılaşma mücadelemizin ilk adımlarının atıldığı,

Batı'nın öğrenilmeye başlandığı bir dönemdir. Bu etkinlikte öğrenciler, bir bütünü parçalara ayıracaklar, par-

çaların özel anlamlarını sorgulayacaklar, ardından onları yeniden birleştirecekler ve kendi özgün bilgilerini

oluşturacaklar.

• Çalışma Yaprağı-1, 2 ve 3’ü grup sayısınca çoğaltınız

• Çalışma Yaprağı-4’ü öğrenci sayısının dörtte biri kadar çoğaltınız.

• Çalışma Yaprağı-5’i öğrenci sayısı kadar çoğaltınız.

• Makas

Q Lâle Devri Osmanlı için ne ifade ediyordu?

M. Ahmet TOKDEMİR*, Adem ARTAN**

* Gazi Üni., Gazi Eğitim Fakültesi, Ankara** Akçaabat Anadolu Öğretmen Lisesi, Trabzon

İŞL

EN

İŞ /

SÜ

RE

Ç

5 dk.

5 dk.

10 dk.

10 dk.

15 dk.

15 dk.

10 dk.

süre

Değerlendirme:

Öğrencilerinizden bu derste öğrendikleriyle ilgili üç soru türetmelerini ve bunlardan birini ce-vaplamalarını isteyiniz.

2. Öğrencilerinizi 4 gruba ayırdıktan sonra Çalışma Yaprağı-1'i dağı-tıp soruların grupça cevaplanmasını sağlayınız. Grupların sorular hakkındaki yorumlarını özet halde tahtaya sıralayıp sınıfın benzer ve farklı cevapları görmelerini sağlayınız. Cevapların ardından fotoğra-fın 3. Ahmet Çeşmesi olduğunu ve Lâle Devri'nde Topkapı Sarayı’nın girişinde inşa edilen bir eser olduğunu açıklayınız.

3. Çalışma Yaprağı-2'yi gruplara dağıtarak metne yönelik 3 soru ha-zırlanmasını isteyiniz

3. Çalışma Yaprağı-3 A, B, C, D'yi her gruba bir yaprak gelecek şekilde dağıtınız. Levni’ye ait bir minyatürden alınan kesiti incelemelerini ve soruları cevaplamalarını sağlayınız.

4. Çalışma Yaprağı-4’ü keserek öğrencilere birer tane dağıtınız.• Ardından,ellerindekikesitlerinüzerindebulunannumaralaradik-

kat çekiniz. 1, 2, 3 ve 4'ü alan öğrencilerin bir araya gelmelerini ve ellerindeki parçaları birleştirerek minyatürlerin tamanını görmele-rini isteyiniz.

• Grupların,ÇalışmaYaprağı-3'edönmeleriniisteyiniz.Minyatürkesi-tini, makas işaretli yerden kesmelerini isteyiniz.

5. I. Gruptan başlamak üzere gruptan bir kişinin tah-taya çıkıp kesiti tahtaya yapıştırmasını ve sorulara verdikleri cevapları sınıfla paylaşmalarını sağlayı-nız. 4 grubun ellerindeki çizimleri yanda gösterildi-ği şekilde birbirine yapıştırarak tek bir resim oluş-turmalarını isteyiniz.

6. Çalışma Yaprağı-5’i tüm öğrencilere uygulatarak verilen cevapların açıklanmasını sağlayınız.

İŞLE

NİŞ

1. Anahtar soruyu öğrencilerinizin tartışmalarını sağlayınız.

1 3

2 4

286Lâ

le D

evri'

ne B

akış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I1

1. Yukarıdaki fotoğrafta görünen eser ne olabilir?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

2. Bu eser neden bu kadar süslü işlemelerle yapılmıştır?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

3. Bu eser nerededir?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

Q Şair Nedim'in yukarıdaki dizeleri yazıldığı dönem hakkında ne gibi ipuçları vermektedir?

.....................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................

“Gülelim, oynayalım, kâm alalım dünyadan Mâ-i Tesnim içelim çeşme-i nev peydâdan Görelim âb-ı hayat aktığı ejderhadan Gidelim serv-i revanım yürü Sadabad’a

Kâm: Keyif, lezzet, tat, haz, mutlulukMâ-i Tesnim: Cennet ırmaklarından biri Ab-ı hayat: Ölümsüzlük verdiğine inanılan suServ-i revan: Boyunun uzunluğundan dolayı sevgiliye benzetilen ağaç.

QQ Kaynak 1

QQ Kaynak 2

Aşağıdaki kaynakları inceleyiniz. İlgili soruları cevaplayınız.

287

Lâle

Dev

ri'ne

Bak

ış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I2

Q Metni okuyarak cevaplayabileceğiniz üç soru türetiniz.

Soru 1 ........................................................................................................................................................................................

Soru 2 ........................................................................................................................................................................................

Soru 3 ........................................................................................................................................................................................

QQ LÂLE DEVRİ

Osmanlı devleti, 1683’te 2. Viyana kuşatmasının yenilgiyle sonuçlanması ve akabinde Osmanlı’yı Avrupa’dan atmak için bir araya gelen Kutsal İttifak üyesi devletlerle yaptığı savaşlarda art arda yenil-

giler almıştı. 1699’da Karlofça Antlaşmasını yapmak zorunda kalan Osmanlı ilk kez bu kadar büyük toprak kaybı yaşamıştı. Bu durumun telafisi için Osmanlı devleti, önce Rusya ile (1711), ardından Venedik ile zafer-le neticelenen savaşlar yaptı. Ancak Avusturya’ya yenildi (1715-18).

Bu durumdan rahatsız olan ve barış yapmak isteyen padişah III. Ahmet sadrazamlığa damadı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’yı getirdi. yaklaşık 35 yıldır süren savaş dönemine Damat İbrahim Paşa 1718’deki Pasarofça Antlaşmasıyla son vererek sonradan “Lâle Devri” olarak adlandırılacak ve 1730’a kadar sürecek dönemi başlattı.

Damat İbrahim Paşa, Lale Devri’nin başlaması ile birlikte büyük bir imar faaliyetine girişip mektepler, kü-tüphaneler, köşkler, yalılar, çeşmeler ve bahçeler yaptığı gibi şehrin tanzimine de son derece önem verdi. Özellikle sık sık meydana gelen yangınlardan dolayı ahşap binalar inşa edilmemesi için özen gösterdi. Ayrıca devamlı İstanbul çarşılarını dolaşıp ekmeklerde ve diğer ürünlerde yapılan sahtekarlıkları kontrol etmeye başlayan Damat İbrahim Paşa gördüğü haksızlıklar nedeniyle bir çok İstanbul Kadısı’nı azletti. Ay-rıca yerinde tedbirler sayesinde bütçe açığı giderek azaldı.

Avrupa’yı tanımak gerektiğini düşünen Damat İbrahim Paşa, Avrupa devletlerinin İstanbul’daki elçileri ile samimi ilişkiler kurdu. Ayrıca Osmanlı tarihinde ilk kez Avrupa ülkelerine elçiler gönderdi. Paris, Viyana, Moskova gibi başkentlere gönderilen elçiler gittikleri yerde gördüklerini raporlar hazırlayarak sadrazama sundular. Bunların en ünlüsü, Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin 1720-21 tarihli Fransa Sefaretnamesidir.

Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin yanında Paris’e giden oğlu Mehmet Sait’in Fransa’dan İstanbul’a getirdiği kitaplar, elbiseler ve mobilyalar İstanbul’da batı modasının yayılmasına sebep oldu. Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Paris’te elçi iken gönderdiği tablolar sayesinde Osmanlı minyatür sanatında yeni bir çığır açıldı. Bu resimleri gören Levni, minyatürle batı üslubu arasında yeni bir tarz geliştirmiştir. Mehmet Sait Efendi aynı zamanda matbaanın kurulmasında da önemli rol oynamış, İbrahim Müteferrika ile 1727’de Osmanlı devletindeki ilk Türk matbaasını kurmuştur.

Lâle devri denilince akla en çok, bu dönemin eğlenceleri gelir. Bu eğlence hayatında Sadrazam İbrahim Paşa’nın önemli bir rolü vardır. Sadrazam, Topkapı’dan uzakta, Kâğıthane’de padişahın eğlenmesi için “Sadabad” adı verilen ve etrafında bahçeler, havuzlar ve heykeller olan yeni bir saray inşa ettirmişti. Bu saray Fransa kralının sarayı örnek alınarak yapılmıştı. Devlet ileri gelenleri de bu konuda padişahı taklit ederek birbirleriyle lüks yarışına girdiler. Şairlerin, müzisyenlerin katıldığı büyük eğlenceler düzenleniyor, lale bahçelerinde çeşitli eğlenceler ve fener alayları yapılıyordu. Büyük bir israf alıp başını gitmişti. Devletin ileri gelenlerinin bu durumu halka da yansıdı. Kahvehane ve meyhaneler çoğaldı. Nadide lale soğanları çok büyük fiyatlara satılmaya başladı.

Fakat bu durum halkın büyük çoğunluğunun hoşuna gitmiyordu. Askeri reformlardan endişe duyan yeni-çerilere, durumdan hoşnut olmayan ulemanın katılımı ve İran’ın saldırıya geçip bazı şehirleri alması üze-rine 1730’da başlayan Patrona Halil İsyanı ile Lâle dönemi sona erdi. İsyancılar, bu dönemle özdeşleşmiş Sadabad’ı, buradaki saray ve lâle bahçelerini yakıp yıktılar. Bu isyan sonucunda dönemin sadrazamı Nev-şehirli Damat İbrahim Paşa, asiler tarafından öldürülürken 3. Ahmet de tahtını kaybetti.

Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara, 2003. "Lale Devri", Kısaltılmıştır.

288Lâ

le D

evri'

ne B

akış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I

A

31. Bu eserin türü nedir?

.....................................................................................................................................................................................................

2. Sizce Levni hangi rengi ağırlıklı olarak kullanmış?

.....................................................................................................................................................................................................

3. Çizimin ortasında yer alan iri yapılı kişi kim olabilir?

.....................................................................................................................................................................................................

4. Resimde gerçekçi olmayan nedir?

.....................................................................................................................................................................................................

5. Resimdeki en sıra dışı şey nedir?

.....................................................................................................................................................................................................

6. Levni çiziminde nasıl bir ortam anlatmıştır?

.....................................................................................................................................................................................................

Levni, Şehzadenin sünneti

289

Lâle

Dev

ri'ne

Bak

ış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

IB3


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................

3. Çizimdeki insanlar niçin eğleniyor olabilir?

.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


290Lâ

le D

evri'

ne B

akış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I

C


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................

3. Çizimde yer alan en önemli kişi kim olabilir?

.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


291

Lâle

Dev

ri'ne

Bak

ış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

ID3


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................

3. Çizimin sağ en üst köşesinde yer alan kişiler kimler olabilir?

.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


.....................................................................................................................................................................................................


292Lâ

le D

evri'

ne B

akış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I4

Q Minyatürün kesilmiş olan bölümünde neler ola-bileceğini çizerek tamamlayınız.




1

3

2

4

293

Lâle

Dev

ri'ne

Bak

ış

ÇA

LIŞ

MA

YA

PR

AĞ

I5

Q 1. Aşağıda Lâle Devri ile ilgili verilmiş gelişmelerin numaralarını ait oldukları alanlara yerleştiriniz.

Q 2. Yukarıdaki gelişmeleri olumlu, olumsuz ya da hem olumlu hem olumsuz nitelikleri bakımından numaralarına göre sınıflandırın.

Q 3. Gruplamanızın gerekçelerini numara sırasına göre kısaca açıklayınız.

Gerekçelerim

Olumlu, çünkü…/ Olumsuz çünkü…/ Hem olumlu hem de olumsuz, çünkü…

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

NO Yapılan gelişmeler İlgili alan No

1 Avrupa’ya geçici elçiler gönderildi.

2 Osmanlı’daki ilk Türk matbaası İbrahim Müteferrika ve Mehmet Said Efendi tarafından kuruldu.

3 İstanbul baştanbaşa imar edildi, yeni saraylar, çeşmeler ve suyolları yapıldı eski cami, medrese ve devlet binaları da onarıldı. Kültür-Sanat

4 Tercüme heyetleri kurularak doğu ve batı klasikleri ve bilimsel eserler Türkçeye çevrildi. Teknik

5 Yeni ve büyük kütüphaneler kurularak halkın hizmetine sunuldu. Askerî

6 Yeniçeri askerlerinden “Tulumbacılar” adında bir itfaiye teşkilatı kuruldu. Ekonomik

7 Batı modası, İstanbul’a girdi, günlük hayatta batı tarzı mobilyalar kulla-nılmaya başlandı. Mimarî

8 Batı mimarisi saraylara uygulandı. Şehir Hayatı

9 Mevcut çini imalathaneleri elden geçirilirken yeni imalathaneler kurul-muş, kiremit imaline başlanmıştır. Diplomatik

10 Tersane ıslah edilerek daha büyük gemiler inşa edilmiştir.

11 Esnaf denetlenmiş, iç ve dış ticaret gelişmiştir.

12 Şair ve sanatkârlara büyük önem verilmiş, şiirde Nedim, minyatürde Levni bu dönemde şöhretlerinin zirvesine varmışlardır.

Olumlu

Olumsuz

Hem olumlu hem olumsuz

294La

le D

evrin

e Ba

kış

lÂle devrİ'ne bakiŞ · Çalışma yaprağı-4’ü keserek öğrencilere birer tane...

Documents