LİDERLİKLİDERLİK

‘‘Kötümser, rüzgârdan şikayet Kötümser, rüzgârdan şikayet eder. İyimser, geçmesini eder. İyimser, geçmesini

umar. umar.

Lider, yelken açar.’Lider, yelken açar.’

John C. MaxwellJohn C. Maxwell

AMACIMIZ AMACIMIZ Öncelikle yapmış Öncelikle yapmış

olduğumuz ödev de liderin olduğumuz ödev de liderin amaçlarından başlayıp amaçlarından başlayıp liderin özelliklerini daha liderin özelliklerini daha

sonra ise liderin durum ve sonra ise liderin durum ve davranış yaklaşımlarını davranış yaklaşımlarını

incelemektir.incelemektir.

Liderlikte Amaç YaklaşımıLiderlikte Amaç Yaklaşımı

Liderlik analizinde geçerli olan Liderlik analizinde geçerli olan tanınmış yaklaşımlar tanınmış yaklaşımlar

vardır.Bunlardan birisi de amaç yol vardır.Bunlardan birisi de amaç yol yaklaşımıdır.Bu yaklaşım belirli yaklaşımıdır.Bu yaklaşım belirli ölçüde durumsallık yaklaşım ile ölçüde durumsallık yaklaşım ile

motivasyon teorisinin bulgularından motivasyon teorisinin bulgularından yararlanılarak geliştirilmiştir.Amaç-yararlanılarak geliştirilmiştir.Amaç-

yol yaklaşımı, liderin astlarının yol yaklaşımı, liderin astlarının bireysel güçleri ile iş başarım bireysel güçleri ile iş başarım

gücünü nasıl etkileyeceği araştırır.gücünü nasıl etkileyeceği araştırır.

Bu yaklaşımda lider astlarının işlerini başarmaları Bu yaklaşımda lider astlarının işlerini başarmaları için gerçekleştirebilecekleri çalışmada amaca için gerçekleştirebilecekleri çalışmada amaca

ulaşmak için izleyecekleri yolun tespitinde anahtar ulaşmak için izleyecekleri yolun tespitinde anahtar rolü üstlenmektedir.Ama öncelikle bu amaç rolü üstlenmektedir.Ama öncelikle bu amaç

doğrultusunda bazı davranışları sergilemelidir.doğrultusunda bazı davranışları sergilemelidir.

1.1. Çalışanların ihtiyaçları ile grup amaçlarını iyi Çalışanların ihtiyaçları ile grup amaçlarını iyi birleştirmek gerekir.Elemanların çalıştıkları işte nasıl birleştirmek gerekir.Elemanların çalıştıkları işte nasıl tatmin bulacakları, bu tatmini artırmak için tatmin bulacakları, bu tatmini artırmak için izleyecekleri yol nedir? Yönetici bunu araştırmalıdır. izleyecekleri yol nedir? Yönetici bunu araştırmalıdır.

2.2. Yönetici sadece astların başarım güçlerini organize Yönetici sadece astların başarım güçlerini organize etmek istemeyecektir.Yönetici birlikte çalıştığı etmek istemeyecektir.Yönetici birlikte çalıştığı kişilerin bireysel olarak veya grup olarak işi başarma kişilerin bireysel olarak veya grup olarak işi başarma güçlerini nasıl arttıracağını araştırmak ve bu konuda güçlerini nasıl arttıracağını araştırmak ve bu konuda özel yöntemler geliştirmek durumundadır.özel yöntemler geliştirmek durumundadır.

3.Yöneticinin üçüncü olarak yapması gereken 3.Yöneticinin üçüncü olarak yapması gereken iş,iş görenlerin yapacakları iş ile uyumlu iş,iş görenlerin yapacakları iş ile uyumlu

olmalarını sağlamaktır.Çalışanların olmalarını sağlamaktır.Çalışanların teknik özellikleri ile işi başarma arzuları teknik özellikleri ile işi başarma arzuları

arasında ilişki kurmak zorundadır.arasında ilişki kurmak zorundadır.

Bir yöneticinin sayılan bu davranışları Bir yöneticinin sayılan bu davranışları gerçekleştirmesi ve iş ile iş gören gerçekleştirmesi ve iş ile iş gören arasındaki dengeyi kurmak liderlik arasındaki dengeyi kurmak liderlik

özelliklerinin işlemesi olarak özelliklerinin işlemesi olarak düşünülecek, sözü edilen davranışların düşünülecek, sözü edilen davranışların

etkinliğe göre yönetici ile lider etkinliğe göre yönetici ile lider arasındaki fark bu durumda ortaya arasındaki fark bu durumda ortaya

çıkmaktadır. çıkmaktadır.

LİDERLİK DAVRANIŞLARILİDERLİK DAVRANIŞLARI

YÖNLEDİRİCİYÖNLEDİRİCİ

DESTEKLEYİCİDESTEKLEYİCİ

KATILIMCIKATILIMCI

YÖNLENDİRİCİ LİDER YÖNLENDİRİCİ LİDER DAVRANIŞIDAVRANIŞI

Yönlendirici veya emredici tip denilen Yönlendirici veya emredici tip denilen liderlik davranışı “patron eğilimli “ liderlik davranışı “patron eğilimli “

lider davranışı olarak da adlandırılır.lider davranışı olarak da adlandırılır.Bu liderlik türünün en belirgin özelliği Bu liderlik türünün en belirgin özelliği olarak astlarının iş yapısının liderce olarak astlarının iş yapısının liderce

Belirlemesi ve işlerin başarılması için Belirlemesi ve işlerin başarılması için astların izleyecekleri yolun kesinlikleastların izleyecekleri yolun kesinliklelider tarafından saptanması olarak lider tarafından saptanması olarak

gösterilebilir.gösterilebilir.

DESTEKLEYİCİ LİDER DESTEKLEYİCİ LİDER

Destekleyici lider tipi çok zamanDestekleyici lider tipi çok zaman““kişiye dönük lider”,”uyumlu lider” gibi kişiye dönük lider”,”uyumlu lider” gibi

kavramlarla anlatılmak istenir.Bu liderin temel kavramlarla anlatılmak istenir.Bu liderin temel davranışı astları ile ilişkisini dostluk,arkadaşlık davranışı astları ile ilişkisini dostluk,arkadaşlık

iklimi içerisi-iklimi içerisi-sinde yürütmeye çalışır.Bu davranış türünün sinde yürütmeye çalışır.Bu davranış türünün

kişilerin tahminini ve başarma güçlerini olumlu kişilerin tahminini ve başarma güçlerini olumlu yönde etkilediği görülmektedir.Çalışanların yönde etkilediği görülmektedir.Çalışanların

sosyal ilişkilerini kurmalarına yardımcı sosyal ilişkilerini kurmalarına yardımcı olan,ast-üst arasındaki ilişkinin bir iş birliği olan,ast-üst arasındaki ilişkinin bir iş birliği anlayışı içerisinde yürümesine yardm eden anlayışı içerisinde yürümesine yardm eden

liderlik türü destekleyici lider olarak liderlik türü destekleyici lider olarak değerlendirilmektedir.değerlendirilmektedir.

KATILIMCI LİDERKATILIMCI LİDER

Amaç-yol yaklaşımının üçüncü lider türü Amaç-yol yaklaşımının üçüncü lider türü katılımıcı liderdir.Bu liderde “grup yöneticisi” katılımıcı liderdir.Bu liderde “grup yöneticisi”

veya “ekip yöneticisi”veya “ekip yöneticisi”gibi isimlerin verildiği de sıkça gibi isimlerin verildiği de sıkça

görülmektedir.Katılımcı lider, iş grubu görülmektedir.Katılımcı lider, iş grubu üyelerinin fonksiyonlarını yerine üyelerinin fonksiyonlarını yerine

getirmelerinde ve işi başarmalarında onlarlagetirmelerinde ve işi başarmalarında onlarlabirlikte sorumluluk üstlenir.katılımcı liderler birlikte sorumluluk üstlenir.katılımcı liderler iş ortamında,işin tüm süreçlerinde ve her iş ortamında,işin tüm süreçlerinde ve her türlü karar verme davranışlarında gerekli türlü karar verme davranışlarında gerekli

olan bilgi ve gücü astları ile paylaşma olan bilgi ve gücü astları ile paylaşma yoluna giderler.yoluna giderler.

‘‘Zafer, "Zafer benimdir" diyebilenindir. Zafer, "Zafer benimdir" diyebilenindir. Başarı ise, Başarı ise, "Başaracağım" diye başlayarak "Başaracağım" diye başlayarak sonunda "Başardım" sonunda "Başardım" diyebilenindir.’diyebilenindir.’

MUSTAFA KEMAL ATATÜRKMUSTAFA KEMAL ATATÜRK

ATATÜRK HAKKINDA NELER ATATÜRK HAKKINDA NELER DEDİLER?DEDİLER? A.B.D.A.B.D.

Atatürk bu yüzyılın büyük Atatürk bu yüzyılın büyük insanlarından birinin tarihi insanlarından birinin tarihi başarılarını, Türk halkına ilham başarılarını, Türk halkına ilham veren liderliğini, modern dünyanın veren liderliğini, modern dünyanın ileri görüşlü anlayışını ve bir askeri ileri görüşlü anlayışını ve bir askeri lider olarak kudret ve yüksek lider olarak kudret ve yüksek cesaretini hatırlatmaktadır. Çöküntü cesaretini hatırlatmaktadır. Çöküntü halinde bulunan bir imparatorluktan halinde bulunan bir imparatorluktan özgür Türkiye' nin doğması, yeni özgür Türkiye' nin doğması, yeni Türkiye' nin özgürlük ve Türkiye' nin özgürlük ve bağımsızlığını şerefli bir şekilde ilan bağımsızlığını şerefli bir şekilde ilan etmesi ve o zamandan beri etmesi ve o zamandan beri koruması, Atatürk' ün Türk halkının koruması, Atatürk' ün Türk halkının işidir. Şüphesiz ki, Türkiye' de işidir. Şüphesiz ki, Türkiye' de giriştiği derin ve geniş inkılaplar giriştiği derin ve geniş inkılaplar kadar bir kitlenin kendisine olan kadar bir kitlenin kendisine olan güvenini daha başarı ile gösteren bir güvenini daha başarı ile gösteren bir örnek yoktur. örnek yoktur. John F. KENNEDY (A.B.D. John F. KENNEDY (A.B.D. Başkanı, 10 Kasım 1963)Başkanı, 10 Kasım 1963)

ATATÜRK HAKKINDA NELER ATATÜRK HAKKINDA NELER DEDİLER?DEDİLER?

Savaş sonrası döneminin Savaş sonrası döneminin en yetenekli liderlerinden en yetenekli liderlerinden biri. biri. New York TimesNew York Times

İnsanı teslim alıcı İnsanı teslim alıcı fevkalade önderlik kuvveti fevkalade önderlik kuvveti vardır. O, tetiktir, hazır vardır. O, tetiktir, hazır cevaptır, dikkati çekecek cevaptır, dikkati çekecek kadar zekidir. kadar zekidir. Gladys Baker(Gazeteci)Gladys Baker(Gazeteci)

LİDERLİK ÖZELLİKLERİLİDERLİK ÖZELLİKLERİ      Bir bakışta durumu kavrama yeteneğiBir bakışta durumu kavrama yeteneği      Manevi Manevi & & Maddi cesaretMaddi cesaret      Risk yükleme kapasitesiRisk yükleme kapasitesi        Maceracı eğilimMaceracı eğilim        Yaratıcılık (yaratma ve temsil etme)Yaratıcılık (yaratma ve temsil etme)          SoğukkanlılıkSoğukkanlılık          Düşünceleri pratiğe geçirme becerisiDüşünceleri pratiğe geçirme becerisi          Duruma uyum kabiliyetiDuruma uyum kabiliyeti          Hızlı ve doğru muhakeme yeteneğiHızlı ve doğru muhakeme yeteneği          Fırsatlar yaratma ve bu fırsatları kullanma becerFırsatlar yaratma ve bu fırsatları kullanma beceriisisi          Bedeni (fiziki) dayanıklılıkBedeni (fiziki) dayanıklılık          Zihni dayanıklılıkZihni dayanıklılık          Sezgi gücü (geleceği görme)Sezgi gücü (geleceği görme)          ÇalışkanlıkÇalışkanlık          AraştırıcılıkAraştırıcılık          Sade tavır (tevazu)Sade tavır (tevazu) gibi özelliklerdir. gibi özelliklerdir.

LİDERLİK AKILLA BAŞLAR VE AKILLA SÜRER. LİDERLİK AKILLA BAŞLAR VE AKILLA SÜRER. AKLIN OLMADIĞI YERDE LİDERLİK DE AKLIN OLMADIĞI YERDE LİDERLİK DE

YOKTUR!YOKTUR!

LİDERLİK YAKLAŞIMLARILİDERLİK YAKLAŞIMLARI

1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI

2.LİDERİN DAVRANIŞ YAKLAŞIMI2.LİDERİN DAVRANIŞ YAKLAŞIMI

1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ 1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMYAKLAŞIMII

1950 öncesinde liderlikle ilgili çalışmalara1950 öncesinde liderlikle ilgili çalışmalara,, o o dönemindönemin anlayışına ve anlayışına ve araştırmalarına bakıldığındaaraştırmalarına bakıldığında,” bazıları lider doğar”,” bazıları lider doğar” varsayımının,lider varsayımının,lider denen bu “büyük adamı” tanımlayan kişilik özelliklerini yakalayabilme denen bu “büyük adamı” tanımlayan kişilik özelliklerini yakalayabilme tutkusunun baskın olduğu dikkati çekmektedir.tutkusunun baskın olduğu dikkati çekmektedir.

Özellikle 1930 ve 1940 yılları arasında yoğunlaşmış araştırmalar,yapısal Özellikle 1930 ve 1940 yılları arasında yoğunlaşmış araştırmalar,yapısal özellikleri üç temel grupta toplamıştır;Kişilik,yetenek/beceri ve özellikleri üç temel grupta toplamıştır;Kişilik,yetenek/beceri ve fiziksel.Lideri tanımladığı varsayılan ve en sıklıkla araştırılan kişilik fiziksel.Lideri tanımladığı varsayılan ve en sıklıkla araştırılan kişilik özellikleri şunlardır:özellikleri şunlardır:

              Ortama uyum sağlayabilme,Ortama uyum sağlayabilme,              Ortamın şartlarına duyarlı olabilme,Hırslı ve başarıya güdülü,Ortamın şartlarına duyarlı olabilme,Hırslı ve başarıya güdülü,              Fikrini savunan,Fikrini savunan,              İşbirliğine yatkın,İşbirliğine yatkın,              Kararlı,Kararlı,              Güvenilir,Güvenilir,              Baskın (başkalarını etkileme),Baskın (başkalarını etkileme),              Israrlı,Israrlı,              Kendine güvenen,Kendine güvenen,              Zorlamalara dirençli,Zorlamalara dirençli,              Sorumluluk almaya istekliSorumluluk almaya istekli

1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ 1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMIYAKLAŞIMI

Lider özellikleri arasında yetenek/beceri grubunda yer alan Lider özellikleri arasında yetenek/beceri grubunda yer alan özeliklerde şunlar olmuştur:özeliklerde şunlar olmuştur:

              Zeki,Zeki,              Yaratıcı,Yaratıcı,              Politik ve diplomatik,Politik ve diplomatik,              Konuşması akıcı,Konuşması akıcı,              Konusunda bilgili,Konusunda bilgili,              Planlı,Planlı,              İkna edici.İkna edici. Üçüncü grupta ise,”görünüş”,”boy”,”kilo” gibi fiziksel Üçüncü grupta ise,”görünüş”,”boy”,”kilo” gibi fiziksel

özeliklereözeliklere de yer verilmiştir.de yer verilmiştir.(1(1))________________________________________________(1) (1) http://www.eylem.comhttp://www.eylem.com

1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI

O dönemin araştırmacıları asO dönemin araştırmacıları asllında son derece isabetli ında son derece isabetli sorular sormuşlardır:sorular sormuşlardır:

Etkili bir lideri,olmayandan hangi özellikler en iyi Etkili bir lideri,olmayandan hangi özellikler en iyi ayırt etmekteydi? Örneğin;ayırt etmekteydi? Örneğin;

Kendine güvenen,iş birliğine yatkın,ortama uyum Kendine güvenen,iş birliğine yatkın,ortama uyum sağlayabilen, uzun boylu ve yaratıcı özelliklere,sağlayabilen, uzun boylu ve yaratıcı özelliklere, sahip sahip olan birisi, bu özelliklere sahip olmayan bir olan birisi, bu özelliklere sahip olmayan bir başkasına kıyasla daha iyi liderlik yapabilir miydi ? başkasına kıyasla daha iyi liderlik yapabilir miydi ? veya kilosu yaşına uygun,çok iyi konuşan ve başarı veya kilosu yaşına uygun,çok iyi konuşan ve başarı hırsıyla yanıp tutuşan birisi mi daha iyi liderlik hırsıyla yanıp tutuşan birisi mi daha iyi liderlik yapabilirdi ? Yoksa sadece zeki ve uzun boylu olmak yapabilirdi ? Yoksa sadece zeki ve uzun boylu olmak lider olmak için yeterli miydi?lider olmak için yeterli miydi?

Bu sorulara biri 1948’de Ralph STOQDİLL ,diğeri Bu sorulara biri 1948’de Ralph STOQDİLL ,diğeri 1959’da Richard MANN tarafından olmak üzere iki 1959’da Richard MANN tarafından olmak üzere iki önemli araştırma taraması yanıt almaya çalıştı. önemli araştırma taraması yanıt almaya çalıştı.

1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI

Bu taramalardan ortaya çıkan en belirgin Bu taramalardan ortaya çıkan en belirgin durum,araştırma bulgularıdurum,araştırma bulguları arasında ortaya çıkan arasında ortaya çıkan tutarsızlıktı.tutarsızlıktı. Bu taramalar ortaya net bir durum çıkardı:Bu taramalar ortaya net bir durum çıkardı: Sanıldığı gibi ne tanımlanabilecek ve daha sonra Sanıldığı gibi ne tanımlanabilecek ve daha sonra ayıklanabilecek “büyük adamlar”,ne de “doğuştan ayıklanabilecek “büyük adamlar”,ne de “doğuştan gelme liderler” vardı. Lider olarak tanımlanan gelme liderler” vardı. Lider olarak tanımlanan kişilerin,her zaman olmasa da,seyrek olarak kişilerin,her zaman olmasa da,seyrek olarak paylaştıkları bazı özellikler vardı;paylaştıkları bazı özellikler vardı;

-         -         Başkalarını etkileme arzuları,Başkalarını etkileme arzuları,

-         -         Kendine güvenleri,Kendine güvenleri,

-         -         Zekaları,Zekaları,

-         -         Konuları ile ilgili bilgi hakimiyetleri veKonuları ile ilgili bilgi hakimiyetleri ve uzunuzun boyları .boyları .

1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI1.LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI

Belirli bir noktanın abartılı bir Belirli bir noktanın abartılı bir biçimde de olsa altını çizen biçimde de olsa altını çizen “Forrest Gump” filmi “Forrest Gump” filmi hatırlanırsa,”ortalama zeka” bir hatırlanırsa,”ortalama zeka” bir yana,ortalama altına inen birinden yana,ortalama altına inen birinden bile,sırf somut düşünce tarzı ve bile,sırf somut düşünce tarzı ve kurallara uymaya yatkınlığı ile kurallara uymaya yatkınlığı ile lider olabileceği ihtimali akla lider olabileceği ihtimali akla getirebilir.Böyle liderler olmuş getirebilir.Böyle liderler olmuş mudur?, bilinmez.mudur?, bilinmez. Ancak Ancak olamayacağını söylemekte zordur.olamayacağını söylemekte zordur.

2.LİDERİN DAVRANIŞ YAKLAŞIMI2.LİDERİN DAVRANIŞ YAKLAŞIMI

1950 yıllarından itibaren,sosyal örgütsel1950 yıllarından itibaren,sosyal örgütsel (organizasyonel) davranış psikologlarının,lider olarak (organizasyonel) davranış psikologlarının,lider olarak tanımlanmış kişilerin “ne tür davranışlar” tanımlanmış kişilerin “ne tür davranışlar” sergiledikleri sorusunun peşine düştükleri sergiledikleri sorusunun peşine düştükleri görülmüştür. Bu araştırmalar günümüze kadar bir görülmüştür. Bu araştırmalar günümüze kadar bir çok modeller doğurmuştur. çok modeller doğurmuştur.

Sosyal psikolojinin önde gelen araştırmacılarından Sosyal psikolojinin önde gelen araştırmacılarından Kurt LEWİN veKurt LEWİN ve arkadaşları,”arkadaşları,”otoriter”,”demokratik”ve”müdahalesiz”otoriter”,”demokratik”ve”müdahalesiz”olmak üzere üç liderlikolmak üzere üç liderlik davranışını araştırmışlardırdavranışını araştırmışlardır..

2.LİDERİN DAVRANIŞ YAKLAŞIMI2.LİDERİN DAVRANIŞ YAKLAŞIMI

KURT LEWİN ‘İN ARAŞTIRMASININ SONUCU OLARAK:KURT LEWİN ‘İN ARAŞTIRMASININ SONUCU OLARAK: ÇÇeşitli liderlik davranışları yapısal özelliklerden eşitli liderlik davranışları yapısal özelliklerden

bağımsız olarak benimsenebilir ve liderle grubunbağımsız olarak benimsenebilir ve liderle grubun üretimini ve ilişkisini etkileyebilirüretimini ve ilişkisini etkileyebilir. L. Liderlik iderlik davranış biçimleri, en azından bu araştırmada davranış biçimleri, en azından bu araştırmada gözlemlendiği gibi grubun üyelerini ve grubun gözlemlendiği gibi grubun üyelerini ve grubun yapacağı işi dikkate alan iki boyutta düşünülebilir.yapacağı işi dikkate alan iki boyutta düşünülebilir.

Lewin’in araştırmasında otoriter biçim,grup Lewin’in araştırmasında otoriter biçim,grup faaliyetlerinin nasıl yapılacağı konusunda faaliyetlerinin nasıl yapılacağı konusunda kurallar getirmiş ve demokratik gruba oranla kurallar getirmiş ve demokratik gruba oranla daha fazla iş üretmiştir.daha fazla iş üretmiştir. Öte yandan,grubun Öte yandan,grubun üyelerinin düşüncelerine duyarlılık gösteren üyelerinin düşüncelerine duyarlılık gösteren demokratik liderlik,daha az iş üretmesine demokratik liderlik,daha az iş üretmesine rağmen,işin kalitesinin ve üyelerinin tatmininin rağmen,işin kalitesinin ve üyelerinin tatmininin yüksek olmasını sağlamıştır.yüksek olmasını sağlamıştır.

BİR ARAŞTIRMAYA GÖRE;BİR ARAŞTIRMAYA GÖRE;Ohio araştırmacıları,çalışmalarının ilk dönemini lider olarak Ohio araştırmacıları,çalışmalarının ilk dönemini lider olarak

tanımlanan kişilerin davranışlarını gözlemleyip, tamamlamaya tanımlanan kişilerin davranışlarını gözlemleyip, tamamlamaya ayırmışlardır.Böylelikle zaman içinde, aşağı yukarı 1800 dolayında ayırmışlardır.Böylelikle zaman içinde, aşağı yukarı 1800 dolayında lider davranışı betimlenmiştir.lider davranışı betimlenmiştir. ““İnsana yönelik” liderlik,İnsana yönelik” liderlik, çalışanlarla arkadaşça bir hava çalışanlarla arkadaşça bir hava oluşturma,lidere yaklaşabilme kolaylığı sağlama,çalışma oluşturma,lidere yaklaşabilme kolaylığı sağlama,çalışma biriminin ortaya koyduğu önerileri yaşama geçirme,birlikte biriminin ortaya koyduğu önerileri yaşama geçirme,birlikte çalışılan kişilerin hoşlarına gidebilecek sıcak yaklaşımlar çalışılan kişilerin hoşlarına gidebilecek sıcak yaklaşımlar gösterme (doğum gününü kutlama vb.) gibi davranış gösterme (doğum gününü kutlama vb.) gibi davranış biçimleriyle tanımlanmaktadır.biçimleriyle tanımlanmaktadır.””işe yönelik” liderlik,işe yönelik” liderlik, her bir çalışandan neyin beklendiğinin her bir çalışandan neyin beklendiğinin açıkça tanımlanıp kurala bağlanması,hangi işin nasıl açıkça tanımlanıp kurala bağlanması,hangi işin nasıl yapılacağının lider tarafından karara bağlanması,iş yapılacağının lider tarafından karara bağlanması,iş davranışlarıyla ilgili standartlara kesin bir bağlılık gösterme davranışlarıyla ilgili standartlara kesin bir bağlılık gösterme gibi davranış biçimleri içermektedir.gibi davranış biçimleri içermektedir. Ohio Araştırmacıları,çalışmalarının ürünlerini işlevsel bir Ohio Araştırmacıları,çalışmalarının ürünlerini işlevsel bir model haline dönüştürerek bu iki boyutlu birbiriyle model haline dönüştürerek bu iki boyutlu birbiriyle kesiştirmiş ve çeşitli liderlik davranış biçimlerini tanımlama kesiştirmiş ve çeşitli liderlik davranış biçimlerini tanımlama olanağı sağlamışlardır.  olanağı sağlamışlardır.  

  

OHİO ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMASI MODELİNE OHİO ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMASI MODELİNE GÖRE;GÖRE;

   YÜKSEK A BDÜŞÜK C D

DÜŞÜK YÜKSEK

İŞE YÖNELİM

İNSANA YÖNELİM

•LİDERLİK BİÇİMİ A: İşe yönelimin yüksek,insana yönelimin düşük olduğu bileşimdir.Lider sadece eldeki işin ne zaman,kimin tarafından,nasıl bir yapı içinde ve hangi kurallarla yapılacağı saptama çabası isteğindedir. Çalışanlar işlerini yaptıkları sürece önemlidir.Bunun dışında onların istek ve duyarlılıklarına kulak asmaz.”çalışanla yüz-göz olunmaz” deyimi ile tanımlanabilecek bir liderlik biçimidir.

•LİDERLİK BİÇİMİ C: Bu kesişimde liderlik nasıl yapılır bilinmez.Çünkü Lider ne işe,ne de insana yöneliktir. “Ne,nasıl,kimin tarafından yapılıyor ? “ ilgi alanına girmediği gibi,insanlar ne diyor,hissediyor,istiyor gibi konularda umurunda değildir.”Etliye sütlüye dokunmayan” bir liderlik biçimidir.

OHİO ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMASI MODELİNE OHİO ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMASI MODELİNE GÖRE;GÖRE;

   LİDERLİK BİÇİMİ D: LİDERLİK BİÇİMİ D: İnsana yönelimin yüksek,işe yöneliminİnsana yönelimin yüksek,işe yönelimin

düşük olduğu bileşimdir.düşük olduğu bileşimdir.Burada, eldeki işe yönelik Burada, eldeki işe yönelik yapısallaşma,kurallaştırma yoktur.İşler duyarlı ve onları yapısallaşma,kurallaştırma yoktur.İşler duyarlı ve onları tatmine ayarlıdır.Onları hoşnut etme çabasını,işlerin tatmine ayarlıdır.Onları hoşnut etme çabasını,işlerin çalışanlar tarafından yürütülmesini bir önkoşul olarak çalışanlar tarafından yürütülmesini bir önkoşul olarak görür.”çalışanlarım velinimetimdir.” deyişinin uygun görür.”çalışanlarım velinimetimdir.” deyişinin uygun olduğu bir liderlik biçimidir.olduğu bir liderlik biçimidir.

LİDERLİK BİÇİMİ B: LİDERLİK BİÇİMİ B: Bu kesişimde lider, hem insana, hem de Bu kesişimde lider, hem insana, hem de işeişe yöneliktir.yöneliktir.Bir yandan işle ilgili yapı,gözetim ve denetim Bir yandan işle ilgili yapı,gözetim ve denetim sağlamak,öbür yandan çalışanın istek ve ihtiyaçlarını sağlamak,öbür yandan çalışanın istek ve ihtiyaçlarını gözetmeyi duyarlı ogözetmeyi duyarlı ollmayı önemseyen bir liderlik biçimidir.mayı önemseyen bir liderlik biçimidir.

Ohio Araştırmacıları bu dört liderlik Ohio Araştırmacıları bu dört liderlik davranış biçimi arasında B liderliğinin davranış biçimi arasında B liderliğinin diğerlerine kıyasla daha yüksek iş üretimi diğerlerine kıyasla daha yüksek iş üretimi ve tatmin saylayacağı varsayımı ve tatmin saylayacağı varsayımı yapmışlardır.yapmışlardır.

LİDERLİK ÜSLUBA GÖRE LİDERLİK ÜSLUBA GÖRE DEĞİŞEBİLİR;DEĞİŞEBİLİR;

Davranışçı modellerin en belirgin Davranışçı modellerin en belirgin özelliklerinden birisi, liderlik biçimininözelliklerinden birisi, liderlik biçiminin ortamlar ortamlar ve karşı karşıya kalınan sorunların farklılıklarını ve karşı karşıya kalınan sorunların farklılıklarını gözetmemesidir.gözetmemesidir. Bazı durumlar vardır ki; Bazı durumlar vardır ki; liderin çalışanı anlamasını, onu dinlemesini liderin çalışanı anlamasını, onu dinlemesini veya demokratik yaklaşımları kaldıramazlar.veya demokratik yaklaşımları kaldıramazlar.

LLider değişen ortama uygun özellikler ider değişen ortama uygun özellikler taşımalıdır,taşımalıdır, mümkünse kendini ve kişisel mümkünse kendini ve kişisel özelliklerini değişen ortam koşullarına uygun özelliklerini değişen ortam koşullarına uygun hale getirebilmelidirhale getirebilmelidir. .

LİDERİN DURUMSALLIK LİDERİN DURUMSALLIK YAKLAŞIMLARIYAKLAŞIMLARI

Durumsal kuramlardan ikisi üzerinde Durumsal kuramlardan ikisi üzerinde durulacaktır.Bunlardan birincisi;Fred durulacaktır.Bunlardan birincisi;Fred

Fiedler’in Fiedler’in

‘ ‘ Duruma Bağlı Liderlik’kuramıdır.Fiedler Duruma Bağlı Liderlik’kuramıdır.Fiedler davranışçı kuramların bazı isabetli davranışçı kuramların bazı isabetli

boyutlarını yakalamış olmakla boyutlarını yakalamış olmakla birlikte,liderliğin durumlara bağlı birlikte,liderliğin durumlara bağlı olarak değişebileceği sorusunu olarak değişebileceği sorusunu

yanıtsız bıraktığı tezinden hareket yanıtsız bıraktığı tezinden hareket etmiştir.O da,davranışçı kuramların etmiştir.O da,davranışçı kuramların

saptamış olduğu boyutlara benzer iki saptamış olduğu boyutlara benzer iki liderlik davranış biçimi tanımlamıştır. liderlik davranış biçimi tanımlamıştır.

1)1) İşe güdülüİşe güdülü

2)2) İnsana güdülüİnsana güdülü

Ancak Fiedler,bu iki liderlik biçimlerinin,liderliğin Ancak Fiedler,bu iki liderlik biçimlerinin,liderliğin yapıldığı ortama göre ,her bir durum üç temel yapıldığı ortama göre ,her bir durum üç temel

boyutta değerlendirilmelidir.boyutta değerlendirilmelidir.İşin Yapısı:İşin Yapısı:Eldeki işi ne ölçüde net Eldeki işi ne ölçüde net

tanımlara,kurallara ve akış sürecine sahip tanımlara,kurallara ve akış sürecine sahip olduğuyla ilgilidir.Belirli iş tanımları konusunda olduğuyla ilgilidir.Belirli iş tanımları konusunda çalışanların ne ölçüde aynı veya farklı şeyler çalışanların ne ölçüde aynı veya farklı şeyler

anladığı demektir.Bu anlamda ne kadar belirsizlik anladığı demektir.Bu anlamda ne kadar belirsizlik varsa ,iş o kadar yapısız,ne kadar belirginlik varsa ,iş o kadar yapısız,ne kadar belirginlik

varsa o kadar yapılı demektir.varsa o kadar yapılı demektir.Kontrol Gücü:Kontrol Gücü:Liderli yapan kişinin çalışanların Liderli yapan kişinin çalışanların

performanslarına müdahalede bulunma performanslarına müdahalede bulunma yetkisine- olumlu ya da olumsuz-ne ölçüde sahip yetkisine- olumlu ya da olumsuz-ne ölçüde sahip olup olmadığıyla ilgilidir.Yani liderlik yapan kişi olup olmadığıyla ilgilidir.Yani liderlik yapan kişi uyarma,işe son verme,terfi,prim gibi olanaklara uyarma,işe son verme,terfi,prim gibi olanaklara

sahipse kontrol gücünün yüksek olduğunu sahipse kontrol gücünün yüksek olduğunu gösterir.gösterir.

Lider ile çalışan arasındaki ilişki Lider ile çalışan arasındaki ilişki atmosferi:atmosferi:Liderin birlikte çalıştığı Liderin birlikte çalıştığı kişilerce ne ölçüde kabullendiği ile kişilerce ne ölçüde kabullendiği ile

ilgilidir.Liderin çalışma arkadaşlarınca ilgilidir.Liderin çalışma arkadaşlarınca olumlu değerlendirildiği,ondan gelen olumlu değerlendirildiği,ondan gelen isteklere sıcak bakıldığı ve çalışma isteklere sıcak bakıldığı ve çalışma

arkadaşları tarafından insan olarak takdir arkadaşları tarafından insan olarak takdir edildiği durumları lider-çalışan ilişkisindeki edildiği durumları lider-çalışan ilişkisindeki

atmosferin iyi olduğuna işaret eder.atmosferin iyi olduğuna işaret eder.

Fiedler’e göre, tekrarlanan öğrenmeler sonunda Fiedler’e göre, tekrarlanan öğrenmeler sonunda iyice yerleşmiş ve belki de öğrenmeye kapalı iyice yerleşmiş ve belki de öğrenmeye kapalı liderlik biçimlerini değiştirmek yerine,çevre liderlik biçimlerini değiştirmek yerine,çevre

değişkenleri ile uyumlu düşen liderlik biçimlerini değişkenleri ile uyumlu düşen liderlik biçimlerini eşleşmesinin daha isabetli olabileceğini eşleşmesinin daha isabetli olabileceğini

savunmuştur.Örneğin;ilişki atmosferinin iyi savunmuştur.Örneğin;ilişki atmosferinin iyi olduğu,işin belirli bir yapıya kavuşturulduğu ve olduğu,işin belirli bir yapıya kavuşturulduğu ve kontrol gücünün bulunduğu liderlik pozisyonu kontrol gücünün bulunduğu liderlik pozisyonu

için,insana güdülü bir kişiye,işe güdülü bir için,insana güdülü bir kişiye,işe güdülü bir liderlik biçimini öğretmek yerine,hali hazırda işe liderlik biçimini öğretmek yerine,hali hazırda işe

güdülü beceriler geliştirmiş birisinin güdülü beceriler geliştirmiş birisinin düşünülmesinden daha akılcı olacağı gibi düşünülmesinden daha akılcı olacağı gibi

Fiedler,daha öncekilerden farklı olarak,işe insanı Fiedler,daha öncekilerden farklı olarak,işe insanı uyarlamak yerine,işe göre insan bulma tezini uyarlamak yerine,işe göre insan bulma tezini

savunmaktadır.savunmaktadır.

ÜÇ BOYUTLU LİDER ETKİNLİĞİ ÜÇ BOYUTLU LİDER ETKİNLİĞİ MODELİ:MODELİ:

Üç boyutlu lider etkinliği modelinde Üç boyutlu lider etkinliği modelinde görev ve davranışı ve ilişki davranışı görev ve davranışı ve ilişki davranışı

kavramları Blake ve Mauton’un kavramları Blake ve Mauton’un yönetim,zoprasi modelinden yönetim,zoprasi modelinden

esinlenerek adapte edilmiştir.Burada esinlenerek adapte edilmiştir.Burada dört temel yöneticili veya lider davranış dört temel yöneticili veya lider davranış

tipi vardır.Bunlar yüksek görev ve tipi vardır.Bunlar yüksek görev ve düşük ilişki,yüksek görev ve yüksek düşük ilişki,yüksek görev ve yüksek

ilişki,yüksek ilişki ve düşük görev,düşük ilişki,yüksek ilişki ve düşük görev,düşük ilişki ve düşük görev olarak ilişki ve düşük görev olarak

isimlendirilmektedir.isimlendirilmektedir.

ÜÇ BOYUTLU LİDER ETKİNLİĞİ ÜÇ BOYUTLU LİDER ETKİNLİĞİ MODELİ:MODELİ:

Üç boyutlu lider etkinliği modelinde Üç boyutlu lider etkinliği modelinde görev ve davranışı ve ilişki davranışı görev ve davranışı ve ilişki davranışı

kavramları Blake ve Mauton’un kavramları Blake ve Mauton’un yönetim,zoprasi modelinden yönetim,zoprasi modelinden

esinlenerek adapte edilmiştir.Burada esinlenerek adapte edilmiştir.Burada dört temel yöneticili veya lider davranış dört temel yöneticili veya lider davranış

tipi vardır.Bunlar yüksek görev ve tipi vardır.Bunlar yüksek görev ve düşük ilişki,yüksek görev ve yüksek düşük ilişki,yüksek görev ve yüksek

ilişki,yüksek ilişki ve düşük görev,düşük ilişki,yüksek ilişki ve düşük görev,düşük ilişki ve düşük görev olarak ilişki ve düşük görev olarak

isimlendirilmektedir.isimlendirilmektedir.

Bu dört tip,liderin kişiliğini göstermektedir.Kişi Bu dört tip,liderin kişiliğini göstermektedir.Kişi olgunlaştıkça,önder çevresel etkinliklere bazı olgunlaştıkça,önder çevresel etkinliklere bazı alışkanlıklar edinmekte ve çevre tarafından alışkanlıklar edinmekte ve çevre tarafından

koşullanmış davranışlar geliştirilmektedir.O halde bir koşullanmış davranışlar geliştirilmektedir.O halde bir bireyin lider kişiliği veya tipi,diğerlerinin faaliyetlerini bireyin lider kişiliği veya tipi,diğerlerinin faaliyetlerini

yönetirken ortaya koyduğu davranış modelidir.Bu yönetirken ortaya koyduğu davranış modelidir.Bu model,ya görev davranışı ya ilişki davranışı ya da her model,ya görev davranışı ya ilişki davranışı ya da her

ikisinin uygun bir bileşimini içerir.ikisinin uygun bir bileşimini içerir.İki davranış tipi(görev ve ilişki)şöyle tanımlanır;İki davranış tipi(görev ve ilişki)şöyle tanımlanır;Görev davranışı:Görev davranışı:Lider üyelerin herbirinin hangi Lider üyelerin herbirinin hangi işleri,ne zaman,nerede yapacağını ve işlerin nasıl işleri,ne zaman,nerede yapacağını ve işlerin nasıl

tamamlanacağını belirtmektedir.tamamlanacağını belirtmektedir.İlişki davranışı:İlişki davranışı:Liderin kendisi ile grup üyeleri Liderin kendisi ile grup üyeleri

arasındaki kişisel ilişkileri haberleşme kanallarını arasındaki kişisel ilişkileri haberleşme kanallarını açarak,sorumluluk devrederek ve böylece astlara açarak,sorumluluk devrederek ve böylece astlara

kendi güçlerini kullanma olanağı vererek kendi güçlerini kullanma olanağı vererek sürdürebildiği,karşılıklı güven,arkadaşlık ve sosyo-sürdürebildiği,karşılıklı güven,arkadaşlık ve sosyo-duygusal destek sağlamaya çalıştığı davranışların duygusal destek sağlamaya çalıştığı davranışların

toplamından oluşmaktadır.toplamından oluşmaktadır.

Etkinlik Boyutu:Etkinlik Boyutu:Liderin davranış tipine aşağıdaki Liderin davranış tipine aşağıdaki şekilde görüldüğü biçimde bir de etkinlik boyutu ilave şekilde görüldüğü biçimde bir de etkinlik boyutu ilave edilirse üç boyutlu bir liderlik modeli elde edilecektir.edilirse üç boyutlu bir liderlik modeli elde edilecektir.

Temel önder davranış türlerinin etkin veya etkin olmayan Temel önder davranış türlerinin etkin veya etkin olmayan durumlara göre başkaları tarafından algılanış biçimleri:durumlara göre başkaları tarafından algılanış biçimleri:

Davranış Davranış TürleriTürleri

EtkinEtkin Etkin Etkin olmayanolmayan

Yüksek görev Yüksek görev ve düşük ve düşük ilişkilerilişkiler

Genellikle ne Genellikle ne istediğini bilen ve istediğini bilen ve

bunu gerçekleştirecek bunu gerçekleştirecek yöntemler meydana yöntemler meydana getiren biri olarak getiren biri olarak

görülür.görülür.

Genellikle,başkalarınıGenellikle,başkalarının güvenli n güvenli olmayan,beğenilmeyeolmayan,beğenilmeyen ve kısa süreli n ve kısa süreli verimle ilgili olan biri verimle ilgili olan biri olarak görülür.olarak görülür.

Yüksek görev Yüksek görev ve yüksek ve yüksek ilişkilerilişkiler

Genellikle hedefler Genellikle hedefler saptama ve işleri saptama ve işleri

örgütlemede grubun örgütlemede grubun gereksinmelerini gereksinmelerini

doyuran ancak aynı doyuran ancak aynı zamanda astlarına zamanda astlarına yüksek düzeyde yüksek düzeyde sosyo-duygusal sosyo-duygusal

destek sağlayan biri destek sağlayan biri olarak görülür.olarak görülür.

Grup tarafından Grup tarafından istenilenden çok istenilenden çok biçimsel yapı ve biçimsel yapı ve görevlerle ilgilenen ve görevlerle ilgilenen ve sosyo-duygusal sosyo-duygusal desteklere desteklere gereğinden çok gereğinden çok zaman ayıran biri zaman ayıran biri olarak görülür.olarak görülür.

Yüksek ilişkiler Yüksek ilişkiler ve düşük görevve düşük görev

Genellikle,yetenekleriGenellikle,yeteneklerin gelişmesi ile ilgili n gelişmesi ile ilgili olarak insanlara tam olarak insanlara tam bir güvenin bir güvenin bulunduğu biri olarak bulunduğu biri olarak görülür.görülür.

Uyumlu iyi kişi olarak Uyumlu iyi kişi olarak tanınma ve bir görevi tanınma ve bir görevi tamamlamak için tamamlamak için riskli ilişkileri riskli ilişkileri üstlenme arzusunda üstlenme arzusunda olan biri olarak olan biri olarak görülür.görülür.

Düşük görev ve Düşük görev ve düşük ilişkilerdüşük ilişkiler

Genellikle,sosyal Genellikle,sosyal etkileşimlerde çok az etkileşimlerde çok az rol oynayarak,astları rol oynayarak,astları işin yapılmasında işin yapılmasında serbest bırakan biri serbest bırakan biri olarak görülür.olarak görülür.

İnsanlar ve görev İnsanlar ve görev üzerinde az üzerinde az duran,pasif ve ilgisiz duran,pasif ve ilgisiz biri olarak görülür.biri olarak görülür.

‘‘Lider görev ve sorumlulukları Lider görev ve sorumlulukları delege eder; güvenir ve delege eder; güvenir ve

güvenilirdir; dinler, dinletir; güvenilirdir; dinler, dinletir; anlar, anlatır; takım anlar, anlatır; takım

oyuncularını doğru seçer; oyuncularını doğru seçer; olmak istediği yerde değil, olmak istediği yerde değil,

bulunması gereken yerdedir.’ bulunması gereken yerdedir.’ Robert SwainRobert Swain(*)(*)

______(*)Liderlik, Yönetim ve Türkiye (*)Liderlik, Yönetim ve Türkiye

Yaprak ÖzerYaprak Özersf.87sf.87

YAPTIĞIMIZ MÜLAKATLAR YAPTIĞIMIZ MÜLAKATLAR SONUCUNDA;SONUCUNDA;

Liderlik vasfına sahip olan kişilerin büyük özveri ve Liderlik vasfına sahip olan kişilerin büyük özveri ve çabalarla lider olabilme vasfına eriştiklerine,çabalarla lider olabilme vasfına eriştiklerine,

Kimi zaman sert kimi zaman astlarına arkadaşça Kimi zaman sert kimi zaman astlarına arkadaşça davrandıklarına,davrandıklarına,

Otoritelerini her zaman hissettirdiklerini, Otoritelerini her zaman hissettirdiklerini, Kendilerine ait olan vasıfların bir çoğunun çalıştığı Kendilerine ait olan vasıfların bir çoğunun çalıştığı

personelde de görmek istediklerini,personelde de görmek istediklerini, Personel seçerken ne kadar seçici olduklarını,Personel seçerken ne kadar seçici olduklarını, İşlerinde amaç ve hedefi önceden belirlediklerini,İşlerinde amaç ve hedefi önceden belirlediklerini, Geçmişle gelecek arasında ilişki kurabilme Geçmişle gelecek arasında ilişki kurabilme

özelliklerinin olduğunu,özelliklerinin olduğunu, Yaptığımız araştırma ve mülakatlarla bu sonuçlara Yaptığımız araştırma ve mülakatlarla bu sonuçlara

birebir ulaştık.birebir ulaştık.

KAYNAKÇAKAYNAKÇA

1. ERDOĞAN, İlhan, İşletmelerde Davranış, 2.Basım, Aralık 1997 1. ERDOĞAN, İlhan, İşletmelerde Davranış, 2.Basım, Aralık 1997   

2.EVREN, Erol , Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, 2.EVREN, Erol , Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Genişletilmiş 5.Basım, Beta Yayınları, İstanbul 1998Genişletilmiş 5.Basım, Beta Yayınları, İstanbul 1998   

3.3. ÖZER, A.Kadir, ÖZER, A.Kadir, GerçekçiGerçekçi Yönetişim Lider ve Kişilik Kuramları, Yönetişim Lider ve Kişilik Kuramları, Varlık / özel,1997Varlık / özel,1997

4. AKTULGA, Doğu, Executive Excellence Dergisi , - (Nisan ’98 sf:10)4. AKTULGA, Doğu, Executive Excellence Dergisi , - (Nisan ’98 sf:10) 5. DEMİRSOY, Ali , Son İmparatora Öğütler “Bilim Toplumu”, -Bölüm 5. DEMİRSOY, Ali , Son İmparatora Öğütler “Bilim Toplumu”, -Bölüm

6-7, Ankara 19956-7, Ankara 1995 6.Werner,Isabel, Liderlik ve Yönetim, Rota Yayınevi6.Werner,Isabel, Liderlik ve Yönetim, Rota Yayınevi 7. Özer, Yaprak, Liderlik, Yönetim Türkiye, Hayat Yayınları7. Özer, Yaprak, Liderlik, Yönetim Türkiye, Hayat Yayınları 8.Margerison,Charles, Nasıl bir Yöneticisiniz?, İlgi Yayınları8.Margerison,Charles, Nasıl bir Yöneticisiniz?, İlgi Yayınları 9. 9. http://www.eylem.comhttp://www.eylem.com web sitesi web sitesi 10.10.www.www.humanresourcesfocushumanresourcesfocus.com/liderlik..com/liderlik.aspasp 11.11. www.bilgilik.com/makale/www.bilgilik.com/makale/satıssatıs_ve_liderlik/liderlik/liderlik_index2.html_ve_liderlik/liderlik/liderlik_index2.html 12. . 12. . http://www.http://www.insankaynaklariinsankaynaklari.com/.com/cncn//ContentBodyContentBody..aspasp??BodyIDBodyID=84=84 13.13. http://www.http://www.merihmerih.net/m2/.net/m2/lidlid/liderlik./liderlik.htmhtm 14. 14. http://www.mu.edu.tr/t/http://www.mu.edu.tr/t/ (bitirme tezleri)  (bitirme tezleri)