İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı

Modül 7

İLKÖĞRETİMDE FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

Doç.Dr. Fitnat KAPTAN Arş. Gör. Hünkar KORKMAZ

İLKÖĞRETİMDE FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

• Fen Bilimleri ve Fen Bilgisi Dersinin Önemi • Öğrencilere Fen Dersleriyle Kazandırılan

Özellikler • Fen Bilgisi Öğretiminde Güvenlik • Fen Öğretiminde Öğrenme ve Öğretim İlkeleri • Fen Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar • Fen Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme

Doç. Dr. Fitnat KAPTAN Arş. Gör. Hünkar KORKMAZ

İÇİNDEKİLER

Sayfa ÖNSÖZ .......................................................................................

1

Fen Bilimleri ve Fen Bilgisi Dersinin Önemi ............................... 2 Öğrencilere Fen Dersleri İle Kazandırılan Özellikler................... 4 Hedeflerin Aşamalı Sınıflaması .................................................. 7 Fen Dersleri İçin Öğretmenlerde Bulunması Gereken Nitelikler ......................................................................

10

Fen Bilgisi Öğretiminde Güvenlik................................................ 13 Fen Bilgisi Öğretiminde Öğrenme ve Öğretim Etkinlikleri........... 16 Sunuş Yoluyla Öğretim................................................................ 16 Buluş Yoluyla Öğretim................................................................. 19 Fen Öğretiminde Kavram Haritaları............................................. 21 Bilimsel Yöntem Sürecine Dayalı Fen Öğretimi.......................... 27

İşlem Basamakları.............................................................. 30 Bilimsel Araştırma Plânı..................................................... 31 Alican Bilimsel Yöntemi Uyguluyor. ................................... 32

Araştırma ve İncelemeye Dayalı Fen Öğretimi............................ 34 Laboratuvara ve Deneye Dayalı Fen Öğretimi............................ 40 Gözleme Dayalı Fen Öğretimi..................................................... 43 İş Birlikli Öğrenme Modelleriyle Fen Öğretimi............................. 46 Eğitsel Oyunlara Dayalı Fen Öğretimi......................................... 50

Kart Oyunları...................................................................... 52 Birlikte Bulalım................................................................... 55

Projeye Dayalı Fen Öğretimi....................................................... 56 Fen Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar.............................................. 59

Yapısalcılık......................................................................... 59 Çoklu Zeka Kuramı............................................................ 68

Bilgisayar Destekli Fen Öğretimi................................................. 80 İnternet Projeleri ................................................................ 86 İnternetin Öğretmen ve Öğrencilere Katkıları ................... 90

Fen Öğretiminde Açık Sınıflar .................................................... 92 Fen Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme ............................... 94

Ölçme ve Değerlendirmede Geleneksel Yaklaşım ........... 96 Fen Öğretiminde Laboratuvar Etkinliklerinin Değerlendirilmesi ..............................................................

97

Fen Öğretiminde Portfolio Değerlendirme ........................ 99

KAYNAKÇA ................................................................................

105

ÖN SÖZ

Fen bilimleri, doğayı ve olayları sistemli bir şekilde inceleme, henüz gözlenmemiş olayları kestirme gayretleri olarak tanımlanabilir. Bu tanımda da ifade edilmeye çalışıldığı gibi fen derslerinde amaç; öğrencilere fen bilimleriyle ilgili temel bilgileri kazandırmak, bunun yanında belki de daha önemlisi bilimsel yöntem süreç becerilerini, bilimsel tutumları kazandırmak olmalıdır. Başka bir ifade ile öğren-cilerimize bilgi aktarmaktan çok bilgiye ulaşma becerilerini kazandır-mayı hedef almalıyız. Bu ise, öğrencinin öğretim sürecine aktif katılı-mıyla mümkündür.

Bu kitapçık, ilköğretimde fen bilgisi öğretiminde, öğrenciyi mer-keze alan, etkili öğretme ve öğrenme temelli yaklaşımların sınıf içi uygulamalarını örneklemek üzere hazırlanmıştır.

Bu amaçla, üzerinde durulan temel konular kısaca şöyle özetlenebilir: Öncelikle fen bilimleri ve fen derslerinin önemi üzerinde duru-larak,

fen dersleriyle öğrencilerimize kazandırılması gereken temel becerilerinin aşamalı sınıflaması kısaca açıklanmıştır. Fen derslerinde öğretmenlerimizde bulunması gereken temel özellikler, fen derslerinin güvenlik önlemleri tartışıldıktan sonra ağırlıklı olarak fen öğretiminde kullanılması yukarıda sözü edilen becerilerin kazandırılmasında etkili olan öğrenme ve öğretme yaklaşımları örneklendirilmiştir. Bunlardan bazıları; bilimsel yöntem sürecine dayalı fen öğretimi, çoklu zekâ kuramına göre fen öğretimi, araştırma ve incelemeye dayalı fen öğretimi, işbirlikli öğrenme modelleriyle fen öğretimi, bilgisayar des-tekli fen öğretimidir. Kitapçıkta son olarak da fen öğretiminde gele-neksel ölçme ve değerlendirme faaliyetleriyle laboratuvar etkinlik-lerinin değerlendirilmesi ve portfolio değerlendirme çalışmaları üzerin-de durulmuştur.

En büyük dileğimiz; kitapçığın, geleceğimizi emanet edeceğimiz çocuklarımızın yetiştirilmesinde en büyük sorumluluğu ve görevi üstlenen öğretmenlerimize yardımcı olmasıdır.

Doç Dr. Fitnat KAPTAN Araş. Gör. Hünkar KORKMAZ

FEN BİLİMLERİ VE FEN BİLGİSİ DERSİNİN ÖNEMİ

Bilim, bir alandaki varlıkları ve olayları inceleme, açıkla-ma, onlara ilişkin

genelleme ve ilkeler bulma, bu ilkeler yardı-mıyla gelecekteki olayları kestirme gayretleridir. Fen Bilimlerin-de de doğadaki varlıklar ve olaylar aynı amaçla incelenir. Fen Bilimleri; doğayı ve doğal olayları sistemli bir şekilde ince-leme, henüz gözlenmemiş olayları kestirme gayretleri ola-rak tanımlanabilir.

Fen bilimlerinin içeriğine bakıldığında aşağıdaki farklı yapı-daki bilgilerden oluştuğu söylenebilir:

- Olgular - Kavramlar - İlkeler ve genellemeler - Kuramlar ve doğa kanunları

Bilgi çağının yaşandığı günümüzde eğitim sistemimizde temel amaç,

öğrencilerimize mevcut bilgileri aktarmaktan çok bilgiye ulaşma becerilerini kazandırmak olmalıdır. Bu ise, üst düzey zihinsel süreç becerileriyle olur. Başka bir deyişle ezberden çok kavrayarak öğrenme, karşılaşılan yeni durumlarla ilgili problemleri çözebilme ve bilimsel yöntem süreç becerilerini gerektirir. Bu özelliklerin kazandırıldığı derslerin başında fen dersleri gelir. Bu derslerde bireylerin içinde yaşadıkları çevreyi ve evreni bilimsel yönden ele alıp incelemeleri amaçlanır. Onların hayata kolay uyum sağlamaları, içinde bulundukları çevreyi çok iyi gözlemlemelerine ve mümkün olduğunca olaylar arasında neden–sonuç ilişkilerini kurarak sonuç elde etme yollarını öğrenmelerine bağlıdır. Bu bakımdan öğrenciler fen derslerinde çevrelerini bilimsel metotlarla inceleyerek olay ve durumlar karşısında objektif düşünme ve doğru kararlar verme alışkanlığını kazanmalıdırlar. Bu da onların çevresine, ailesine ve kendilerine yararlı olmalarını sağlar.

Dünya çok karmaşıktır. Çocukların yaşadıkları çevreyi anlayıp yorumlama, bu karmaşık çevrede bir düzenlilik arama güdüleri vardır. Bugünkü fen eğitiminin amaçlarından birincisi çocukların ve gençlerin her zaman doğaya ilişkin sordukları soruları etkili bir şekilde cevaplamaktır. İkincisi, çocukların devamlı olarak değişen ve gelişen çevreye uymalarını sağla-maktır. Bu bakımdan bilim ve teknoloji, hem bireysel olarak bizim, hem de toplumumuzun gelişmesi için çok önemlidir.

Çoktandır bilinir ki çocuklar en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenirler. Ama okullarımızda genellikle bu gerçeğe göre eğitim verilmez. Deneyler yoluyla öğrenilen fen dersleri öğrencilerin güdülerini artırır, onların fen öğrenmede ısrarlı olmalarını sağlar. Yaparak yaşayarak öğrenilen fen dersleri öğrencilerin soru sormalarını, hazır cevaplara rağbet etmemelerini sağlar. Soru-cevap oluşturarak öğrenmek, hazır cevabı kabullenme-mek, demokrasilerde iyi vatandaşlık nitelikleridir. Ezberden uzak, deneyerek yapılan fen dersleriyle öğrenciler soru sorma-yı, problemi belirlemeyi, gözlem yapmayı, hipotez kurmayı, veriler toplayıp analiz yapmayı ve sonuç elde edip genel-lemelere varmayı öğrenirler.

Bugünün teknolojik toplumunda, insanlar birçok bilimsel sorun hakkında bilgi sahibi olmak zorundadır. Fen ve teknoloji okur-yazarlığı olan vatandaşlardan;

anahtar kavramları ve ahla-kî değerleri kullanma, sonuçlarını dikkate alarak bir eyleme geçme, şüpheci olma, doğal olayları ve doğal olaylara ilişkin insan kaygılarını anlamada akılcı ve yaratıcı olma davranışları beklenir. Fen derslerini, teknoloji, fen ve toplum vurgularıyla öğretmek, kavramların daha iyi öğrenilmesi sonucunu doğurur. Fen bilimleri, bilimsel süreçlerle öğretilirse, öğrenciler süreç becerilerini kazanırlar ve bu becerileri günlük yaşamda kullanır-lar. Öğrenciler fen bilimlerine karşı daha olumlu tutum gelişti-rirler, ayrıca yaratıcılık becerileri de gelişir.

Okul programlarında fen dersleri genellikle aşağıda belir-tilen üç amaçla bulunur:

1- Fen konularında genel bilgi vermek (fen okur-yazar-lığı). 2- Fen dersleri aracılığıyla zihin ve el becerileri kazan-dırmak. 3- Fen veya teknoloji alanlarındaki meslek eğitimine temel oluşturmak. Yukarıdaki genel açıklamadan da anlaşılacağı gibi düşü-

nen, irdeleyen, bilgiye ulaşabilen ve yaratıcı bireyler yetiştirilme-sinde fen derslerinin önemi büyüktür.

ÖĞRENCILERE FEN DERSLERİ İLE KAZANDIRILAN ÖZELLİKLER

Nitelikli insan gücüne ihtiyacın her an arttığı ülkemizde

06-14 yaş grubu çocukların devam ettiği ve zorunlu eğitim dönemini kapsayan ilköğretim kurumlarında fen bilgisi öğreti-minin önemli bir yeri bulunmaktadır. Fen Bilgisi dersi Sosyal Bilgiler dersi ile birlikte diğer derslerin gövdesini oluşturan bir mihver derstir.

Okullarımızda fen dersleri başta olmak üzere tüm ders-

lerde aşağıda belirtilen temel becerilerin kazandırılması çok önemlidir.

1. Bilimsel Bilgileri Bilme ve Anlama

- Bir alana özgü bilgileri bilme, (olgular, kavramlar, ilkeler, kuramlar, yasalar)

- Fen bilimlerinin tarihini bilme ve felsefesini anlama.

2. Araştırma ve Keşfetme - Gerçek bilim adamlarının düşünüş yollarını ve çalışma-larını öğrenmek

için bilimsel süreçleri kullanma (göz-lemleme, ve betimleme, sınıflama ve düzenleme, ölçme ve tablolama süreçlerini kullanma, iletişim kurma,

kestir-me ve yordama, hipotez kurma, hipotezleri yoklama, değişkenleri belirleme ve kontrol etme, verileri yorumla-ma basit araçlar ve fiziksel modeller yaratma).

- Psiko-motor becerileri kullanma. - Bilişsel becerileri kullanma.

3. Tasarlama ve Yaratma - Zihinsel olarak projeler yaratma. - Zihinsel olarak tasarlanan şeyleri görebilme. - Eşyaları ve fikirleri yeni düzenlere koyma. - Eşyaları alışılmadık amaçlarla kullanma. - Problem ve bilmece çözme. - Bir şey yapar gibi davranma. - Alışılmadık düşünceler üretme. - Araç ve makine desenleme.

4. Duygulanma ve Değer Verme

- Fen bilimlerine, okula, öğretmenlerine ve kendine olumlu tutumlar geliştirme. - Çevresindeki insanların duygu ve düşüncelerine karşı duyarlı ve saygılı olma. - Kişisel duygularını yapıcı biçimde ifade etme. - Kişisel değerlere toplumsal sorunlara ve çevre sorunla-rına ilişkin kararlar verme.

5. Kullanma ve Uygulama - Bilimsel kavramların günlük yaşantıdaki kullanılışlarını görme. - Öğrenilen bilimsel kavramları ve becerileri gerçek teknoloji problemlerine uygulama.

- Ev araçlarında uygulanan bilimsel ve teknolojik ilkeleri anlama. - Günlük yaşantıda karşılaşılan sorunların çözümünde bilimsel süreçleri

kullanma. - Bilimsel gelişmeleri veren basın ve yayın raporlarını anlama ve

değerlendirme. - Kişisel sağlık, beslenme ve yaşam biçimi konularında söylenti ve

heyecanlardan çok bilimsel bilgilerle karar verme. - Fen bilimlerini diğer bilimlerle bütünleştirme.

Amaç, öğrencilere yukarıda detaylı olarak belirtilen özellik-

leri kazandırmak olunca öğretim sürecinin en önemli ögesi olan öğretmene çok fazla sorumluluk düşüyor.

Fen Bilgisi, bütün öğretim kademelerinde en çok zorlanılan derslerin başında

gelir. Bu zorluğu aşmak ve dersi daha etkili ve verimli bir hâle getirmek için fen

eğitimi programları öğrenci merkezli, deneye, araştırmaya, incelemeye dayalı etkinliklerden oluşturulmaya çalışılmıştır. Fakat tüm bu iyileştirme çalışmala-rına rağmen hem öğrencinin, hem öğretmenin fen konularına ilişkin içten bir çekingenliği vardır. Oysa fen konuları çocuğun doğasına en yatkın konulardır. Fen kitabındaki mevcut ünitele-rin adlarına bakıldığında bu ünitelerin içerdiği konuların çocu-ğun kendi yakın çevresi ile ilgili olduğu görülür. Nedir bunlar? Çocuğun soluduğu hava, yaşadığı çevre, yedikleri, içtikleri, ve giydikleridir. Uygulama ilkeleri bakımından Fen Bilgisi dersi tam anlamıyla bir yakın çevre dersidir. Bu hem çocuk hem de öğretmen açısından bir şanstır. İlköğretim programının özü, Fen Bilgisi ünitelerinin çoğuna yatkın bir nitelik taşır. Yakın çevre, çocuğun ilgi ve ihtiyaçları, somutluk, yaparak yaşayarak öğrenme ilkeleri başlıca örtüşme noktalarıdır. Böyle bir yakla-şımda fen eğitimi çocuğun karşılaştığı nesneleri, olayları ve bunların ilişkilerini gözleyip, inceleyip araştırması ve sonuçlara varması olarak tanımlanabilir. Güçlü bir ilköğretim fen programı çocuklara herhangi bir deneyim kazandırmak yerine, onların fen ilkelerini öğrenme-lerine yardım edecek deneyimleri dikkatle seçer. Hazır bilgiyi aktaran program yerine, bilgiye ulaşma becerisine yönelik, problem çözme becerilerini geliştirici, çok konu yerine birkaç konuyu daha derinden işleyen bir fen programının daha etkili olduğunu gösteren bir çok araştırma vardır. Bugünkü fen eğitiminde yaygın olan tema “Az daha çoktur” sözleriyle ifade edilmektedir.

HEDEFLERİN AŞAMALI SINIFLAMASI

Hedef, bireyde bulunmasını istediğimiz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikteki istendik özelliklerdir. Bir toplum isten-dik özelliklerle donanık bireylere sahip olduğu oranda istendik toplum olma niteliğini kazanır ve bu niteliğini sürdürür. Eğitim hedeflerinin aşamalı sınıflamasına ilişkin olarak önerilen taksa-nomiler belli bir konu alanına bağlı olmayıp tüm konu alanlarına yönelik genel bir yaklaşımdır. Fen Bilgisinin yapısına uygun olarak sizlere aşağıda aşamalı bir sınıflama örneği verilmek-tedir.

1. Bilgi 2. Kavrama 3. Problem Çözme 4. Bilimsel Yöntem Süreci Yukarıdaki sınıflamaların alt sınıflamaları da bulunmak-tadır. Bunlar

aşağıda verilmektedir:

1. Bilgi • Olgular bilgisi • Terimleri ayırt etme • Kavramları tarif etme • Sınıflamalar • Sıralamalar • Teknik ve yöntemler bilgisi • Prensip ve konular bilgisi • Teoriler bilgisi

2. Kavrama

• Bilgiyi yeni bir kapsam içerisinde tanıma ve ayırt etme • Açıklama • Özetleme • Örnek verme • Verilen bir bilgi bütünündeki ögeleri ayırt etme • İlişkileri kurma • Yorumlama • Farklı formlara çevirme • Yordama; verilen bilgilere dayanarak ileriye dönük tahminde bulunma

3. Problem Çözme

• Çözüm için gerekli prensibi bulma • Olgusal bilgi kavram, ilke kural prensip vb. birleştirme kullanma • Formül ve algoritmaları kullanma • Birimleri kullanma ve çevirme • Problemin sayısal sonucunu bulma

4. Bilimsel Yöntem Süreci

• Gözlem yapma ve gözlemi şekille gösterme • Gözlem sonuçlarını açıklama • Gözlem sonuçlarını karşılaştırma • Gözlem sonuçlarını sınıflama • Uygun araç seçme ve ölçme yapma • Problemi belirleme • Problemin ögeleri arasında ilişki kurma • Problemin çözümü için hipotez önerme • Hipotezi test edecek yöntemi önerme • Deney düzenleme, kurma, tasarlama, şekille ifade etme • Veri toplama • Veriyi inceleme, uygun şekilde analiz etme, tartışma • Hipotezleri elde edilen sonuçlara göre tartışma, değerlendirme • Bulgulardan sonuca ulaşma • Genellemeye varma ve yeni araştırma soruları önerme

• Gözlem ve araştırma sonuçlarını günlük hayatta ya da yeni bir durumda kullanma

Bilişsel alanla ilgili olarak Fen Bilgisini yapısına daha

uygun görünen bu sınıflamadaki dört basamakla ilgili açıklama aşağıdaki gibi özetlenebilir.

1. Bilgi Bu grupta ele alınan öğrenme ürünleri öğrencilerin ezberleyerek

öğrendikleri ve karşılaştıklarında hatırlayacakları olguları, terimleri, kavramları, prensip ve genellemeleri, sınıf-lama ve sıralama becerilerini teknik yöntem ve bilgilerini kapsamaktadır.

2. Kavrama Bu grupta ele alınan beceriler, genelde öğrencilerin;

kavram, prensip, genelleme vb. gibi fen konularına yönelik nitelikleri yeni karşılaştıkları bir durum içinde ayırt etmeleri, kendi ifadeleri ile açıklamaları özetleyebilecekleri yeni ve orijinal örnek getirebilmeleri, yorumlayabilmeleri, farklı formlara çevire-bilmeleri (şekil, grafik, resim vb.) verilen bilginin ötesinde tahminde bulunmayı kapsar. Bu becerilerin ölçülmesinde dikkat edilmesi gereken husus öğrenciye sunulan materyalin ders kitaplarında olanın aynısı olmamasıdır. Aksi takdirde bir önceki grupta ele alınan öğrenme çıktıları ele alınmış olacaktır.

3. Problem Çözme Bu grupta ele alınan beceriler okullarımızda sıklıkla kulla-

nılan problem çözme yöntemleri algoritmalardır. Bu gruptaki beceriler problemin çözümüne ulaşmak için gerekli olan bilgileri, kuralları ve formülleri bir araya getirmek, birimleri doğru kullan-mak ve birimler arasında geçiş yapabilmek problemin çözümü-nü istenilen formda göstermek şeklinde özetlenebilir. Bu hedef-lere ulaşabilmenin ön koşulu kuşkusuz bir önceki grupta ele alınan becerilerdir.

4. Bilimsel Yöntem Sürecine Dönük Beceriler

Fen eğitiminin ana hedefi olarak belirlenen araştırma yapma becerileri, öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerini kullanmasını gerektirmektedir. Bu beceriler gözlem yapma aşa-masından başlayarak araştırma problemini belirleme, hipotez

önerme ve önerilen hipotezi test edecek yöntemi belirlemeli deney kurma, verileri analiz ederek genellemelere varma gibi aşamalı basamakları içermektedir.

Günümüzde davranış değiştirme süreci olarak yaygın kabul gören eğitimin iş görüsünü yerine getirmesinde çeşitli ögeler rol oynamaktadır. Bunlardan biri de öğretmendir. Öğret-men yeni insan davranışları oluşturma veya mevcut davranışları değiştirme süreci içinde karmaşık bir iş görüsü olan ögedir. Öğretme öğrenme sürecinin etkili bir biçimde işe koşulması ve sonuçta öğrencilerin erişilerinin yükseltilmesinde en önemli öğe olarak kabul edilen öğretmen toplumdaki insan gücünün en önemli elemanı ve okuldaki temsilcisidir. Aşağıda bir fen öğret-meninde bulunması gereken yeterlikler verilmiştir.

FEN DERSLERİ İÇİN ÖĞRETMENLERDE BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER

İlköğretim ve orta öğretim süreci içinde çocuğun ve gencin içinde bulunduğu çevreyi, doğal olayları ve bilimsel gelişmeleri temel kavram, ilke ve genellemelerle öğrendiği ve buna bağlı olarak bilimsel yöntem süreciyle düşünme ve problem çözme becerilerini kazandığı derslerin başında fen dersleri gelir. İlköğretim ya da ortaöğretim düzeyinde öğretmen-lerde aşağıdaki özelliklerin bulunması gereklidir. Etkili bir fen dersi için öğretmen:

-Öğrenmeyi teşvik eden ve sınıf içinde kişiler arası iyi ilişkiler geliştiren sıcak kişilik özelliklerine sahip olmalıdır.

-Yaratıcılık, farkında olma, sorunlara şevk ve gayretle karşılık verme yeteneklerine sahip olmalıdır.

-Fen bilimleri içeriğini açık seçik kavrar, ilkelerini anlar ve kullanabilir özellikte olmalıdır.

-Fen dersleri içeriğini öğrencilerin ilgi ve deneyimleri ile ilişkilendirme, proje çalışmalarını geliştirme ve teşvik etme yeteneğine sahip olmalıdır.

- Eğitim kuramlarını çeşitli öğrenme durumlarına uygulama ve toplumsal

davranışları sınıf içi olaylarına uygulama yete-neklerine sahip olmalıdır. - Mevcut öğretim uygulamaları üzerine fikir yürütür, uygu-lamaları

değerlendirir. Çalışmaları bireylerin ve grupların ihti-yaçlarına uygun olarak düzenleyebilme yeteneklerine sahip olmalıdır.

-Çok çeşitli öğretim becerilerine sahiptir. Bu becerilerin çeşitli öğrenci gruplarına uygun olanlarını seçer, bunları bazen bir gruba bazen de aynı sınıfa birden fazla gruba uygulama yeteneğine sahip olmalıdır.

-Öğrencilere çeşitli materyaller sunabilme ve öğrencileri bu materyallerle etkileşime sokma yeteneğine sahip olmalıdır.

-Uygulamalı, sözlü ve yazılı etkinlikler arasında tatmin edici bir denge kurabilme yeteneğine sahip olmalıdır.

-Sınıf içi etkinliklerin anahtar özelliği olan öğrenilen bilgilerin öğrenci için anlamlı olmasını sağlamak üzere aktif öğrenmeyi destekleme yeteneğine sahip olmalıdır.

-Dersleri açık hedefler belirleyerek planlama ve konuları uygun bir sıraya koyma yeteneğine sahip olmalıdır.

-Öğrencilerin gelişimini teşhis etme, değerlendirmede uygun ölçümler ve kriterler kullanma yeteneğine sahip olmalıdır.

-Kalabalık sınıflarda bile küçük gruplarda öğrenme ve bireysel öğrenme durumları yaratma yeteneğine sahip olmalıdır.

-Öğrencilerin öğrenme hızlarındaki farklılıkları tanıma ve sınıf içi etkinlikleri bu farklara göre düzenleme yeteneğine sahip olmalıdır.

-Dersleri kontrollü ve güvenlik içinde yürütebilme yetene-ğine sahip olmalıdır.

-Öğrencileri sistemli bir şekilde inceleme ve araştırmaya yönlendirme yeteneğine sahip olmalıdır.

Yukarıdaki özellikler özetlendiğinde iyi bir fen bilgisi öğretmeninde bulunması gereken yeterlikler aşağıda kısaca belirtilmiştir:

1. Alan Bilgisi • Alanına ilişkin temel bilgiler ve bu bilgileri ele alma yollarını anlama • Konu alanına ilişkin eğitim programları üzerinde bilgi sahibi olma

2. Öğretme-Öğrenme Sürecini Yönetme

• Plan yapma ve ders hazırlığı • Öğretim yöntemlerinden yararlanma • İletişim kurma • Sınıf yönetimi ve öğrencilerle ilişkiler • Öğrenme ürünlerini değerlendirme ve kayıt tutma

3. Öğrenci Rehberlik Hizmetleri

• Bireysel ihtiyaçlara ve grup ihtiyaçlarına duyarlı olma • Öğrencilerle güven verici bir ilişki kurarak onların ilerlemelerine katkıda

bulunma

4. Kişisel ve Meslekî Özellikler

• Zamanı iyi kullanma • Danışma ve önerilerden yararlanma • Mesleki davranış ve görünüm standartlarına uyma • Meslektaşları ile bilgi alışverişinde bulunma • Kendi performansı üzerinde düşünme ve gelişim için uygun girişimlerde

bulunma Fen bilgisi dersinde izlenmesi gereken yöntem, bilimsel tutumların ve

zihinsel süreç becerilerinin kullanılması yolu ile bilimsel kavram, ilke ve genellemelere varma şeklinde özetlene-bilir. Derslerin işlenişi esnasında fen öğretimini doğasından anlaşılacağı üzere, derslerde düz anlatımdan kaçınılmalı, bütün eğitim düzeylerindeki öğrencilerin öğrenme etkinliklerine çeşitli düzeylerde aktif olarak katılmaları sağlanmalıdır.

FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE GÜVENLİK

LABORATUVAR GÜVENLİK KURALLARI VE SEMBOLLERİ

Bu bölüm okullarda yapılan laboratuvar çalışmalarının güvenli bir biçimde yürütülebilmesi için önerilerde bulunmak amacıyla hazırlanmıştır. Laboratuvar fen bilimleri eğitiminin temelini oluşturmaktadır. Güvenlik önlemleri, uygulanmakta olan çalışmaları sınırlamak niyeti ile değil, bu çalışmaların güvenlik içerisinde yürütülmesi amacı ile alınır. Bir güvenlik önerisi, çalışmaların yapıldığı özel koşullar dikkate alınarak değerlendirilmelidir.

Genel Güvenlik Kuralları

• Öğrencileriniz deneylerini yaparken onları daima gözetim altında bulundurunuz (Siz veya başka bir yetişkinin gözetimi altında).

• Laboratuvarda meydana gelen herhangi bir kazayı derhal ilgililere bildirerek kontrolünüz altına alınız.

• Bir Laboratuvar çalışması yaparken herhangi bir şey yemeyiniz ve içmeyiniz.

• Güvenlik araç ve gereçlerinin yerinden haberdar olunuz. Laboratuvarda bulunan bazı önemli güvenlik araç ve gereçleri şunlardır: a. İlk yardım çantası b. Yangın söndürme aleti c. Göz banyosu

d. Acil durum sinyali e. Hayvan kafesleri f. Yangın battaniyesi

Güvenlik Sembolleri ve Kuralları

Göz Güvenliği Kimyasal maddelerle, ateşle veya gözünüze zararı olabilecek herhangi bir maddeyle çalışırken koruyucu Laboratuvar gözlüklerini ta-kın. Acil durumlarda başvuracağınız göz banyosu sistemini nasıl kullanacağınızı öğrenin. Eğer kim-yasal maddeler gözünüze temas ederse derhal bol suyla gözünüzü çalkalayın ve öğret-meninize haber verin.

Giysilerin Korunması Laboratuvar önlüğünüzü giyin. Bu, giysilerinizi boyalardan ve yıpranmaktan koruyacaktır. Keskin Nesneler Bıçak, makas veya falçatayla çalışırken dikkatli olun. Her zaman kendinizden uzak tarafa doğru kesin. Kendiniz veya arka-daşlarınızdan biri bir yerini keserse derhal öğret-meninize haber verin.

Yüksek Isı Kullanılmadıkları zamanlarda ısı kay-naklarını kapalı tutun. İçlerindeki maddeleri ısıtır-ken test tüplerini kendinizden uzak tutun. İspirto ocağı ile çalışırken gerekli kurallara uyun. Yanık-ları engellemek için ısıtılmış malzemelere direk olarak dokunmayın. Isıya dayanıklı eldivenle veya tahta maşa kullanın. Kullandığınız cam eşyaların ısıya dayanıklı olmalarına dikkat edin. Sıcak sıvıları plastik kaplara dökmeyin. Katıları ısıtmak için sıcak su banyosu kullanın.

Kırılabilir Cam Eşyalar Cam eşyalarda çatlak veya çizik olup olmadığını kontrol edin. Kırık, çizik veya çatlak olan varsa uygun bir şekilde atılma-lıdır. Öğretmeninizin açıklamalarına uyun. Kullan-dıktan sonra cam malzemeleri yıkayın ve kağıt havlu kullanmadan kurutun.

Ateş Açık ateşle çalışırken uzunsa saçlarınızı toplayın ve gömleklerinizin kollarını kıvırın. Ateşe dokunmayın. Yangın söndürücülerinin ve battani-yelerinin yerini öğrenin.

Elektrik Elektrikli cihazları kullanırken dikkatli olun. Kullanmadan önce kordonlarının yanık olmadığından ve fişlerinin sağlam olduğundan emin olun. Çalıştığınız yerin kuru olmasına özen gösterin. Elektrik devrelerini çok yüklemeyin.Zehirli Maddeler Kimyasal maddelerle çalışırken uzunsa saçlarınızı toplayın ve gömleklerinizin kollarını kıvırın, ellerinizle yüzünüze dokunmayın. Deney basamaklarında ya da öğretmeniniz tara-fından söylenmedikçe kimyasal maddeleri birbi-riyle karıştırmayın. Gözünüzle veya derinizle te-mas ederse ya da bir yere dökerseniz öğretme-ninize haber verin. Öğretmeniniz yapmanızı söy-lemedikçe hiç bir kimyasal maddeyi ağzınıza al-mayın. İşiniz

Hayvan Güvenliği Canlı hayvanları dikkatle taşıyın. Bir hayvan tarafından ısırılır veya tırmalanırsanız öğretmeninize haber verin. Vahşi hayvanları sınıfa getirmeyin. Bir hayvanın canını acıtmayın veya zarar vermeyin. Gözlem ve deneylerinizde kullandığınız hayvanlara yeterli besin, su ve yer temin edin. Canlı hayvanları ellerken eldiven giyin ve işiniz bitince ellerinizi sabunlayın.

Bitki Güvenliği Bitkileri toplarken ve taşırken dik-katli olun. Bilmediğiniz bitkileri veya bitki kısımla-rını yemeyin. Bitkilerle işiniz bitince ellerinizi sabunla yıkayın. Polenlere alerjiniz varsa bitkilerle çalışırken maske takın.

FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENME VE ÖĞRETİM

ETKİNLİKLERİ Öğretim sürecinde, öğrencilere kazandırılacak davranı-şlar belirlenerek bu davranışları kazandıracak etkinliklerin plân-lanması aşamasında yöntem ve strateji seçimi oldukça önemli olmaktadır. Yöntem teknik ve araç gereç seçimi başka bir deyişle öğrenciye nasıl bir eğitim durumu sunulacağı, öncelikle stratejinin ne olduğuna bağlı olmaktadır.

SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM Sunuş yoluyla öğretme öğretmen öğrenci arasında

yoğun bir etkileşimi gerektirmektedir. Öğretmen öğrencilerin aktif katılımını sağlamaya çalışır. Başlangıç sunuşlarını öğret-men yapmakla birlikte, hemen arkasından öğrenciler fikirlerini, örneklerini, tepkilerini almalıdır. Bu durum ders boyunca sürer.

Sunuş yoluyla öğretme bol örnek vermeyi gerektirir. Ağırlık sözel

öğrenmede olmakla birlikte örnekler, resimler, şemalar gibi görsel ve diğer uyarıcıları kapsar. Özellikle soyut kavramları anlamlı hale getirmek için görsel ve diğer duyu organlarına hitap eden uyarıcılar büyük ölçüde kullanılır. Sunuş yoluyla öğretme genelden özele hiyerarşik bir sıra izler daha genel ve kapsamlı kavramlar önce, bu kavramın kapsamında yer alan daha özel ve dar kavramlar sonra sunulur.

Öğretim adım adım ilerler. Her öğrenme basamağında önce ve yeni

öğrenilenler arasında yatay ve dikey ilişkiler kurulur. Böylece öğrencinin anlamlı öğrenmesi sağlanır.

Sunuş Yoluyla Öğretim Etkinliğinin Uygulandığı Bir Ders Örneği

Ders : Fen Bilgisi Ünite : Canlılar ve Hayat Konu : Canlı ve Cansız Varlıklar

Hedef : Canlılığı Kavrayabilme Sınıf : 4.sınıf Davranışlar :

1. Çevredeki canlı ve cansız varlıklara örnekler verme

2. Canlı ve cansız varlıklar arasındaki farkları sıralama

Süre : 1 ders saati Araç ve Gereçler:Çevredeki bitki ve hayvan örnekleri, fotoğraflar, kitap, dergi ve ansiklopediler

Dersin Bölümleri

1.

Öğrencileri öğrenme

hedeflerinden haberdar etme ve

öğrencilerin dikkatini çekme

Öğretmenin Sunuşu Öğrencilere çevrelerini inceletip neler gördük-leri sorulur.”Çevrenizi inceleyin. Çevrenizde neler görüyorsunuz? Çevremizde gördüğümüz varlıklardan taş neden ağaca ya da kediye benzemiyor?” İşte bu derste bazı varlıklara neden canlı diğerlerine cansız denildiğini, taşla bir ağaç ya da kedi arasındaki gerçek farkları öğreneceğiz.

2. Ön koşul

öğrenmeleri gözden geçirme

“Şimdi daha önce çevremizde gördüğümüz varlıklar hangileriydi, kısaca gözden geçirelim.” Öğretmen tahtaya öğrencilerin söyledikleri varlıkların adlarını yazar.

3.a. Kazandırılacak davranışlarla ilgili

yeni uyarıcı materyalleri sunma

Öğrencilerin cevapları alınır. Örnekler canlı ve cansız varlıkları gruplayacak ve örneklendi-recek yeter sayıda değil ise örneklerin sayısı arttırılır.

4.a. Öğrencilerin

öğrenip öğrenmediklerini

kontrol etme

Varlıkların canlı ve cansız olarak ikiye ayrıldığı söylenir. Canlı ile cansız olmanın tanımları öğretmen tarafından yapılır. Canlı ve cansız varlıklara ait örnekler, fotoğraflar öğretmen tarafından tepegöz projektörü de kullanılarak gösterilebilir. Canlı ve cansız varlıklara ait öğrencilerin başka örnekler vermesi istenir. Öğrenciler doğ-ru davranışı kazanıncaya kadar örneklendirme sürdürülür.

3.b. Kazandırılacak

hedef davranışlarla ilgili yeni uyarıcı

materyalleri sunma

Canlı ve cansız varlıklara ait özellikleri yansı-tan hayvan, bitki, taş, toprak vb. örnekleri gösterilir. Canlı ve cansız varlıklar arsındaki farklar öğretmen tarafından açıklanır.

4.b. Öğrencilerin

öğrenip öğrenmediklerini

kontrol etme

Öğrencilerden canlı ve cansız varlıklara örnek vermeleri istenir. Verilen bir varlığa neden canlı ya da cansız dendiği gerekçeleri ile açıklatılır.

5.

Öğrencilerin bağımsız araştırma

yapmalarını sağlama

Öğrencilere canlı ve cansız varlıklardan oluşan ve öğrencilerin canlı varlıkları yeşil, cansız varlıkları kırmızı ile işaretlemelerini isteyen çalışma kağıtları dağıtılır. Öğrencilerden çalışma kağıtlarını kendilerinin tamamlamaları istenir.

6. Performansı

değerlendirme ve dönüt verme

Tepegöz projektör yardımı ile çalışmaların doğru cevapları gösterilir. Öğrencilerin kendi kağıtlarından doğru ve yanlışlarını işaretleme-leri istenir. daha sonra, özellikle bir çok öğrenci tarafından yanlış yapılan tüm alıştırmalar tartışılır ve öğrencilerin kağıtları toplanır. Çok az öğrenci tarafından yapılmayan alıştırmalarla ilgili olarak öğretmen, bu öğrencilere ders dışında çalışmaları

için ek materyal verir. 7.

Kalıcılığı ve transferi sağlama,

dersi gözden geçirerek gelecek

derste yapılacakları belirleme

Kalıcılığı ve transferi sağlamak üzere öğretmen ev ödevi verir. Derste yapılanları öğretmen kısaca gözden geçirip bir sonraki derste yapıla-cakları açıklar.

BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM

Buluş yoluyla öğrenme özellikle matematik, fen bilimleri ve dil öğretiminde etkili olarak kullanılabilecek bir stratejidir. Buluş yoluyla öğrenmenin en önemli üstünlüğü öğrencinin merak güdüsünü uyandırması ve güdülenmişlik düzeyini cevap-ları buluncaya kadar, çalışmalarını sürdürebilmesidir. Bir diğer üstünlüğü de öğrencileri bağımsız olarak problem çözmeye yönlendirmesidir. Öğrenciler bilgiyi alıp özümlemekten çok, bilgiyi analiz etmeye uygulamaya, sentez yapmaya zorlanmak-tadır.

Buluş yoluyla öğrenmede öğretmen, örnekleri sunar. Öğ-renci konunun yapısını, fikirler arasındaki temel ilişkileri, ilkeleri, özellikleri keşfedinceye kadar örneklerle çalışır. Öğrenme esnek ve buluş yoluyla olmalıdır. Eğer öğrenci bir kavramı, ilkeyi bulmaya, problem çözmeye uğraşıyorsa, öğrenciye zaman verilerek ve gerektiğinde ipuçları sağlanarak öğrencinin proble-mi kendi kendine çözmesi sağlanmalıdır. Sunuş ve buluş yoluyla öğretimin yapılacağı derslerin planlama aşamaları birbirine benzemekle beraber uygulama aşaması tamamen farklılık gösterir. Sunuş yoluyla öğretimde tanımlamalar, ilkeler öğretmen tarafından öğrenciye sunulurken; buluş yoluyla öğretimde öğretmen tanımlamaları, genellemeleri öğrencilerin bulması için rehberlik eder. Öğretmen sorular sora-rak öğrencilerin kendilerine sağlanan verileri analiz etmelerini , ellerindeki somut bilginin gerisindeki ilkeleri, kavramları, çözüm-leri bulmalarını sağlar.

Buluş Yoluyla Öğretim Etkinliğinin Uygulandığı Bir Eğitim Durumu Örneği

Ünite : Canlılar ve Hayat Konu : Canlı ve Cansız Varlıklar Hedef : Canlılığı Kavrayabilme Sınıf :4.sınıf Davranışlar :

1. Çevredeki canlı ve cansız varlıklara örnekler verme 2. Canlı ve cansız varlıklar arasındaki farkları sıralama

Süre :1 ders saati

Araç ve Gereçler: Çevredeki bitki ve hayvan örnekleri ve fotoğrafları, kitap, dergi ve ansiklopediler, film

İşleyiş :

1. Öğrencilere çevrelerini inceleyerek neler gördükleri sorulur. Bazı varlıkların sürekli değiştiğine, bazılarının aynen kaldığına öğrencilerin dikkati çekilir. Bu değişikliklerin neler olduğu sorulur.

2. Öğrencilerden çevrelerinde gördükleri varlıkları söylemeleri istenir. Bunlar tahtaya yazdırılır.

3. Öğretmen, kalem ile ağaç, soba ile kedi, çiçek ile köpek arasında ne gibi bir ilişki olduğunu sorarak örnekleri analiz etmelerine rehberlik edebilir.

4. Öğretmen tarafından öğrencilerin söylemediği ve amaca ulaşmada kritik olan örneklerin verilmesi ve bunların tahtaya yazılması sağlanır.

5. Öğrencilerden bu farklı örnekleri benzerlik ve farklılıklarına göre (canlılar bir grupta, cansızlar diğer grupta olmak üzere) gruplamaları istenir.

6. Her aşamada doğru davranışlar pekiştirilerek eksik ve yanlış davranışlara dönüt ve düzeltme uygulanır.

7. Bu grupların ortak özelliğinin canlı varlıklar, cansız varlıklar olarak adlandırıldığı öğrencilere buldurulur.

8. Canlı ve cansız varlıklara öğrenciler başka örnekler verir. 9. Öğrencilerin örnekleri inceleyerek varlıkların ortak ve kritik

özellikleri olarak ve cansızlardan farklı olarak; hücrelerden oluşma, beslenme, solunum, boşaltım, üreme, irkilme, büyüme gibi ortak özellikleri bulmaları ve bu özelliklerin hep birlikte tekrarlamaları sağlanır.

10. Cansızlarda bulunan özellikler öğrenciler tarafından açıklanır. 11. Öğretmen ya da öğrencilerden biri, öğrencilerin yaptıkları canlı ve

cansız tanımı ile canlı ve cansız varlıkların özelliklerini, kendilerinin verdikleri örnekleri tahtaya yazar ya da tepe gözde yansıtarak tüm

öğrencilerin ulaştıkları sonucu paylaşmalarını sağlar.

FEN ÖĞRETİMİNDE KAVRAM HARİTALARI

Kavram haritaları, öğrenciler için, öğrenilecek temel fikirleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açık hâle getirmekte ve önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında bağlantılar kurulmasına yardımcı olmaktadır. Ezber yerine anlamlı öğrenmeyi gerçek-leştiren kavram haritaları öğretmenlere; anlamları organize etme, öğrencilerle tartışma yolarına karar verme ve yanlış öğrenmeleri ortaya çıkarma olanağı vermektedir. Öğrenciler bu sayede anlamları keşfetmekte ve öğrendiklerini daha uzun süre hatırlayabilmektedirler. Kavram haritaları kavramları ve kavram-ların birbirlerine çizgilerle nasıl bağlandığını göstermektedir.

Kavramlar; olayları, eşyaları, insanları ve düşünceleri benzerliklerine

göre gruplandırdığımızda gruplara verilen isimdir.

Kavram haritaları, bilginin zihinde somut ve görsel olarak düzenlenmesini sağlar. Çünkü, kavram haritası yöntemi tüm bir öğretim yılı tek bir ünite ya da bir ders içinde önemli kavramlar arası ilişkileri şematize etmede etkili bir yoldur. Kavram haritası yöntemi diğer alanlarda olduğu gibi fen öğretiminde de anlamlı öğrenmeyi sağlamada önemli yöntemlerden birisidir. Burada anlamlı öğrenme ve tersi olan ezbere öğrenme kavramlarını açıklamak uygun görülmektedir: Anlamlı öğrenme,bireylerin öğretimin bir sonucu olarak önceden edindikleri bilgilerle yenileri arasında bağlantı kurarak anlamlı bir bütün oluşturmalarıdır. Ezbere öğrenme ise anlamadan ya da önceki bilgilerle bağlantı kurmadan bilgilerin alınmasıdır.

Son yıllarda, kavram haritaları öğretmenler için çok yararlı öğretme ve

değerlendirme stratejisi hâline gelmiştir. Kavram haritalarını üstün kılan yararları aşağıda sıralanmıştır:

• Kavram haritası yönetimini diğerlerinden üstün kılan öncelikli avantajı,esas fikirlerin görsel sunumunu elde edilebilir kılmasıdır. Ancak kavram haritaları gerek öğretmenlerin gerek-se öğrencilerin yarattığı bütünlerdir. Bu sebeple aynı konu ya da kavrama yönelik kavram haritaları yaratıcıların özel görüşlerini yansıttıkları için farklı farklı çizilebilir.

• Öğrenmeyi gözle görülebilir biçimde artırır. • Farklı öğrenme şekillerine ve öğrenciler arasındaki diğer bireysel

farklılıklara hitap eder. • Pek çok değişik konu, öğretim aşaması ve not seviyesi için uygundur. • Öğrenilmesi, öğretilmesi ve kullanılması kolaydır. • Kapsam temellidir. • Kapsam oluşturulması ve bütünleştirilmesinin değerlen-dirilmesinde

kolaylıkla kullanılabilir.

• Kavram haritaları, öğrenci merkezli, öğrenci aktif yöntemlerdir ve öğrenciyle öğretmen tartışarak bir haritayı oluşturduklarında öğretmen öğrenci etkileşimini teşvik eder.

• Kavramlar arasındaki doğrusal ilişkilerin tanımlanmala-rına yararlı bir alternatif oluşturur.

• Bir sistem içindeki ilişkilerin gösterilmesinde yararlı alternatiflerdir.

Öğrenciler okul yılları süresince,kavram haritaları oluştur-mayı öğrendikçe kavramları ayrı ayrı ve kopuk düşünmekten çok kavramlar arasında bağlantılar kurmaya çalışacaklardır. Bir kavramı öğrendikçe yeniden pek çok harita düzenlemek için istekli olacaklardır. Öğrenciler kavram haritaları oluşturmaya devam ettikçe bilgileri organize etme ve kavramları sentezlerle birleştirme konusunda yetenekleri de gelişecektir. Bir kavram haritası genellikle kitapların başında bulunan taslak ya da içindekiler bölümünden birçok bakımlardan farklıdır. Özellikle taslaklar, kavramlar arasındaki belirli ilişkileri göstermezler. Diğer yandan kavram haritaları büyük ve küçük fikirler arasında belirli ilişkileri gösterirler ve böylece de detaylar ya da özellikler ile büyük düşünce ya da birincil kavram arasındaki farklılığı ortaya çıkarırlar. İkinci farklılık da kavram haritalarının öğrencilerin bilgileri hatırlamalarına ve kavram ara-sındaki ilişkileri göstermelerine yardımcı olan görsel tasviri sağlamalarıdır. Konular dizini bu tür bir tasvir sağlamaz. Ancak onların da faydalı bir işlevi vardır; farklı aşamaların düzenini ortaya koyarlar. Kavram Haritalarının Kullanıldığı Bir Ders Örneği

Açıklama: Kavram haritaları bir üniteye hazırlık basa-mağında kullanılabileceği gibi,ünite işlenirken ve ünite sonunda da kullanılabilir. Bu araç özellikle kavramları gruplamada ve bu yolla öğrencinin zihin yapılanmasını düzenleyerek daha üst kavrama ve düşünme düzeyine erişmesine yardım eder. Dersin adı : Fen Bilgisi Ünitenin adı : Canlılar Dünyası İşlem Basamakları:

1. Ünite ile ilgili kavramları içeren kavram haritasını tasar-layınız. • Kavram haritasında hangi kavramların yer almasını isti-yorsunuz.?

Kavramları listeleyiniz. • Kavramlar listenizde en genel veya en üst düzeyde olan sözcüğü ayrı bir

sayfanın başına yazınız. • Kavramlarınız haritadaki diğer sözcüklerden kolayca ayırt edilebilmelidir.

Kavramlarınızı “kutu” veya “yuvarlak” içine alınız. • Öğretmek istediğiniz kavramlar arası ilişkileri, genel-leme ve ilkeleri

ayrıca listeleyiniz. • Kavram haritanızdaki iki kavram arasındaki ilişkiyi gös-termek için

kavramların yer aldığı kutuları bir çizgi ile bağlayınız. • Kavram haritanızı gereğinden fazla detaylandırmayınız.

2. Kavram haritasının yer aldığı çalışma kağıdını öğren-cilerinize veriniz.

Öğrencilerinizden dağıttığınız çalışma kağıtla-rında yer alan kavram haritalarını belirtilen yönergeye uygun olarak doldurmalarını isteyiniz.

3. Kavram haritalarında yer alan yanlışlıkları tespit ediniz. Yanlışlıklar hakkında öğrencilerinizi bilgilendiriniz. Yanılgılar sınıf çoğunluğunu ilgilendiriyorsa kavramla ilgili eğitim durum-larınızı tekrarlayınız. Aksi takdirde hata yapan öğrencilere ek aktiviteler veriniz.

Örnek Kavram Haritaları

ETKİNLİK 1.Aşağıdaki kavram haritasında birçok hata yapılmıştır. Hataları bulup haritayı yeniden düzenleyiniz.

AĞAÇ

Su taşır Gövde Besin Yapar

Kök Su emer Yaprak

(Korur) Kabuk

Yer altında Odun Kereste Şekilleri

İğne Geniş Yakıt Mobilya

Etkinlik 2: Size verilen kavramları haritada doğu bir kavram yapısı elde edecek şekilde yerleştiriniz.

• Bitki • Hayvan • Gözle görülmeyen

canlılar • Çiçekli bitkiler • Çiçeksiz bitkiler • Omurgalı

hayvanlar • Omurgasız

hayvanlar

CANLI

ETKİNLİK 3: Madde İle İlgili Kavram Haritasında Boşlukları Doldurunuz.

Cisimler

MADDENİN HALLERİ

Maddenin Hal

Değiştirmesi

Hacim Birimleri

MADDE

Katıların Hac. Ölç.

Ölçülmesi Hacim

Dereceli Silindir

Ölçülmesi

Kütle

Ölçülebilir Öz.

MADDENİN ÖZELLİKLERİ

Görülebilir

Hissedilebilir Özelikler

BİLİMSEL YÖNTEM SÜRECİNE DAYALI FEN ÖĞRETİMİ Bilim ve teknolojide yeni bilgilerin ortaya çıkışındaki hız, buna bağlı olarak toplumsal ve ekonomik etkenlerin hızlı değişimi, bir kimsenin herhangi bir konudaki yeterliklerinin bir ömür boyunca dört veya beş kez geçersiz olması sonucunu

doğurabilir. Bu gerçek fen öğretiminde nasıl öğrenileceğini öğrenmeyi temel hedef haline getirmiştir. Yeni fen programlarındaki üniteler, içeriğe bilimsel süreç-ler yoluyla varılması esasına göre düzenlenmiştir. Fen öğreti-mindeki değişmelerin sebebi ne olursa olsun farklı öğretim düzeylerinde geliştirilen fen programlarının ortak noktası, bilimin “bilimsel süreç ve onların ürünü organize bilgiler olarak” görülmesidir. Fen programları hangi yaklaşımla hazırlanırsa hazırlansın. fen bilimleri, ilköğretimin önemli bir parçasıdır. Özellikle bilimsel merakın uyandırılması, bilimsel tutum ve bece-rilerin geliştirilmesi ilköğretim çağı çocukları için büyük önem taşımaktadır. Bu dönemde çocuğa öğretilenler bilim adamları-nın yaptıkları ile benzerlik taşımalıdır. Bilim adamı gibi; gözlem, sınıflama, ölçüm yapma, yaptıklarından belli sonuçlara varma, hipotez kurma ve deneyler yapma gibi bilgi kazanma yolarını kullanmayı gerektiren bilimsel beceriler öğrencilere erken sınıflardan itibaren öğretilmelidir. Bu, bir çok öğretmen tarafından çocuklar için zor, anlaşılmaz ve karışık olarak algılanabilir. Oysa ki; çocuğun günlük hayatında, yakın çevresinde, okulda karşılaştığı her problem bilimsel yöntem ve düşünme süreci kullanılarak çok rahat ve kolay bir şekilde çözülebilir. Bu aynı zamanda çocuğa kendi problemlerini kendisi tarafından oluşturduğu düşünme sürecini kullanarak çözme şansı verdiğinden, başarma duygu-sunu tattıracaktır, ayrıca da öz yeterlik, kendine güven, inanç, bilime ve bilim adamına saygı, yeni keşiflere ve çözümlere ulaşma güdüsü ve heyecanı, bir bilim adamı gibi davran-ma,bilimsel tutum geliştirme becerisi gibi özellikleri kazan-dıracaktır.

Süre bakımından zannedildiği gibi çok uzun bir süre ge-rektirmez. İlk zamanlarda bazı sarkmalar olsa da süreç içeri-sinde bu giderek azalacaktır. Çocuk artık evinden okuluna giderken. yolda gezerken, televizyon seyrederken, ders dinler-ken daha önce görmediği farklı bir taşı, yaprağı, bitkiyi, hayvanı vb. farklı bir gözle görecek ve onları yeniden keşfedecektir. Aşağıda bilimsel yöntem sürecine dayalı Bilimsel Araştırmanın öğeleri şematik olarak verilmiştir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA (BİLİMSEL YÖNTEM SÜRECİNE UYGUN)

İŞLEM BASAMAKLARI

Bilimsel araştırmanın anlamı nedir? Parametreleri (değişkenleri)

tanımlamak.

Yeni bir Gözlemler

araştırmaya başlamak

yapmak. Kestirimlerde

bulunmak

BİLİMSEL ARAŞTIRMA

Sonuca ulaşmak Bir hipotez

kurmak

Sonuçları yorumlamak

Bulguları kaydetmek

Araştırmayı tasarlamak ve uygulamak. Hipotezleri test etmek

Bu bölümde, çocuğun çok yakın çevresinden seçilmiş fakat bilimsel yöntem süreci kullanılarak ele alınmış problem örnekleri verilecektir.

Bilimsel Yöntem Sürecine Dayalı Bir Ders Örneği Dersin adı : Fen Bilgisi Hedef :Bilimsel yöntem sürecini uygulayabilmek Yöntem :Bilimsel Yöntem Materyaller:Çalışma kağıtları, renkli kalemler, Giriş Davranışları: Öğrencilerinizin daha önce katıldıkları gezi-leri, gözlemleri, incelemeleri, deneyleri hatırlamalarını sağlayın ( 3.sınıfta “Dünyamız ve Uzay” ünitesi:Ayın Şekillerini gözleme, Yağmurun Oluşumu Deneyi gibi). Bu çalışmalarda

neler yaptıklarını ve sonuçlarını tartışın. Bilim adamlarının çalışmaları ile kendi çalışmaları arasında ilişki kurmalarını sağlayın.

İŞLEM BASAMAKLARI: 1. Bilimsel yöntem sürecinin aşamalarını gösteren çalışma kağıtlarını

öğrencilerinize veriniz. İnceletiniz. 2. Çalışma kağıtlarında boş bırakılan kısımları bilimsel yöntem sürecinin

aşamalarına uygun olarak öğrencilerinize doldurtunuz. 3. Öğrencilerinizin çalışmalarını birbirlerine kontrol ettirip sonuçları

duyurun. 4. Bilimsel araştırma formunu öğrencilerinize dağıtın. 5. Bilimsel yöntem sürecinin öğelerine dayalı olarak yeni bir araştırma planı

yapın. 6. Öğrencilerinizin araştırma formunu ilgi duydukları bir alanı belirleyerek

(Bilimsel Yöntem Sürecine uygun olarak) adım adım doldurmalarını sağlayın. Her yanlış adımı anında düzelterek bir sonraki adıma geçmelerini sağlayın.

7. Formları küçük gruplar oluşturarak ya da sınıfça değerlendirin. 8. Öğrencilerin portfolio (bireysel gelişim dosyası) değerlendirmeleri

anlamında bu etkinliği ele almalarını isteyin. 9. Öğrencilerin araştırmalarından doğan yeni araştırma konularını

araştırmaları için fırsat verin.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PLÂNI Planlama Basamakları Neyi bulmak istiyorum? -Araştırmamın Başlığı-

Ne olacağını düşünüyorum? - Tahminim,Yorumum-

Bunun niçin olacağını düşünüyorum?

Gözlem,ölçme ve sayımlarım için neye ihtiyacım var ?

Gerekli araç ve gereçler

Neyi ne kadar ve nasıl değiştirmeliyim?

Araştırmamdaki hangi maddeleri veya

özellikleri aynen koruyacağım? Ne kadar örnek alacağım?

Bulgularım

Sonuçlarım

ALİ CAN BİLİMSEL YÖNTEMİ UYGULUYOR!

Okuldaki dergilerde ilköğretim öğrencilerinin de bilimsel araştırma yapabileceklerini okuduğum zaman gözlerime inana-madım! Hemen öğretmenime koştum. Öğretmenim bunun bir yöntemi olduğunu, bunu uygularsam çalışmamın bir bilimsel araştırma olabileceğini söyledi.

Kolları sıvayıp hemen çalışmaya başladım. Önce kafamı çoktandır kurcalayan merak ettiğim bir soruyu hatırladım:Çevre nasıl kirlenir?. Bilimsel araştırmam bu konuda olacaktı. Öğretmenimin önerdiği yöntemi bu soruya yanıt bulabilmek için kullanınca ortaya aşağıdaki bilimsel araştırma çıktı.

(NOT:Büyük ve koyu harfle yazılanlar öğretmenimin önerdiği BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEM BASAMAKLARI’ DIR.

1. SORULAR SORMAK: Bazen annemin bana her suyu içmemem gerektiği, suların kirli olabileceği konusunda uyarıda bulunduğunu hatırladım. Acaba su nasıl kirleniyor? Suyu kirleten maddeler nelerdir? Suyu en çok hangi maddeler kirletiyor? Su kirliliğinin canlıların yaşamı üzerindeki etkisi nedir?

2. KESTİRİMLERDE BULUNMAK: Kimyasal maddelerin suyu

kirlettiğini ve bu suların bitkilerin büyümesini engellediğini ve dolayısıyla insan yaşamını olumsuz yönde etkilediğini duymuştum.

Tahminim: Kimyasal maddelerin miktarı arttıkça su daha çok kirlenir ve bitkilerin büyümesini ve gelişmesini engeller.

3. BİR HİPOTEZ KURMAK: Tahminimi daha bilimsel bir hâle getirmek

için bir yargı cümlesi kullanmalıyım….İşte buldum! Suları kirleten kimyasal madde miktarı arttıkça bitkilerin büyümesi güçleşir.

Ne dersiniz, ben de artık bir bilim adamı gibi düşünmeye başladım mı?

4. ARAŞTIRMAYI TASARLAMAK VE UYGULAMAK: Bitkilerin

büyümesini engelleyen nedenin kimyasal maddeler olduğunu nasıl gösterebilirim? Bunu bir kaç gün düşünüp konuyu bir kaç arkadaşımla da tartıştıktan sonra şöyle bir yöntem buldum:

Annemden bana çiçekçiden aynı toprak ve saksıya dikebileceğim üç tane

menekşe almasını istedim. Menekşe-lerimi aynı gün üç farklı saksıya diktim. Saksıların boyu, geniş-liği, toprağın cinsinin aynı olmasına dikkat ettim. Saksıların hepsine farklı numaralar verdim.(1,2,3). Hepsine farklı miktar-larda annemin çamaşırları için kullandığı çamaşır suyundan -kimyasal madde olarak-karıştırdığım çeşme suyu döktüm.

1. saksıya : 1 çay kaşığı çamaşır suyu karıştırılmış bir fincan su. 2. saksıya : 5 çay kaşığı çamaşır suyu karıştırılmış bir fincan su 3. saksıya : Hiçbir katkı maddesi karıştırılmamış bir fincan su.

1.saksıyı, 2.saksıyı ve 3.saksıyı her gün gözlemleyip bitkilerin büyüme hızını

kaydetmeye karar verdim. Peki bunu nasıl anlayacaktım? Bitkilerin büyümesini gün gün gözleyerek bitkiye her gün belirlediğim oranda çamaşır suyu verecektim.

5. BULGULARI KAYDETMEK: 1., 2., ve 3. saksıyı her gün gözleyerek bitkilerde meydana gelen değişmeleri resmet-tim ve bulgularımı hazırladığım tabloya kaydettim. Tabloya, değişme olmamışsa (-), olmuşsa(+) işaretlerini koydum.

BULGULAR

Saksı No

Başlangıç 2.

gün 4.

gün 6.

gün 8.

gün 10. gün

12. gün

1

2

3

Bulgularımı kaydetmeye her üç saksıdaki bitkinin şeklin de gözle görülür bir

değişme oluncaya kadar devam ettim.

6. SONUÇLARI YORUMLAMAK:Tablomdaki (+) ve (-) işaretlerine bakarak neredeki bitkinin en çabuk, hangisinin en geç gelişiminin bozulduğuna karar verdim.

7. SONUCA ULAŞMAK: Deneyim, 3.Basamakta kurdu-ğum yargı cümlesinin doğru veya yanlış olduğunu gösterdi. Acaba hangisi?

Cevabı öğrenmek istiyorsanız, bu bilimsel araştırmayı aynı basamaklardan geçerek bir kere de siz yapın ve ulaş-tığınız sonucu kocaman bir kartona renkli boyalarla yazarak sınıfınıza asın!

ARAŞTIRMA VE İNCELEMEYE DAYALI FEN ÖĞRETİMİ

Araştırmaya dayalı öğretim, fen eğitiminde öğrenme ve öğretme yaşantılarının özünü oluşturur. Araştırma bilimsel uğra-şıların kalbidir. Bilimsel araştırmalar sorularla yönlendirilir ve anlamayı hedefler. Bilimsel süreç, gözlemlenebilir bilgileri organize etmek ten daha karmaşık, daha fazla çaba gerektirir. Bu ifadeler bilim adamlarının yaklaşımlarını ve çalışmalarını yansıtan büyük bir iddia sayılsa da; bilimsel araştırmalarda salt mantıksal açıklamaların yanında hayal gücünün ve buluşun da önemli bir yer tuttuğu yadsınamaz. Öğrenciler; bilimsel sürecin mantığını kavradıkları ve içselleştirdikleri ölçüde bilimsel verilerin günlük yaşamda nasıl ortaya çıktığını ve nerelerde kullanılabileceğini anlayabilirler. Bu anlamda laboratuvar çalışmalarında bilimsel araştırmanın tam anlamıyla nasıl gerçekleştiğinin anlaşılmasını sağlamak ve yeni düzenlemeler yapmak gerekebilir. Alışılagelmiş laboratuvar deneyi öğrencilerden çok, ders kitabı ve öğretmen tarafından seçilir ve yönlendirilir. Ayrıca öğrenciler deney için laboratuvar araçlarını seçmede ve toplanacak bilgileri değerlendirmede işin içinde olmadıkları gibi sonuçları kritik yapmaya da cesaretlen-dirilip yönlendirilmezler. Hatta doğru cevabın önceden bilinmiş olması da hesaba katılırsa, laboratuvar çalışmalarının ne ölçü-de işlevsellikten uzak olduğu anlaşılır. Bir ilköğretim fen öğretmeni çocukların bilimsel bilgileri anlamalarında ve içselleştirmelerinde dokunarak öğrenmenin öğrencilere nasıl bir katkı getireceğini bilmelidir. “Eğer bitkiler ünitesinde yaprak türlerini işliyorsanız; bütün gün onun hakkında konuşup , kitaplardan isimlerini ve şekillerini öğrencilerinize gösterebilirsiniz. Eğer dokunarak, görerek bir yaşantı kazandırmışsanız ve daha ileri bir aşama olarak

bir araç kullandırmışsanız –büyüteç, mikroskop vb. bu konuyu öğrencilerinize kavratmışsınızdır. Araştırma merkezli bir fen öğretimi yaklaşımı; öğrenme öğretme sürecine bir çok katkı getirebilir, öğrencilerin bilime ve fene karşı ilgi duymalarını sağlayabilir.

Araştırma- İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımına Bir Örnek Ders : Fen bilgisi Ünite : Yaşadığımız çevre Konu : Çevre kirliliği Davranışlar : Yakın çevrede insan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan değişikliklere ilişkin gözlem yapma

Dersin Bölümleri Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri

Dikkati çekme Hedeften

haberdar etme

Öğretmen elinde bir sürü çöp ve bir bardak kirli su ile sınıfa girer ve çocukların dikkatini konu üstüne çeker. “Çocuklar bu elimdekileri nereden topladım?” sorusunu çocuklara sorar. Çocuklardan muhteme-len çöplükten, yoldan, elinizdeki suyu dereden, çeşmeden aldınız” gibi cevaplar gelecektir. Öğretmen “Yaşadığımız Çevre”den cevabını alır. Evet. “Bugün yaşadığımız çevreyi kirleten ögeleri” araştırarak öğreneceğiz.

Problemi

belirleme ya da tanımlama

O hâlde bugün araştırarak deney ve inceleme yaparak çözüme kavuşturacağımız problemimizi tam olarak ifade edip tahtaya yazalım. Çocukların ifadeleri doğrultusunda “Çevremiz-deki kirliliği nasıl önleyebiliriz? problemini ifade etmeleri sağlanır.

Problemin geçici

çözümlerini-denencelerinihipo

tezlerini ifade etme

Öğrencilere problemin geçici çözümünü bulmak için şu sorular sorulabilir. • Çevreyi kimler kirletiyor? • Çevre kirliliğine hangi maddeler yol açıyor? • Çevre kirliliğinin insan hayatındaki rolü nedir? • Çevremizi en çok kirleten ve çevreye en çok za-rar veren madde hangisidir? • Çevre kirliliği devam ederse insanlar gelecekte bundan nasıl etkilenir? Öğrenciler muhtemelen • Çevreyi en çok insanlar kirletiyor. • Çevre kirliğine en çok plastik şişeler ve kimyasal maddeler yol açıyor. • Çevre kirliliği devam ederse insanların beslen-mesini sağlayan bitkiler ve hayvanlar tükenir, insan yaşamı bundan etkilenir. • Sular ve toprak kirlenir, hava kirlenir, insanlar nefes alamaz, su içemez, beslenemez ve ölürler. gibi cevaplar vereceklerdir. • Öğrencilerin bu cevapları, problemin geçici çö-zümleri/hipotezleri yani denenmek üzere oluştu-rulmuş yargılar olarak liste halinde tahtaya yazılır. • Çevre kirliliği insan yaşamını olumsuz yönde etkiler.

Problemi çözümlemek üzere

toplanacak verilerin belirlenmesi

Şimdi bu yargılarımızı deneyerek doğru olup olmadığına bakalım. Bunları nasıl deneyebiliriz.

• Bir maydanoz bitkisini saksıya ekelim. O bitkiye asetik asit ve sitrik asit (kimyasal maddeler) verelim. Bitkiyi gözleyelim. Bu bitki gelişti mi? Bulgularımızı kaydedelim.

• Bahçedeki toprağa kimyasal atıklar atalım. Bahçedeki toprağa çeşitli bitkiler dikelim ve gelişimlerini gözleyelim.

(öğrencilerden çeşitli cevaplar gelecektir. Yön-lendirmelerle toplamaları gereken verileri ve nasıl toplayacakları buldurulur.

Verilerin toplanması

Öğrenciler 5’ er kişilik gruplara ayrılır. Her grup farklı gözlem ve incelemelerle ilgili verileri kaydeder, Farklı formlara çevirir (tablo, grafik, şekil vb.).

Verilerin analizi,

denencelerin karşılaştırılması ve

yorumlanması

Elde edilen veriler karşılaştırılır. Çevreye en çok zarar veren maddeler ve bunların insan yaşa-mındaki etkilerine yönelik bulgular karşılaştırılır ve birlikte yorumlanır.

Verilerin toplanması

Elde edilen veriler birlikte değerlendirilir. Çözüm yolları üretilir. Çevre kirliliğine yol açan etmen-leri ortadan kaldırıcı bireysel ve toplu tedbirler alınarak uygulanır. Eğer zaman ve mekan yeterli ise bu çözüm yoları uygulanarak sonuç-ları not edilir. Diğer insanlarla ve sınıflarla paylaşılır.

EK AKTİVİTE I Materyaller: • Lastik eldiven • Kalem • Kağıt • Çöp Torbası

İŞLEM BASAMAKLARI 1. Öğrencileri sulak bir bölgeye (göl, nehir gibi) götürmek onların çevredeki

sudan haberdar olmalarına yardım edecektir. 2. Gezi sırasında yanınıza kalem, kağıt, lastik eldiven, çöp poşeti alın. 3. Araştırma ve inceleme için seçtiğiniz alana geldiğinizde öğrencileri 3’lü

veya 4’lü gruplara ayırın. Her bir grup bulabildiği kadar kirliliğe yol açtığı düşünülen madde belirlesin ve bir kağıda buldukları maddelerin isimlerini yazsın.

4. 10 dakika sonra grup bir araya gelerek gözlemledikleri kirlilik çeşitlerini tartışsın. Bulgularını kaydedin.

Sıra no

Maddenin

Adı

Çevreyi nasıl kirlettiğini

düşünüyorsun?

Çözüm yolları

1 Plâstik şişe Toprağı kirletiyor. Geri dönüşümü

zordur.

Plastik şişe yerine cam şişe kullanılmalıdır.

2

Kimyasal maddeler

Toprağı, havayı ve suyu kirletiyor.

Canlıların yaşamını etkiliyor.

Kimyasal maddeler ve atıkların gelişigüzel

her yere atılması önlenmelidir.

5. Gruplar kendi aralarında fikir alışverişi yaptıktan sonra

eldivenleri ve plastik çöp torbalarını dağıtın ve öğrencilerden çevredeki çöpleri toplamalarını isteyin.

6. Toplanan bu maddelerin geri dönüşüm sürelerini araş-tırmaları için öğrencileri gruplara ayırarak her grubun belli bir maddeyi incelemelerini isteyin. Gruplara içinde toprak bulunan birer bardak dağıtarak bu maddeleri bu bardaklara gömmesini isteyin. İki ay sonra bulguları karşılaştırın.

Bardak No

Maddenin Adı Geri Dönüşüm Süresi

1 Plâstik şişe 2 yıl 2 Kağıt mendil 3 Portakal kabuğu 4 Demir parçası

Öğrencilerinizden bu etkinliği farklı bir şekilde yapmala-rını

isteyebilirsiniz.

EK AKTİVİTE II Deneyin adı: Atıkların Parçalanması Deneyin amacı: Atıkların doğal çevrede parçalanma sürelerini kavrayabilme Kullanılacak araç ve gereçler:

• Büyük kapaklı bir kavanoz • Küçük bir kürek • Çöp (yemek artığı, kağıt ve karton parçaları, alüminyum folyo, plastik

torba) • Toprak • Su

İŞLEM BASAMAKLARI 1. Kavanozu Ağzına kadar toprak ile doldurun. Farklı cins çöpleri

kavanozdaki toprağa farklı derinliklerle gömün. Çöpleri toprakla camın arasına yerleştirin. Toprağı iyice sıkıştırın.

2. Toprağı suyla nemlendirin. Kavanozun kapağını kapatın. Kavanozdaki çöpleri üç hafta boyunca 1-2 günde bir inceleyin. Hangi tür çöplerin yapısı değişti? Değişmeden kalan çöp var mı?

SONUÇ En geç dönüşüm plastik şişede olmuştur.

LABORATUVARA VE DENEYE DAYALI FEN ÖĞRETİMİ

Fen öğretiminde deney öğrencilerin henüz bilmediklerini

keşfetmeleri, çeşitli yolardan kazanılan bilgilerin doğruluğunu açık olarak görmeleri için yapılır. Deneyi gözlemden ayıran en önemli özellik kontrollü olmasıdır. Ünitelerin işlenişi sırasında hangi deneylerin ne zaman, nasıl yapılacağı, hangi kurallara dikkat edileceği öğrencilerle birlikte konuşulup kararlaş-tırılmalıdır.

Deneyin yapılışı esnasında kullanılacak olan alet, araç

ve gereçler önceden hazırlanarak, bunların kullanılır durumda olup olmadığı öğretmen tarafından kontrol edilmelidir. Deney sırasında çıkması ihtimali bulunan patlama, yanma vb. tehli-kelerin önlenmesi için tedbirler alınmalı, tehlikeli deneyler öğ-rencilere yaptırılmamalıdır.

Aşağıda verilen kontrol listesini uygulamanız önerilir.

KONTROL LİSTESİ

Etkinlikler Evet Hayır

1. Dersin hedef davranışlarından öğrenciyi haberdar ettiniz mi? 2. Deneyin amaçlarından öğrenciyi haberdar ettiniz mi? 3. Konuya uygun güncel ve uygulanabilir deneyi seçip aldınız mı? 4. Deneyin işlem basamaklarını yazıp söylediniz mi? 5. Deneyle ilgili resim, tablo ve çizelgeleri kulandınız mı? 6. Deneye başlamadan önce deney düzeneğini kontrol ettiniz mi? 7. Deney düzeneği ile ilgili güvenlik önlemlerinizi aldınız mı ve bu

konuda öğrencilerinizi uyardınız mı?

8. Deney için süre ayırdınız mı 9. Deneyle ilgili tüm öğrenciler arsında iş bölümü yaptınız

mı?

10. Konuya uygun araç ve gereçleri seçtiniz mi? 11. Deneyde kullanılacak araç ve gereçlerin özelliklerini

öğrencilerinize tanıttınız mı?

12. Öğrencilerin araç ve gereçlerin kullanımı ile ilgili varsa yazılı rehberleri kullanmasını sağladınız mı?

13. Deney esnasında her bir öğrencinizle tek tek ilgilendiniz mi? 14. Deneye tüm öğrencilerinizin aktif katılımını sağladınız mı? 15. Deneyin yapılışı esnasında araç gereç ve malzeme kullanımı

esnasında israftan kaçınmak için öğrencilere rehberlik ettiniz mi?

16. Araç ve gereçleri öğrencilerle birlikte inceleyip kullandınız mı? 17. Araç ve gereçlerin kullanımı ile ilgili ihtiyaç duyan öğrencilere

rehberlik ettiniz mi?

18. Deney sonunda araç ve gereçlerin temizliğini sağladınız mı? 19. Araç ve gereçlerin deney sonunda yerlerine konulmasını

sağladınız mı?

20. Deney sırasında öğrencilerin yanlışlarını düzeltmelerini sağladınızmı?

21. Deney sonuçlarını öğrencilerle birlikte değerlendirdiniz mi? 22. Öğrencilerle birlikte deney raporunu yazdınız mı?

23. Deneyi özetlediniz mi? 24. Öğrencileri test ettiniz mi? 25. Test sonuçları hakkında öğrencilere bilgi verdiniz mi?

Deneye Dayalı Bir Ders Öğretimi Yaklaşımına Örnek

Dersin adı : Fen Bilgisi Ünitenin adı : Vücudumuzu Tanıyalım Konu : Sağlıklı ve Dengeli Beslenme Süre : 3 saat Amaç :

1. Kimyasal değişimi deneyle göstermek 2. Vücut için gerekli olan bazı mineral ve metallerin alın-masını deney

yoluyla öğrenmek Kazandırılacak Beceriler: Deney yapmak, deney sonuçlarını gözleyerek karşılaştırma yapmak Materyaller:

• 500 ml’lik kavanoz • 3 poşet çay • 4 yemek kaşığı ananas suyu • 4 yemek kaşığı elma suyu • 4 yemek kaşığı beyaz üzüm suyu • 4 yemek kaşığı böğürtlen suyu • 5 tane şeffaf plâstik bardak • 1 kaşık

İşlem Basamakları: 1. Kavanozun içine çok az sıcak su ve çay poşetlerini koyarak demli bir çay

hazırlayınız. 2. Bu demin üzerine sıcak su ekleyerek 1 saat bekletiniz. 3. Her meyve suyunu ayrı bardaklara koyarak üzerlerine meyvelerin

isimlerini yazınız. 4. Her bardağa 4 yemek kaşığı demli çay ekleyerek karıştırınız (her bardağı

karıştırdıktan sonra yıkayınız). 5. Bardakları düzgün bir yerde hareketsiz 20 dakika bekletiniz. 6. Bardakları 20 dakika sonra dikkatlice sallamadan kaldırınız ve çözeltinin

altını dikkatlice inceleyiniz. Hangi bardakta siyah bir çökelti oluştu? 7. Bu bardakları tekrar yerine koyarak 2 saat bekletiniz. 8. Tekrar bardakların alt kısımlarında siyah katı maddenin toplanıp

toplanmadığını inceleyiniz.

Sonuç: 20 dakika sonra ananas suyunun bulunduğu bardakta siyah katı madde gözleniyor. 2 saat bekledikten sonra ise beyaz üzüm suyunda ve böğürtlen suyunda katı madde görülüyor.

Demli çay ve bazı meyve suları kimyasal değişimi sonu-cunda siyah katı tanecikleri olan yeni bir madde oluşturur. Dipte toplanan katı tanecikler meyve suyunun renginde olmadığı için yeni bir madde oluşturmuştur. Bu kimyasal değişime bir örnek-tir. Meyve suyunun içindeki demir, çayın içindeki maddelerle birleşerek siyah katı bir çökelti oluşturmuştur.

Ananas suyundaki demir miktarı fazla olduğu için bu deği-şim daha çabuk ve oluşan katı madde miktarı daha fazla olmuş-tur. Elma suyunda hiç siyah tortunun olmaması bu meyve suyu içinde hiç demir bulunmamasından kaynaklanmaktadır.

GÖZLEME DAYALI FEN ÖĞRETİMİ

Gözlem yoluyla, öğrencilerin işlenecek ünitelerle ilgili olayların canlı ve cansız varlıkların bulundukları ve yaşadıkları doğal çevrelerinde, doğal olayların oluştukları yerlerde ve za-manlarda önceden belirlenmiş bir amaca ve hazırlanmış plâna göre incelenerek bilgi edinmeleri sağlanır. Fen Bilgisi ünitele-rinin işlenmesinde yapılacak gözlemler sınıfça, grupça ve birey-sel olarak yapılır. Öğrenciler gözlem yaparken, dikkatini ve enerjisini belli bir kavram üzerinde yoğunlaştırabilme, bu yoğun-luğu sürdürebilme becerisi kazanır. Bu beceri diğer zihinsel etkinlikleri de geliştirir. Doğaya karşı ilgi ve sevgi kazandırır. Fen Bilgisi dersinde yapılan gözlemler;

a. Kısa Süreli Gözlemler (Ders gezileri sırasında yapılan gözlemler, çevre

kirliliğinin gözlenmesi vb.) b. Uzun Süreli Gözlemler (Ayın evrelerinin gözlenmesi, tohumun

çimlenmesi, bir hayvanın büyümesinin gözlenmesi vb.). c. Ani Gözlemler (Deprem, yangın, su baskını, aşı yapıl-ması gibi önceden

planlanmamış aniden ortaya çıkan gözlem-lerdir). Gözleme Dayalı Bir Ders Örneği

Dersin adı : Fen Bilgisi Sınıf :7-8 sınıflar Ünitenin Adı: İnsan ve Çevre Kazandırılacak Beceriler: Gözlem, veri kaydetme, sonuç çıkarma, öteleme, gözlem sonuçlarını farklı bir forma çevirme, inceleme Gözlemin Amacı : Canlılar arasındaki etkileşimi kavrayabilme

Materyaller: • Grafik kağıdı • Not defteri • Büyüteç • Mikroskop • Dürbün Bu çalışmada öğrencilerinizle birlikte düzenleyeceğiniz etkinlikler işlem

basamaklarına göre düzenlenmiştir. İşlem Basamakları: 1. Evinizin ya da okulunuzun yanında çalışacağınız doğal ortamı seçiniz. 2. Bu küçük bir göl, parktaki ormanlık alan veya çürük bir ağaç gövdesi

olabilir. 3. Seçtiğiniz doğal ortamın sınırlarını belirleyiniz. Harita-sını yapınız ve

grafik kağıdına geçiriniz. 4. Seçtiğiniz bu doğal ortam verimli olacağınız boyutlara uygun olmalıdır. 5. Yaşayan canlıları gözleyiniz. 6. Küçük canlıları gözlemlemek için büyüteç ve mikroskop kullanınız. 7. Uzakta olan ulaşamadığınız canlıları dürbünle gözlem-leyiniz. 8. Göremediğiniz canlıların izlerini ve tüylerini inceleyiniz. 9. Gözlemlerinizi not ediniz ve resmini çiziniz.

10. Ünite boyunca seçtiğiniz doğal ortamınızı sık sık ziyaret ediniz. Gözlemlerinizi not ediniz.

11. Canlılar arasındaki ilişkiyi dikkatle inceleyiniz. Aynı za-manda canlılarla cansız çevre arasında nasıl bir etkileşim olduğunu gözlemleyerek not ediniz.

12. Canlılar arasındaki ilişkiyi dikkatle inceleyiniz. Aynı zamanda canlılarla cansız çevre arasında nasıl bir etkileşim olduğunu gözlemleyerek not ediniz.

TARİH GÖZLENEN CANLI YORUMLAR

GÖZLEM SONUÇLARI: Aşağıdaki soruları hazırladığınız tabloda yer alan bilgi-

lerinizden yararlanarak cevaplayınız ve cevapları tartışınız. Nasıl bir doğal ortam seçtiniz? Bu doğal ortamdaki; • Cansız çevreyi tanımlayınız? • Hangi canlılar yaşıyor? • Canlılardan hangileri üreticidir? • Canlılardan hangileri tüketicidir? • Canlılardan hangileri ayrıştırıcı canlılardır? • Besin zincirine ait diyagramı çiziniz. • Üreticiler yok olsaydı ne olurdu?

• Tüketiciler yok olsaydı ne olurdu? • Ayrıştırıcı canlılar yok olsaydı ne olurdu?

Gözlem sonuçlarını öğrencilerle birlikte görüşüp değerlen-diriniz. Gözlem

sonucunda ulaşılan sonuçları öğrencinin kendi-si, ailesi ve çevresi, için faydalı bir şekilde kullanma imkanı yaratınız.

İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME MODELLERİYLE FEN ÖĞRETİMİ

İşbirlikli öğrenmenin en belirgin özelliği öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar hâlinde birbirinin öğren-mesine yardım ederek çalışmalarıdır. Bu özelliği ile işbirlikli öğrenme bazı sınıflarda uygulanan “küme çalışması”na benzer. Ancak her grup çalışması işbirlikli öğrenme değildir. Bir grup çalışmasının işbirlikli öğrenme olabilmesi için gruptaki öğrencilerden, hem kendilerinin hem de diğerlerinin öğrenme-sini en üst düzeye çıkarmaya çalışmaları beklenir. Bir başka deyişle, işbirlikli öğrenme öyle düzenlenir ki, gruptaki her üye gruptaki diğer üyeler başarmadan kendisinin de başarama-yacağını bilir. Bu nedenle diğer arkadaşlarının öğrenmesine yardımcı olur. Sonunda elde edilen başarı tek tek bireylerin katkısıyla elde edilmiş grup başarısıdır. İşbirlikli öğrenmenin gerçekleşebilmesi için bir gruptaki bireylerin birbirinden bağım-sız olarak işin bir kısmını yapmaları da yeterli değildir. İşbirliği için öğrencilerin birbiriyle etkileşerek birbirine yardımcı olması ve ortak bir ürünü ortaya koyması esastır. İşbirlikli öğrenmeyi kullanmanın hem öğretmen hem de öğrenci açısından pek çok yararı vardır. Gruplarda, birlikte çalışmanın getirdiği sosyal nitelik bilginin oluşturulması için uygun ortam sağlar. Öğrenciler, fikirlerini denemek, tartışmak, düşüncelerini gözden geçirmek ve birbirlerine öğretmek olana-ğına sahip olurlar. İşbirlikli grup ortamı üstlenilen karmaşık ve uzun süreli görevler, birlikte çalışma, dinleme, uzlaşma ve birbi-rine yardım etme gibi sosyal becerileri geliştirmelerinde öğren-cilere olanak sağlar. Bu yöntemden öğretmen yarar sağlar çün-kü öğrenme sorumluluğu artık öğrencinin üzerindedir. Öğret-men düzenleyicidir.

İşbirlikli öğrenme, özellikle fen etkinlikleri için idealdir. Bahçe plânlama ve yetiştirme, hayvanların yaşam döngülerine özen gösterme ve bunları gözlemleme, havayı ve mevsimlik hava değişmelerini gözlemleme, kaydetme ve kestirme, prob-lem çözme ve işbirliği gerektiren diğer etkinlikler. İşbirlikli öğren-me etkinlikleri birlikte çalışma düzeninde yapılandırıldığı için öğrenci tek başına görevi yerine getiremez. Öğrenciler, sıklıkla uzun bir zaman süresine yayılmış ve bir hayli problem çözmeyi

gerektiren karmaşık bir görevi yerine getirmek için küçük gruplar halinde birlikte çalışır. Parçalı, Birlikte Öğrenme, Öğrenci Ta-kımları Turnuvası gibi pek çok işbirlikli öğrenme biçimi vardır.

Geleneksel Grup ve İş Birliğine Dayalı Öğrenme Arasındaki Farklılıklar

İş Birliğine Dayalı Öğrenme Geleneksel Gruplar

Olumlu bağlılık Bağımlılık yok Bireysel sorumluluk Bireysel sorumluluk yok Heterojen Homojen Katılımcı-ortaklaşa- liderlik Seçilen tek liderlik Herkes için ortak cevap Sadece kendisi için cevap İş ve sürdürme vurgulanmış Sadece iş vurgulanmış Sosyal beceriler ilk olarak öğretilir Sosyal becerilere önem verilmez Öğretmen gözlem yapar ve müdahale eder

Öğretmen grup çalışmalarına müdahale eder

Grup süreçleri etkili Grup süreci yok

En yaygın kullanılan İş Birliğine Dayalı Öğrenme Teknikleri;

• Öğrenci Takımları ve Başarı Bölümleri • Takım-Oyun Turnuva • İş Birliğine Dayalı Birleştirilmiş Okuma ve Kompozisyon • Takım Destekli Bireyselleştirme • Birlikte Soralım, Birlikte Öğrenelim • Birleştirme II • Birleştirme • Karşılıklı Sorgulama

Bir Uygulama Bahçesini Plânlama

Etkinliğin Amacı : Bir uygulama bahçesi plânı hazırlayabilme Kazandırılacak Özellikler: İletişim, iş birliği,veri toplama, verile-rini kaydetme, verilerini test etme

Materyaller • Öğrencilerin yakalarına takabilecekleri ya da masalarına koyabilecekleri

etiketler • Çeşitli sebze ve çiçekler • Toprak • Kimyevi gübreler ve nem gereksinimleri için sulama aletleri,sulama

tenekeleri • Bahçecilikle ilgili tohum katalogları ve kaynak kitaplar • Çiçek ve sebze tohumları, ağaç çubukları • Bahçecilikte kullanılan aletler(makas,mala,kürek vb.)

İşlem Basamakları

1. Öğrencilerinize bir bahçe plânlama görevi verin. Buna ilişkin bir tartışma yapın. Aşağıdaki soruları sorun.

• Bahçe nedir ? • Bahçede ne yetiştirebilirsiniz ? • Bahçede kimler nasıl çalışır ?

2. İkinci aşama olarak iş birlikli öğrenme modeli olarak seçtiğiniz Parçalı

Yöntemi gözden geçirin ve yuva grupları ile uzman gruplarını oluşturun. 3. Uzman grubuna görevlerini verin (Besleyici kimyasal maddeler, sıcaklık,

su, güneş ışığı, toprak özellikleri veya başka bir konu) ve araştırmaya başlamaları için izin verin. Grupları dikkatle kontrol edin ve ek kaynaklar önerin (Kitaplar, kaynak kişiler vb) .

4. Öğrencilerin topladığı bilgilerin doğruluğunu kontrol edin. Tüm

uzmanların uygun malzemeyi tanımlayıp öğ-rendiklerinden emin oluncaya kadar öğrencileri yuva gruplarına göndermeyin.

5. Bu görevi tamamlamak için öğrencilerin 15-20 dakikalık bloklar halinde

birçok güne ya da uzun bir zaman dilimine ihtiyaçları olabilir. Bu görevin bir kısmı okul dışında bir kütüphanede ya da kaynak kişiler (bahçecilik ya da çiftçilikle uğraşanlar) ile konuşarak tamamla-nabilir. Bu süre sizin için öğrencilerinizin oluşturduğu grupların iş birliği halinde ne derece iyi çalıştıklarını değerlendirmek için uygun zaman olabilir.

6. Uzman grupların uygulama bahçesi plânı için yeterince bilgi

topladıklarından emin olunca, yuva gruplarını oluşturabilirsiniz. Yuva gruplarındaki öğrenciler uzman gruplarında öğrendiklerini birbirlerine öğretir ve uygula-ma bahçesi plânı ile ilgili bilgileri kullanır.

7. Bahçenin uzun süreli bakımı için gerekli görevlerin listesini ve bu görevlerden sorumlu olacak öğrencilerin adları gruplar tarafından çıkarılır.

8. Uzmanlar birbirlerine öğrettikten sonra, yuva gruplarının kendi

bahçelerini plânlamalarına izin vermeden önce onların bilgilerini kontrol edebilirsiniz. Ayrıca öğrenci-lerinizin işbirliği halinde nasıl çalıştıkları ve kendilerine verilen görevleri nasıl yerine getirdikleri ile ilgili olarak bir öz değerlendirme yapmalarını isteyebilirsiniz.

9. Grupların plânlarını birbirlerine sunmak ve kendi plân-larını düzeltmekte

kullanabilecekleri dönütleri almaları için olanak tanıyın.

10. Zaman kalırsa plânlarını uygulamaları için öğrenci-lerinize fırsat verin. Gözlemleyecekleri özelliklerin bir listesini yapmalarını isteyin. Bu liste şunları içerebilir :

• Kaç bitki tomurcuklandı ? • Kaç bitki çiçek açtı ? • Hangi bitki daha hızlı hangi bitki daha yavaş büyüdü ?

11. Yuva grubu üyelerini bitkilerin büyümelerini izlemeleri için uzman gruplarına dağıtabilirsiniz. Uzman gruplar gözlem yaparlar ve verilerini günlük olarak kaydederler. Bulgularını tartışırlar. Günlerce süren bilgi toplama, kay-detme ve tartışmalardan sonra uzmanlar yuva grupla-rına dönerler. Öğrendiklerini birbirlerine öğretirler.

12. Bundan sonra yuva grupları okul bahçesinde oluştu-rulacak en iyi bahçe

ile ilgili son raporlarını hazırlarlar. Bu rapor sınıfta sunulabilir ve rapor için bir grup notu verilebilir.

SONUÇ : İş birlikli öğrenmenin iki önemli özelliği, grup notu alınması ve

özellikle işbirlikli davranışlar için öz değer-lendirme yapılmasıdır. Bunun sonucu olarak, tartışmalarımızın bu alanlarda yoğunlaşması gerekir. İş birlikli öğrenme ile ilişkili bilişsel ve sosyal etmenleri değerlendirmek için pek çok olanak vardır. Öğretmen, grubun birlikte ne kadar uyumlu çalıştığını, fen dersinin içeriğini, verilerin toplama, kaydetme, sergileme ve yorumlama işlemlerini tekrar tekrar ve çok değişik açılardan değerlendirebilir.

EĞİTSEL OYUNLARA DAYALI FEN ÖĞRETİMİ

Oyun çağında olan öğrenciler, oyunla daha kolay öğre-nirler. Bu oyunlar için gerekli araçların ve oyunun oynanacağı alanın seçimi oldukça önemlidir. Oyunun kuralları öğrenciler için anlaşılır olmalı ve öğretmen tarafından en ince ayrıntılarına kadar dikkatle anlatılmalıdır. Konu alanlarına göre düzenlenen oyunlarla dersler daha öğretici, ilginç ve neşeli hâle getirilebilir.

Bunlar kart oyunları, bilmeceler, bulmacalar, nesi var, nesi yok, kutuplaşma, yap-bozlar vb. olabilir. Çocuklar oyun yoluyla öğrenirler. Eğitsel oyunlar, öğrencinin bulunduğu çevre-den, onların yaşamından da seçilebilir. Böylece öğrenciler eğle-nirken öğrenirler.

Sınıf ortamına getirdiğiniz eğitsel oyunlar;

• Hedef davranışları kazandıracak nitelikte midir? • Öğrencilerin yaşına, cinsiyetine, gelişim özelliklerine (fiziksel, duygusal,

sosyal) uygun mudur? • Öğrenciler için anlaşılabilir ve uygulanabilir bir nitelikte midir? • Süre yeterli midir? • Güvenlik önlemleri gerektirir mi? • Öğrencilerin zevk almasını ve eğlenmesini sağlayacak nitelikte midir?

Bu bölümde sınıf ortamında kullanılabilecek birkaç eğitsel oyun

hazırlanmıştır.

Eğitsel oyunlar yardımı ile konular ilgi çekici nitelik kaza-nır, yeni kavramların öğretilmesi, hatalı çalışma alışkanlığının düzeltilmesi, bilgilerin kalıcılığı sağlanabilir. Bu tür bir çalışma daha çok dikkat, yaratıcılık, hayal gücü, espri yeteneği ve sentez gücü gerektirir. Eğitsel oyunlar; kart oyunları ve küçük grup oyunları olmak üzere ikiye ayrılır.

KART OYUNLARI

*Kimlik Kartları: Sınıf içi çalışmalarda ünitede ortak özellikleri olan bir dizi elemanlar için (maddeler, hayvanlar, bitkiler, elementler vb.) “Kimlik Kartları” adı altında oyun kartları hazırlanır.

Kart Oyunlarına Dayalı Bir Ders Örneği Dersin Adı : Fen Bilgisi Ünite : Maddeyi Tanıyalım Hedef : Maddenin özelliklerini kavrayabilme Davranışlar :

1. Katı, sıvı, gaz maddelere örnek verme 2. Katıların, sıvıların ve gazların temel özelliklerini karşı-laştırma

Dersin İşlenişi: 1. İşlenecek konuya ait ön bilgileri hatırlatılır. (Maddenin özelliklerine göre

sınıflandırılması ve temel özellikleri). 2. Maddelerin özellikleri ve adlarına ait kartların hazırlan-ması için hedefleri

saptanır. 3. Kartlar, kavramları ve ilkeleri basitten karmaşığa doğru mantık sırası

dikkate alarak hazırlanır. 4. Kartların arka yüzüne belirlediğiniz bir kavramın tanımı ya da özellikleri

yazılır. (Ör: Sıvı maddelerin özellikle-rinin yazılması gibi). 5. Öğrencilerden bir sınıflamaya ait bu elemanlar hakkında bilgi toplamaları

istenir. 6. Kartların arkasında (her bir kartta soru olmak üzere bir soru yazılabilir).

“1.TUR SORULAR” konunun anlaşıl-ması, bazı kavramların ve ilkelerin açığa kavuşmasını ve pekiştirilmesini sağlayıcı niteliklerdir.

7. Konuya ait sınıflaması yapılmış kavram, ilke ve genel-lemelerle ilgili

“2.TUR SORULAR” da kartların arkasına yazılabilir. Böylece konunun tartışılması sağlanabilir.

8. Bir tarafta konu tartışılırken diğer taraftan öğrenciler ellerindeki kartları

yanıtlamaya başlarlar. 1.TUR soru-lara geçilir. Bu sorular seri olarak düzenlenmiştir. Soru-ya cevap veren öğrenci kendi kartındaki soruyu okur.

9. Artık herkes elindeki maddenin ne olduğunu ve özellik-lerini tartışma

sırasında ipuçlarıyla bulduktan, 1.TUR sorularla kontrolü yapıldıktan sonra 2.TUR sorulara geçilir. Bu sorular maddenin sınıflandırılmasına ilişkin kavramların ve ilkelerin ışığı altında düzenlenmiştir.

10. Bir taraftan maddenin özelliklerine ilişkin bilgiler tartı-şılırken bir taraftan öğrencilerin sorularının yanıtı alınır. Tamamlamak isteyen öğrencilere söz hakkı verilir. Öğretmen yeri geldikçe öğrencilere rehberlik eder.

ÖRNEK I : ÖN YÜZ MADDE KİMLİK KARTI Maddenin Adı:

ÖRNEK II: ARKA YÜZ TİPİK ÖZELLİKLERİ • Belirli bir şekli vardır. • Belirli bir hacmi vardır.

• Görülebilir, hissedilebilir ve ölçülebilir özellikleri vardır.

ÇENGEL BULMACA 2

1

1

3

2

4 5

43

5

SOLDAN SAĞA YUKARIDAN AŞAĞIYA

1. Yaşımız ilerledikçe boyumuzun

uzaması ve kilomuzun artması.

1. Çeşitli besin maddelerini almak.

2. Doktor yazar, eczaneden alınır.

2. Genel vücut temizliğimiz.

3. El ve vücut temizliğinde kullandığımız temizlik maddesi.

3. Hastalık yapan küçük canlılar.

4. Elimiz ve ayaklarımızda bulunur.

4. Hastalıktan korur, iğneyle yapılır.

5. Vücudumuzun bölümlerinden biri. 5. Öğütücü dişlerdir.

BİRLİKTE BULALIM

1) Aşağıda verilen harf panosu içinde soldan sağa omurgasız canlılar, yukarıdan aşağıya ise; omurgalı canlılar gizlenmiştir. Aşağıdaki listede verilen omurgalı ve omurga-sız canlıları harf panosu içinde bulabilecek misiniz?

Y K Ö İ H L K L A L B K Y İ B A L I K K Ç P T Ü A A Ş N

Deniz anası Deniz kestanesi Solucan Ahtapot Sünger Kartal Balina İnsan Kırkayak Arı Istakoz Kurbağa At Fok Yılan Fare

2) Harf panosunda bulduğunuz hayvanları omurgalı ve omurgasız olarak sınıflandırınız?

H L P H U L İ R İ İ L R İ S D E N İ Z A N A S I İ T R A Ö P Z İ N D Ö E R Y N A O N İ Y M Y I L A N M N A L F L Ü Ö L Y O K F A H T A P O T K I R K A Y A K Y S A I K Ç K L I Ş D E R A R I R A L O D E N İ Z K E S T A N E S İ S Ü N G E R Ş U C Y A E İ N L Ü F R Ö Z I Ç A T P O P L U R U Ü M I S T A K K İ O Z K U R B A Ğ A Ş E L K J A H Ç P L S O L U C A N E İ Z K

PROJEYE DAYALI FEN ÖĞRETİMİ

Bir bireysel öğrenme yöntemidir. Bütün projeler öğrenci etkinliğini ön plâna alan çeşitli konuları ön planlamaya ve ince-lemeye yönelik çalışmalardır. Proje yöntemi, bireysel öğren-meye önem vermesi yanında okul ile toplumsal hayat arasında yakın ilişki kurmasına önem veren bir öğretim yaklaşımıdır. Bu yöntemin kaynağı aslında öğretimi geleneksel okulun benimse-diği ve sürdürdüğü didaktizmden kurtarıp ona toplumsal bir amaç ve içerik kazandırma düşüncesidir. Size örnek olması açısından en iyi proje örneklerinden birini vermek istedik. Örnek Proje Çalışması: Bu proje Vermot’taki bir okulun fen sınıfında yürütülmüştür. Bu sınıftaki öğrenciler, bir teleskopları olmamasına rağmen, yıldızları incelemeyi denemişlerdir. Bir gün, lâboratuvar çalışması sırasında bir öğrenci, kendilerinin bir teleskop kurup kuramayacaklarını sormuş, öğretmense, bunun zor olmakla birlikte mümkün olabileceğini söylemiştir. Bu konuyu bir konferans izlemiş ve öğrenciler sonuçta proje olarak bir teleskop kurmaya karar vermişlerdir. İlk iş olarak bir teles-kopta nelerin bulunması gerektiği, nasıl çalıştığı, istedikleri tür bir teleskopu kurmak için ne çeşit materyallerin gerekli olduğunu ve bu materyallerin nasıl bir araya getirileceği (monte edileceği) araştırılmıştır. Bu bilgileri öğrendikten sonra da kur-mak istedikleri teleskopu kurmuşlardır. Kurma eyleminden önce kurmak istedikleri teleskopun türü ve gerekli materyaller üze-rinde karara varmışlardır. Bu proje sırasında çözülemez gibi görünen sorular bu projenin parçası olmuş ama sonuçta gençler kullanılabilir bir teleskop yapmayı

başarmışlardır. Yaptıkları te-leskopu kendileri kullandıktan sonra okulun diğer fen sınıflarına bu aletin nasıl kullanılacağını da göstermişlerdir. Bu örnekte iyi bir projede olması gereken tüm özellikleri bulabilirsiniz. Elde edilen ürün, gösterilen çabaya değmiştir. Ortaya çıkan ürün gerçekçi ve uygulanabilir, problem çözücü bir niteliğe sahiptir. Bu proje öğretmenin rehberliğinde öğrenciler tarafından tasarlanmış, plânlanmış ve uygulanmıştır.

Projeye Dayalı Fen Öğretimi Yaklaşımına Örnek

Dersin Bölümleri Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri

Dikkati çekme

Hedeften haberdar etme

Öğretmen sınıfa elinde asit yağmurlarından veya fabrika atıklarından etkilenen bitkileri içeren bir gazete haber kupürü ile sınıfa girer, ve haberi çocuklara okuyarak öğrencilerin dikkatini çeker. • Acaba bitkiler niçin bu hâle geldiler? Bitkiler

etkilendikçe biz insanlar yakın zamanda ve gelecekte bundan nasıl etkileneceğiz? Soru-sunu çocuklara sorar.

• Bu soruna nasıl bir çözüm bulunabileceğini öğrencileri ile tartışır ve bu soruna kimlerin cevap aramak istediğini sorar.

• Bu konuda çalışmak isteyen öğrencileri tespit eder.

Gruplara ya da bireysel

çalışmalara rehberlik etme

Hipotezi belirleme

Kimlerin hangi konularda çalışacağı tespit edilir. Bir sorunun değişik çözüm önerileri öğrenciler arasında gönüllülük esası dikkate alınarak pay-laştırılır. Her grubun hipotezi tespit edilir. Örnek hipotez: Asitler bitkilerin büyümesini olumsuz yönde etkiler. Bu etki asit derecesi art-tıkça belirginleşir.

Yöntemi belirleme Verileri

Bu çalışmada hipotezleri test edecek çözüm yollarını öğretmen öğrencileri ile birlikte araştırır ve öğrencilerini zaman yönlendirir. Çözüm yolları öğrencilere buldurulur ve test ettirilir. Yöntem: 1. 8 mine bitkisi alınıp, aynı şartlarda olabile-cekleri

bir yerde sabitlenir. 2. İki tanesine hiç dokunulmaz. Altı tanesine 3, 4, 5

pH değerinde asetik sitrik çözeltisi verilir.

kaydetme 3. Bitkilerin toprağı kurudukça belirlenmiş asit çözeltileri verilir, veriler kaydedilir. Böceklen-me nedeniyle bitkilerin öldüğü not edilir.

4. Deney 4 mine bitkisi ile tekrarlanır. 5. Bitkilerden ikisine hiçbir katkı maddesi veril-mez.

İki tanesine 5’er pH değerinde asetik asit ve sitrik asit çözeltisi verilir. Gözlemler kaydedilir.

Sonuç ve Yorum

Öğretmen öğrencilerin gözlemlerini ve bulgularını sorular sorarak öğrencilerle birlikte tartışır ve bu sonuçları raporlaştırarak yeni çalışmalara trans-ferini sağlar. Sonuç ve yorum: Birinci 8 bitkinin (ilk 3 pH en sonda 4 pH değerinde asetik asit verilen olmak üzere ) hepsi öldü. İkinci 4 bitki ise büyümesine normal bir şekilde devam etti. 1. 5 pH ve üzeri değerde sitrik asit bitkilere belirgin

bir zarar vermemektedir. 2. 4 pH ve altı değerde sitrik asit bitkinin

büyümesini durdurur. 3. 3 pH ve altı değerde asetik asit bitkinin

dayanıklılığını kaybettirmektedir. 4. 4 pH ve üstü değerde asetik asit bitkiye hiçbir

zarar vermezken bir dayanıklılık da kazan-dırıyor olabilir.

FEN ÖĞRETİMİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR

YAPISALCILIK (CONSTRUCTIVISM) Öğretmen : Kaç tane elmasın var? Öğrenci : Hiç elmasım yok. Öğretmen : O hâlde kaldın! Öğrenci : Ama bana yeşim taşlarımı sormadınız.

Öğrenenlerin sadece elmas değil; bir çok hazinesi vardır.

Yapısalcılık (kurmacılık), temelinde nesnelciliğin olduğu bilişsel kuramlardan gelişmiştir. Yapısalcı bakış açısında ise bilginin, öğrenenin var olan değer yargıları ve yaşantıları tara-fından üretildiği düşünülür. Bilgi, konu alanlarına bağlı olarak değil ,bireylerin yarattığı ve ifada ettiği şekilde yapılandırarak var olur. Bu yüzden deneysel, sübjektif ve bireyseldir. Bilgi, ev-rensel "gerçekler takımı olarak değil, "işleyen hipotezler"olarak görülür ve mutlak anlamda "doğru" olamayacağı düşünülür.

Yapısalcılığın son yollarda yoğun ilgi görmesi dört temel

nedene dayanmaktadır

• Yapısalcılık halihazırda uygulanan yöntemlerin başarılı sonuçlara ulaşmaması karşısında yenilik ihtiyacını karşılamaya talip olduğundan büyük ilgi kâbul görmüştür. Bu yaklaşım sınıf-taki odağı öğretmen egemenliğinden öğrenci merkezine çeke-rek, bir alternatif sunmaktadır.

• Yapısalcılık bilgi edinme ya da yaratma sorumluluğunu öğrenciye geçirmesi ve öğretmene atfedilen geleneksel rolleri değiştirmesi ile öğretme-öğrenme süreçlerini vurgulamaktadır. Bu anlamda önerdiği eğitim reformu , yukarıdan yapılan bir çok

eğitim reformunun aksine tabandan tavana doğru bir reform niteliğindedir.

• Yapısalcılık öğrenci, öğretmen ve okul yönetimini bir çok gereksiz bürokratik işlemden kurtarmaktadır.

• Yapısalcılık bilginin/gerçeğin bireyler tarafından yaratıl-

dığını öne sürmesi farklı bakış açılarını ortaya çıkarma ve des-tekleme konusundaki ilgisi ile, toplumlardaki azınlık gruplarının düşüncelerinin önem kazanmasına neden olmuştur.

Yapısalcılık konusunda en çok kabul gören öğretim-

deki beş temel ilke; 1. Öğrencileri, konuya ilgi uyandıran problemlere yönelt-

mek 2. Öğrenmeyi en genel olan kavramlarla yapılandırmak 3. Öğrencilerin bireysel görüşlerini ortaya çıkarma ve bu

görüşlere değer vermek 4. Eğitim programını öğrencilerin görüşlerine hitap edecek

şekilde değiştirmek 5. Öğrenmelerin değerlendirilmesini öğretim bağlamında

ele almak

Görüldüğü gibi yapısalcı öğretim, geleneksel hedef mer-kezli sınıf ortamlarından kesin bir ayrılışı ortaya koymaktadır. Sınıf ortamlarının görünümü bakımından iki yaklaşım arasındaki farklar aşağıdaki şekilde belirtilmektedir.

Geleneksel Sınıflar

Yapısalcı Sınıflar

Eğitim programı temel beceri-leri öğrencilere vurgulayarak, her bir parçayı bütün olarak sunar.

Eğitim programı büyük kavramları vurgulayarak, bütünü parçaları il sunar.

Sabit bir eğitim programına sıkı sıkıya bağlı kalmak oldukça önemlidir.

Öğrenci sorularını izleme oldukça önemlidir.

Öğretmenler genellikle bilgiyi öğrencilere aktararak didaktik bir tarzda hareket ederler.

Öğretmenler genellikle çevreyi öğrenciler için düzenleyerek etki-leşimli bir tarzda hareket ederler.

Öğretmenler öğrencilerin öğrenmelerini geçerlemek için cevapları düzeltmeye çalışırlar

Öğretmenler daha sonraki derslerde kullanmak için öğren-cilerin hali hazırdaki görüşlerini anlamalarını sağlayarak bakış açılarını ortaya çıkarmaya çalışırlar.

Öğrenmelerin değerlendirilme-si öğretimden ayrı olarak görü-lür ve hemen hemen her za-man testler aracılığı ile yapılır.

Öğrenmelerin değerlendirilmesi öğretim kapsamında görülür. Öğretmenlerin öğrenciler çalışırken yaptıkları gözlemler aracılığı ile yapılır.

Öğrenciler öncelikli olarak yalnız çalışırlar.

Öğrenciler öncelikli olarak gruplar halinde çalışırlar.

Program etkinlikleri ağırlıklı olarak ders ve alıştırma kitap-larına dayalıdır.

Program etkinlikleri ağırlıklı olarak birincil veri kaynaklarına ve kullanımına hazır materyallere dayalıdır.

Öğrenciler bilgiyi öğretmenler tarafından alan, “boş tahtalar” olarak görülürler.

Öğrenciler, dünyayla ilgili kuramları oluşturan düşünürler olarak görülürler.

Yapısalcı öğrenmelerin Değerlendirme Ölçütleri

• Hedefler ölçüt değildir. Öğrencilerin belli yorumları yapıp yapmadığına bakılmaz, sadece bu yorumları ne denli iyi formüle ettikleri ve tartıştıkları değerlendirilir.

• Bilgiyi yapılandırmayı sağlayan bağlam-merkezli çoklu bakış açılarını yansıtan ve anlamı sosyal olarak algıla-maya olanak tanıyan özgün görevler sorular kullanılır.

• Ürün değil süreç yönelimli değerlendirme esastır. • Çoklu değerlendirme teknikleri kullanılır. • Değerlendirmenin amacı öğrenciler tarafından belirlenir. Yapısalcılık Kuramına Dayalı Bir Fen Dersi Yaklaşımı

Dersin

Bölümleri Öğrenme-Öğretim Etkinlikleri

Derse başlama

• Konuyu seçme ve derse başlamak için çevreyi gözleme.

• Konu ile ilgili sorular sorma ve soruların olası cevaplarını etraflıca düşünme.

• Beklenmedik durumları not etme. • Öğrenci görüşlerinin farklılaştığı durumla-

rı belirleme.

Dersi Sürdürme

• Üzerinde odaklanılan konuya-oyuna- dik-kati çekme

• Olası seçenekleri düşünerek beyin fırtı-nası yapma

• Bilgiyi araştırma • Materyallerle deney yapma • Özel bir fenomeni gözleme • Bir model tasarlama • Veri toplama ve örgütleme • Problem çözme stratejilerini kullanma • Uygun kaynakları seçme • Öğrencilerin çözümleri diğerleriyle tartış-

ması • Öğrencilerin seçenekleri değerlendirmesi

ve tartışması • Öğrencilerin riskleri ve sonuçları belirle-

mesi • Bir incelemenin parametrelerini tanımla-

ma

Açıklamaları ve Çözümleri

Sunma

• Bilgi ve düşüncelerle iletişim kurma • Bir modeli yapılandırma ve açıklama • Yeni bir açıklamayı yapılandırma • Çözümleri yeniden gözden geçirme ve

eleştirme • Akran gruplarının değerlendirmesini kullan-

ma • Uygun kapanışı sağlama • Varolan bilgi ve deneyimlerle bir çözüm

oluşturma

Harekete Geçme

• Karar alma • Bilgi ve becerileri uygulama • Bilgi ve becerileri transfer etme • Bilgi ve düşünceleri paylaşma • Yeni sorular sorma • Ürün geliştirme ve düşünceler önerme • İzinsiz tartışmalar ve başkalarının kabulüne

karşı modeller ve düşünceleri kullanma

Yapısalcılık kuramının önemli sonuçlarından biri olarak değişen öğretmen rolleridir. Yapısalcı yaklaşım, öğretmeni yegane bilgi dağıtıcılık görevini bırakarak bunun yerine, eğitim programını ve öğretimsel metodolojileri sürekli olarak analiz etmesini gerektirmektedir. Diğer öğretmen özelikleri de şöyle sıralanmaktadır.

Hedef Merkezli Yaklaşım Yapısalcı yaklaşım

Hayır Sorun konuyla ilgili olarak belirlenir. Evet Öğretmen Sorular sorar. Öğrenci Öğretmen Sorunu/konuyu belirler. Öğrenci Öğretmen Yazılı ve insan kaynaklarını belirler. Öğrenci Öğretmen Yazılı kaynakları bulur. Öğrenci Öğretmen Gerekli insan kaynakları ile ilişkiyi geçer.Öğrenci Öğretmen İnceleme ve etkinlikleri planlar. Öğrenci Hayır Çeşitli değerlendirme tekniklerini kullanır. Evet Hayır Öğrenciler kendi kendilerini değerlendirir Evet Hayır Kavram ve becerileri yeni durumlara uygular. Evet Hayır Öğrenciler hareket hâlindedir. Evet Hayır Bilimsel kavram ve ilkeler gerekli oldukları için Evet

ortaya çıkarılır. Hayır Öğrenmenin okul dışına genişletilmesini sağlar. Evet

Değerlendirmede Portfolio Değerlendirme-Bireysel Geli-şim Dosyaları - esastır.

Fen öğretiminde etkinliklerin kullanımı yalnızca öğrencileri meşgul etmekten ibaret değildir. Etkinlikler öğrencilerin merakını uyandırarak onların önceliklerini sorgulamalarına, doğal olay-ları farklı yönlerden algılamalarına yol açar. Öğretmenin tanımladığı bir kavram veya genelleme öğrencinin daha önceki anlayışıyla renklendirilir. Öğretmen bir şey söyler, öğrenci başka bir şey anlar. “Anlatım” daha çabuk olmasına rağmen her za-man gerçek anlama oluşturulmaz.

Yapısalcı bakış açısı etkinliklerden çok daha fazlasını içerir. Öğrencilere

öğretmenlerin içine bilgilerini boşalttıkları boş kanallar olarak bakılmaz, onlara öğrenen insan olarak daha fazla saygı gösterilir. Yanlış oluşmuş kavramlara yönelebilmesi için öğretmenin öğrencilerinin başlangıçtaki yanlış anlama-larının neler olduğunu bilmesi gerekir. Yapısalcı öğrenmenin beş önemli ilkesi;

1. Öğrencileri Konuya İlgi Uyandıran Problemlere Yöneltmek

Bu, eski serbest eğitim modellerinde belirtildiği gibi, öğren-cilerin herhangi bir günde istedikleri herhangi bir konuyu çalışa-bilecekleri anlamına gelmez. Bu,

öğretmenin konuyu öğrencinin ilgisini çekecek şekilde plânlaması gerektiği anlamına gelir. Bunu şaşırtıcı bir gösteriyle, ilgi çekici bir etkinlikle ya da iyi bir problemle yapabilirler. Bunların çoğu bu kitapçıkta yer almak-tadır. İyi bir problemle kötü bir problem arasındaki fark nedir? İyi problem aşağıdaki kriterlere uymalıdır:

• Öğrencilerin test edilebilir bir tahminde bulunmalarını gerektirir. • Pahalı olmayan aletlerin kullanılıyor olması gerekir. • Çoklu problem çözme yaklaşımlarının kullanılabilmesini sağlayacak kadar

karmaşık olmalıdır. • Grup çalışmasından faydalanmalıdır. • Bir noktada öğrenciler problemi kendileriyle alâkalı olarak görmelidirler. Örneğin bitkiler bölümündeki bir etkinlik öğrencilerden etkili tohum dağılımı

mekanizmaları geliştirmelerini ister. Öğren-cilerin o sabah böyle bir araştırma yapma fikriyle uyanmış olma-ları mümkün olmasa da düşen tohumlarının veya benzerlerinin etkileyici hareketlerini gözledikten sonra problemi sunmak ilgi çekici bir etkinlik olabilir.

2. Öğrenmeyi En Genel Olan Kavramlarla Yapılandırmak

Geleneksel eğitim anlayışlarının çoğunda problem parça-lara bölünerek tek

tek parçalar üzerine yoğunlaşılır. Hiç size büyük bir fotoğrafın küçük bir bölümünün gösterilerek resimdeki nesnenin ne olduğunu bulmanızın istendiği oyunu oynadınız mı? Bunu yapmak o kadar kolay değildir, oldukça korkutucu olabilir. Çoğu zaman insanlar tüm fotoğraf gösterildiğinde çok şaşırırlar. Benzetmelerin kullanıldığı bir öğretim yoluyla öğren-meye çalışan öğrenciler de aynı güçlükle karşılaşırlar. Öğrenci bütünü göremeyebileceği için parçalar üzerinde yoğunlaşmak yanlış algılamalara sebep olabilir. Örneğin birçok öğrenci 2/7 ile 3/7’yi toplamakta zorlanır çünkü “büyük resmi” göremezler. Burada büyük resim 2 şeyi 3 şeyle toplamak ve 5 şey elde etmektir. Bunun yerine toplama, bölme ve çarpma işlemleri arasında karmaşaya düşerler ve bir çok hata yaparlar. Öğren-ciler büyük resmi gördükten sonra detayları inceleyebilirler.

3. Öğrencilerin Bireysel Görüşlerini Ortaya Çıkarma ve Bu Görüşlere

Değer Vermek

Öğrencilerin düşünceleri ve fikirleri sahip oldukları kavram-lar ve muhakemeleri hakkında ipucu verir. Öğrencilerin ne düşündüğünü ayrıntılı olarak bilmeden bir ders planlamak imkansızdır. Bu bilgiden yoksunsa öğretmen öğrencilerin sahip olmadıkları problemlerle ilgilenip, anlatılanı anlamaları için gerekli olan kavram yanılgılarını göz ardı edebilir. Sonuç öğ-retmen ve öğrencinin çabalarına rağmen hiçbir öğrenme ger-

çekleşmeyebilir. Öğrencilerin ne düşündüğünü anladığından emin olması için öğretmenin onları sadece doğru ya da yanlış söylediklerini anlamak için değil, düşündüklerini, muhakeme-lerini ve varsayımlarını anlamak için dinlemesi gerekir. Öğrenci-lerin fikirlerini açıklamalarına fırsat verin ve açıklamalarını dinleyin.

4. Eğitim Programlarını Öğrencilerin Görüşlerine Hitap Edecek Şekilde Değiştirmek

Öğretmenlerin öğrencilerinin düşünüşleri hakkında bilgi

sahibi olmaları ve bunu ders plânlarını hazırlarken dikkate almaları şarttır. Örneğin, bazı öğrencilerin büyük moleküllerin küçük moleküllerden daha kısa sürede hareket ettikleri şeklinde bir yanılgıları olduğunu varsayalım. Bu onlara mantıklı görünür çünkü oyun bahçesinde büyük çocuklar küçük çocukları yol-larının üzerinden iterek kolaylıkla hareket edebilirler. Öğret-menler “Moleküller nasıl hareket ederler” kimya etkinliğini bu konuyu açıklamak için kullanabilirler. Öğrencilerin ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için ders plânının esnek olması gerekir. Bu kitaptaki etkinliklerin bağımsız ders plânları olarak verilmiş olmasının nedeni de budur. Etkinliklerin çoğu kavram yanılgı-larını düzeltmeye yardım edecektir.

5. Öğrenmelerin Değerlendirilmesini Öğretim Bağlamında Ele Almak

Yeterlilik testlerinin aksine, başarı tespitinin asıl amacı

öğretmene öğrencinin anlatılan kavramları ne kadar iyi anla-dığını belirlemesine yardım etmek olmalıdır. Bu kesintisiz bir süreç olmalıdır. Ders anlatılırken öğrenciler izlenmelidir. Eğer ders amacına ulaşmıyorsa öğretmen bunun nedenini bularak çözüm sağlayacak ayarlamalar yapmaya hazır olmalıdır. Ger-çekte bilmek istediğimiz öğrencilerin ne anladığıdır. Bu her zaman onların çoktan seçmeli bir sınavdaki performanslarıyla aynı değildir (Öğrenciler anlayış eksikliğine rağmen çoktan seçmeli bir sınavda başarılı olabilirler). Yeterlilik testlerinde ba-şarılı olmak önemlidir ama öğrencilerimizi daha ileri seviyelere götürmeliyiz.

Yapısalcılar olaylara dayanan (gerçek) bilginin değersiz

olduğunu söylemezler, kavram anlayışının bir çok gerçeğin öğrenilmesini yönlendirmesi gerektiğini söylerler. Öğrencilerin sıklıkla “sınıflandırmaları”, “analiz etmeleri”, “tahminde bulun-maları” ve “yaratıcı olmaları” istenerek fikirleri değerlendirilmiş olur.

Etkinlikler hazırlanırken şunlara dikkat edilmelidir: 1. Öğrencilerin belli bir konuya ilgilerini çekmek, 2. Kavram yanılgılarını gidermek, 3. Soru sormaya teşvik etmek.

ÇOKLU ZEKÂ KURAMI (MI THEORY) İnsan zekâlarını ve kombinasyonlarını fark etmemiz ve geliştirmemiz son derece önemlidir. Birbirimizden bu kadar farklı oluşumuz, hepimizin farklı zeka kombinasyonlarına sahip olmamızdan kaynaklanmaktadır. Bunun farkında olursak hayatta karşımıza çıkan sorunlarla baş etmemiz kolaylaşır.

Harward GARDNER

1983’teki kitabı Frames of Mind’da Gardner kültürler arası insan kavrayışı perspektifini destekleyen Çoklu Zeka Kuramı’nı sunmuştur. Zekalar insanların konuştuğu dillerdir ve kısmen kişinin içinde yaşadığı kültürden etkilenir. Zekalar her-kesin problem çözmede ve yaratıcılıkta kullanabileceği malze-melerdir. Gardner’ın yedi zekasının kısa tanımları aşağıda verilmiştir:

• Dil zekâsı, kelimelerle düşünme ve karmaşık anlamları dili kullanarak ifade

etme yetisini içerir. Yazarlar, şairler, gazeteciler, konuşmacılar ve haber yayıncıları yüksek seviyede dil zekasına sahiptirler.

• Mantıksal-matematiksel zekâ, karmaşık matematik işlemleri yapmayı,

önermeleri incelemeyi, hesap yapma-yı, sayısal değerler vermeyi mümkün

kılar. Bilim adam-ları, matematikçiler, muhasebeciler, mühendisler ve bilgi-sayar programcıları güçlü mantıksal-matematiksel zeka gösterirler.

• Uzamsal zeka, denizcilerin, pilotların, heykeltıraşların, ressamların ve

mimarların ihtiyacı olan üç boyutlu düşünme yetisini sağlar. İç ve dış betimlemeleri idrak etmeyi, şekilleri yeniden yaratmayı, dönüştürmeyi ve farklılaştırmayı, objeleri uzayda hareket ettirmeyi, grafik bilgileri oluşturmayı ve çözmeyi mümkün kılar. • Bedensel-kinestetik zekâ, fiziksel becerilerin gelişi-mini sağlar.

Atletlerde, dansçılarda, cerrahlarda ve el sanatlarıyla uğraşan insanlarda belirgindir. Batı top-lumlarında fiziksel becerilere zihinsel beceriler kadar değer verilmez , fakat bazı diğer toplumlarda kişinin vücudunu kullanabilme becerisi hayatını sürdüre-bilmesi için çok önemlidir.

• Müzikal zekâ, vurgu, melodi, ritim ve tonlamaya karşı hassas olan

insanlarda belirgindir. Bestecilerde, müzisyenlerde, enstrüman yapan insanlarda ve iyi dinleyicilerde baskın bir zekâdır.

• Sosyal zekâ, başka insanlarla etkili iletişim kurma ve karşısındakini

anlama kapasitesidir. Başarılı öğret-menlerde, politikacılarda, oyuncularda belirgindir.

• Öze dönük zekâ, kişinin kendini iyi anlaması ve hayatını planlama ve

yönlendirme yetisidir. Filozoflar-da öze dönük zekâ çok gelişmiştir.

Gardner, zekâların kendi sıraladıklarıyla sınırlı kalma-ması gerektiğini vurgular. Fakat bu yedisinin insan kapasitesini daha önceki bütünsel teorilerden daha iyi tanımladığını düşünür. Çoğu standart IQ testinin ölçtüğü sınırlı yeteneklerin aksine, Gardner’ın teorisi insan olmanın ne demek olduğuna dair geniş bir tasvir yapar. Ayrıca Gardner her zekânın alt zekaları da olduğunu vurgular. Örneğin müzikal zekada çalmak, söylemek, dinlemek gibi alt gruplar bulunabilir. Benzer şekilde diğer zekalarda da bir çok alt grup vardır.

ÖĞRENCİLERDE ÇOKLU ZEKÂYI ÖLÇMEK İÇİN KONTROL LİSTESİ

Öğrencinin Adı :………………………………..

Dil Zekâsı

• Yaş ortalamasından daha iyi yazıyor. • Anekdotlar anlatıyor. • Kelime oyunlarından hoşlanıyor. • Kitap okumaktan hoşlanıyor. • Kelimeleri doğru heceliyor. • Dinlemeyi seviyor (hikayeler, radyo programları). • Yaşına göre iyi bir kelime haznesi var. • Diğer çocuklarla sözel iletişimi gelişmiş.

Mantıksal-Matematiksel Zekâ

• Cihazların nasıl çalıştığıyla ilgili sorular soruyor. • Aritmetik problemleri kafasında çabucak çözebiliyor (veya okul öncesi

dönemde yaşına göre ileri matematik kavramları gelişmiş). • Matematik dersinden zevk alıyor (veya okul öncesi dönemde saymayı ve

sayılarla ilgilenmeyi seviyor). • Matematik konulu bilgisayar oyunlarını ilgi çekici bulu-yor (veya

bilgisayar olanakları yoksa diğer matematik sayı oyunlarını seviyor). • Satranç gibi strateji oyunları oynamayı seviyor (veya okul öncesinde

örneğin kareleri saymayı gerektiren oyunları seviyor). • Mantık bulmacalarını seviyor. • Nesneleri sınıflandırmaktan hoşlanıyor. • Yüksek seviyede bilişsel düşünmenin kullanıldığı işlemler gerektiren

deneyler yapmaktan hoşlanıyor. • Yaşıtlarından daha soyut ve kavramsal düşünebiliyor. • Yaşıtlarına göre sebep-sonuç ilişkilendirmesi iyi geliş-miş.

Uzamsal Zekâ

• Net görsel tasvirler yapabiliyor. • Harita, tablo ve diyagramları yazılı metinlerden daha iyi yorumluyor. • Yaşıtlarından daha fazla hayal kuruyor. • Sanat etkinliklerinden zevk alıyor. • Yaşına göre gelişmiş figürler çizebiliyor. • Film, slayt ve benzeri görsel sunuları izlemekten zevk alıyor.

• Yap-boz gibi görsel etkinliklerle uğraşmaktan zevk alıyor. • Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar kurabiliyor (örne-ğin LEGO

binalar). • Okurken resimlerden, yazılardan çıkardığından daha fazla anlam

çıkarıyor. • Çalışma kitapları, çalışma yaprakları veya diğer mater-yallerle

uğraşmaktan zevk alıyor.

Bedensel-Kinestetik Zekâ

• Bir veya daha çok sporla ilgileniyor (veya okul önce-sinde yaşına göre

gelişmiş fiziksel performans gös-teriyor). • Bir yerde uzun süre tutulduğunda durmadan kıpırdanıp etrafında

geziniyor. • Diğer insanların hareketlerini zekice taklit ediyor. • Eşyaları ayırmayı ve yeniden bir araya toplamayı seviyor. • Gördüğü bir şeye hemen el atıyor. • Koşmaktan, zıplamaktan zevk alıyor. • Bir el sanatında beceri gösteriyor (örneğin ağaç işleri, dikiş, mekanik) ya

da çeşitli alanlarda iyi mekanik koordinasyon sergiliyor. • Kendini beden dilini kullanarak ifade edebiliyor. • Kil gibi şekillendirilebilir nesnelerle çalışmaktan zevk alıyor.

Müzikal Zekâ

• Dinlediği şarkıların melodilerini hatırlıyor. • Güzel bir sesi var. • Bir enstrüman çalıyor veya bir koroda şarkı söylüyor. • Ritmik bir konuşma ve hareket tarzı var. • Çalışırken masaya ya da sıraya ritmik şekilde vuruyor. • Çevresel seslere çok duyarlı (örneğin çatıdaki yağmur sesi). • Müzik sesi duyduğunda bundan hoşlanıyor. • Sınıf dışında öğrendiği şarkıları söylüyor.

Sosyal Zekâ

• Yaşıtlarıyla sosyal ilişkiler kurmayı seviyor. • Doğal bir lider gibi görünüyor. • Problemleri olan arkadaşlarına tavsiyeler veriyor. • Klüplere, topluluklara veya diğer organizasyonlara katı-lıyor (veya okul

öncesinde düzenli bir sosyal grubun parçası gibi görünüyor). • Diğer çocuklara öğretmekten zevk alıyor. • İki ya da daha fazla yakın arkadaşı var.

• Empati kurabiliyor. • Diğer insanlar onunla olmaktan hoşlanıyorlar.

Öze Dönük Zekâ

• Bağımsızlık duygusu gelişmiş. • Yeterlilikleri ve zayıflıkları konusunda gerçekçi fikirleri var. • Oynamak veya çalışmak için yalnız bırakıldığında başa-rılı oluyor. • Çok bahsetmediği bir hobisi ya da uğraşı var. • Kendisini iyi yönlendirebiliyor. • Tek başına çalışmayı başkalarıyla çalışmaya tercih ediyor. • Ne hissettiğini düzgün bir şekilde anlatabiliyor. • Başarılarından ve başarısızlıklarından ders alıyor. • Kendine güveni fazla.

Ders/ünite ürünleri : Fen bilgisi –Fotosentez Hedef : Fotosentez sürecini öğrenmek. Beklenen öğrenci ürünleri :Öğrenciler fotosentez sürecini görsel, mantıksal, dilsel ya da müziksel olarak açıklayabilecek ve dönüşüm kuramı ile ilişkilendirebilecek ve kendi yaşamları-na aktarabilecekler. Kaynak ve materyaller : Fotosentez sürecini açıklayan pos-ter ve tablolar, değişik müzik bantları veya CD’ler, kaset/CD çalar, sulu boya malzemeleri, fen bilgisi ders kitapları . Öğrenme Etkinlikleri :

MÜZİKAL ZEKÂ Fotosentez sürecinde yer alan Basamaklar zincirini gösteren

farklı müziklerle bir müzik kolajı yap

MANTIK-MATEMATİK

ZEKÂSI Fotosentez basamaklarının akış

şemasını yarat

SOSYAL ZEKÂ

Ufak gruplar hâlinde fotosentezde yer alan

protoplâzmanın dönüşümde oynadıkları rolü tartış ve

öğrenci yaşamı ile ilişkilendir.

GÖRSEL-UZAMSAL ZEKÂ

Fotosentez sürecini çiz ve suluboya ile boya

BEDENSEL ZEKÂ Fotosentez sürecinde yer alan

karakterlerin rollerini yap

ÖZEDÖNÜK ZEKÂ

Kişisel olarak yaşadığın bir dönüşüm (karakter/huy

değişikliği) olayını yansıtan bir kompozisyon Yaz ve yaşantını fotosentez ile

karşılaştır.

DİL ZEKÂSI Fotosentez ve bağlama ilişkin kelimeleri betimleyen bölümü ders kitabından oku ve anlat

Ders/ünite basamakları: 1.Dilsel etkinlik 2. Mantık-matematik etkinliği, 3.Bedensel etkinlik, 4.Görsel etkinlik, 5. Müzikal etkin-lik, 6.Sosyal etkinlik, 7.Öze dönük etkinlik Değerlendirme: 1.Mantık-matematik zekâsı için kullanılan akış şemasını ve/veya resimlere not ver. 2.Öğrencilerden birbirlerinin rollerini ve/veya şarkılarını değer-lendirmelerini iste. Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi öğretmenler dersleri çoklu zekâ kuramına göre planlarken dikkat edilmesi gereken temel noktalar vardır.

1-Öğretmenler, bütün zekalara eşit derecede önem vermelidir. 2-Öğretmenler materyal sunumunda tüm zeka alanlarını geliştirici ya da zekâ

alanlarını kullanmaya yönelik faaliyetler hazırlamalıdır. 3-Herkes temelde yedi zekâ alanı ile doğar ancak ne yazık ki öğrenciler sınıfa

farklı zekâ alanları gelişmiş halde gelirler.

DERS :Fen Bilgisi KONU :Böyle Yasası AMAÇ: Böyle Yasası kavramının öğretilmesi

• Boyle Yasası’nın tanımı yapılır: “Sabit sıcaklık ve kütlede gaz basıncı, hacimle ters orantılıdır. ”Öğrenciler bu tanım üzerinde tartışırlar (Dil).

• Boyle Yasası’nı açıklayan bir formül verilir: PxV=K. Öğrenciler bununla bağlantılı problemler çözerler (Mantıksal ve Matematiksel).

• Öğrencilerin Boyle Yasası’nı açıklayan bir örneği kafalarında canlandırmaları sağlanır: “Elinizin üstünde bir çıban olduğunu ve çıbanı sıktığınızı düşünün. Sıktık-ça basınç oluşur. Ne kadar sıkarsanız basınç o

kadar artar, ta ki çıban patlayıp cerahat tüm elinize yayılana kadar!”(Uzamsal)

• Öğrenciler aşağıdaki deneyi yaparlar:Yanaklarını şişirecek kadar havayı ağızlarına alırlar. Daha sonra tüm havayı yanaklarının bir tarafına geçirirler (hacim azalır) ve basınca ne olduğunu söylerler (Artar).Havayı tekrar ağızlarının her iki tarafına yayarlar (Hacim artar) ve basınca ne olduğunu söylerler (Azalır).(Bedensel-kinestetik)

• Öğrenciler ahenkli olarak aşağıdaki hafızayı kuvvetlen-dirici melodiyi tekrarlarlar:

Hacim azalınca Basınç artar Kan kaynamaya başlar Ve bir çığlık kopar Daha fazla yere ihtiyacım var Yoksa kaşlarımı çatarım Hacim artar Basınç azalır (Müzikol)

• Öğrenciler bir “kabın” içindeki havanın “molekülleri” olurlar (Sınıfın

belli bir köşesi).Sabit bir hızla ilerlerler (Sıcaklık) ve kabı terk edemezler (Sabit kütle). Yavaş yavaş iki gönüllü ellerinde tuttukları, kabın bir kenarını temsil eden halatı “insan moleküllere” doğru ilerlettikçe kabın büyüklüğü azalır. Yer daraldıkça basıncın arttığı (İnsanlar birbirine çarpmaya başlar); yer genişledikçe basıncın azaldığı gözlenir. (Sosyal, bedensel-kinestetik)

• Öğrenciler kapalı kaplardaki basıncı ölçtükleri ve basınç - hacim grafiği çizdikleri laboratuvar deneyleri yaparlar. (Mantıksal, matematiksel, bedensel-kinestetik)

Öğrencilere hayatlarında “basınç altında” hissettikleri anlar hakkında sorular

sorulur, “Çok fazla yere sahip olduğunuzu mu hissettiniz?”(Tipik bir cevap:çok baskı / az yer)Daha sonra hayatlarında “az basınç” hissettikleri anlar hakkında sorular sorulur (Az basınç / çok yer).Öğrencilerin deneyimleri Boyle Yasası ile alakalıdır. (sosyal)

Mantık-Matematik

Sayı,hesap,mantık,sınıflama ve eleştirel düşünme becerilerini sınıfa nasıl getirebilirim?

Dil Konuşmaları ya da yazılmış

metinleri nasıl kullanabilirim?

Uzamsal Görsel şekilleri hayal etmeyi, renk,

resim ve benzetmeleri nasıl kullanabilirim?

Öze dönük Duyguları, anıları nasıl uyandırabilirim ya da

öğrencilere seçme şansını nasıl verebilirim?

HEDEF

Müzikal

Müziği ya da doğa seslerini, melodileri sınıfa nasıl

getirebilirim?

Sosyal

Öğrencileri nasıl kaynaştırabilir, grupla çalıştırabilir ve büyük grup çalışmalarına nasıl

yönlendirebilirim?

Bedensel

Vücut ya da el becerilerini işe nasıl karıştırabilirim?

Çoklu Zekâ Kuramı (MI) Plânlama Soruları*

*Armstrong (1994:58)

DİL

• Atomun özellikleriyle ilgili sözel açıklama yapma

• Atomik yapıyla ilgili kendi cümlelerini kurma

• Kompozisyon yazma

MANTIK-MATEMATİK

• Eğer atom olmasaydı... • Atom yapısını ve atomu

oluşturan parçacıkların özelliklerini tartışma...

• Atomun parçacıklarının işlevlerini sıralama

UZAMSAL • Atom ve atomu

oluşturan parçacıkların yerine geçecek semboller bulma

• Renkli şekillerle gösterme Resim yapma

SOSYAL • Sosyal oyunlar • Grupla kart oyunları • Sınıfta atom ve

parçacıklarıyla ilgili rol dağıtma

HEDEF

Atomun Yapısı ve

Atom Parçacıklarının İşlevi

BEDENSEL

• Atom oyunu oynama • Atom ve yapısı ile ilgili

drama düzenleme • Öğrencilerin sırtlarına

farklı atom yapısını gösteren şekiller çizme

ÖZEDÖNÜK

• Eğer bir atom olsaydınız...

MÜZİKAL • Atom ve atom

parçacıkları için müzikal bellek destekleyiciler

Çoklu zekâ kuramına göre ders plânı

SINIFTA ÇOKLU ZEKÂYI GELİŞTİRMEK İÇİN UYGULANABİLECEK ETKİNLİKLER

Dil Zekâsı

Mantık/ Matematik

Zekâsı

Görsel/Uzamsal

Zekâ

Müzikal Zekâ

Bedensel

Zekâ

Sosyal Zekâ

Öze dönük Zekâ (intrapersonal

- hikaye-dergi okuma, - yazma, - konuşma, - araştırma, - diyalog - sunum yapma - dinleme, - yüksek sesli okuma, - drama yapma

- problem çözme, - tangramlar, - geometri, ölçme, - sınıflama, - kestirme, - mantık oyunları, - veri biriktirme, - deney yapma, - yap bozlar - eleştirel düşünme - sıralama

- kartlar, - grafik okuma, fotoğraflar, - görsel benzetim ve yap bozlar, - üç boyutlu deneyler, - boyama, - karikatürleştirme, - hikaye haritası yapma, - desenleme, - zihin haritası yapma, - renk ve semboller kullanma

- şarkı söyleme, - ritim tutma, - mırıldanma, - tempo tutma, fon müziği, kullanma, - enstrüman çalma

- faaliyetler yapma, - yaratıcı hareketler bulma - elle yapılan deneyler, - vücut dili kullanma - fiziksel eğitim aktiviteleri, - drama

- kooperatif öğrenme, - paylaşma, - grup çalışması, - takım öğretimi, - tartışma, - kulüp kurma, - beyin fırtınası yapma

- bireysel çalışma, - bireysel projeler, - bireysel sorumluluk alma - bireysel okuma, - kendine güven faaliyetleri

BİLGİSAYAR DESTEKLİ FEN ÖĞRETİMİ

Yeni bir çağa girmek üzereyiz. Önümüzde uygarlık tari-hinin en önemli yüzyılı uzanıyor; akıllara durgunluk veren tekno-lojik yenilikler, benzeri görülmemiş ekonomik olanaklar, şaşırtıcı siyasal reformlar ve kültürel bir yeniden doğuş dönemi. Eşiğinde bulunduğumuz dönemi geçmiş dönemlerden ayrı kılan, bizi 2000 yılına ulaştıracak olması.

Bu görkemli, simgesel tarih noktası, yüzyıllardan beri hep gelecekteki bir zaman olarak görüldü ve bu noktaya gelindi-ğinde neler yapılacağı konuşuldu. Gelecek yıl ise söz konusu noktaya ulaşmış olacağız. 21. yüzyılın insan profili değişmiştir. Bilgiye ulaşabilen, bilgiyi kullanabilen ve üretebilen bireylere başka bir deyişle bilgiyle iletişim kurabilen bireylere olan ihtiyaç artmaktadır. Bilişim teknolojisine dayalı olarak şekillenmekte olan bilgi toplumunun temel özelliklerinden birisi sanayi toplumunda ön plânda olan “maddi ürünler” yerine, bilgi toplumunda,bilişim teknolojisi sayesinde bilgi üretimi önem kazanmaktadır. Böy-lece bilgi toplumunun sürükleyici gücü bilişim teknolojisinin ürünü olan bilgidir. Bilgi toplumunda bilginin temel özellikleri, sürekli üretebilmesi ve artış göstermesi; iletişim ağları içinde taşınabilir; bölünebilir ve paylaşılabilir olması ile emek, sermaye ve toprağı ikame edebilmesi şeklinde özetlenebilir. Kurulan iletişim ağı ile bilgiye ulaşım, aşırı boyutlarda hızlanmakta ve kolaylaşmaktadır. Bunun için bir iletişim ağı alt yapısı gerekli olup, bu ağ, araştırma merkezlerine, data bank-lara bağlı olmaktadır. Bilgi toplumunun iletişim alt yapısı, belli merkezlere bağlı nokta-ağ-sistemi ve ağ sistemlerinden oluşa-caktır. İletişim ağ sistemlerinin hem data banklara ve araştırma merkezlerine hem de bireysel bilgisayarlara bağlı olması, bilgi üretiminin; bilişim teknolojisi sistemi içinde gerçekleşmesini sağlayacaktır. Hızlı bir değişim yaşamaktayız. Bu değişimin kaçınılmaz sonucu olarak da öğretim ortamında bizi bilgiye ulaştıracak, bilgiyi kullanabilmemizi ve yayabilmemizi sağlayacak her türlü aracı kullanmak zorundayız. Çevre ile iletişim kurabilmemizin yolu artık buradan geçmektedir. Bunun sonucu olarak, bugün gerekli olan beceriler için öğretim programlarının ve yöntem-lerinin değişmesi gerekmektedir. Çünkü bilgi teknolojileri kültürü ve ekonomiyi zorlayan bir güç olmuştur. Bu nedenle teknoloji ile öğretim programının birleştirilmesi gerekmektedir. Her tarihsel sürecin en önemli karakteristik özelliklerini simgeleyen bir ortak motifi bulunmaktadır. O dönemler, genel-likle bu motiflerle hatırlanmaktadır. Bilgi toplumlarında da bilgi-sayarlar bu motifi oluşturmuş, bizi bilgiye ulaştıran en etkili araç olmuştur. 90’lı yıllarda da INTERNET bilgi teknolojilerinin yay-gınlaşmasını sağlayan, kültürel, siyasal, ekonomik bütün alan-ları ilgilendiren geniş

bir çerçeveye sahip olmuştur. Bilgi toplu-munu oluşturmada en önemli aktörlerden biri hâline gelmiştir. daha önce hiçbir toplumsal süreçte olmadığı kadar demokratik olan INTERNET, aynı zamanda insanları katılıma teşvik eden etkileşimli (interaktif) yapısıyla geliştirici bir özellik taşımaktadır. INTERNET bilgiye kolay, ucuz, hızlı ve güvenli ulaşma-nın ve de onu paylaşmanın günümüzdeki en geçerli yoludur. İnternet, bize bir çok eğlenceli ve ilginç olanaklar sunar. Bu ola-nakları kısaca aşağıdaki şekilde açıklayabiliriz. Elektronik Posta: En çok bilinen ve kullanılan INTERNET uygulaması elektronik posta (e-mail)’dir. Elektronik posta ile dünyanın her yanındaki kullanıcılara mesaj gönderip onlardan mesaj alabilirsiniz. e-mail göndermek için alıcının e-mail adresini bilmeniz yeterlidir. Bunlar arkadaşlarınız, meslektaş-larınız, aile bireyleriniz ve hatta internette tanıştığınız kişiler olabilir. Elektronik posta mesajlarının ulaşması INTERNET’in de yoğunluğuna bağlı olarak 15 dk. ile 2 saat arasında sürer. Birçok sınıf projesinde elektronik posta kullanılarak, diğer okullardaki öğretmen ve öğrencilerle bilgi paylaşılabilir. Bunun yanı sıra tartışma gruplarına katılınabilir. Bugün internet üze-rinde eğitimciler için bir çok tartışma grubu bulunmaktadır. Örneğin; ilköğretim ve ortaöğretim öğretmenleri için Kidsphere bulunmaktadır.

World Wide Web(WEB, WWW, 3W): Dev bir bilgi hazinesi içeren ve grafik tabanlı olduğu için kullanması basit olan bir INTERNET sistemidir. INTERNET’e bağlı olan bilgi-sayarlarda doküman , resimler, müzik, animasyon ve video görüntülerinin birleştiği sayfaları içeren hizmettir. Bir sayfası ile bir kitaba, müzedeki bir sergiye gidebiliriz. Öğretmenler ve öğrenciler için önemli bir bilgi kaynağıdır. Web ile INTERNET aynı değildir. Web size kendi bilgilerinizi de girmenizi sağlayan bir kaynaktır.

Bu bölümde size ziyaret edebileceğiniz ilginç Web sitelerinin adresleri verilmiştir. İnternet üzerinde arama yapmak için; Alta Vista (Çok güçlü bir tarayıcı) http://www.altavista.digital.com Yahoo ! (en ünlü internet dizini) http://www.yahoo.com Virtual Library(Web siteleri ile ilgili geniş bir arşiv) http://www.w3.org/hypertext/DataSources/bySubject/Overview.html Point Communication (Belirli bir konuyla ilgili Web sayfalarını bulmak için kullanabileceğiniz araç) http://www.opentext.com.8080

Deja News(Haber grupları makalelerini aramak için) http://www.dejanews.com Stars and Galaxies(Bir multimedia CD-ROM’dan alınma uzayla ilgili geniş bilgiler) http://www.c3.lanl.gov National Space Science data Center(Bu sitede bir fotoğraf galerisi ve uzayla ilgili arşivler yer alıyor) http://nssdc.gscf.nasa.gov

Öğrenciler İçin On Harika Web Sitesi

Her yaştan çocuklar bu sayfaları ziyaret etmekten zevk alacaklardır. http://gagme.wwa.com Bu sayfa kişisel interaktif hikaye kitapları ve bazı harika

interaktif oyunlar içermektedir. http://www.kidscom Ontario Bilim Merkezi’nin gençler için Hot Web Rehberi Okul çocuğu etkinlikleri ve Bilgisayar Klüplerine bağlan-tıları içerir.

http://ww.npac.syr.edu/textbook/kidsweb

Öğrenciler için ders kitapları http://www.clarck.net/pub/journalism/kid.html Çocuklar için dijital kütüphane. Referans kaynakları, öğrenim aktiviteleri

hatta çocukların keyif alacakları interaktif oyunlar. http://www.osc.on.ca/kids.html Çocukların ve ailelerin zevk alacakları 69 site. Dinosour’s Hall ve The Bug

Club’a bir göz atın. http://www.infomall.org/kidsweb/biology.html

Aylık avuç dolusu favoriler, bilim haberleri, ayın okulu ve bulmacalar. Öğretmenlerde bu siteyi ziyaretten hoşlanacaklardır.

http://sln.fi.edu.qanda/qanda.html Kendinize bir eş bulun, haftalık hikayeye katılın.

http://www.woodwind.com Biyoloji ve Hayat Bilgisi Çocukları

Kurbağa incelemesi, insan kalbinin ele alınması veya bazı virüslere yakından bakış. http://www.ot.com.80/kidstuff/home/html Orta derecelerdeki çocuklar için elektronik dergi http://www.wood.cs.ucf.edu/

Siber çocuk hikayeleri ve çocukların yaptıkları sanat çalışmaları

Öğretmenler İçin Web Siteleri

Aşağıdaki liste sizler için faydalı olduğunu düşündüğümüz bazı internet

bağlantılarını içermektedir.

http://qest.arc.nasa.gov/ NASA K-16 internet . İnteraktif projelere bağlantılar http://192.239.146.18/ Her çeşit fen dersi için harika etkinlikler http://cs.ubc.ca/nest/egems/home.html Fen ve matematik alanında elektronik eğitsel oyunlar http://george.lbl.gov/ITG.hm.pg.docs/Whole.Frog.html Bilgisayar destekli 3 boyutlu görüntüleme kullanılarak bir kurbağanın

incelenmesi.

http://sln.fi.edu/TOC/bioscihtml İlköğretim öğretmenleri ve öğrencileri için anatomi dersi http://golgi.harvard.edu/biopages/all.html İnternetteki biyoloji kılavuzu http://www.bocklabs.wisc.edu/Welcome.html Virüslerle ilgili resimler, makaleler, bilgiler

http://www.holo.com/holo/gram.html Fizik araştırmaları için başvurulacak bir site

http://www.csc.fi/lul/chem/graphics.html Moleküller ve diğer kimya yapıları ile ilgili resimler, animasyonlar

http://www.nucphys.nl/www/pub/nucphys/npe.html

Nükleer fizik yayınları

İnternet sayesinde aklınıza gelebilecek her konuda bilgi edine-bilirsiniz. Gazeteleri, dergileri, akademik yayınları, hükümet belgelerini, televizyon programları dökümlerini ünlü söylevleri tarayabilirsiniz. Bu bilgileri kendi bilgisayarınıza aktarabilir, kendi bilgisayarınızdan da internet erişimi olan başka bir bilgisayara aktarabilirsiniz.

Ders Plânı Adresleri İnternette ders planları için adres veya site ararken kullanabileceğiniz bazı anahtar kelimeler ve adresler verilmiştir. Adresler ve anahtar kelimeleri giderek uluslar arası bir dil olması anlamında İngilizce girmeniz size daha kolay ve daha kısa sürede veri sağlayacaktır. Böylece daha çok bilgiye daha kısa sürede ulaşabilirsiniz.

Anahtar Kelimeler

Link to Learn (Öğrenmeye Link-Bağlantı) Classroom Connect Lesson Plan Database(Sınıf Bağlantılı Ders Plânı Veri

Tabanı) AskERIC Lesson Plân (Eğitim Araştırmalarına dayalı Ders Plânı) Explorer Math & Science Plans (Matematik ve Fen Plânları) Lesson Plans / Classroom Activities (Ders Plânları / Sınıf Etkinlikleri)

İNTERNET PROJELERİ İnternet projeleri hazırlarken 1. Öğretim amaçlarını göz önüne alınız. Öğrencilerinizin ne yapmasını

istiyorsunuz. Öğrencilere hangi becerileri (eleş-tirel düşünme, problem çözme, araştırma, inceleme, bilimsel yöntem sürecini kullanma vb.) kazandırmayı planlıyorsunuz.

2. Farklı İnternet Projelerini tanıyınız.

A. Farklı Kurum ya da Kişilerle İşbirliği Projeleri • Posta arkadaşı (Keypals) • Global sınıflar • Bir uzmana sor (Ask an Expert Service) • Elektronik rehberlik (Electronic Mentoring) • Video Konferans (Video Confererencing)

B. Bilgi Toplama Amaçlı Projeler

• Veri transferi

• Elektronik yayınlar (WWW)

C. İşbirlikli Problem Çözme Projeleri • Yarışmalar • Bilgi Kaynakları

3. On line projelerini tanıdıktan sonra öğretim prog-ramınızdaki amaçları yeniden gözden geçiriniz ve projenizin konusunu, aracını ve türünü belirleyiniz.

4. İNTERNET Proje Şablonu oluşturunuz. İNTERNET PROJE ŞABLONU

Projenin Başlığı:_____________________________________________________________________________________________________________________

Proje başlığı meslektaşlarınızla ve öğrencilerinizle tartışarak, çarpıcı bir isim bulabilirsiniz. Ör: Bir Uzma-na Danışın ya da Genç Mucitler gibi

Tanımı:_____________________________________________________________________________________________________________________

Başkalarıyla kolaylıkla iletişim kurabilmek için projeni-zin kısa bir tanımını yapınız)

INTERNET’te Duyurma Plânı:_______________________________________________________________________________________________________________________

İş birliği yapmak için göndereceğiniz posta adresleri, haber grupları ve WEB sitelerini belirleyiniz.

Eğitsel Amaçlarınız:_________________________________________________________________________________________________________________

Öğrencilere hangi davranışları/becerileri kazandıra-cağınızı belirtiniz.

İş Birliği Yapacağınız Meslektaşlarınız ve Öğrencileriniz:_____________________________________________________________________________________________________________

Projeye okulunuzda kimler katılacak? Disiplinler arası bir çalışma mı olacak?

Proje Koordinatörü:________________________________________________________________________________________________________________

İletişim kurmak için bir kişiyi proje koordinatörü olarak belirleyin.

Projeye Katılacak Öğrenci Sayısı:______________________________________________________________________________________________________________________

Projeye kaç öğrenci katılacak? Rol dağılımı ne olacak? Öğrencilerin isimleri?

Araç ve Gereçler:____________________________________________________________________________________________________________________

Ne tür İNTERNET araçlarına (e- mail, web) ihtiyacınız var. Projeye katılacak öğrencilere İNTERNET’in Tüm olanakları sunulabilecek mi?

Zaman Çizelgesi:___________________________________________________________________________________________________________________

Projenizin başlama ve bitiş tarihlerini belirleyin.

İNTERNET Dışı Etkinlikler:___________________________________________________________________________________________________________________

Veri toplama, mülakat, rapor yazma gibi etkinliklerin gerçekleştirilmesinde rol dağılımı yapınız.

İNTERNET Etkinlikleri:__________________________________________________________________________________________________________________

İNTERNET’te ne tür etkinliklerin yer alacağını, proje-ye katılacak öğrencilerin İNTERNET’İN nasıl kulla-nacaklarını belirleyiniz.

İNTERNET Siteleri:_____________________________________________________________________________________________________________________

Proje için gerekli olan adresleri önceden belirleyiniz ve öğrencilere veriniz.

Son Etkinlik Raporları:___________________________________________________________________________________________________________________

Öğrenciler raporları katılımcılara elden mi dağıtacak, yoksa İNTERNET aracılığıyla mı yaygınlaştıracaklar?

Başarının Değerlendirilmesi:____________________________________________________________________________________________________________

Öğrencileriniz kendilerinden neler beklendiğini bili-yorlar mı? Proje raporlarını sunacaklar mı? Bir proje bülteni hazırlayacaklar mı? Bunları belirleyen bir ölçütler listesi hazırlayın.

5. Projenin başlama ve bitiş tarihlerini belirleyin ve katılımcılara yeterli zamanı verin.

6. Projenizle ilgili meslektaşlarınızın ve öğrencilerinizin görüşünü alın böylece projede karşılaşacağınız güçlükleri ortadan kaldırabilirsiniz. 7. Projeye katılacak öğrencilere projeye başlamadan önce bir eğitim verin ve

onları projenin bir parçası olarak kabul edin. 8. Proje sonunda proje sonuçlarını diğer katılımcılarla paylaşın.

Öğrencilerinizden projenin özetini, ne yaptıklarını ve ne öğrendiklerini yazmalarını isteyin.

INTERNET’İN ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİLERE KATKILARI

1. INTERNET ile bir çok materyali ücretsiz olarak sınıfı-nıza getirerek, ortamı zenginleştirebilirsiniz.

2. Dünyanın her köşesindeki bilgiye ulaşma olanağı, öğ-rencileri kitapların sınırlılıklarından kurtaracaktır. Yeni Zelan-da’daki bir volkanik patlamayı izleyebilir, müzedeki dinozorları görebilirler. Böylece öğrenme yalnızca 8.30 –

15.00 arasında sınıf ortamında oluşmamakta, zaman ve mekan sınırı ortadan kalkmaktadır.

3. INTERNET‘teki kaynaklar eğitimcilere yeni öğretim ortamları sağlamış teknolojinin entegrasyonu öğretmenlerin bireysel öğretim sitillerini etkilemiştir.

4. INTERNET okulu ve okul dışını (veliler, diğer okullar) birbirine yaklaştırmıştır.

5. INTERNET projeleri ile ulusal ve uluslararası bir çok okulla işbirliği yapılabilir.

6. Öğrenciler telekomünikasyon aracılığı ile dünyada fark-lılık yaratabilir, küreselleşen dünyaya katkılarda bulunabilirler.

Bilgisayar Destekli Fen Öğretimi Yaklaşımına Göre Bir Öğretim Ders : Fen Bilgisi Konu :Kalbimiz Materyaller :

• İnsan Vücuduna Yolculuk CD’ si • Bilgisayar

Dikkati Çekme: Ders öncesi öğrencilerin “İnsan Vücuduna Yolculuk CD’ sine girmelerini sağlayınız.

İŞLEM BASAMAKLARI • Sistem tarayıcısı bölümüne buradan da ‘Vücut Denilen Makine”

bölümüne girmelerini sağlayın. • “Kalbimiz hangi sıkılıkta atar?” sorusunun üzerine gelerek fare ile

tıklamalarını isteyin. • Öğrencilere yeterince zaman veriniz. • Konu ile ilgili bölümlere öğrencilerin girmesini isteyiniz. • İhtiyaç gösteren öğrencilerin sorularını cevaplayınız ve gerekli rehberliği

sağlayınız.

• Merkezi sistemle –var ise- öğrenci bilgisayarlarını sürekli kontrol ederek her yanlış adımda öğrencilerinizi uyarınız.

Değerlendirme: 1. Öğrencilere yeterli zaman veriniz. 2. Konu ile ilgili hazırlanmış soruları öğrenciler cevap-landırır. 3. “Konu ile ilgili topladığınız bilgileri bilgisayarda yazıp resimlerle

süsleyiniz. Bilgisayar ortamında bir sunum hazırlayınız” şeklinde öğrencilerin bir değerlendirme çalışması yapması istenir.

• Paket Program: Hazırlanmış paket sorularda öğren-cilerin karşısına çeşitli soru maddeleri çıkar. Öğrenci doğru yanıt verdikçe bir sonraki soruya geçilir. Öğrencinin verdiği her yanlış soru için soru tekrar sorulur. Bu programın yapısına göre ayarlanan sıklıkta yenilenir. Yanlış cevabı içeren konu özeti öğrenciye tekrar verilir ve öğrenci bu konuya tekrar çalışır ve soru yenilenir. Öğrenci soruya tekrar cevap vererek bir sonraki soruya geçer.

• Bu örnek sabit değildir. Program yapısı değişiklik gösterebilir. Piyasada değişik dersler için değişik eğitim CD’leri hazırlanarak satılmaktadır.

FEN ÖĞRETİMİNDE AÇIK SINIFLAR Açık sınıf kavramı uzun yıllardır değişik şekillerde eğitim

ortamlarında ortaya çıkmasına rağmen bir yaklaşım olarak benimsenmesi yenidir. Açık sınıflar duvarsız sınıflar olarak da anılmaktadır. Böyle bir sınıfta değişik yaş gruplarında değişik gelişim düzeylerinde-öğrenciler birlikte ders alabilirler. Plânlan-ması ve öğrenci başarılarının takip edilmesi zor gibi görünse de öğrenciyi bağımsız ders çalışma, iletişim, yaparak yaşayarak öğrenme, kendi hızına göre gelişim imkanları vermesi açısın-dan önemlidir.

Bir açık sınıf modelinde öğrenci gelişimleri farklı olsa da

öğrenciler aynı konu üzerinde çalışabilirler. Öğrenme ve öğre-tim; doğanın içinde ya da konu alanı ile ilgili bir gerçek eğitim ortamında bir çok dersle ilgili etkinlikleri içerecek şekilde düzen-lenir. Örneğin bir öğrenci Sosyal Bilgiler dersi için Osmanlı uygarlığı konusunda Osmanlılar Döneminden kalan tarihi bir köprünün altında ders işlerken diğer taraftan doğa ile ilgili bir

şiiri okuyarak Türkçe dersinde bu şiir ve yapısı hakkında tartışır; resim dersinde bu köprünün resmini yapabilir.

Açık Sınıf Yaklaşımına Göre Bir Ders Planı Örneği

Ders : Fen Bilgisi Ünite : Canlılar Dünyası Konu : Canlı ve Cansız Varlıkların Özellikleri Hedef :Canlı ve Cansız varlıkların özeliklerini kavrayabilme Davranışlar :

• Canlı ve cansız varlıklara örnek verme • Verilen seçenekler arasından canlı ve cansız varlıkları

ayırt etme • Canlı ve cansız varlıkların benzerliklerini ve

farklılıklarını söyleme Materyaller: • Renkli kağıtlar • Boya kalemleri • Ders kitapları İŞLEM BASAMAKLARI 1. Öğrencilerinizin konuya dikkatini çekmek için onları kıra gezmeye

götüreceğinizi söyleyin. 2. Gezi alanına geldiğinizde öğrencilerinizden çevrede gördüklerinin

resmini çizmelerini isteyin.(Resim) 3. Çevrede gördükleri ve resmettiklerini listeleyin. 4. Listenizde örneğin; taş, dağ, çiçek, karınca, böcek vb. olsun. 5. Çevrede gördüğü herhangi bir öğeyi(taş, böcek vb) betimlemelerini

isteyin-Bu öğenin tüm özelliklerini ayrıntılı olarak betimlesinler-.(Türkçe) 6. Yazım kurallarını birbirlerine defterlerini verdirerek değerlendirin.

Hataları düzeltin.

7. Yazılanları okuyarak buradan o varlıkla ilgili özelliklere gidin. 8. Öğrencilerinize canlı ve cansız varlıkların ortak ve farklı noktalarını

buldurun.(Fen) 9. Listenizdeki varlıklarla canlı ve cansız varlıkların özellik-lerini iki ayrı

sütunda yazarak birleştirin. 10. Varlıkların ortak özelliklerini bir venn şemasında nasıl gösterdiklerini

öğrencilerinize hatırlatarak, öğrencilerinizin doğa-da elde ettikleri kümede yer alan varlıkları ortak özelliklerine göre gruplamalarını isteyin ve neden onların aynı grupta yer aldığını sorun (Venn Şeması-Matematik)

11. Doğada gördükleri hayvan, bitki ve diğer varlıkların tak-litlerini yapmalarını isteyerek öğrenciler için eğlenceli bir oyun alanı yaratabilirsiniz (Beden Eğitimi).

12. Öğrencilere bir koleksiyon oluşturmalarını tavsiye ede-bilirsiniz ve bu koleksiyonu bir farklı derste ders materyali olarak kullanabilirsiniz.(yaprak koleksiyonu/canlılar Dünyası-Bitkiler)

Değerlendirme:

Açık sınıf modelinde değerlendirme bireysel ve grup

etkinliklerine yönelik olabilir. Öğrencilere ev ödevleri, araş-tırma ve incelemeye, gözleme dayalı çalışmalar, projeler verilebilir.

FEN ÖĞRETİMİNDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme dar anlamıyla, bir niteliğin sayısallaştırılması de-

mektir. Daha geniş anlamda ölçme, insanların, olayların veya eşyanın belirli bir niteliğini gözleme ve gözlem sonuçlarını sayı veya sembollerle ifade etme işlemidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak, bireyin ölçülen nitelikleri hakkında bir değer yargısına ulaşma sürecidir. Ölçme ve değerlendirme. öğretim etkinliklerinin tamamlayıcı bir parçasıdır. Eğitimde ölçme ve değerlendirme, bir çok eğitim kararı değerlendirme sonuçlarına dayandırıldığı için gereklidir. Öğrencileri başarıları-na göre sınıflamak, yarışma veya sıralama ile bir öğretim programına öğrenci seçmek, öğrenci başarısına ve diğer değiş-kenlere bakarak bir programı veya eğitim durumunu değerlen-dirmek. ölçme ve değerlendirmenin kullanıldığı birkaç yere örnektir.

Öğretmen, amaçlanan davranışların öğrenilip öğrenilme-diğini, öğrenildiyse ne mükemmellikte öğrenildiğini sık sık yok-lamak zorundadır. Fen programlarındaki yenilikler, fen dersle-rinin tüm okul programı içindeki yerinde, derslerin genel ve özel amaçlarında, ders konularının seçiminde, öğretim stratejilerinde kendini açıkça hissettirmektedir. Programlarda yer alan büyük değişiklikler, bu derslerde kullanılacak ölçme ve değerlendirme yöntemlerine de farklı yaklaşımlarla değinilmesini gerektirmiştir. Örneğin, öğrencilerde geliştirilmesi beklenen davranışların çeşitliliği, konuların ele alınışı, öğretim stratejilerinin farklılığı, ölçme ve değerlendirme yöntemleri arama, öğretmene yardımcı ölçme araçları geliştirme çabaları içine girildi.

Modern fen programlarının amaçlarını “klasik“ diye adlandırılan eski

programlardan ayıran en önemli noktalardan biri, modern programlarda bilginin “hazır” verilmemesi, öğrenci-nin kendi gayretiyle, bir bilim adamı gibi çalışarak bilimin ilke ve genellemelerine ulaşmasının hedef alınmasıdır. Öğrencinin bilim adamının kullandığı ölçme, gözlem, veri toplama, verileri analiz edip sonuç çıkarma, hipotez kurma, hipotezleri çeşitli yöntemlerle yoklama, deney düzenleme ve deneylerden sonuç çıkarma, model ve teori kurma, teorilerin doğruluğunu yoklama gibi teknikleri öğrenmesi ve bu işlemler için gerekli becerileri kazanması istenir. Hatta programın asıl amacı, fen bilimlerinin içeriğini öğretmek değil, kasıtlı seçilmeli bu içeriği, bu yöntem-lerle öğretirken öğrencide “bilimsel davranış ve tutumları” geliştirmektir.

Hedef böyle ise öğrencilerin bu hedeflere erişip eriş-mediği nasıl

yoklanacaktır. Bilginin kazanılmış olması, başka yolardan da bilgi kazanılacağı için onunla birlikte bilimsel süreç becerilerinin de kazanıldığını göstermez. Bu nedenle kazanıl-ması hedeflenen bilimsel süreç becerilerinin ayrıca yoklanması gerekir. Programda bilimsel süreç yaklaşımı kullanılmamış olsa bile, hedef alınan öğrenci davranışlarının çeşitliliği, öğrenmenin yoklanmasında çeşitli ölçme yöntem ve araçlarının kullanılma-sını gerektirir. Öğretmenin bu araçlara sahip olmaması ya da teknikleri bilmemesi, program hedefleri arasında bulunan bazı davranışların ölçülemediği için değerlendirmede dikkate alınma-masına ve öğretimde önemsenmemesine yol açar. Duyuşsal alan davranışlarının çoğu böylece geçiştirilir

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE GELENEKSEL YAKLAŞIM Fen Bilgisi dersinde ölçme ve değerlendirme etkinlikleri en genel olarak

aşağıdaki gibi sıralanabilir:

-Fen bilgisi dersinin amaçları analiz edilerek hedefi oluş-turan öğrenci davranışlarını belirlemek,

-Gözlenip ölçülecek kritik davranışları belirlemek, -Ünite sınav planı ve belirtke tablosu hazırlamak, -Kritik davranışların gözlenip ölçülmesinde kullanılacak ölçme araçları

hazırlamak,

-Ölçme araç ve yöntemlerini uygulayıp puanlamak, -Elde edilen ölçümleri uygun bir ölçütle karşılaştırarak, öğrenci başarısına

ilişkin değer yargılarına ulaşmak, -Değer yargılarına dayanarak öğrenciye uygulanacak öğ-retim işlemleri

hakkında karar vermek. Eğitimde öğrenci başarısı birçok amaçla ölçülüp değerlen-dirilir. Amaçlar

çeşitli olduğu için birçok değerlendirme türü orta-ya çıkar. Bunlar en genel olarak üç ayrı amaca hizmet etmek üzere gözlenip ölçülecek kritik davranışları belirlemek,

-Ünite sınav planı ve belirtke tablosu hazırlamak, -Kritik davranışların gözlenip ölçülmesinde kullanılacak ölçme araçları

hazırlamak, -Ölçme araç ve yöntemlerini uygulayıp puanlamak, -Elde edilen ölçümleri uygun bir ölçütle karşılaştırarak, öğrenci başarısına

ilişkin değer yargılarına ulaşmak, -Değer yargılarına dayanarak öğrenciye uygulanacak öğ-retim işlemleri

hakkında karar vermek. Eğitimde öğrenci başarısı birçok amaçla ölçülüp değer-lendirilir. Amaçlar

çeşitli olduğu için birçok değerlendirme türü ortaya çıkar. Bunlar en genel olarak üç ayrı amaca hizmet etmek üzere;

-Hazır bulunuşluk düzeyini belirleme amaçlı ölçme ve değerlendirme faaliyetleri

-İzleme amaçlı ölçme ve değerlendirme faaliyetleri, düzey belirleme amaçlı ölçme ve değerlendirme faaliyetleridir.

Ölçme ve değerlendirme faaliyetlerinde geleneksel yakla-şımda, kağıt-kalem

testi de denilen az sayıda açık uçlu soru-lardan oluşan klasik sınavlar ile çok sorulu, çoktan seçmeli, eşlemeli, boşluk doldurma veya doğru-yanlış tipinde sorulardan oluşan test tipinde sınavların uygulanması söz konusudur. Ancak fen bilgisinde kazandırılması hedeflenen davranışlar in-celendiğinde sadece geleneksel yaklaşımdaki sınavların uygu-lanması yeterli görülmemektedir.

FEN ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR ETKİNLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Fen derslerinde öğrenci başarısını ölçme güçlüklerinin en büyüğü,

öğrencilerin Laboratuvar çalışmalarında hedef alınan davranışların ölçülmesinde görülmektedir. Doğayı sistemli bir biçimde gözlem ve incelemeye tabi tutmak, doğal olayları laboratuvara getirip denemeye konu etmek, fen bilimlerinin ken-di yönteminin önemli bir parçasıdır. Fen bilimlerinde laboratuvar çalışmaları, diğer deneysel yöntemler, doğa olaylarını yerinde ve zamanında gözleyip ölçme ve benzerleri önemli bir yer tutar. Bu tür deneysel çalışmalar, fen programlarının bir parçası olarak okullara girer. Öğrenciye deney yaptırmadaki amaçlar-dan biri. öğrencinin bir takım beceriler kazanmasını sağlamaktır. Ölçü araçlarını

kullanabilmek, bazı Laboratuvar araçlarını onar-mak ve ya yapmak gibi beceriler bir çok eğitim programının hedeflerindendir. ayrıca temizliğe dikkat etmek, ekonomik davranmak, kazalara karşı tedbirli olmak da hedefler arasında sıralanır. Bu tür davranışları ölçmenin en iyi yolu, öğrenciyi göz-lemek, davranışın doğruluk ve mükemmelliğine puan vermektir.

Laboratuvar etkinliklerinin amaçları; • Bilgi kazanmak, • Deneysel yöntemleri öğrenmek, • Özel ve genel zihinsel yöntemleri geliştirmek, • Psikomotor beceriler geliştirmek, • Duyuşsal davranışların gelişimine yardım etmek, olarak açıklanabilir. Öğrencinin laboratuvar çalışmalarının değerlendirilmesin-de; • Öğrencilerin laboratuvar davranışlarını tespit ediniz, her öğrenci için kısa

notlar tutunuz. • Öğrencinin sınıf tartışmalarına katılmasını ve katkısını çok kısa not veya

sembollerle saptayınız. • Öğrencilerin laboratuvar defterlerini belirli aralıklarla inceleyip doğruluk

ve düzenlilik boyutlarına puan veriniz. • Her biri 5-10 dakikada cevaplandırılabilecek kısa cevap-lı yazılı

yoklamalar yapınız. • Programın bir parçası olarak hazırlanmış olan labora-tuvar testlerini

uygulayınız. ETKİNLİK : Aşağıda laboratuvarda ya da sınıfınızda yürüttüğünüz

deneysel bir çalışmada öğrencilerinizin perfor-manslarını değerlendirebileceğiniz örnek bir çalışma verilmiştir.

Davranışlar

Yok (0)

Zayıf (1)

Orta (2)

İyi (3)

Çok iyi (4)

1.Prepat hazırlama 2.Mikroskoba yerleştirme 3.İşık ayarı 4.Objektif seçme 5.Görüntü ayarı 6.Görüntüyü kaydetme 7.Bakım ve temizlik

ETKİNLİK:Aşağıda verilen örneğe benzer bir çalışma ile; gözlem yoluyla öğrencilerin elde ettiği bilgileri yorumlama dav-ranışlarını değerlendirebilirsiniz.

1. Ayın şeklini bir ay boyunca gözleyerek, gözlem sonuç-larınızı aşağıdaki forma kaydediniz.

2. Bu gözlem sonuçlarınıza bakarak aşağıdaki soruları cevaplayınız. • Ayı her akşam gördünüz mü? • Hangi akşamlar göremediniz, sizce görememenizin nedeni nedir? • Ayın şekli bir ay boyunca aynı mıydı? • Bir ay boyunca Ay kaç şekilde görülmüştür? • Ayın her bir şeklini kaç gün gözlediniz? Ay kaç günde bir şekil

değiştirmektedir?

FEN ÖĞRETİMİNDE PORTFOLİO DEĞERLENDİRME

Öğrencilerin çalışmalarının en iyi şekilde değerlendirilmesini sağlar. Bir teste benzemez, çünkü öğrenci başarısını tek bir açıdan değerlendirmez. Bir süreç içerisindeki gelişmeleri değer-lendirir. Bir portfolio aynı zamanda;

• Öğrencilerin kendileri hakkındaki görüşlerini, katılmayı düşündükleri

belli bir alandaki çalışmalarını gösterir. • Öğrencilerin aile üyeleri ile yaptıkları çalışma ile ilgili daha iyi bir

iletişim kurmalarını sağlar. • Öğrencilerin çalışmalarının değerlendirilmesi aşamasın-da onların

katılımı ile onları teşvik eder. • Eğitim programı ve öğretimin değerlendirilmesi için bir araç sağlar.

Öğrenciler okul dönemi boyunca bir çalışma portfoliosu hazırlayabilirler. Bu

aşamada bir öğretim rehberinin portfolioya eklenmesi önerilir. Günlük kullanımda ise öğrenciler kendi gelişimlerini ve gözlemlerini fen defterlerine kaydederler. Her bölümün sonunda öğrencilerin kendilerini değerlendirmeleri için değerlendirme sayfası konulabilir. Bu aynı zamanda öğrenci-lerin zaman içerisindeki gelişimlerinin değerlendirilmesini gös-terir. Bir iki ünitenin bitiminde yada belli bir zaman periyodu sonunda öğrenciler portfolio içine ne koyduklarını değerlendir-meli, ekleyeceklerini eklemelidir. Portfolio içindeki maddeler dikkatle seçilmelidir. Sunulacak bir portfolio içerisinde istenen çalışmaların örnekleri vardır .Aynı zamanda yaratıcı çalışmalar, deneysel veriler, orijinal modeller, hikayeler, makaleler gibi çalışma ürünleri de yer alabilir. Bir sınıf portfoliosu bütün öğren-cilerin kendilerinin gerçekleştirdiği çalışmaların bir yansıması ve organize edilmiş bir koleksiyonudur.

Bir fen portfoliosu öğrencilere çalıştıkları alanla ilgili seçme, organize etme ve değerlendirme gibi becerileri kazan-dırır. Fen portfoliosu içerisindeki değerlendirme kağıdı öğrenci çalışmalarının gelişiminin nasıl değerlendirileceğini gösterir. Fen portfoliosu için hazırlanan günlük öğrencilerin çalışmaları üzerinde değişim yapmaları ve yazı yazmalarını sağlar. Öğret-men tarafından hazırlanan rehber öğrencilerin portfolionun ne olduğunu anlamalarına, kendi portfolioları içerisinde ne yapma-ları gerektiğini kavramalarına yardımcı olur. Bu rehberde özel-likle öğrencilerin sayfalar dolusu çalışmalar hazırlamaları yerine nitelikli çalışmalar hazırlamaları gerektiğini vurgulayın.

Öğrencilerinizin portfolio çalışmalarını değerlendirmek için uygun zamanı öğrencilerinizle birlikte kararlaştırın. Bu her incelemenin sonunda bir iki dakika olabilir. Öğrenciler kendi çalışmalarını değerlendirebilir. Böylece öğrenciler kendi çalış-maları hakkında bir yargıya varır ve ilerde yapacakları çalış-maları kararlaştırırlar. Öğrencinin bir sürecin başındaki ve sonundaki gelişimini takip edilebilir. Sunulacak olan portfolio içerisinde değerlendireceğiniz noktalara dikkat çekin. Öğrenci-lerin kendi portfolioları içerisindeki değerlendirme hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlayın. Örneğin onlara aşağıdaki sorular gibi örnek sorular sorun:

• Bana bu çalışmanda gurur duyduğun, en iyisini yaptığına inandığın bir

çalışmanı gösterebilir misin ? • Niçin gurur duyduğunu açıklar mısın ? • Yeniden gözden geçirdiğin, ele aldığın bir çalışman oldu mu? • Yapmaktan çok zevk aldığın bir çalışman var mı? Niçin bu çalışmayı

yapmaktan zevk aldın? Şayet öğrencilerinizin bu portfolio çalışmalarını ailelerle, diğer öğretmenlerle

ve okul yöneticileri ile olan görüşmele-rinizde kullanacaksanız bunu açıklayınız. Aşağıda bir fen portfoliosu içerisinde yer alabilecek çalışma kağıdı örnekleri verilmiştir.

Öğrenci : ………………… Tarih : ………………..

FEN PORTFOLİOSU DEĞERLENDİRME KAĞIDI

Gelişim Alanları Nasıl bir gelişim gösterdi? Bilimsel Kavramlar

Bilimsel Süreç ve Kritik Düşünme Becerileri

Bilimsel Muhakeme Becerisi

Bireysel ya da Grupla Çalışma Becerisi

Özet:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………............................................... Düşünceler:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………........................................................ Günlük

FEN PORTFOLİOSU Adı ve Soyadı……………….. Tarih : ...........

Başlık---------------------------------------------------------------------------- Niçin bu çalışmayı dosyamda bulunduruyorum?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bu çalışmayı neden sizinle paylaşmak istiyorum?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bu çalışma benim neyi, nasıl ve niçin öğrendiğimi gösteriyor?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bu çalışmayı bir daha yaparsam, şu şekilde yapardım:---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Çalışma esnasında beni en çok ne şaşırttı ?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bu çalışma benim için şunu ifade ediyor, çünkü-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Adı ve Soyadı……………………. Tarih :................ BENİM FEN PORTFOLİOMUN İÇİNDEKİLER

Çalışmalarım Niçin onları çalışma dosyamda bulunduruyorum?

1. ---------------- ----------------------------------------------------

2. ---------------- -----------------------------------------------------

3. ---------------- ----------------------------------------------------

4. ---------------- ----------------------------------------------------

5. ---------------- ----------------------------------------------------

6. ---------------- ----------------------------------------------------

7. ---------------- ----------------------------------------------------

8. ---------------- ----------------------------------------------------

9. ---------------- ---------------------------------------------------- 10. ---------------- ----------------------------------------------------

KAYNAKÇA

AÇIKGÖZ, K. İş Birlikli Öğrenme Kuram, Araştırma, Uygulama. Uğurel Matbaası,

Malatya 1992. AKBULUT, O., ACARSOY, B. İlköğretim Deneylerle Fen Bilgisi 4.Sınıf. METU

Press, Ankara 1998.

AKKOYUNLU, B. Eğitimde İnternet Kullanımı. TED Antalya Öğretmen Eğitimi Seminer Notları. 1999.

ARMSTRONG,T. Multiple Intelligences In The Classroom, Assocation for

Supervision and Curriculum Development: Alexandria, Virginia 1997. BİLEN, M. Plandan Uygulamaya Öğretim. Anı Yayıncılık, Ankara 1999. BOSAK, S. V. Science İs. Scholastic Canada Ltd.; Ontario-Canada 1991. CAMBELL, L. & Bruce; DICKINSON Dee. Teaching & Learning Through

Multiple Intelligence, Massaachusetts: A Simon & Schuster Company 1996.

EGGEN, P. & MAİN J. Developing Critical Thinking Through Science, Book One.

Critical Thinking Books & Software; Pacific Grove. 1990. _________ Book Two FORESMAN, S. & ADDISION W. Science Insights Exploring Things. Laboratory

Manual. Addision Wesley Longmen Inc. USA California 1999. FREDERİCKS, A. D. hink About It-Science Problems Of The Day Ideal School

Supply Company; Alsip, Ilinois 1993. HEİMLER, C., DANİEL, LUCY; LOCKARD, DAVİD. Focus on Life Science.

Charles E. Merrıll Publishing Company, Columbus-Ohio 1984. KAPTAN, F. Fen Bilgisi Öğretimi, İstanbul: MEB Öğretmen Kitapları Dizisi.

(1998) Fen Bilgisi Öğretimi, Anı Yayıncılık. Ankara 1999. KORKMAZ, H. “İlkokul Fen Öğretiminde Araç Gereç Kullanımı ve Laboratuvar

Uygulamaları Açısından Öğretmen Yeterlikleri” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi. Ankara

1997. SENEMOĞLU, N. Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Spot Yayıncılık. Ankara 1997. SİLVER, B. G. Science Discovery Works Assesment Guide Grade 6. Silver Budett

Ginn Inc. Parcispany, NJ 07054-0480 1996.

VANCLEAVE’S, J. Physics For Every Kid –101 Easy Experiments in Motion, Heat, Light, Machines and Sound-.John Wiley & Sons, Inc, Newyork 1991.

201 Aweome, Magical Bizarre, and Incredible Experiments. John Wiley & Sons, Inc. New York

1994. YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Öğretmen Eğitimi Dizisi.

Fen Öğretimi. YÖK, Ankara 1997.