lezingnieuwland_jan2011_marco heijligers

1. Wording van FlevolandVerleden, heden en toekomst van de IJsselmeerpolders Ir. J.J.A. Heijligers Maandag 31 januari 2011 Het Nieuw Land Erfgoed centrum te Lelystad

2. Inhoud lezing1. Korte introductie spreker2. De geschiedenis van de IJsselmeerpolders - Landschap - Planologie - Stedenbouw (Architectuur)4. Kennisinstelling Windesheim Flevoland5. De toekomst van de IJsselmeerpolders6. Vragen en discussie

3. Korte introductie spreker Avans Hogeschool te Tilburg Weg- en waterbouwkunde afstudeerrichting Stedenbouwkunde (1990 1994) Technische Universiteit te Delft Faculteit Bouwkunde afstudeerrichting Landschapsontwerp (1994 1997) Delfts Interfacultair Onderzoek Centrum Onderzoeksprogramma De Ecologische Stad Duurzame Ontwikkeling (1997 2002)

4. Korte introductie spreker Cordinator, docent, ontwikkelaar Windesheim Zwolle (2005) Windesheim Flevoland (2010) Bachelor en master Stedenbouw & Gebiedsontwikkeling Adviseur stedenbouw & landschap Groene locatieontwikkeling (1 10 ha, 20 50 woningen) Sociale en ecologische duurzaamheid (proces n inhoud) Diverse (gast)docentschappen TU Delft, Hogescholen Windesheim en Van Hall Larenstein Academie van Bouwkunst in Amsterdam (periode: 1997 2006)

5. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Het onderzoekslaboratorium Flevoland Terugblikken vanuit het heden naar het verleden. Flevoland als staalkaart van New Town beweging met landschap, planologie, stedenbouw en architectuur. Vooruitkijken vanuit het heden naar de toekomst. Een duurzame gebiedsontwikkeling van Flevoland door de toekomstige generatie beroepsprofessionals. Duurzaam toekomstperspectief Flevoland

6. Grondgebruik Zuidelijk Flevoland (%)Verkeer 4Bebouwd 10Recreatie 6Landbouw 56Bos & natuur 24Inwoners 2005: 196.676Inwoners 2040: 338.458 Bron: Afstudeerlab TU Delft, Floris Korteweg (2005)

7. Het landschap van de IJsselmeerpolders Zef Hemel (NAI) Het landschap van de IJsselmeerpolders De planning, inrichting en vormgeving van de IJsselmeerpolders vormt een hoogtepunt in de geschiedenis van de Nederlandse R.O. Wat begon als zuiver waterstaat technisch project groeide uit tot een veelzijdige onderneming vanuit stedenbouwkundig perspectief met richtlijnen voor wonen, werken, ontspanning en verkeer.

8. Het landschap van de IJsselmeerpolders Afsluiting en inpoldering van voormalige Zuiderzee: Wieringermeer (1930) Proefpolder De afsluitdijk (1932) Noordoost polder (1942) Oostelijk Flevoland (1957) Zuidelijk Flevoland (1968)

9. Inpoldering vanDe IJsselmeerpolders

10. 14 juni 1918 werd de wet tot afsluiting en gedeeltelijkedrooglegging van de Zuiderzee aangenomen.

11. 9 september 1942 valt de Noordoost polder droog. polder Noordoost polder oppervlakte 48.000 hectare dijkbouw 1936 1940 ontwikkeling 1942 1962

12. 29 juni 1957 valt de polder Oostelijk Flevoland droog. polder Oostelijk Flevoland oppervlakte 54.000 hectare dijkbouw 1950 1956 ontwikkeling 1957 1976

13. 29 mei 1968 valt de polder Zuidelijk Flevoland droog. polder Zuidelijk Flevoland oppervlakte 43.000 hectare dijkbouw 1959 1967 ontwikkeling 1968 1996

14. Inpoldering van de Markerwaard in 2007 definitief van de baan polder Markerwaard oppervlakte 41.000 hectare dijkbouw 1941 1956 ontwikkeling 1963 1975

15. 4 september 1975 wordt de dijk tussen Enkhuizen Lelystadgesloten en daarmee worden De Zuiderzeewerken voltooid.

16. Zeebodem van voormalige Zuiderzee ligt aan de oppervlakte Groen/geel = hoge afdeling hoge vaart

17. Een doorkijk naar 2050 laat de verwachte bodemdaling zien inde IJsselmeerpolders; het is een eindig (inklinkings)proces.In Zuidelijk Flevoland isde daling het grootst:gemiddeld 30 60 cmen plaatselijk > 60 cm

18. Inrichting van deNoordoost polder

19. Noordoost polderDe polder wordt indrien gedeeld doorde belangrijkstevaarten en wegen

20. Noordoost polderDe standaardkavel inde Noordoost polder is24 hectare(300 x 800 meter).PS:Wieringermeer (1930)is de kavel 20 hectare

21. Noordoost polderStramien van eenhoofdplaats in hetmidden met eenkrans van 10 dorpen(+ Urk) er omheen.

22. Noordoost polderGrondgebruik %Verkeer 2Bebouwd 3Recreatie 3Landbouw 87Bos & natuur 5Inwoners 2005: 62.581Inwoners 2040: 70.927

23. Inrichting vanOostelijk Flevoland

24. Oostelijk FlevolandGrotere landbouwbedrijvenen de auto zorgde ervoor dater 1 groot dorp met 2 kleineredorpen in de buurt geplandwerden.De hoofdstad wordt in dezepolder gepland omdat de stadna drooglegging van de 4polders het meest centraalzou komen te liggen. Het verkeersnetwerk en waternetwerk zijn in nauw verband met de toekomstige Zuidelijke polder ontwikkeld.

25. Oostelijk FlevolandHet landschapsplan stondter discussie omdat bosop rijke kleigrond zondewas. Het bebossingsplanheeft structuur moetenbieden een de polder enheeft de polder eenlandschap gegeven.

26. Oostelijk FlevolandSchaalvergroting inde landbouw maaktede standaardkavel inOostelijk Flevoland30 hectare(300x1000 meter).

27. Oostelijk FlevolandGrondgebruik %Verkeer 2Bebouwd 5Recreatie 3Landbouw 70Bos & natuur 20Inwoners 2005: 108.514Inwoners 2040: 123.151

28. Inrichting vanZuidelijk Flevoland

29. Zuidelijk FlevolandNa de sluiting van de dijkvan Zuidelijk Flevoland konde Knardijk tussen Oostelijken Zuidelijk Flevolandworden doorgegraven enkwamen de Hoge en LageVaart aan weerszijden vande Knardijk met elkaar inverbinding te staan.

30. Zuidelijk FlevolandAlmere een stad dat bestaatbij de gratie van de overloop,geurbaniseerd gebied groeideuit tot tot plannen voor eenstad die zich wil vestigen bijde grootste vijf steden in NL. Zeewolde gelegd aan de rand ipv in het midden zoals in O.F. en N.O.P.om een aantrekkelijk krachtig dorp te maken dat op eigen benen kan staan.

31. Zuidelijk FlevolandNa het droogmalen bleef eenplassen- en moerassengebiedachter, de ruimte was nog nietnodig en er ontwikkelde zichtoevallig een waardevollenatuurgebied, deoostvaardersplassen. Holsterwold refereerd aan het oerbos wat hier ooit heeft gestaan. Het is het grootste bos op de rijke kleigrond

32. Zuidelijk FlevolandDe standaardkavel inZuidelijk Flevoland is60 hectare(500 x 1200 meter).

33. Zuidelijk FlevolandGrondgebruik %Verkeer 4Bebouwd 10Recreatie 6Landbouw 56Bos & natuur 24Inwoners 2005: 196.676Inwoners 2040: 338.458

34. Planning kernen inDe IJsselmeerpolders

35. De Planologie van de IJsselmeerpoldersNota Westen des lands Wederopbouw van NL Spreidingsbeleid1958 Marshall Plan voor EU/NL1ste Nota R.O. Wederopbouw van NL Spreidingsbeleid1960 De schouders eronder2de Nota R.O. Positivisme & welvaart Overloopbeleid1966 The Sky is the limit (Lelystad)3de Nota R.O. Milieucrisis & Inspraak Groeikernenbeleid1973 1983 Grenzen aan de groei (Almere)4e Nota RO(extra) Internationale positie Compacte stad beleid1988 1992 Meer markt minder overheid (IJburg Amsterdam)5e Nota RO(ruimte) Strategische projecten Stedelijke netwerken2001 heden Ruimte particulier initiatief (Metropool Regio Adam)

36. De Planologie van de IJsselmeerpolders Central Place theory (1933) De theorie van de Duitse geograaf Walter Christaller wordt door Ch. A.P. Takes voor de Directie van de Wieringmeer verwerkt in een proefschrift over bevolkingscentra (1948). Hij kwam met een hirarchisch model van woonplaatsen, waarbij hij A-, B- en C-kernen onderscheidde. A-kernen hadden een lokaal- verzorgend karakter en zouden niet meer dan 2.000 inwoners tellen. B-kernen waren gewestelijke verzorgingscentra voor niet- dagelijkse bezigheden; het inwonertal zou tussen 5.000 en 15.000 moeten liggen. De C-kern (het latere Lelystad) had de functie van hoofdplaats van het IJsselmeergebied.

37. Hoofdkern C (Lelystad) met de verzorgingskernen B (Dronten,Emmeloord) en de woonkernen A (nabij cirkel om B kernen).

38. Verzorgingskern B (Emmeloord) in de Noordoost polder metkrans van woonkernen A (ontstaan ten tijde van 1e Nota R.O.)

39. Verzorgingskern B (Emmeloord) in de Noordoost polder metkrans van 10 nieuwe dorpen (exclusief bestaande dorp Urk)

40. Hoofdkern C (Lelystad) in Oostelijk Flevoland met verzorgingkern B (Dronten) en groot aantal geplande woonkernen A (10)

41. Hoofdkern C (Lelystad) in Oostelijk Flevoland met verzorgingkern B (Dronten) en vermindering van aantal woonkernen A (4)

42. Hoofd & Overloopkern C (Lelystad) in Oostelijk Flevoland metverzorgingskern B (Dronten) op basis van 2de Nota R.O.(1966)

43. Groeikern & verzorgingskern B (Almere) in Zuidelijk Flevolandmet woonkern A (Zeewolde) op basis van 3de Nota R.O. (1973)

44. Noordoost polder uitgevoerd volgens planning. Hoofdkern C(Lelystad) in Oostelijk Flevoland is door realiteit achterhaald!

45. Rutten Creil Bant Luttelgeest Espel EMMELOORD Marknesse Tollebeek Urk Kraggenburg Nagele Ens Swifterbant LELYSTAD DRONTEN Almere BiddinghuizenALMERE BuitenStad Zeewolde Almere Haven

46. Provincie Flevoland IJsselmeer Markermeer Tekeningen: F. Korteweg, TUD 2005

47. 1. Wieringermeer 2. Noordoost polder 3. Dorp Nagele 4. Lelystad 5. Almere

48. De stedenbouw vanDe IJsselmeerpolders

49. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersStedenbouw theorie Praktijk toepassing in de IJsselmeerpolders(20e eeuw) (voorbeelden)1. Garden city & new Tuinstad stedenbouw (Grand Pre Molire):town movement (UK) - Dorpen in de Wieringerrandmeer - Dorpen in de Noordoostpolder2. CIAM en de Moderne Stempelstedenbouw (Cornelis Van Eesteren):beweging (Europees) - Dorp Nagele (icoon van de CIAM beweging) - Zuiderzeewijk en Atolwijk in Lelystad3. Het woonerf en de Hofjesstedenbouw (Niek de Boer & Andre de Jong):bloemkoolwijken (NL) - Almere (Haven) - Boswijk in Lelystad

50. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersEbenezer Howard Raymond Unwin(1850 1928) (1863 1940) Garden City Movement (1899) als basis voor De New Town Movement (vanaf 2e W.O.)

51. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersSysteem van 3 magneten (diagram1):1. Stadsmagneet2. Plattelandmagneet3. TuinstadmagneetVolgens Howard verenigt de tuinstad het beste van twee werelden: Stad en Platteland

52. De Stedenbouw van de IJsselmeerpolders Satellietstad & planmatige groepering van steden (250.000) met centraal bestuur

53. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersIdeale bevolkingsomvang tuinstad (32.000) & onderverdeling naar wijken (5.000)

54. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersGarden Cities of to-morrow met grondslagen v/d tuinstad: Zelfbesturende tuinsteden als krans rond een centrum stad Zelfvoorzienend met landbouwgebied als voedselvoorziening Industriegebieden liggen in de buitenste ring van de tuinstad Harmonische verdeling bevolking over alle sociale klassen Bevolkingsomvang van de tuinstad is ca. 32.000 inwoners Overzichtelijke wijken en buurten van ca. 5.000 inwoners Gemeenschappelijke parken en plantsoenen vs. privtuinen Grondgebonden (gezin)woningen in relatief lage dichtheden

55. De Stedenbouw van de IJsselmeerpolders Belangrijkste stadsstichtingen rondom London (new towns): Letchworth (1904); eerste tuinstad (experiment) gebouwd volgens het tuinstadmodel van Ebenezer Howard Welwyn Garden City (1919); tweede tuinstad waarin de theorien van Howard gecombineerd zijn met die van Unwin Milton Keynes (1967); grootste new town voor oorspronkelijk 60.000 inwoners op ca. 80 km ten noordoosten van London

56. De Stedenbouw van de IJsselmeerpolders Raymond Unwin met een gereedschapskist van ontwerpprincipes

57. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersTown Planning in practice (1909) Raymond Unwin: Bewondering voor de Arts & Crafts beweging (1860) Archetype van de cottage; alleenstaande landelijke boerderij Kleine woonblokjes in 1 of 2 bouwlagen met rode puntdaken Folkloristische architectuur en ambachtelijk materiaalgebruik Romantische groene slingerende lanen, wegen en straten Groene openbare ruimte als decor voor cottagearchitectuur Korte gebogen straten met een intiem en besloten karakter Knusse pleinen en woonhoven (de zgn. close verkaveling))

58. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersEen tuinstad verkaveling met gebogen straten, besloten pleinen en cul-du-sacs

59. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersGrandpr Molire (1883 1972) en De Delftse School Traditionalistische stroming in architectuur & stedenbouw rond Hoogleraar Marinus Jan Grandpr Molire (geboren Oudenbosch) Inspiratie uit traditionele plattelandsbouw met grote heldere bouwvolumes van gesloten bakstenen muren & hoge daken Architectuur is gebaseerd op universele waarden & normen; de functie van een gebouw komt tot uitdrukking in de vorm Vanaf 1927 werkzaam bij de Dienst der Zuiderzeewerken. Ontwerpen voor diverse dorpen op de Wieringermeer en Noordoost Polder!

60. Wieringermeeren Noordoost polder

61. 1. Wieringermeer 2. Noordoost polder

62. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDorpen in de WieringermeerM.J. Granpr Molire zorgde voorde stroomlijning van een aantalpolderwegen en gaf vorm aan dedorpen Middenmeer, Slootdorp enWieringerwerf. In de vormgevingvan die dorpen streefde hij naareen eigentijds plattelandsideaal.De landschappelijke invulling vande polder vormde het sluitstuk endiende vooral landbouwkundigeeisen (Rechts t eiland Wieringen).

63. De Stedenbouw van de IJsselmeerpolders

64. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDorpen in Noordoost polderBijna alle dorpen in de Noordoostpolder(behalve Nagele) zijn in de jaren 40 en50 van de 20e eeuw gebouwd volgensde principes van M.J. Grandpr Molire.Bant, Espel, Creil, Markenesse, Rutten,Tolbeek, Ens, Kraggenburg enLuttelgeest dragen allen de kenmerkenvan de door deze Delftse IngenieurOntwerpen Oudhollandse dorpen in deWieringerrandmeer.

66. Oprichting internationale beweging voor het nieuwe bouwenCIAM = Congrs Internationaux dArchitecture Moderne (1928)

67. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersOprichting van de Moderne Beweging (1928 1956): Eerste CIAM Congres, La Sarraz, Zwitserland (1928) CIAM = Congrs Internationaux dArchitecture Moderne CIAM verklaring ondertekent door 24 Europese architecten uit Frankrijk(6), Zwitserland(6), Duitsland(3), Nederland(3), Itali(2), Spanje(2), Oostenrijk (1), Belgi(1). Belangrijke representanten van het CIAM: Le Corbusier, Ernst May, Cornelis v. Eesteren (voorzitter), Aldo van Eyck

68. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersUitgangspunten van de Moderne Beweging (1928 1956):1. Moderne stad behoeft een nieuwe ruimtelijke & functionele organisatie2. Standaardisering als uitgangspunt bij ontwerp woningen & woonwijken3. Afkeer klein burgerlijke geest van traditionalisme (o.a. knusse tuindorp)4. Afkeer ambachtelijke arbeid ten gunste efficinte productiemethoden5. Functionele i.p.v esthetische overwegingen als basis voor stedenbouw

69. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersOverzicht CIAM congressen en themas (1928 1956): CIAM l (La Sarraz, 1928): Oprichting van het CIAM CIAM ll (Frankfurt, 1929): Werkgroep ter voorbereiding congressen - Sociale Woningbouw in Frankfurt (Ernst May) CIAM lll (Brussel, 1930): Bebouwingshoogten en -dichtheden CIAM lV (Athene, 1933): Charter van Athene - La Ville Radieuse (Le Corbusier) - A.U.P Amsterdam (Van Eesteren)

70. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersOverzicht CIAM congressen en themas (1928 1956): CIAM V (Parijs, 1937): Wonen en vrije tijd CIAM Vl t/m Vlll (Locaties De fysieke omgeving (Engelse MARS-groep) Engeland, 1947 t/m 1951) De 8 & De Opbouw presenteren Dorp Nagele CIAM lV (Frankrijk, 1953): Aix-en-Provence; Jonge generatie (Van Eijck en Bakema) bekritiseert Charter van Athene CIAM X (Dubrovnik, 1956): Bekend onder de naam TEAM X. Opheffing van de CIAM Beweging.

71. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDrie ontwikkelingsfasen en tien congressen: 1928 1933: CIAM congressen l t/m lll Theoretische fase onder bezielende leiding van de stedenbouwkundige Ernst May met themas als sociale woningbouw, wijken en dichtheden 1933 1947: CIAM congressen lV t/m Vl Publicatie van het Charter van Athene met belangrijkste beginselen en principes van functionele stad o.l.v. Le Corbusier (CIAM Stedenbouw) 1947 1956: CIAM congressen Vll t/m X Jonge generatie o.l.v. Aldo van Eijck, Jacob Bakema e.a. bekritiseren beginselen van de functionele stad. Team X betekent opheffing CIAM.

72. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDrie ontwikkelingsfasen met plannen: Eerste ontwikkelingsfase: sociale woningbouw Rmerstadt Frankfurt (Ernst May, 1920 1925) Tweede ontwikkelingsfase: de functionele stad La Ville Radieuse (Le Corbusier, 1931) AUP Amsterdam (Van Eesteren, 1935) Derde ontwikkelingsfase: de wijkgedachte Pendrecht Rotterdam (Stam-Beese en Van Tijen,1956) Nagele Noordoost polder (Van Eyck e.a., 1956)

73. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersCharter van Athene Grondslagen van de functionele stad(95 thesen gerangschikt in 3 onderdelen)I. Algemene uitgangspunten: De Stad en haar regio.II. Kritiek op de huidige toestand van 34 Europese steden voor vijf hoofdgroepen/themas: A) wonen B) ontspanning of recreatie C) werken D) verkeer E) historische gebouwenIII. Conclusies.

74. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAd l. Algemene Uitgangspunten De Stad en haar regio: De stad is een onderdeel van een economisch, sociaal en politiek geheel (de regio); Zij dient mogelijkheden te scheppen voor de materile en psychologische levensvoorwaarden van het individu en de gemeenschap; De grondslagen voor de ontwikkeling van de stad zijn aan voortdurende veranderingen onderhevig.

75. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAd ll A. Wonen huidige toestand en toekomstige eisen: In historische wijken zijn de woonomstandigheden uiterst ongezond door het gebrek aan woonruimte, het ontbreken van groen- en speelterreinen en het slechte onderhoud van gebouwen. De hyginische toestand wordt steeds slechter; Nieuwe woonwijken moeten liggen waar situatie, klimaat, bezonning, geschikte groengebieden het gunstigste zijn. Aaneenrijging van woningen langs verkeerswegen moet verboden worden. Behoefte aan licht, lucht en ruimte.

76. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAd. ll B. Recreatie huidige toestand en toekomstige eisen: Groen- en open terreinen zijn meestal onvoldoende aanwezig en slecht over de stad verdeeld en voor het grootste deel van de bevolking moeilijk te bereiken; Aanleg van nieuwe groengebieden in iedere woonwijk met een nauwkeurig omschreven doel voor kinderen, jongeren en volwassenen. Ze moeten scholen, jongerencentra en alle andere met het wonen verbonden openbare gebouwen herbergen (o.a. parken, bossen, sport- en speelterreinen).

77. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAd ll D. Verkeer huidige toestand en toekomstige eisen: Ons huidige wegenpatroon is aangelegd voor voetgangers, paard en wagen, oude spoorbaantracs e.d. en voldoen niet meer aan de eisen van de moderne vervoersmiddelen. De omvang van de verkeersstromen moet op grond van de analyse van statistische gegevens worden vastgesteld met een scheiding tussen gemotoriseerd en langzaam verkeer. Differentiatie van de straten naar hun functie: woonstraten, wijkstraten, hoofdverkeerswegen.

78. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAd lll. Conclusies Voornaamste grondslagen stedenbouw: De juiste keuze van ligging, omvang en structuur van de afzonderlijke gebieden voor wonen, werken, recreatie en verkeer, zowel ten opzichte van elkaar als van het geheel. Dagelijkse verkeer tussen wonen, werken en recreatie moet zich met het minst mogelijke tijdsverlies afwikkelen, terwijl het wonen het ijkpunt moet zijn voor alle afwegingen. De stedenbouw is drie- en niet twee dimensionaal, door de invoering van het element hoogte komt er ruimte vrij voor de aanleg van verkeerswegen en groengebieden.

79. Noordoost polderen het dorp Nagele

80. 3. Dorp Nagele4. Lelystad(Zuiderzeewijk & Atolwijk)

81. IJsselmeer Dorp Nagele

82. De Stedenbouw van de IJsselmeerpolders9 traditionele Oudhollandse dorpen (GP Molire) en 1 modern dorp (Van Eyck)

83. De Stedenbouw van de IJsselmeerpolders Modern dorp opgebouwd volgens CIAM principes: Functiescheiding in wonen, werken, verkeer en recreatie, Strokenbouw (platte daken) met een optimale bezonning, Toepassing van nieuwe bouw- materialen en bouwtechnieken (glas en beton) etc. Programma voor het dorp (Wieringermeerdirectie): 300 woningen, vier kerken (alle gezindten), drie scholen (idem), een caf-restaurant, enkele winkels (groenteboer, bakker, kapper, zuivelboer), een industrieterrein, sportvelden en een begraafplaats Ontwerpers: Stedenbouwkundigen en architecten van De 8 (Rotterdam) & De Opbouw (Adam)

84. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersWerkgroep: Van Eyck, Merkelbach, Van Ginkel, Van Gool, Bakema, Rietveld

85. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersPlan Nagele = Dorp als nieuw stedelijk ideaal (1956) Dorp als voorbode op het ontstaan van forensendorpen (grootschalige trek van de stedelingen naar het platteland) Modern dorp opgebouwd volgens de principes van CIAM (trendbreuk traditionele Oudhollandse- naar moderne dorp) De Wooneenheid Nagele als thema voor het zevende en achtste CIAM congres (Itali en Engeland, 1949 en 1951)

86. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersEerste ontwerp voor Nagele (1949) en het tweede definitieve ontwerp (1954)

88. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDOELSTELLINGEN KENMERKEN NAGELE NOORDOOSTPOLDER1. Stad en omgeving BOSGORDEL = Groene zoom om het dorp creert een intieme woonruimte (een menselijke maat) binnen de weidse openheid van de omringende polder (wind)2. Verkeersnetwerk STRATENPLAN = Doorgaande verbindingen buiten de bosgordel, ringweg tussen centrum & woonbuurten een groen open middenterrein met autovrij centrum3. Bebouwing DE WOONEENHEID = Combinatie van verschillende woonvormen (laagbouw, middelhoog- en hoogbouw) gegroepeerd om gemeenschappelijke groene ruimte

89. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersNagele dorp met de bosgordel en een groen middengebied in Nagele centrum

90. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersNagele woonstraat (links) en katholieke kerk (rechts) in de jaren 60 (toen)

91. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersWoonstraten met moderne woningen, museum en de katholieke kerk anno 2010

92. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAutovrije winkelpromenade naar analogie van de Lijnbaan Rotterdam (Bakema) Anno 2010 is het centrum sterk verouderd!

93. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersKengetallen Emmerhout (1975)Ligging: Zuid oosten van EmmenType project: Woonerf en hofjesstedenbouw (ook wel bloemkoolwijken)Ontwerpers: Niek de Boer (Stedenbouw) Andr de Jong (Architectuur)Bouwjaar: 1975 (verlengde Angelso 1960)Oppervlakte: 195 haAantal: 3670 woningen en gemeenschappelijke voorzieningenDichtheid: 19 woningen/ha

94. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersNiek de Boer: Verkaveling- en sfeerschetsen van de nieuwe hofjesstedenbouw

95. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDe Hofjesstedenbouw en het woonerf a dutch invention:1. Kleinschaligheid en de menselijke maat staan centraal!2. Wervende woonmilieus met laagbouw en middelhoogbouw in t groen3. Kronkelige straatjes, knusheid en gezelligheid (de 30 km zones)4. Algemene reactie op grootschaligheid en rechtlijnigheid stempel stedenbouw (De Moderne CIAM beweging)5. Straatnamen meestal eindigend op hof, dreef en erf.

96. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersPrincipes van het woonerf: Verkeerskundig principe (scheiding auto en L.V.) Straten zijn voor autos Erven zijn om te wonen Garages aan begin erf Stapvoets rijden op erf (snelheidsremmers zoals drempels, bielzen, paaltjes)

97. Zuidelijk Flevolanden de stad Almere

98. 5. Almere / Haven

99. IJsselmeer5. Almere / Haven

100. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersHet venster op de polder (1975) met structuurplan Almere (Teun Koolhaas,1977)

101. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersStadsmodellen Almere met ligging van winkelcentra en bundeling infrastructuur

102. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersPolynucleaire opzet Almere Demografische prognoses (100.000 250.000 inw.) Meerkernige opzet Almere Spiegeling gebaseerd op Het Gooi Verschillende groeikernen (-stad, -haven, -buiten, -hout)

103. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersAlmere Haven (1975) als eerste woonkern met de bloemkolenwijk Marken

104. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersEigenschappen stedenbouw: Laag- en middelhoogbouw in t groen (eengezinswoning) Grote randlengte bebouwing en groen (of land en water) Kronkelige straatjes, hofjes en woonerven (30 km-zones)

105. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersDe verkavelingopzet, ontsluitingsstructuur en het groen in Woonerf de Marken

106. De Stedenbouw van de IJsselmeerpoldersTypering van woonbuurt De Marken en de kern AlmereHaven in het algemeen

108. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Het onderzoekslaboratorium Flevoland Terugblikken vanuit het heden naar het verleden. Flevoland als staalkaart van New Town beweging met landschap, planologie, stedenbouw en architectuur. Vooruitkijken vanuit het heden naar de toekomst. Een duurzame gebiedsontwikkeling van Flevoland door de toekomstige generatie beroepsprofessionals. Duurzaam toekomstperspectief Flevoland

109. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Onderwijs Zestien voltijd opleidingen (vestiging De Landdorst in Almere) Vijf deeltijd/duale opleidingen (vestiging t Ravelijn in Lelystad) Onderzoek Bestaande en nieuw lectoraten op tal van kennisterreinen in het Flevolandse (o.a. lector ruimte & watermanagement) Ondernemen Samenwerking tussen Windesheim en de beroepspraktijk voor de toekomstige beroepsbeoefenaren (comakerships)

110. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Onderwijs (opleidingen) Windesheim Flevoland Onderzoek Ondernemen (lectoraten) (comakerships)

111. Kennisinstelling Windesheim FlevolandLeslocatie De Landdrost in Almere

112. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Reisafstand en reistijd: Dronten: 18 km, 0.18 u Harderwijk: 23 km, 0.19 u Zeewolde: 27 km, 0.23 u Enkhuizen: 33 km, 0.27 u Amsterdam: 57 km, 0.37 u Hoorn: 51 km, 0.39 u Zwolle: 63 km, 0.42 u Utrecht: 71 km, 0.34 uLeslocatie Het Ravelijn in Lelystad

113. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Vier clusters Cluster Zorg en welzijn Cluster Onderwijs Cluster Economie Cluster Techniek en ICT

114. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Clusters Onderwijs, Zorg en Welzijn Lerarenopleiding Basisonderwijs PABO (voltijd n deeltijd) Logopedie Verpleegkunde (voltijd n deeltijd) Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Sociaal Pedagogische Hulpverlening SPH (voltijd n deeltijd)

115. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Cluster Economie Small Business & Retail Management (voltijd n deeltijd) Bedrijfseconomie Commercile economie Communicatie Management, Economie & Recht Personeel & Arbeid

116. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Cluster Techniek & ICT Informatica (Information Engineering) Engineering, design & innovation (Ondernemen, innovatie & techniek) Industrieel Product Ontwerpen Werktuigbouwkunde Bouwkunde (voltijd n duaal)

117. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Opleidingen Water & Ruimte Bouwkunde (voltijd n duaal) (start: 2011) Verkeerskunde (start: 2012) Duurzame Gebiedsontwikkeling (beoogde start: 2013) Klimaat & Watermanagement (p.m.) Vastgoed & Makelaardij (p.m.) P.m. etc

118. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Opleidingen Water & Ruimte 1. Opleiding bouwkunde (2011) Opleiding Duurzame 2. Opl. Verkeerskunde (2012) Gebiedsontwikkeling (2013) 3. Opl. Water & Klimaatmanagement (2015)

119. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Opleidingen Water & Ruimte Verkeer Bouw Kunde Kunde Klimaat Water Gebiedsontwikkeling

120. Kennisinstelling Windesheim Flevoland V E W Opleiden B A specialisten? R O K T U E E W E R K R M U K A N U N D N A I D G G I E E G R EVerticale diepgang

121. Kennisinstelling Windesheim Flevoland V E W Opleiden B A generalisten? R O K T U E E W E R K R M U K A N DUURZAME GEBIEDS U N ONTWIKKELAAR D N A I D G G I E E G R EHorizontale samenhang

122. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Comakerships (project) centraal! Perspectieven (analogie Triple P) 1- Sociaal maatschappelijke haalbaarheid 2- Ontwerp technische maakbaarheid 3- Financieel juridische uitvoerbaarheid

123. Kennisinstelling Windesheim Flevoland Illustratie voorbeelden comakers (zonder plaatjes!) Drijvende woningen in IJmeer tussen Almere en Adam Herstructurering hofjesstedenbouw in Almere Haven Ontwikkeling van nieuwe campus Windesheim Flevoland Uitnodiging aan Flevolandse werkveld om comakers in te brengen en te sparren over t onderwijsmodel Flevoland!

lezingnieuwland_jan2011_marco heijligers

Education