Śliwiński - ehost2011), co stoi w sprzeczności z ustawą o ochronie przyrody (ustawa 2004)....
TRANSCRIPT
-
Śliwiński M. 2019. Charakterystyka fitocenoz leśnych z dominacją robiniiakacjowej Robinia pseudoacacia L. na Dolnym Śląsku. Dolnośląski KlubEkologiczny, Wrocław.
Tekst, fotografie i projekt graficzny: Michał Śliwiński
ISBN: 9788389983039
© 2019 Copyright by Michał Śliwiński
Wydawca: Dolnośląski Klub Ekologiczny
Adres do korespondecji: ul. Piłsudskiego 74, 50020 Wrocław
[email protected], www.ekoklub.wroclaw.pl
Publikacja elektroniczna tylko do ściągnięcia PDF
-
Spis treści
Wstęp 2
Charakterystyka gatunku 4
Zastosowanie 5
Uprawa 7
Robinia w lasach Dolnego Śląska 9
Charakterystyka fitosocjologiczna 10
Inwazyjność 18
Zwalczanie 20
Materiały źródłowe 21
Załącznik 1. Dokumentacja fotograficzna 23
Załącznik 2. Dokumentacja fitosocjologiczna 32
1
-
Wstęp
Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia L. jest jednym z 30 gatunkówobcego pochodzenia wprowadzonych do polskich lasów jako surowiecna drewno. Została opisywana jako jeden z trzech najbardziejdynamicznych (obok czeremchy amerykańskiej Padus serotina i dębuczerwonego Quercus rubra) drzewiastych gatunków obcych (Gazda 2012).Uprawa i tolerowanie rozwoju tego gatunku inwazyjnego jest tematemniezręcznym. Prawo jest pod tym względem niejednoznaczne,ponieważ dopuszcza uprawę inwazyjnych gatunków drzew (Rozporządzenie2011), co stoi w sprzeczności z ustawą o ochronie przyrody (Ustawa 2004).Leśnicy, zapytani o obecność robinii w lasach, zazwyczaj odpowiadają, że sąto pozostałości dawnych upraw niemieckich lub osobniki pochodzącez samosiewu. Łatwo obliczyć, że lasy robiniowe posadzone do roku 1944powinny mieć obecnie co najmniej 74 lata. W rzeczywistości, na 154analizowanych powierzchni leśnych z dominacją robinii akacjowej(minimum 80% udziału tego gatunku), tylko 22% charakteryzowało sięwskazanym wiekiem. Pozostałe 78% to uprawy zainicjowane przez leśnikówpolskich. Gatunek jest sadzony lub odnawiany jeszcze w XXI wieku, jednakw ocenie autora, uprawy robinii akacjowej w województwie dolnośląskimnie mają strategicznego znaczenia dla leśnictwa. Ich skład gatunkowy jestzgodny z wynikami dotychczasowych badań i dowodzi przynależności doniedawno wyróżnionego związku ChelidonioRobinion, definiującegozagajniki robiniowe. Nadal trwają badania nad uszczegółowieniem składugatunkowego tej grupy zbiorowisk. Dostrzegalny jest w nich zwiększonyudział dzikiego bzu czarnego Sambucus nigra i wiechliny gajowej Poanemoralis, które wskazują na występowanie więcej, niż opisywanegodotychczas jednego zespołu robinii i glistnika jaskółcze ziele ChelidonioRobinietum. Dyskusyjne wydaje się również wyróżnianie odrębnej klasyRobinietea. Na przestrzeni lat zbiorowiska z dominacją robinii zaliczano doklas roślinności ruderalnej Artemisietea lub zaroślowej RhamnoPrunetea.
Jeszcze w trakcie zbioru danych terenowych, temat upraw robiniowychw lasach Dolnego Śląska został podjęty przez autora w czasopiśmiepopularnonaukowym „Zielona Planeta” (Śliwiński 2015). Dwa lata późnej,jako przedstawiciel Dolnośląskiego Klubu Ekologicznego, zaprezentowałwyniki swoich badań nad zbiorowiskami z dominacją robinii akacjowejna konferencji „Środowisko regionu śląskiego oczami przyrodników”, któraodbyła się w dniach 2223 IV 2017 r. w Instytucie Biologii Środowiskowej
2
-
Uniwersytetu Wrocławskiego. Referat zyskał uznanie jury, które przyznałojego autorowi wyróżnienie. Prezentowana publikacja krótko podsumowujestan wiedzy i obserwacje autora dotyczące lasów robiniowych, zawieradokumentację fotograficzną oraz fitosocjologiczną, która pozwoli na lepszepoznanie ksenospontanicznych zbiorowisk roślinnych rozwijających sięw wyniku inwazji robinii akacjowej. Materiały nie zostały opublikowanew recenzowanym czasopiśmie z kilku powodów: kosztów takiej publikacji,długiego czasu recenzji i druku oraz trudności w publikowaniumałoskalowych badań geobotanicznych. Poniższy dokument stanowi małekompendium wiedzy na temat robinii akacjowej, ze szczególnymuwzględnieniem aspektu fitosocjologicznego tworzonych przez niązbiorowisk.
dr Michał Śliwiński
3
-
Charakterystyka gatunku
Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia L. jest gatunkiem drzewapochodzenia północnoamerykańskiego i jednym z 20 należących do tegorodzaju na świecie. Jest przedstawicielem rodziny motylkowatych Fabaceaei podobnie jak groch wytwarza owoce typu strąk, dzięki czemu znana jestpod potoczną nazwą grochodrzewu, bywa też mylnie określana akacją(rodzaj Acacia występuje w strefach tropikalnej i subtropikalnej globu) lubbiałą lipą. Robinia osiąga do 25–30 m wysokości, 90 cm pierśnicy(Zajączkowski, Wojda 2012) i dożywa 100–150 lat, starsze osobniki sąrzadko spotykane. Jej cechami diagnostycznymi są bruzdowana, grubai spękana kora, cierniste przylistki oraz białe lub białoróżowe kwiatyzebrane w grona, rozwijające się na przełomie maja i czerwca, lecz dopieropo 8–10 latach wegetacji drzew. W warunkach leśnych kwiaty tworzone sątylko w szczytowych partiach drzew, ale rozwijają się w tym samym okresie,co pierzaste liście, złożone z 4–10 par drobnych, całobrzegich listków(Szweykowska, Szweykowski 2003). Gatunek rozmnaża się przedewszystkim przez odrosty korzeniowe i za pomocą nasioncharakteryzujących się długą żywotnością. Nasiona są rozsiewane przezwiatr, wodę lub w transportowanej ziemi (GDOŚ). System korzeniowydrzewa sięga do 2 m głębokości, jest silnie rozrośnięty. Korzenie boczneumieszczone są płytko pod powierzchnią gleby i wykształcają się na nichpąki przybyszowe, z których tworzą się pędy odrostowe. Robinia jestdrzewem światłolubnym, na glebach brunatnych świeżych i żyznych znosirównież lekkie ocienienie (Czekalski 2006). Jest wytrzymałana zanieczyszczenia powietrza, zasolenie, suszę i pożary. Ogranicza rozwójrodzimych gatunków roślin przez tworzenie zwartych kęp i wydzielanie dogleby związków allelopatycznych. Zmienia przez to skład chemiczny gleby,co ogranicza rozwój roślin przystosowanych do wzrostu na glebacho niewielkiej zawartości azotu (GDOŚ).
4
-
Zastosowanie
Robinia akacjowa została sprowadzona do Francji na początku XVII w. jakodrzewo ozdobne, później była uprawiana w celach rekultywacyjnych,przeciwerozyjnych i jako gatunek miododajny. W Polsce była sadzona odXIX wieku, od kiedy stanowi nieodłączny element zadrzewień miejskichosiedli. Uznanie władz znalazły jej oryginalny pokrój, zdrowe ulistnieniei dekoracyjne kwiaty. Początkowo była sadzona w parkach, na skwerach,w lasach komunalnych, podmiejskich zadrzewieniach i wzdłuż ulic o luźnejzabudowie, pomimo iż ze względu na pojawiające się odrosty korzeniowe,usuwanie tych drzew było czasochłonne i uciążliwe (Czekalski 2006).Na terenach pozamiejskich, robinie były składnikiem przydrożnych aleii zadrzewień w sąsiedztwie gospodarstw, gdzie do czasów obecnych gatunekjest ceniony przez pszczelarzy, którzy doceniają wysoką wydajnośćnektarową jego kwiatów. W okresie kwitnienia, z jednego ula możnauzyskać każdego dnia do 1,5 kg miodu „akacjowego”. Jest on barwysłomkowozielonej, przezroczysty i krystalizuje powoli. Polska jest jednymz głównych producentów tego miodu w Europie (Vítková i in. 2017).W medycynie ludowej niektórych krajów, z suszu kwiatowego robiniiprzygotowywało się wyciągi wodne, które stymulowały ruchy mięśnigładkich macicy i obniżały ciśnienie krwi. Preparaty z kwiatów robinii mająwłaściwości bakteriobójcze, przeciwskurczowe, wykazują też silne działaniemoczopędne. Świeżą korę wykorzystywano w homeopatii i medycynieludowej przy leczeniu chorób o podłożu gastrycznym (Czekalski 2006).Od chwili pojawienia się robinii akacjowej w Europie, zakładano jejplantacje. Drewno tego gatunku jest połyskliwe, ciężkie i twarde,a jednocześnie giętkie i elastyczne, wytrzymałe na zginanie i ściskanie,trudno łupliwe, o dużej wartości opałowej oraz zasobne w garbniki.Charakteryzuje się wysoką trwałością, nawet w zmiennych warunkachtermicznych i wilgotnościowych. W ostatnich latach podkreślano waloryrobinii jako gatunku, który można pozyskiwać na biomasę. Jej wartośćenergetyczna jest porównywalna z antracytem i wynosi 11,8 GJ/m3,przewyższając pod tym względem grab i buk (10,8 GJ/m3). Objętość 3,3 m3
drewna robiniowego odpowiada 1 tonie oleju opałowego, do tegonie wymaga suszenia ze względu na niewielką zawartość wody (Klisz, Wojda2014). W Europie Środkowej jest sadzona w celach energetycznych główniew Polsce i Niemczech (Vítková i in. 2017). Drewno robinii posiadastosunkowo długą żywotność, jako podkłady kolejowezachowuje trwałość do 40 lat, jako ogrodzenia nawet do 75. Surowiec
5
-
uzyskiwany z robinii ma potencjalne zastosowanie w szkutnictwie,przemyśle budowlanym (parkiety, forniry, słupki ogrodzeniowe),meblarskim (okleiny, meble), górniczym (podpory w sztolniach) i kolejowym(podkłady) (Zajączkowski, Wojda 2012; Sitzia i in. 2016). W Polsce znalazłzastosowanie jako materiał stolarski, opałowy, do wyrobu narzędzii sprzętów gospodarskich. Robinia jest również stosowana w procesieutrwalania piasków i formowania gleby na obszarach rekultywacjiw kierunku terenów leśnych. Gruntom obsadzonym robinią nie zagrażaerozja wietrzna i wodna, a opad roślinny stanowi źródło materii organicznejprzyczyniającej się do tworzenia poziomu próchnicznego. Zdolność dowiązania azotu atmosferycznego jest dodatkowym źródłem wzbogacaniagleby. Oddziaływanie allelopatyczne robinii powoduje jednak znacząceobniżenie różnorodności biologicznej terenów, na których zostaławprowadzona (Rahmonov, Parusel 2012).
6
-
Uprawa
Uprawa robinii akacjowej jest w Polsce zgodna z prawem, ponieważ zewzględu na znaczenie gospodarcze, nie została umieszczona w wykazieroślin gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiskaprzyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskomprzyrodniczym (Rozporządzenie 2011). Dzięki swoim zaletom gospodarczym,do których należą: szybki wzrost, niskie wymagania siedliskowe,wytrzymałość na zanieczyszczenia powietrza i gleby, wydajne rozmnażanie,szeroki system korzeniowy oraz dobrej jakości drewno, robinia znalazław Polsce zastosowanie w gospodarce leśnej. Do rozwoju wymaga długiegookresu wegetacji i łagodnej, długiej jesieni bez wczesnych przymrozków.Najlepiej rośnie na glebach świeżych, płowych i brunatnych, dobrze równieżna gliniastopiaszczystych. Wolniej rozwija się na glebach suchych,wytwarzając grubą korowinę i nisko osadzone korony, bardzo słabowegetuje na ciężkich, gliniastych podłożach i terenach mokrych lubzabagnionych. Zdaniem specjalistów z zakresu urządzania terenów zielenii leśników przydatność robinii jest dyskusyjna, jest jednak wykorzystywanado zakładania upraw odroślowych na glebach porolnych. Do uprawyna plantacjach gospodarczych nadają się wyłącznie prostopienne odmianylub ekotypy robinii, jak występująca na terenie nadleśnictwa Krosnow RDLP Zielona Góra (Zajączkowski, Wojda 2012). Do zakładania plantacjimożna stosować materiał sadzeniowy pochodzący z nasion zebranychw plantacjach nasiennych lub w wyłączonych drzewostanach nasiennych.Za najlepsze uznaje się jednak sadzonki będące wegetatywnympotomstwem drzew matecznych (Zajączkowski, Wojda 2012). W uprawierobinii trudności sprawiają m.in.: słaba odporność na mróz, dużezapotrzebowanie na światło, niewielkie przyrosty na ubogich glebach i słabeokrywanie, prowadzające do silnego zachwaszczenia nadmiernego rozwojuleśnych bylin, zwłaszcza jeżyn (Czekalski 2006). Mniej popularne sąinformacje, że uprawa robinii powoduje straty ekonomiczne w leśnictwie.Zwarte płaty tego gatunku utrudniają, a w skrajnych przypadkach nawetuniemożliwiają prowadzenie odnowień, w związku z czym konieczne jestponoszenie kosztów na dodatkowe zabiegi (TokarskaGuzik i in. 2012).Zgodnie z obowiązującymi w Lasach Państwowych zasadami hodowli lasu,robinia akacjowa jest stosowana na jednogatunkowych uprawachplantacyjnych, których celem jest zwiększenie produkcji drewnaw skróconym cyklu produkcji. Są zakładane przede wszystkim na gruntachporolnych wyższych klas bonitacyjnych, a na gruntach leśnych głównie
7
-
w małych kompleksach leśnych lub obrzeżach lasów, gdzie warunkisiedliskowe zapewniają możliwość szybkiego wzrostu drzew. Robinię zalecasię uprawiać na gruntach odpowiadających trzem typom siedliskowym lasu:borze mieszanym świeżym, lesie mieszanym świeżym i lesie świeżym.Na gruntach porolnych, do zakładania upraw tych drzew wskazane sąbogate w próchnicę, dobrze napowietrzone gleby III–IV bonitacji. Ilośćwysiewanych nasion powinna wynosić około 1,25 kg/ar, a docelowagrubość ich przykrycia zawierać się w przedziale od 2 do 3 cm. Lasyrobiniowe wymagają szczególnego podejścia przy pracach pielęgnacyjnychw czasie czyszczeń wczesnych i późnych, jednocześnie nie powinno siędopuszczać do przerwania zwarcia drzewostanu. Podczas trzebieży powinnosię dążyć do rozbudowy koron jakościowo najlepszych drzew. Wiek rębnościrobinii jest zróżnicowany i wynosi od 35 do 120 lat, zależnie od podłoża,rodzaju plantacji i przeznaczenia drewna (Klisz, Wojda 2014).W gospodarczej uprawie plantacyjnej, po 1216 latach prowadzi się trzebieżselekcyjną, a po 2225 latach uprawy, na plantacji zostawia się 500600drzew/ha. Na żyznych glebach wiek rębności nie powinien przekraczać 40lat, ponieważ po przekroczeniu tego wieku, drzewa przestają intensywnieprzyrastać na grubość. Mają wówczas wysokość 2327 m i pierśnicę 2632cm. Przeciętny roczny przyrost miąższości wynosi wówczas 1214 m3/ha(Zajączkowski, Wojda 2012). Drewno robinii ma niewielkie znaczeniegospodarcze w PGL Lasy Państwowe S.A. Uzyskiwany z niej surowiec jestśredniowymiarowy i chętnie nabywany w celach energetycznych, lecz jegoceny są niższe od średnich cen drewna. Gatunek ma większe znaczeniegospodarcze tylko na terenach o większej antropopresji. Rezygnacja z jegowykorzystania w gospodarce leśnej na wielu obszarach nie przyniesienegatywnych konsekwencji ekonomicznych (Piszczek i in. 2012).
8
-
Robinia w lasach Dolnego Śląska
Lasy robiniowe zajmują w Polsce areał około 4000 ha, z tegow województwie dolnośląskim 400–600 ha, zależnie od subiektywnieprzyjętego udziału robinii w drzewostanie (od 60 lub 80 procent). Jest toareał niewielki, odpowiadający połowie terytorium średniej wielkościleśnictwa. Lasów z udziałem robinii na Dolnym Śląsku jest oczywiścieznacznie więcej, lecz gatunek ten rośnie w nich jako domieszka, np.na obrzeżach wydzieleń leśnych. Lasy tego typu zajmują największy areałna gruntach w zarządzie nadleśnictw Wołów (144 ha) i Głogów (135 ha),natomiast największe wydzielenie z dominacją robinii ma powierzchnię 39ha i należy do nadleśnictwa Bolesławiec. Uprawy robinii zakładano główniena siedliskach boru mieszanego świeżego, lasu mieszanego świeżego i lasuświeżego (czyli zgodnie z zasadami hodowli lasu). Tylko pojedynczeprzypadki dotyczą uprawy robinii na siedliskach lasu łęgowego, mieszanegogórskiego świeżego, mieszanego wyżynnego świeżego, lasu wyżynnegoświeżego i wilgotnego. Na Dolnym Śląsku spotyka się je na różnych typachgleb, głównie brunatnych kwaśnych i rdzawych: właściwych, brunatnychoraz bielicowych. W wydzieleniach z robinią przyjęto typy drzewostanówopartych na różnych kombinacjach dębu, modrzewia i sosny, znacznierzadziej buka, jodły i świerka. W niektórych przypadkach zadrzewieniarobiniowe mogły nie być zakładane przez nadleśnictwa, lecz stanowić lasykomunalne, które oddano w zarząd Lasów Państwowych. Z opisówtaksacyjnych nadleśnictw wynika, że w 25% zakładane były na gruntachporolnych, lecz informacja o przeszłości gruntu nie zawsze jest dostępna.Z analizy aktualnej struktury wiekowej lasów robiniowych wynika,że przeważają drzewostany 4080letnie, wydzielenia z udziałemstarodrzewu stanowią niecałe 5% wydzieleń. Na Dolnym Śląsku, uprawyrobinii są prowadzone w 24 z 33 nadleśnictw (w 6 tylko pojedynczewydzielenia). W lasach tego typu, do pozyskiwania drewna stosowane sącztery typy rębni: zupełna pasowa (I b), gniazdowa zupełna (III a),gniazdowa zupełna udoskonalona (III au) i gniazdowa częściowa (III b).Gospodarka leśna jest możliwa bez prowadzenia upraw robiniowych,których brakuje w jednej trzeciej wszystkich nadleśnictw Dolnego Śląska(Bystrzyca Kłodzka, Kamienna Góra, Lądek Zdrój, Lwówek Śląski,Przemków, Ruszów, Śnieżka, Wałbrzych i Węgliniec) i tylko sporadyczniewystępują w nadleśnictwach Chocianów, Jawor, Oława, Pieńsk, Świeradówi Świętoszów.
9
-
Charakterystyka fitosocjologiczna
Pod względem syntaksonomicznym, lasy robiniowe zostały zaliczone doniedawno wyróżnionej w Polsce klasy Robinietea, którą definiuje 29gatunków diagnostycznych, m.in.: robinia akacjowa Robinia pseudoacacia,glistnik jaskółcze ziele Chelidonium majus, mierznica czarna Ballota nigrai świerząbek gajowy Chaerophyllum temulum, 8 gatunków o wysokimstopniu stałości, jak: pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, bez dziki czarnySambucus nigra, bylica pospolita Artemisia vulgaris i przytulia czepnaGalium aparine oraz 7 gatunków dominujących, np. stokłosa bezostnaBromus sterilis. W tej klasie roślinności wyróżniono tylko jeden związekChelidonioRobinion, przedstawiany jako zadrzewienia robiniowe na glebachświeżych i zeutrofizowanych (Kącki i in. 2013). Kącki wyróżnił w Polsceosobną klasę roślinności Robinietea (zagajniki robiniowe), natomiastw Czechach związek ChelidonioRobinion zaliczono do grupy zbiorowiskzaroślowych z klasy RhamnoPrunetea (Vítková 2013a). Lista gatunkówdiagnostycznych, stałych i dominujących dla zbiorowisk ze związkuChelidonioRobinion opisywanych z terenu Czech nieznacznie się różni.W zestawieniu uwagę zwraca niezgodność florystyczna zbiorowiskzidentyfikowanych na terenie Polski i Czech, które zaliczono do tego samegozwiązku. Z licznej grupy gatunków diagnostycznych, wspólnych jest tylkopięć: mierznica czarna Ballota nigra, świerząbek orzęsiony Chaerophyllumtemulum, glistnik jaskółcze ziele Chelidonium majus, robinia akacjowaRobinia pseudoacacia i bez dziki czarny Sambucus nigra. Autorzy sąbardziej zgodni w kwestii gatunków stałych, za wspólne uznano sześćtaksonów (tabela 1).
Tabela 1. Zestawienie gatunków diagnostycznych, stałych i dominujących dla związkuChelidonioRobinion w Polsce i Czechach
GatunkiZwiązek ChelidonioRobinion
w Polsce (Kącki i in. 2013) w Czechach (Vítková 2013a)
Diagnostyczne
Robinia pseudoacacia, Lonicera tatarica, Chelidonium majus, Solidagocanadensis, Arctium minus, Clematis vitalba, Chaerophyllum temulum, Acernegundo, Hieracium floribundum, Ballota nigra, Bromus sterilis, Veronica hederifolia, Sisymbrium loeselii, Sambucus nigra, Myosotis sparsiflora, Prunus cerasifera
Ribes uvacrispa, Robinia pseudoacacia, Rubus fruticosus agg., Sambucus nigra, Anthriscus sylvestris, Ballota nigra, Chaerophyllum temulum, Chelidonium majus, Fallopia dumetorum, Galium aparine, Geum urbanum, Impatiens parviflora, Poa nemoralis
10
-
GatunkiZwiązek ChelidonioRobinion
w Polsce (Kącki i in. 2013) w Czechach (Vítková 2013a)
Stałe
Robinia pseudoacacia, Urtica dioica, Sambucus nigra, Artemisia vulgaris, Chelidonium majus, Taraxacum sect. Ruderalia, Geum urbanum, Galium aparine
Robinia pseudoacacia, Rubus fruticosusagg., Sambucus nigra, Anthriscus sylvestris, Chelidonium majus, Galium aparine, Geum urbanum, Impatiens parviflora, Poa nemoralis, Urtica dioica
Dominujące
Robinia pseudoacacia, Bromus sterilis, Sambucus nigra, Arrhenatherum elatius, Impatiens parviflora, Galium aparine, Chelidonium majus
W swoich analizach Kącki (2013) nie wyróżnił niższych jednosteksyntaksonomicznych, jednak skład fitocenoz z zespołu Chelidonio majorisRobinietum pseudoacaciae Jurko 1963 występujących w Czechach zostałdokładnie poznany. Gatunkami diagnostycznymi są tam: Ribes uvacrispa,Robinia pseudoacacia, Sambucus nigra, Chaerophyllum temulum,Chelidonium majus i Geum urbanum. Do gatunków stałych zaliczono:Robinia pseudoacacia, Rubus fruticosus agg., Sambucus nigra, Anthriscussylvestris, Chelidonium majus, Galium aparine, Geranium robertianum,Geum urbanum, Impatiens parviflora i Urtica dioica. W zbiorowiskudominują: Robinia pseudoacacia, Rubus fruticosus agg., Sambucus nigra,Anthriscus sylvestris, Chelidonium majus, Galium aparine, Urtica dioicai Brachythecium rutabulum (Vítková 2013b). Drugim zbiorowiskiemwyróżnionym na terenie Czech jest Poo nemoralisRobinietumpseudoacaciae, w której zagajnikach zaznacza się dominacja traw, a udziałgatunków nitrofilnych jest znacznie mniejszy. Do gatunkówdiagnostycznych zaliczono m.in.: Fallopia dumetorum i Poa nemoralis,do gatunków stałych: Galeopsis tetrahit, Poa nemoralis i Hypnumcupressiforme, natomiast w grupie gatunków dominujących znalazły się:Deschampsia flexuosa i Poa nemoralis (Vítková 2013c).
Należy również wspomnieć o wynikach najnowszych badań wykonanychna Ukrainie, w rezultacie których podzielono klasę Robinietea na trzyzwiązki: Balloto nigraeRobinion, ChelidonioRobinion i ChelidonioAcerionnegundi. W związku BallotoRobinion umieszczono zbiorowiskaCalamagrostio epigeiorisRobinietum i Elytrigio repentisRobinietum, a dozwiązku ChelidonioRobinion zaliczono zbiorowiska Galio aparinesRobinietum, ChelidonioRobinietum i Sambuco nigraeRobinietum. Badaniaudokumentowano zdjęciami fitosocjologicznymi (Smahliuk 2016).
11
-
Na terenie Austrii, w klasie Robinietea wyróżniono jeden związek BallotoRobinion, w którego skład wchodzą m.in. zbiorowiska: ChelidonioRobinietum i BallotoRobinietum (Willner 2015). Również w wykaziezbiorowisk roślinnych Węgier znajduje się niewyróżniany w Polscei Czechach związek Balloto nigraeRobinion (Borhidi i in. 1999). Duża liczbawyróżnianych asocjacji świadczy to o fakcie, że zbiorowiska z dominacjąrobinii akacjowej są w Polsce wciąż niedostatecznie poznane i niezbędnejest uzupełnienie ich dokumentacji fitosocjologicznej.
W województwie dolnośląskim, zadrzewienia z inwazyjną robinią akacjowąodnotowano już w latach 70. XX w. Udokumentowano je w Lubaniu:na brzegach nasypów kolejowych, gruzowiskach i w zarastającym ogrodzie,gdzie wykonano 5 zdjęć fitosocjologicznych. W zbiorowisku z Robiniapseudoacacia występowały głównie gatunki typowe dla zespołu TanacetoArtemisietum, klasy Chenopodietea i rzędu Arrthenatheretalia. Stwierdzonojednak, że wiele gatunków roślin zielnych nawiązuje do zbiorowisk leśnych(Weretelnik 1979). Na początku lat 90. XX w. badaniami objętozadrzewienia robiniowe we Wrocławiu na Fabrycznej, Krzykach, Tarnogaju,Świątnikach i Popowicach, gdzie wykonano 9 zdjęć fitosocjologicznych.Stwierdzono tam występowanie zespołu ChelidonioRobinietum, któryw tamtym okresie był rzadko opisywany z terenu Polski. Uznano go zaksenospontaniczne, leśne zbiorowisko synantropijne z dominacją Robiniapseudoacacia i występowaniem Chelidonium majus. Na stanowiskach weWrocławiu, zespół wyróżniał się udziałem klonu jesionolistnego Acernegundo, wiciokrzewu tatarskiego Lonicera tatarica i śnieguliczki białejSymphoricarpos albus. W warstwie krzewów często występował Sambucusnigra, w runie: Geum urbanum, Anthriscus sylvestris, Galium aparine orazliczne gatunki z rzędu GalioCalystegietalia, należącego do klasyArtemisietea. Typowa postać zespołu ChelidonioRobinietum miała dobrzerozwiniętą warstwę krzewów i wysokie runo, a wybrane zadrzewieniarobiniowe były przekształcone w tereny parkowe (Świerkosz 1993). Wyżejopublikowane obserwacje dotyczyły obszarów miejskich i do chwili obecnejnie opublikowano żadnych materiałów fitosocjologicznych z terenówleśnych Dolnego Śląska. Materiały tego rodzaju opublikowano z lasówwojewództwa lubuskiego, w liczbie 6 zdjęć fitosocjologicznych (Ślusarczyk2012).
Poniżej przedstawiono sposoby klasyfikacji zbiorowisk roślinnychz dominacją robinii akacjowej w ujęciu różnych autorów: 1 Weretelnik1979; 2 Świerkosz 1993; 3 Borhidi i in. 1999; 4 Chytrý, Tichý 2003; 5
12
-
Ślusarczyk 2012; 6 Kącki i in. 2013; 7 Vítková 2013, różne; 8 – Vítková,Kolbek 2013; 9 Willner 2015; 10 Smahliuk 2016:
Cl. Artemisietea vulgaris Lohm., Prsg. Et Tx. 1950 [1, 2, 5] O. Onopordetalia acanthii Br.Bl. et R. Tx. 1943 [1] All. Onoporion acanthii Br.Bl. 1926 [1] Zbiorowisko z Robinia pseudoacacia [1] O. ChelidonioRobinietalia Jurko 1963 n.n. [2] All. ChelidonioRobinion Hadač et Sofron 1980 [2] Ass. ChelidonioRobinietum Jurko 1963 [2] O. Convolvuletalia sepium [5] All. GalioAlliarion [5] Ass. ChelidonioRobinietum [5]
Cl. RhamnoPrunetea Goday et Borja Carbonell ex Tüxen 1962 [7]All. ChelidonioRobinion Hadač et Sofron ex Vítková in Chytrý 2013all. nova hoc loco [7]
Ass. ChelidonioRobinietum Jurko 1963 [7]Ass. Poo nemoralisRobinietum Němec ex Vítková et Kolbek inKolbek et al. 2003 [7]
All. BallotoRobinion Hadač et Sofron 1980Ass. Arrhenathero elatiorisRobinietum pseudoacaciae Šimonovičet al. ex Vítková et Kolbek 2010 [7]
All. Euphorbio cyparissiaeRobinion pseudoacaciae Vítková in Kolbeket al. 2003 [7]
Ass. Melico transsilvanicaeRobinietum pseudoacaciae Kolbek etVítková in Kolbek et al. 2003 [8]
Cl. Robinietea Jurko ex Hadač et Sofron 1980 [3, 4, 6, 9] O. ChelidonioRobinietalia Jurko ex Hadač et Sofron 1980 [3, 9, 10] All. Balloto nigraeRobinion Hadač et Sofron 1980 [3, 4, 9, 10] Ass. Calamagrostio epigeiorisRobinietum ass nova prov. [10] Ass. Elytrigio repentisRobinietum Smetana 2002 [10] Ass. ChelidonioRobinietum [9] Ass. BallotoRobinietum [9] All. ChelidonioRobinion Hadač et Sofron 1980 [3, 4, 6, 10] Ass. Galio aparinesRobinietum Scepka 1982 prov. [10] Ass. ChelidonioRobinietum Jurko 1963 [8] Ass. Sambuco nigraeRobinietum Scepka 1982 prov. [10]
Z powyższego zestawienia wynika, że pozycja syntaksonomiczna zbiorowiskz robinią akacjową nie została do końca ustalona. Przykładem jestzbiorowisko ChelidonioRobinietum, które do dnia dzisiejszego jest zaliczane
13
-
przez naukowców do trzech różnych klas roślinności. W Polsce, starszeujęcia metodyczne lokalizowały zadrzewienia robiniowe w grupie dobrzepoznanych zbiorowisk ruderalnych z klasy Artemisietea vulgaris, jednak od1980 roku zaliczane są do nowej klasy Robinietea, która definiuje lasyruderalne z dominacją inwazyjnych gatunków drzew.
W latach 2015−2016 autor prowadził badania fitosocjologiczne w lasachna terenie10 nadleśnictw (Bolesławiec, Bardo Śląskie, Głogów, Jawor,Lubin, Legnica, Miękinia, Oława, Oleśnica Śląska, Świdnica), gdziew uprawach robinii akacjowej wykonał 22 zdjęcia fitosocjologiczne metodąBraunBlanqueta (1928) na powierzchniach 200 m2. W badaniachpominięto szczegółową analizę warstwy mszystej, zwykle skromniewykształconej i uznaną za nieistotną w aspekcie fitosocjologicznym.W małym pokryciu występowały pospolite gatunki mchów, m.in.: krótkoszszorstki Brachythecium rutabulum, rokiet cyprysowaty Hypnumcupressiforme, widłoząbek włoskowy Dicranella heteromalla, złotowłosstrojny Polytrichastrum formosum i żurawiec falisty Atrichum undulatum.W zbiorowiskach zaliczonych do związku ChelidonioRobinion dominowałarobinia akacjowa z niewielką domieszką innych gatunków liściastych (dąbszypułkowy, jesion, klony, lipa, jarząb) i iglastych (świerk). W podszycieoprócz podrostu robinii obecne były m.in. czeremcha amerykańska Padusserotina, czeremcha zwyczajna Padus avium, głóg jednoszyjkowy Crataegusmonogyna i bez dziki czarny Sambucus nigra, rzadziej inne krzewy. Runotych lasów było zwykle zdegenerowane w wyniku początkowegoprześwietlenia drzewostanu i dużej depozycji azotu do gleby, zdominowaneprzez jeżyny Rubus fruticosus agg. i glistnika jaskółcze ziele Chelidoniummajus, ze stałą domieszką niecierpka drobnokwiatowego Impatiensparviflora. W mniejszym pokryciu występowały: gwiazdnica pospolitaStellaria media, nerecznica samcza Dryopteris filixmas, poziewnikmiękkowłosy Galeopsis pubescens, kuklik pospolity Geum urbanumi pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, rzadziej występowały inne rośliny, np.:mietica rozłogowa Agrostis capillaris, wiechlina gajowa Poa nemoralis lubchmiel zwyczajny Humulus lupulus. Badania wykazały, że nie są tozbiorowiska cenne pod względem florystycznym i charakteryzują się dużymudziałem gatunków nitrofilnych, ruderalnych i inwazyjnych. Na 9stanowiskach badawczych stwierdzono występowanie postaci typowejzespołu ChelidonioRobinietum z dużym udziałem glistnika jaskółcze zielei stałym występowaniem jeżyn. Na kolejnych sześciu stanowiskachwystępowała dominacja jeżyn, a na jednym odnotowano zubożoną postać
14
-
zespołu z dominacją nawłoci późnej. Na czterech stanowiskach stwierdzonozwiększony udział traw (Agrostis capillaris, Arrhenatherum elatius i Poanemoralis), sugerujących występowanie zespołu Poo nemoralisRobinietum.W dwóch płatach fitocenoz odnotowano duże zwarcie dzikiego bzu czarnegoSambucus nigra, co wskazywało na występowanie zespołu Sambuco nigraeRobinietum. Ogółem, w 22 zdjęciach fitosocjologicznych stwierdzonowystępowanie 11 gatunków diagnostycznych dla związku ChelidonioRobinion oraz liczne gatunki uznanych za stałe dla zagajników robiniowych.W ocenie autora, najlepszą diagnozę syntaksonomiczną przedstawiłaVítková (2013), która zagajniki z Robinia pseudoacacia przypisała do grupyzbiorowisk zaroślowych. W dolnośląskich lasach trudno jednak dopatrzyćsię przynależności zbiorowisk z robinią do klasy RhamnoPrunetea.Uprawom robinii akacjowej towarzyszyła zwykle mozaika roślinności z klas:Robinietea (z robinią jako gatunkiem przewodnim, poza tym słaboreprezentowana), QuercoFagetea, RhamnoPrunetea i Artemisietea. Nicdziwnego, że naukowcy do dnia dzisiejszego mają trudności z zaliczeniemzwiązku ChelidonioRobinion do odpowiedniej klasy roślinności potrzebadodatkowych badań w tym zakresie.
Z analizy dokumentacji fitosocjologicznej zbiorowisk z udziałem robiniiakacjowej udostępnionej w różnych publikacjach wynika, że ich składflorystyczny nie jest jednorodny i wyraźnie zróżnicowany na terenachmiejskich i leśnych (tabela 2).
Tabela 2. Porównanie istotnych składników fitocenoz z dominacją robinii akacjowej na terenachmiejskich Lubania i Wrocławia oraz terenach leśnych województwa lubuskiego i dolnośląskiego
Gatunek Weretelnik1979
Świerkosz1993
Ślusarczyk2012
Dane własne20152016
Drzewa i krzewy
Robinia pseudoacacia a1 V34 V34 V35 V35
Robinia pseudoacacia a2 III23 III13
Robinia pseudoacacia a3 IV14
Robinia pseudoacacia b1 V13 V23 V+3
Robinia pseudoacacia c IV+2
Sambucus nigra b1 IV12 IV+1 III+4
Sambucus nigra c III+
Padus avium b1 IV+1 III+3
Salix caprea a1 IV12
15
-
Gatunek Weretelnik1979Świerkosz
1993Ślusarczyk
2012Dane własne20152016
Populus alba a1 III+
Crataegus monogyna b1 V+1
Padus serotina b1 III+3
Euonymus europaea b1 III+3
Quercus robur c IIIr+
Rośliny zielne
Urtica dioica III+1 IV13 III+2
Chelidonium majus V+2 IV34 IV+4
Dactylis glomerata V+ IV+3
Solidago canadensis III+1 III+1
Artemisia vulgaris IV+ V+3
Arrhenatherum elatius IV+ V24
Stellaria media V+1 III+2
Rubus fruticosus agg. III+2 V+5
Galium aparine III13 III+2
Aegopodium podagraria IV+2
Solidago gigantea IV+1
Daucus carota III+
Tanacetum vulgare III+
Achillea millefolium III+1
Cirsium lanceolatum III+
Ballota nigra V13
Arctium minus IV+1
Taraxacum officinale IV+2
Sisymbrium loeselii III+2
Elymus repens III13
Chenopodium album III12
Elymus caninus III+2
Poa pratensis III+2
Bilderdykia convolvulus III+
Veronica hederifolia III12
Chaerophyllum temulum III+2
Brachythecium rutabulum V12
Poa trivialis IV+3
16
-
Gatunek Weretelnik1979Świerkosz
1993Ślusarczyk
2012Dane własne20152016
Anthoxanthum odoratum IV+3
Dryopteris carthusiana IV+1
Hypnum cupressiforme IV1
Dryopteris filixmas IV+
Galeopsis tetrahit III+3
Impatiens parviflora IV+4
Galeopsis pubescens III+2
Poza robinią akacjową, do względnie stałych komponentów tych zbiorowisknależą: bez dziki czarny, pokrzywa zwyczajna i glistnik jaskółcze ziele. Naterenach miejskich częściej można spotkać: kupkówkę pospolitą Dactylisglomerata, nawłoć kanadyjską Solidago canadensis i bylicę pospolitąArtemisia vulgaris, którym towarzyszy im szereg ruderalnych bylin(Weretelnik 1979, Świerkosz 1993). Na terenach leśnych występują zwykle:czeremcha zwyczajna, gwiazdnica pospolita Stellaria media, jeżyny Rubusfruticosus agg. i przytulia czepna Galium aparine i wiele roślin powszechniewystępujących w lasach (Ślusarczyk 2012, dane własne 20152016). Mającna uwadze powyższe, identyfikacja gatunków diagnostycznych dla klasyRobinietea w Polsce wymaga dodatkowych badań i zebrania większej ilościdanych fitosocjologicznych. W swoim opracowaniu, Kącki, Czarnieckai Swacha (2013) wyróżnili klasę Robinietea na podstawie 63 zdjęćfitosocjologicznych, co w porównianiu do materiałów charakteryzującychinne klasy roślinności jest liczbą niewielką.
17
-
Inwazyjność
Niezależnie od prawnie dozwolonych w Polsce upraw robinii akacjowej,pozostaje ona jednym z najbardziej problematycznych gatunków w ochronieprzyrody, wywierającym negatywny wpływ na bioróżnorodność w wielukrajach Europy. Dane z internetowej bazy DAISIE wskazują, że robinia jestzadomowionym gatunkiem obcym na terenie 23 państw oraz 9 dużych wyspw Europie, rozprzestrzenionym na całym jej terytorium od Portugalii poRosję oraz od Szwecji po Grecję. Posiada również niechlubny status jednegoze 100 najbardziej uciążliwych gatunków inwazyjnych na StarymKontynencie (DAISIE). Ze względu na dużą ilość samosiewu, łatwo wkraczana tereny otwarte, szybko kolonizując przydroża i nieużytki. Jest drzewemcechującym się szybkim wzrostem i dużą inwazyjnością, przez co zagrażanaturalnym zbiorowiskom roślinnym i siedliskom przyrodniczym Natura2000 (Czekalski 2006). W Europie, gatunek najczęściej kolonizuje murawy,suche lasy i zarośla, lasy na świeżych i żyznych siedliskach, terenynadrzeczne, rolnicze i zabudowane (Vítková i in. 2017). W Polsce, robiniaakacjowa jest zadomowionym gatunkiem inwazyjnym, który z liczbą 16punktów został zaliczony do IV, najwyższej kategorii inwazyjności. Z badańnaukowców wynika, że inwazją robinii w Polsce jest zagrożonych 10 typówsiedlisk przyrodniczych objętych ochroną w programie Natura 2000 (w ichliczbie ustępuje tylko niecierpkowi drobnokwiatowemu), w tym trzysiedliska o znaczeniu priorytetowym dla Unii Europejskiej. Do siedliskprzyrodniczych, które mogą być kolonizowane przez robinię należą: 2330Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi, 3220 Pionierska roślinnośćna kamieńcach górskich potoków, 4030 Suche wrzosowiska (CallunoGenistion, PohlioCallunion, CallunoArctostaphylion), 6120* Ciepłolubneśródlądowe murawy napiaskowe, 6210* Murawy kserotermiczne (FestucoBrometea), 8220 Ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskamiz Androsacion vandelii, 9160 Grąd subatlantycki (StellarioCarpinetum),9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (GalioCarpinetum,TilioCarpinetum), 9190 Kwaśne dąbrowy (Quercetea roboripetraeae) oraz91I0* Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescentipetraeae) (TokarskaGuzik i in. 2012). W Polsce odnotowuje się dużą liczbę stanowisk robiniiakacjowej. W parkach narodowych i krajobrazowych jest najbardziejrozpowszechnionym gatunkiem obcym (GDOŚ). Co więcej, zmianyklimatyczne mogą przyczynić się do wkraczania robinii na tereny chronionei do naturalnych zbiorowisk roślinnych. Może to dotyczyć m.in. terenówgórskich (Kleinbauer i in. 2010). Wysoki poziom inwazyjności w stosunku
18
-
do szaty roślinnej nie przenosi się na świat zwierzęcy. W podszyciezadrzewień robiniowych zagęszczenie ptaków jest istotnie mniejsze, niżw podszycie zadrzewień tworzonych przez inne gatunki drzew. W wyższychpartiach drzewostanu różnice w liczbie ptaków są nieistotne. Wynika z tego,że w aspekcie ochrony ornitofauny, obecność zagajników robiniowychnie jest czynnikiem negatywnym. Zwłaszcza w krajobrazie rolniczym, ichwystępowanie może być korzystne dla wielu gatunków ptaków (Kujawa2012). W regionach silnie przekształconych przez człowieka, gdzie brakujeterenów leśnych o naturalnym charakterze, zadrzewienia robiniowe mogąrównież stanowić ostoję dla rzadkich i zagrożonych gatunków grzybów(Ślusarczyk 2012).
19
-
Zwalczanie
Zdaniem specjalistów z zakresu ochrony przyrody, należy ograniczać celowąuprawy robinii akacjowej, nie tylko na plantacjach prywatnych, ale równieżna gruntach należących do Skarbu Państwa. Gatunek nie powinien byćsadzony w pobliżu lasów, wydm, cieków, w otwartym krajobrazie oraz naobszarach chronionych (GDOŚ). Robinia powinna być karczowana domomentu jej całkowitego ustąpienia, w lasach wskazane jest zaniechanie jejuprawy i zastępowanie jej klonem zwyczajnym i jaworem. Zwłaszczana żyznych siedliskach oba te gatunki charakteryzują się szybkim rozwojemi obfitym odnowieniem, dzięki czemu mogą konkurować o przestrzeńz robinią. Sugerowane tempo eliminacji robinii z lasów wynosi 25% udziałuw ciągu 10 lat, co odpowiada 40letniemu okresowi przekształceniadrzewostanu (Gazda, Miścicki 2012). Zabiegi takie warto prowadzićw wydzieleniach leśnych z udziałem robinii sąsiadujących z siedliskamiprzyrodniczymi Natura 2000, gdyż prawdopodobieństwo przedostania się donich jej samosiewu jest bardzo wysokie. Młode osobniki gatunku powinnybyć koszone, wyrywane lub wykopywane. Herbicydy należy stosowaćw ostateczności. Korzenie robinii należy traktować jako biomasęniebezpieczną dla środowiska należy je spalać lub kompostowaćw zamkniętym pojemniku. Po zakończeniu uprawy gatunku, należy usuwaćcałe drzewo, najlepiej wraz z karpiną (GDOŚ). Robinia akacjowa nie maw Polsce naturalnych wrogów i zwierzęta roślinożerne nie ograniczają jejinwazji. Związana z robinią muchówka pyszczarek robiniowy Obolodiplosisrobiniae i ćmy: szrotówek robiniaczek Phyllonorycter robiniella i Parectoparobiniella (brak polskiej nazwy) występują w Polsce i żerują na jej liściach,jednak nie powodują wyraźnych szkód. Sporadycznie na robiniachpojawiają się rdze i choroby liści, lecz także bez wpływu na ich wegetację(Sitzia i in. 2016).
20
-
Materiały źródłowe
Borhidi A., Kevey B., Varga Z. 1999. Checklist of the higher syntaxa of Hungary. Annali diBotanica Vol. LVII: 159–166.
BraunBlanquet J. 1928. Pflanzensoziologie. Grundzüge der Vegetationskunde. Springer, Berlin.
Chytrý M., Tichý L. 2003. Diagnostic, constant and dominant species of vegetation classes andalliances of the Czech Republic: a statistical revision. Folia Facultatis Scientarium NaturaliumUniversitatis Masarykianae Brunensis. Biologia 108. Masaryk University, Brno, Czech Republic.
Czekalski M. 2006. Robinia. Wymagania i zastosowanie. Szkółkarstwo 3.
Gazda A. 2012. Stan badań nad obcymi gatunkami drzew w polskich lasach. Studia i MateriałyCEPL w Rogowie R. 14. Zeszyt 33/4/2012: 4452.
Gazda A., Miścicki S. 2012. Przekształcanie drzewostanów robiniowych w rezerwacie przyrody koncepcja i realizacja. Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 14. Zeszyt 33/4/2012: 74–80.
GDOŚ. Robinia akacjowa. http://projekty.gdos.gov.pl/kdporobiniaakacjowa. Data dostępu:21.12.2018.
DAISIE. Delivering Alien Invasive Species Inwentories for Europe. www.europealiens.org. Datadostępu: 13.12.2018.
Kącki Z. Czarniecka M., Swacha G. 2013. Statistical determination of diagnostic, constant anddominant species of the higher vegetation units of Poland. Monographiae Botanicae, 103: 1–267.
Kleinbauer I., Dullinger S., Peterseil J., Essl F. 2010. Climate change might drive the invasivetree Robinia pseudoacacia into nature reserves and endangered habitats. Biol. Conserv. 143:382390.
Klisz M., Wojda T. 2014. Jak wykorzystać robinię? Drwal 2: 66–69.
Piszczek M., Janusz A., Kuc M. 2012. Ekonomiczne znaczenie obcych gatunków drzew naprzykładzie daglezji i robinii na obszarze Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych wKatowicach, Krakowie i Krośnie. Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 14. Zeszyt 33/4/2012:102112.
Rahmonov O., Parusel T. 2012. Wpływ opadu roślinnego robinii akacjowej Robinia pseudoacaciaL. na proces rozwoju gleby na obszarach zdegradowanych. Studia i Materiały CEPL w Rogowie R.14. Zeszyt 33/4/2012: 8192.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierzątgatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozićgatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym. Dz. U. Nr 210, Poz. 1260.
Sitzia T., Cierjacks A., de Rigo D., Caudullo G. 2016. Robinia pseudoacacia in Europe:distribution, habitat, usage and threats. In: SanMiguelAyanz, J., de Rigo, D., Caudullo, G.,Houston Durrant, T., Mauri, A. (eds.), European Atlas of Forest Tree Species. Publ. Off. EU,Luxembourg, pp. e014e79+
Smahliuk O.Y. 2016. Classification of decidous Group of Robinietea Jurko ex Hadac et Sofron1980 Class of Low Sula Basin. Vísnik Czerkas’kogo uníversitetu, 2016, No. 2. Seria „BiologicniNauki”.
21
-
Szweykowska A., Szweykowski J. 2003. Słownik botaniczny. – Wiedza Powszechna, Warszawa,1136 ss.
Śliwiński M. 2015. Lasy robiniowe. Zielona Planeta 6(123): 57.
Ślusarczyk T. 2012. Lasy robiniowe ostoją rzadkich i zagrożonych grzybów wielkoowocnikowych.Przegląd Przyrodniczy XXIII(2): 11–41.
Świerkosz K. 1993. Nowe zespoły roślinności synantropijnej we Wrocławiu. Acta Univ. Wrat. 1480Prace Botaniczne LIII: 59–94
TokarskaGuzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A, Danielewicz W., Hołdyński C. 2012.Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem roślin inwazyjnych.Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 197 ss.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz. U. 2018 r. poz. 1614.
Vítková M. 2013a. KBE Chelidonio majorisRobinion pseudoacaciae Hadač et Sofron ex Vítková inChytrý 2013 all. nova hoc loco. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinnávegetace [Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, p.137.
Vítková M. 2013b. KBE01 Chelidonio majorisRobinietum pseudoacaciae Jurko 1963. In: ChytrýM. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinná vegetace [Vegetation of the Czech Republic4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp. 138–141.
Vítková M. 2013c. KBE02 Poo nemoralisRobinietum pseudoacaciae Němec ex Vítková et Kolbekin Kolbek et al. 2003. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinná vegetace[Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp. 141–144.
Vítková M. 2013d. KBF01 Arrhenathero elatiorisRobinietum pseudoacaciae Šimonovič et al. exVítková et Kolbek 2010. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinnávegetace [Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp.145–147.
Vítková M., Kolbek J. 2013. KBG01 Melico transsilvanicaeRobinietum pseudoacaciae Kolbek etVítková in Kolbek et al. 2003. In: Chytrý M. (ed.) Vegetace České republiky. 4. Lesní a křovinnávegetace [Vegetation of the Czech Republic 4. Forest and shrub vegetation]. Academia, Praha, pp.148–150.
Vítková M., Müllerová J., Sadlo K., Pergl J., Pyšek P. 2017. Black locust (Robinia pseudoacacia)beloved and despised: A story of an invasive tree in Central Europe. Forest Ecology andManagement 384: 287302.
Weretelnik 1979. Flora i zbiorowiska roślinne Lubania Śląskiego. Acta Univ. Wrat. 354, PraceBotaniczne XXIII: 15–80.
Willner W. 2015. Checkliste der im Burgenland nachgewisenen Pflanzengesellschaften.Biodiversität und Naturschutz in Ostösterreich. BCBEA 1/1: 107–134.
Zajączkowski K., Wojda T. 2012. Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia L. w gospodarczejuprawie plantacyjnej. Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R. 14. Zeszyt 33/4: 130–135.
22
-
Załącznik 1. Dokumentacja fotograficzna
Fotografia 1. Drzewostan robiniowy w wydz. 114k nadleśnictwa Bardo Śląskie
Fotografia 2. L Drzewostan robiniowy w wydz. 441i nadleśnictwa Bolesławiec
23
-
Fotografia 3. Drzewostan robiniowy w wydz. 58j nadleśnictwa Jawor
Fotografia 4. Drzewostan robiniowy w wydz. 23f nadleśnictwa Legnica
24
-
Fotografia 5. Drzewostan robiniowy w wydz. 101d nadleśnictwa Legnica
Fotografia 6. Drzewostan robiniowy w wydz. 206c nadleśnictwa Legnica
25
-
Fotografia 7. Drzewostan robiniowy w wydz. 306d nadleśnictwa Legnica
Fotografia 8. Drzewostan robiniowy w wydz. 334Ab nadleśnictwa Legnica
26
-
Fotografia 9. Drzewostan robiniowy w wydz. 335j nadleśnictwa Legnica
Fotografia 10. Drzewostan robiniowy w wydz. 221i nadleśnictwa Lubin
27
-
Fotografia 11. Drzewostan robiniowy w wydz. 290g nadleśnictwa Lubin
Fotografia 12. Drzewostan robiniowy w wydz. 82m nadleśnictwa Miękinia
28
-
Fotografia 13. Drzewostan robiniowy w wydz. 192l nadleśnictwa Miękinia
Fotografia 14. Drzewostan robiniowy w wydz. 230a nadleśnictwa Miękinia
29
-
Fotografia 15. Drzewostan robiniowy w wydz. 90i nadleśnictwa Oleśnica Śląska
Fotografia 16. Drzewostan robiniowy w wydz. 149b nadleśnictwa Oleśnica Śląska
30
-
Fotografia 17. Drzewostan robiniowy w wydz. 4c nadleśnictwa Oława
Fotografia 18. Drzewostan robiniowy w wydz. 34k nadleśnictwa Świdnica
31
-
Załącznik 2. Dokumentacja fitosocjologiczna
Numer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Rok 2016 2016 2016 2016 2015 2015 2015 2016 2016 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2016 2015 2015 2016 2015 2015 2015
Miesiąc 5 6 6 5 7 7 7 5 6 8 8 8 7 7 7 5 7 7 6 8 8 9
Dzień 16 27 27 16 22 22 22 31 28 14 18 14 16 10 10 16 16 30 27 14 18 29
200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200
Zwarcie warstwy a1 (%) 70 90 70 70 60 60 70 70 90 70 50 70 70 80 80 80 75 70 80 75 75 80
Zwarcie warstwy a2 (%) 50 50 15 25 60 5 40 30 5 15 15 50 50 40 50 20
Zwarcie warstwy a3 (%) 20 10 50 15 70 5 40 30 40 70 15 10 20 20 50 60 50 60 5
Zwarcie warstwy b (%) 15 50 70 40 25 50 70 80 20 30 50 50 30 40 30 15 50 15 30 60 70 80
Zwarcie warstwy c (%) 80 80 95 60 85 80 70 85 85 85 90 70 95 70 90 85 80 85 95 75 60 50
Ekspozycja S N S S SE W N S
Nachylenie 5 5 5 35 5 5 5 5
Wysokość (m n.p.m.) 143 142 146 145 153 162 193 433 183 154 147 146 189 129 243 198 227 157 114 167 143 187
Miejscowość O R PL O K G KD Z Go MO P Ki S M Py D Kr Sm Ka Ki TL B
Nadleśnictwo L Le Le L Le Le Bo BŚ L Oł Le OŚ Mi Mi Ś Gł Ś Le Mi OŚ Le J
Wydzielenie 290g 206c 309d 290g 335j 101d 441i 114k 221i 4c 334Ab 90i 82m 192l 34k 82nx 36d 23f 230a 149b 334Ad 58j
Wiek (lata) 7080 90100 4080 7080 6070 7080 3040 7080 6070 6070 6070 7080 90100 90100 7585 6070 4050 6070 5060 6070 4050 5060
ZespółChelidonioRobinietum
Poo nemoralisRobinietum Typowy Z nawłociami Z jeżynami
4 5 4 4 4 4 4 4 5 4 3 4 4 4 5 5 4 4 4 4 4 4
3 3 2 2 2 1 3 2 . 1 2 . . . 2 3 3 . . . 2 .
2 2 3 3 2 4 1 . 3 3 3 4 2 . 2 . 2 3 3 3 3 .
2 1 3 2 + 2 + 1 2 2 + 2 2 1 2 2 3 2 2 2 1 .
+ + + . 1 + . . + + + . + + + + 2 + + + + .
1 + 2 3 3 3 2 + 2 + 4 4 5 4 4 3 2 + 1 + 2 .
Chelidonium majus 4 3 2 2 3 3 3 1 1 + + + . . . + 1 + . 1 . 1
Impatiens parviflora . 2 2 + 1 . + 4 . + . . + + 2 1 + 2 + 1 . .
. + . . 2 2 1 2 . 1 . . 2 . 1 . . + + . 3 4
+ + . . + + . + . + . . + . + . . . . . . +
Galium aparine + . + . + + . + . 1 + + . . . + . . 2 . . +
Poa nemoralis + . . . . . . 1 . . . . . . + 2 2 2 2 2 1 .
Geum urbanum . + . . + + + + . + . + . . . . + . + . + .
Bilderdykia dumetorum . + . . . . . + . . . + . . . . . . + . . .
+ + 3 . . . 3 . . . 2 3 1 . . 1 2 + . . 1 2
Powierzchnia (m2)
Sambuco nigraeRobinietum
ChAll. Chelidonio majorisRobinion pseudoacaciae, ChCl. Robinietea
Robinia pseudoacacia a1
Robinia pseudoacacia a2
Robinia pseudoacacia a3
Robinia pseudoacacia b
Robinia pseudoacacia c
Rubus fruticosus agg.
Sambucus nigra b
Sambucus nigra c
Gatunki sporadyczne: Anthriscus sylvestris 8(+), Ribes uva crispa b 8(1)
ChCl. QuercoFagetea
Padus avium b
32
-
. . 1 . . . + . . . . . . . . + + . . . . +
. + . 1 + + . 3 . . + . + . . . . . + . + .
. + . + 1 + + + . . . . . . . . . . . . + .
Dryopteris filixmas . . + . . . . . + . . . + 2 . 1 + + . 2 . .
Milium effusum . . + + . . . + . . + . . . . + 1 . . . . .
. . . . 1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . 1 . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . + . + . . . . . . . . + . . . . + .
. . . . . . . 1 . . . . . . 2 . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . .
. . . . . . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . .
. . . . . . . . . . . . . . . r . . . . . .
Brachypodium sylvaticum . 1 . . . . . . . . . 1 . . . . . . + . + .
. + . . . . 1 1 . . . . . . . . . . . . . .
. + . . . . . + . . . . . . . . . + . . . .
. . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . .
. . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . .
. . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 .
. . . . 1 1 + . . + . . . . 1 . . . + . 1 .
. . + . + . . . . + . . . . . + . . . . . .
+ + . . . . + . . . . . . + . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Urtica dioica . . + . + + + + . 1 + 1 . . + . . 1 2 . 2 2
Galeopsis pubescens + + 2 1 . . + + 2 . . . . + + 2 + + + . . .
Geranium robertianum . . . . + . . 2 . . . . . . . . . . 1 . . .
Gatunki towarzyszące
1 . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . .
Padus avium c
Euonymus europaea b
Euonymus europaea c
Fraxinus excelsior a1
Fraxinus excelsior a3
Fraxinus excelsior c
Acer pseudoplatanus a2
Acer pseudoplatanus a3
Acer pseudoplatanus b
Acer pseudoplatanus c
Tilia cordata a2
Tilia cordata a3
Tilia cordata b
Tilia cordata c
Corylus avellana b
Ribes spicatum b
Acer platanoides a2
Acer platanoides a3
Acer platanoides c
Gatunki sporadyczne: Anemone nemorosa 14(+), 16(+), Carex sylvatica 12(+), 22(+), Cerasus avium a2 8(1), b 10(1), Fagus sylvatica c 17(+), Galeobdolon luteum 21(+), Polygonatum multiflorum 8(+), Stachys sylvatica 21(+), Stellaria holostea 21(+), Tilia platyphyllos c 2(+), Ulmus laevis a2 15(+), b 15(1), 21(+)
ChCl. RhamnoPrunetea
Crataegus monogyna a3
Crataegus monogyna b
Crataegus monogyna c
Cornus sanguinea b
Cornus sanguinea c
Gatunki sporadyczne: Crataegus laevigata a3 5(2), Prunus spinosa a3 21(1), b 4(+), 21(2), c 2(+), 21(+), Rosa canina b 8(1)
ChCl. Artemisietea vulgaris
Gatunki sporadyczne: Alliaria petiolata 5(+), 8(2), Glechoma hederacea 21(+), Lamium maculatum 10(1), Torilis japonica 18(+),19(+)
Quercus robur a2
33
-
Objaśnienia: Miejscowość: B Bielowice, D Dankowice, G Gniewomierz, Go Gola, K Koskowice, Ka Kadłub, Ki Kijowice, KD Kraśnik Dolny, Kr Kruków, M Mokra, MO Minkowice Oławskie, O Osiek, P Polanka, PL Pątnów Legnicki, Py Pyszczyn, R Raszówka, S Szczepanów, Sm Smokowice, TL Tyniec Legnicki, Z – Zdanów; Nadleśnictwo: Bo Bolesławiec, BŚ Bardo Śląskie, Gł Głógów, J Jawor, L Lubin, Le Legnica, Mi Miękinia, Oł Oława, OŚ Oleśnica Śląska, Ś – Świdnica
. . . 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
+ . . . . + . . . . . . . . + . . . . . . .
+ . . + r . + . + r . r . . . + + . + . . .
1 3 + 3 . . 2 . 2 + . . . 2 . . . + . 2 . .
+ . . + . . + . + . . . . + . . . . . . . .
Stellaria media + 2 + . . + . . 1 . . . . . . 1 + + + . + +
Humulus lupulus . . . . . . + . . . + + + . + + . 2 . . + .
. . . . . . . . . . . . . 1 . . . . . . . .
. . . . . . . . + . . . . + . . . . . . + .
+ . r r . . . . + . . . . + . r . . . + . .
Agrostis capillaris . . . . . + 2 . . + 2 . . . . . 1 2 + 2 . 1
Dactylis polygama . + . . . + . . + . . . . . . . 2 . 1 . 1 .
Arrhenatherum elatius 2 + . + . . . . 2 . . . . . . + . . 2 . . .
Calamagrostis epigeios . . . . . . . . . + + . . . . . + + . 1 . .
Deschampsia flexuosa . + + . . . . . + . 1 . . . . . . . . . . 2
. . . . . . . . + . . . . . . . . . . . + .
. . + . . . . . . . + . . . . . . . . . . .
. + + . . . . . + . + . . . . . . . . . + .
. . . . . . . . . . . . . 3 . . . . . . . .
. . . 1 . . . . . . . . . 1 . . . . + . . .
. . . + . . . . . . . . . 1 . . . . + . . .
r . . + . . . . . . . . . r . . . . + . . r
Convallaria majalis . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . .
Hypericum perforatum . . + . + . . . . + . . . . . . . . . . . .
Hedera helix . . . . . . . . . . . . . + . 1 + . . . . .
Solidago gigantea . . . . . . + . . 4 . . . . + . . . . . . .
Quercus robur a3
Quercus robur b
Quercus robur c
Padus serotina b
Padus serotina c
Sorbus aucuparia a3
Sorbus aucuparia b
Sorbus aucuparia c
Quercus petraea a3
Quercus petraea b
Quercus petraea c
Quercus rubra a2
Quercus rubra a3
Quercus rubra b
Quercus rubra c
Gatunki sporadyczne: Athyrium filixfemina 13(+), 18(2), Bromus inermis 16(+), Carex brizoides 7(+), Digitalis purpurea 3(1), Elymus repens 5(1), 6(+), Festuca sp. 1(+), Frangula alnus b 3(+), 20(1), c 3(+), 11(+), Galinsoga ciliata 17(+), Lysimachia nummularia 19(+), Maianthemum bifolium 8(+), 14(+), Malus sylvestris a3 21(1), 22(1), Oxalis acetosella 4(r), Picea abies a3 14(+), Pinus sylvestris c 9(r), 16(r), Poa trivialis 5(1), 18(+), Pyrus sylvestris a2 8(+), b 16(+), Rubus ideaus c 9(1), 10(+), Sambucus racemosa b 8(+), Solidago canadensis 3(+), Symphoricarpos albus b 7(2), hl 7(+), Taraxacum officinale agg. 8(+), Veronica sp. 16(+), Vicia sp. 2(+), 19(+)
34
-
Inne publikacje internetowe:
Śliwiński M. 2018. Notatki florystyczne z południowozachodniej Polski z lat 20042017.Dolnośląski Klub Ekologiczny, Wrocław.
Śliwiński M. 2019. Notatki florystyczne z południowozachodniej Polski z roku 2018.Dolnośląski Klub Ekologiczny, Wrocław.
38