lezing jones ku leuven_brugge_12_jan_2017

De transitie naar een circulaire,

klimaatvriendelijke economie10 redenen voor optimisme, ook na Trump!

Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)

13-1-2017, BRUGGE

Het principe van het voortschrijdend inzicht

Analyse ecologische problematiek

– nadruk op “het probleem”

“DUURZAME ONTWIKKELING”

2006 2009 2016

1/19/2017 2


Oplossingen

“TRANSITIE”

2006 2009 2016




1/19/2017 3


Oplossingen voor

ecologische problematiek –

TR, 2016 – HOOP

2006 2009 2016




1/19/2017 4

Terra Reversa: transities meervoudig bekeken

1/19/2017 5

Multi-level perspectief transitiemanagement

1/19/2017 6

1/19/2017 7

Climate change, the mother of all problems

Eerst het slechte nieuws:

Over het Rockstromdiagram en het

klimaatprobleem

1/19/2017 8

Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009

1/19/2017 9

1/19/2017 10

Nieuwe temperatuurrecords

1/19/2017 11

Met 2015 nog warmer (+1°C)

1/19/2017 12

En weer nieuwe records in 2016

400 ppm grens nu ook bereikt in

Zuidelijke Hemisfeer

(15 miljoen jaar geleden – 3-6 °C warmer dan nu)

1/19/2017 13

Welkom in het Antropoceen

1/19/2017 16

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

1/19/2017 17

Climate change, the mother of all problems

Naar het goede nieuws:

De transitiepaden zijn gekend, realistisch en

worden vandaag volop bewandeld

1/19/2017 19

Terra Reversa, 2016: tekens van hoop

1/19/2017 20

Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een

klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie

Figuur: VITO

1/19/2017 21

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

1/19/2017 23

Low-carbon circular economy


carbon





Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)


1/19/2017 24

Low-carbon circular economy


carbon





Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)


Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement

Schone transportmodi vereisten REEs, lithium, cobaltWaterstofeconomie vereist zink en platinum

1/19/2017 25

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen


carbon





Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)


10 redenen om

optimistisch te zijn

1/19/2017 26

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

1/19/2017 27

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

1/19/2017 28

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

1/19/2017 29

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

1/19/2017 30


dan vooropgesteld in eigen doelstellingen

• Theorie:

o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2

emissies in 2030

• Realiteit (cijfers 2015):

o Steenkoolconsumptie: - 3,7%

o Energie-intensiteit: - 5,6%

o Steenkoolimport: - 30%

o Zonne-energie (op net aangesloten): + 74%

o Windenergie (op net aangesloten): + 33%

o J. Legget: “It looks as though total CO2

emissions may have peaked in 2014, fully 16

years ahead of the national 2030 target”

2

1/19/2017 31



1/19/2017 32



1/19/2017 33

1/19/2017 34

1/19/2017 35

3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes

• “…limit planetary warming to well

below 2 °C, urging nations to

pursue an even stricter target, 1.5

°C”

• “Countries will assess their

progress towards reducing

emissions in 2018, and must

revisit their climate pledges every

five years, beginning in 2020”

• “The agreement creates a

transparent system for measuring,

reporting and verifying emissions”

3

1/19/2017 36

Naar 2,7°C met huidige afspraken van Parijs

(t.o.v. 4+ °C met BAU)

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

Temperatuurstijging indien

beloftes van INDC’s

worden nagekomen

3

1/19/2017 37

Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =

3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3

1/19/2017 38

Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =

3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3

Maar wat na de verkiezing van

klimaatclown Donald Trump?

1/19/2017 39

1/19/2017 40

Parijs is gebaseerd op aanpak van bottom-up

klimaatbeleid

UNFCCC Proces COP(1-21) (post-)Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies, bedrijven nemen het voortouw...

Heel moeilijk...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

3

1/19/2017 41

Bv. Toyota Environmental Challenge 2050:

90% reductie tegen 2050

42

Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global

Covenant of Mayors for climate and energy

EU Covenant of Mayors

• 6,635 Burgemeesters &

211 miljoen inwoners

(status 21-4-2016)

• CO2 reducties:

o > 20% reductie (tegen 2020)

o 40% reductie (tegen 2030

UN Compact of Mayors

• Opgestart door UN

Secretary-General Ban Ki-

moon and &, Michael R.

Bloomberg

• Aangestuurd door C40

Cities Climate Leadership

Group, ICLEI (Local

Governments for

Sustainability) e.a.

3

1/19/2017 44

4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan

invloed

Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele

grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven

4

1/19/2017 45

Overzicht

Image: carbonvisuals.com

Source: Mark Campanale &

Jeremy Leggett, 2012,

Unburnable Carbon: Are the

world’s financial markets

carrying a carbon bubble?,

Carbon Tracker Initiative

1/19/2017 46

> 500 pensioenfondsen, steden, religieuze groepen, universiteiten,

foundations 3,4 triljoen dollar “divested” (cijfers medio 2016) 4

“Stranded assets”

1/19/2017 47

> 500 pensioenfondsen, steden,

religieuze groepen, universiteiten,

foundations 3,4 triljoen dollar

“divested”

4

1/19/2017 48

“Expect a stampede at some point soon” (J. Legget, June 5, 2016)

4

Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015)

1/19/2017 49

Update: eind 2016

1/19/2017 50

5. Fossiele bedrijven gaan failliet… met

steenkoolsector voorop

• Steenkoolbedrijven :

o Peabody Energy, Arch Coal, …

5

1/19/2017 53

5. Fossiele bedrijven gaan failliet… met

steenkoolsector voorop

• Oliebedrijven doen het slecht:

o Lage olieprijzen & dure ontginning

o Klimaatbeleid

o Afbouw subsidies (cf. G7,

Wereldbank, OESO, etc.)

5

1/19/2017 54

Zelfs Saudi-Arabië bereidt zich voor…

“The solar revolution is coming…

fossil fuels could be facing extinction.”

(J. Leggett, 2016)

1/19/2017 56

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

1/19/2017 57

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

1/19/2017 59

Bevestigd door het Amerikaanse Department

of Energy

1/19/2017 61

Bevestigd door het Amerikaanse Department

of Energy

1/19/2017 62

Zelfs The Economist heeft het begrepen

1/19/2017 63

The Economist: klare taal…

1/19/2017 64

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel kans op herindustrialisering

[Bron:McKinsey 2012]

6

1/19/2017 67

Influx hernieuwbare energie op te vangen

door energie-opslag, smart grids en DSM

50% van nieuwe (kleine)

fotovoltaïsche installaties

in Duitsland met energie-

opslag uitgerust

6

Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015

1/19/2017 69

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden7

• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have

driven its car industry up a technological dead end”

• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.

verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)

1/19/2017 71

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden7

1/19/2017 72

Cf. cijfers Amerikaanse Department of Energy

1/19/2017 73

Hoe veel duidelijker kan men zijn?

1/19/2017 75

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

1/19/2017 86

De secundarie voordelen van een

transitiebeleid

• Resilience!

o Nieuwe jobs

o Daling energiefactuur

o Energie-, materialen- en voedselautonomie

o Leefbare steden – minder gezondheidskosten

• (Pittel en Rubbelke, 2008)

o Kenniseconomie cleantech & aantrekken investeringen

• Hier en nu, geen vrijbuiters!

• Katalysator voor koerswijziging op hogere

schaalniveaus

1/19/2017 87

Conclusies

1/19/2017 88

Dank voor de aandacht!

Alle recensies en interviews:http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_pers-reacties.php?isbn=9789462670822

1/19/2017 89

http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_pers-reacties.php?isbn=9789462670822