LİMBİK SİSTEMDuyguların Merkezi

Erdem DAĞDEMİR

İNSAN BEYNİNİN ÜÇ BİRİMİ

MANTIKLI BEYİN (Neopallium) - Neocortex

Entellektüel Görevler

ORTA BEYİN (Paleopallium) – Limbik SistemDuygular

İLKEL BEYİN (Archipallium)Kendini Koruma ve Saldırganlık

İNSAN BEYNİNİN ÜÇ BİRİMİ

İNSAN BEYNİNİN ÜÇ BİRİMİ

Archipallium / İlkel (Sürüngen) Beyin

• Beyin sapının yapılarını içerir: medulla, pons, serebellum, mezensefalon, en eski bazal çekirdek– globus pallidus ve olfaktori soğanları.

• Sürüngen beynine karşı gelir ve ünlü nöroloji bilim adamı Paul MacLean tarafından “R-kompleksi” adı verilmiştir.

Paleopallium/ Ara Beyin (Eski Memeli)

Limbik sistemin yapılarını içerir.

Alt memelilerin beyinlerine karşılık gelir.

Neopallium / Mantıklı Beyin (Yeni Memeli)

Yarım kürelerin neredeyse tamamını (neokorteks adı verilen, korteksin en yeni bir türünden yapılır) ve subkortikal nöronal grupların bazılarını içerir.

Üstün memelilerin beyinlerine karşılık gelir, yani primatları ve bu nedenle insan türünü de içerir.

İnsan Beyninin Üç Birimi

İlkel olanı kendimizi korumaktan sorumludur. Saldırganlık ve tekrarlayan davranış mekanizmalarının geliştiği yerdir. Yaşamın korunması için zorunlu olan, refleks arkı denilen içgüdüsel reaksiyonların ve isteyerek yapılmayan bazı eylemlere izin veren komutların ve bazı iç organlarla ilişkili fonksiyonların (kardiyak, akciğer, bağırsaklar vs.) gerçekleştiği yerdir.

İnsan Beyninin Üç Birimi

1878 yılında, Fransız nörolog Paul Broca, memeli beyninin merkeze doğru olan yüzeyinin üzerinde, korteksin tam altında, beyin sapının çevresinde bir tür sınır oluşturduğu için limbik lob adını verdiği (bir daire, halka, çevre vs. düşüncesini ima eden Latince “limbus” kelimesinden gelir) gri maddenin bazı çekirdeklerini (nöronlar) içeren bir alan olduğu gerçeğine dikkati çekti . Bu yapıların tamamı, sonraki yıllarda “limbik sistem” adını alacaktır

Paul Broca

Limbik Sistem

Bu sistem bütün hayvanların yaşaması için zorunlu olan bazı davranışları kontrol eder. Hayvanın kabul edilebilir ve kabul edilemez arasındaki ayrımı yapabilmesini sağlayan bazı fonksiyonları ortaya çıkartır ve düzenler. Burada özel duygusal fonksiyonlar geliştirilir

Limbik Sistem

Dişilerin bebeklerine bakmalarını ve korumalarını tetikleyen duygu ya da hayvanların oyun davranışlarını (oyuncu ruh hali) geliştirmesine neden olan duygu.

Öfke, korku, tutku, aşk, nefret, neşe ve üzüntü gibi duygular ve hisler, limbik sistemden kaynaklananmemeli keşifleridir.

NeoPallium – Mantıklı Beyin

Neopalyum ya da mantıklı beyin, sembolik bir dil geliştirme kapasitesi olan ve bu sayede insanların okuma, yazma ve matematik hesaplamalarını yapmak gibi yetenekli entelektüel görevleri gerçekleştirmesini sağlayan oldukça karmaşık bir nöron hücresi ağıdır. Neopalyum büyük düşünce üreticisidir ya da Paul MacLean’ın belirttiği gibi “Keşfin anası ve soyut düşüncenin babasıdır”.

Duyguların Oluşmasında Beyin yapılarının rolü hakkındaki teoriler

James-Lange ve Cannon-Bard’ın Duygu teorilerinin karşılaştırılması.

James-Lange teorisine göre (kırmızı oklar), insan korkutucu hayvanı algılar ve fiziksel (nörovejetatif) belirtilerle tepki verir. Böylesi bir rahatsız edici fiziksel reaksiyonun sonucu olarak, insan korkuyu geliştirir. Cannon-Bard teorisinde (mavi oklar), korkutucu uyarı önce korku hissine yol açar, o da fiziksel tepkiyi beraberinde getirir.

James Papez – Papez Devresi 1937 yılında, nöro-anatomist James Papez

duygunun herhangi bir özel beyin merkezinin değil, bir dizi sinir kümesi aracılığıyla karşılıklı olarak birbiriyle bağlanan dört temel yapıyı içeren bir devrenin fonksiyonu olduğunu gösterecekti. Bu yapılar: Mememsi yapılarıyla hipotalamus, ön talamik çekirdek, singulat kıvrımı ve hipokampus. Uyumlu bir şekilde hareket eden bu devre (Papez devresi) duygunun merkezi fonksiyonlarının (etki) yanı sıra dış ifadelerinden (belirtiler) sorumludur.

Papez duygu deneyiminin temel olarak singulat korteksinden ve ikinci olarak diğer kortikal alanlar tarafından belirlendiğine inanıyordu. Duygunun ifade edilmesinin hipotalamus tarafından yönetildiği düşünülüyordu. Forniks adı verilen akson grubu aracılığıyla Singulat kıvrımı hipokampusa yöneltir, hipokampus hipotalamusa yöneltir. Hipotalamik tepiler ön talamik çekirdekteki düzenleyici aracılığıyla kortekse ulaşır.

Duygulara Dahil Olan Ana Alanlar

Bu alanların yoğun bir şekilde iç içe geçmiş olduklarını ve bunların hiçbirisinin herhangi bir özel duygusal durumdan tek başına sorumlu olmadığını vurgulamak önemlidir. ancak bazıları o ya da bu duyguya daha çok katkıda bulunurlar.

Amigdala

Hipokampusla, septal çekirdekle, prefrontal alanla ve talamusun orta arka çekirdeğiyle bağlantılı, antero-inferior bölgenin içinde derinlerdeki, elmas şeklindeki küçük bir yapıdır.

Amigdala

Bu bağlantılar amigdalanın arkadaşlık, aşk ve etkilenme, duyguların ve temel olarak korkunun, öfkenin ve saldırganlığın ifade edilmesi gibi ana duygusal etkinliklere aracılık etmek ve kontrol etmekteki önemli rolünü oynamasını mümkün kılar. Amigdala, tehlikenin belirlenmesindeki merkez olarak, kendini korumakta temeldir. Uyarıldığı zaman, korkuya ve kaygıya yol açarak, hayvanın uyarılma, saldırma ya da kaçmaya hazırlanma aşamasına girmesine neden olur.

Hipokampus

Özellikle bellek fenomeniyle, özellikle (bazen sonsuza kadar süren) uzun dönemli belleğin oluşmasına dahil olur. Her iki hipokampi (sol ve sağ) tahrip edildiği zaman, hiçbir şey bellekte tutulamaz. Denekler yeni aldıkları mesajları hızla unuturlar. Dokunulmamış hipokampus hayvanın mevcut tehdidin koşullarını benzeri geçmiş deneyimlerle karşılaştırarak, yaşamasını garanti etmek için en iyi seçeneği seçmesini sağlar.

Talamus – Hipotalamus

TALAMUS

Talamusun orta arkası ve ön çekirdeğinin zarar görmesi ya da uyarılması duygusal tepki vermesindeki değişikliklerle ilişkilidir. Ancak bu çekirdeklerin duygusal davranışın düzenlenmesindeki önemi sadece talamusun kendisinden dolayı değildir, aynı zamanda bu çekirdeğin diğer limbik sistem yapılarıyla olan bağlantısından dolayıdır. Orta arka çekirdek pre-frontal alanlardaki korteks bölgeleriyle ve hipotalamus ile bağlantı kurar. Ön çekirdek memeli yapılarıyla bağlantı kurar ve bunlar üzerinden, forniks aracılığıyla hipokampus ve singulat kıvrımıyla bağlantı kurar, böylece Papez devresinde yer alır.

HIPOTALAMUS

Bu yapının diğer prosensafalik alanlarla ve mesencephalik ile kapsamlı bağlantıları vardır. Hipotalamik çekirdekteki lezyonlar bir dizi vejetatif fonksiyona ve termal düzenleme, cinsellik, savaşçılık, açlık ve susuzluk gibi motivasyonlu davranışlardan bazılarına engel olur. Hipotalamusun duygularda bir rol oynadığına da inanılmaktadır. Özel olarak, yatay kısımlar zevk ve öfkeye dahil oluyor gibiyken, orta kısımları tiksinme, hoşnutsuzluk ve kontrolsüz ve yüksek sesli gülmeye dahil oluyor gibidir.

Talamus – Hipotalamus

Singulat Kıvrımı

Singulat sulgus ve korpus kallosum (iki serebral yarım küreyi birleştiren temel lif grubu) arasında, beynin orta kısmında bulunur. Bu kıvrım hakkında hala öğrenecek çok şey vardır ancak ön kısmının kokuların ve görüntülerin geçmiş duyguların güzel anılarıyla koordine ettiği şimdiden bilinmektedir. Bu bölge ayrıca ağrıya karşı duygusal reaksiyon ve saldırgan davranışın düzenlenmesine katılır.

Beyin Sapı

Beyin sapı sürüngenler ve amfibiler gibi ilkel omurgalıların “duygusal reaksiyonlarından” (gerçekte sadece refleks tepkilerdir) sorumlu olan bölgedir. Dahil olan yapılar retiküler oluşum ve noradrenalin salgılayan nöronların yoğun bulunduğu bir kütle olan locus coeruleusdur. Bu ilkel yapıların, insanlarda bile, sadece uyarı mekanizmaları olarak değil, aynı zamanda uyku-uyanık döngüsünün sürdürülmesinde, yaşam için çok önemli bir şekilde aktif olduklarını belirtmek önemlidir.

Ön Tavan Bölgesi

Ön tavan bölgesinde, beyin kökünün mezensefalik kısımda bulunan, aksonları çekirdek accumbensde (mezolimbik dopaminerjik yol) sona eren, dopamin salgılayan nöronların sıkı bir gurubu vardır. Bu bölgeye ait olan nöronların kendiliğinden tetiklenmesi ya da elektrikle uyarılması bazıları orgazma benzeyen zevk algıları üretir. Kafatası sinirlerinin çekirdeği gibi, korteksten ve striyatumdan (bir altkorteks oluşumu) gelen impulslarla uyarılan bazı beyin kökü yapıları kızgınlık, üzüntü, hassasiyet vs. gibi fizyognomik ifadelerden sorumludur.

SEPTUM

Septal bölge talamusun ön tarafında bulunur. İçinde, orgazm merkezi bulunur (kadınlarda dört, erkeklerde bir tane). Bu alan farklı zevk algıları, özellikle cinsel deneyimlerle ilişkili olanlarla ilişkilidir.

Prefrontal Bölge

Bu alan ön lobun bütün motor olmayan ön bölgesini içerir. Memelilerin evrimi sırasında oldukça fazla gelişmiştir. İnsanlarda ve bazı yunus türlerinde özellikle büyüktür. Geleneksel limbik devresine ait değildir ancak talamus, amigdala ve diğer korteks altı yapılarla çift yönlü, yoğun bağlantıları duygu durumlarının oluşmasında ve özellikle ifade edilmesinde oynadığı önemli rolden sorumludur

Limbik Sistem

Limbik Sistem

TEŞEKKÜRLER