lesbrief 1018 tot 2018 - corneels duizendjarige tijdreis€¦ · de dominee van de kerk schrijft de...

1018 tot 2018 - Corneels Duizendjarige Tijdreis Erfgoedproject bestemd voor de groepen 7 van het basisonderwijs. Stadsarchief Vlaardingen i.s.m.

Streekmuseum Jan Anderson i.h.k.v. ‘Vlaardingse Schatten 2017-2018’.

1

LESBRIEF 1018 tot 2018 - Corneels Duizendjarige Tijdreis

INHOUDSOPGAVE – waar kun je het vinden? Hoofdstuk 1 1000–1500 Tijd van Steden en Staten, ook wel hoge

en late middeleeuwen Pagina 2

Hoofdstuk 2 1500-1600 Tijd van Ontdekkers en Hervormers, ook wel

Renaissancetijd Pagina 4

Hoofdstuk 3 1600-1700 Tijd van Regenten en Vorsten, ook wel

Gouden Eeuw Pagina 6

Hoofdstuk 4 1700-1800 Tijd van Pruiken en Revoluties, ook wel

Eeuw van Verlichting Pagina 7

Hoofdstuk 5 1800-1900 Tijd van Burgers en Stoommachines, ook wel

Industrialisatietijd Pagina 9

Hoofdstuk 6 1900-1950 Tijd van de Wereldoorlogen, ook wel

Eerste helft 20e eeuw Pagina 11

Hoofdstuk 7 1950-nu Tijd van Televisie en Computer, ook wel

Tweede helft 20e eeuw Pagina 13



2

Hoi! Ik ben Corneel en ik leef in de middeleeuwen. Of liever gezegd, ik héb in de middeleeuwen geleefd. Archeologen vonden in 2002 mijn botten samen met de skeletten van een aantal mensen met wie ik samenleefde. Ze vonden ze middenin de stad, op het hoekje van de Maassluissedijk en de Markt. De mensen die van mij hielden, hebben mij in de eerste helft van de 11e eeuw met veel zorg begraven. Met stro omwikkeld lag ik zo ééuwenlang in mijn houten grafkistje. Op dit fotootje zie je hoe ik er heb uitgezien. Hoe dát kan lees je hier: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/voorwerpen/gezichtsreconstructies Ik neem je mee op een reis door de tijd. Ben je er klaar voor? Graaf Dirk III Ik woon met mijn vader, moeder en zusje in een boerderij aan het riviertje de Vlaarding. We kijken uit over een soort eilandje dat door een bruggetje te bereiken is. Daarop staan een paar boerderijen, een klein, houten kerkje en de uitkijktoren van graaf Dirk III. Ik zit me te vervelen op het erf en besluit om er eens een kijkje te gaan nemen. Nét als ik de uitkijktoren wil gaan beklimmen, komt er iemand achterstevoren de ladder af. Het is de graaf! Snel verstop ik me achter de kerk. Als hij voorbij loopt, hoor ik hem iets mompelen over een strafexpeditie en een groot gevecht dat komen gaat… 29 juli 1018: Slag bij Vlaardingen Wij hebben ons verstopt in onze boerderij. Doodsbang zijn we. Er wordt gevochten en niet zo’n klein beetje ook! Wat is er gebeurd? Graaf Dirk III heeft ruzie met de Duitse keizer Hendrik II. Kooplieden uit Tiel klagen bij de keizer dat ze bij Vlaardingen tolgeld moeten betalen aan de graaf. Hendrik II is woedend en stuurt zijn keizerlijk leger erop af. En nu is het dan zover. De soldaten hebben Vlaardingen bereikt! In de verte hoor ik zwaarden ketsen en harnassen rammelen, briesende paarden en het gejammer van gewonde en stervende soldaten. Dan klinkt er gejuich, onze eigen graaf wint samen met zijn manschappen de Slag bij Vlaardingen https://www.vlaardingen1018.nl/. Lange tijd gaat het goed met de kleine nederzetting Vlaardingen. Vanaf 1076 laten Vlaardingse graven zelfs hun eigen munten slaan. Niet lang daarna wordt het graafschap Vlaardingen ‘Holland’ genoemd. Overstromingen Dan slaat het noodlot toe. Drie overstromingen – een hele grote in de winter van 1163/1164 en twee kleinere in 1248 - teisteren het gebied. De zeevissen zwemmen zelfs tot aan Delft! Het schiereilandje rondom de kerk is een soort vluchtheuvel. Ook voor ons. Wij overleven de ramp.

Hoofdstuk 1 1000–1500 Tijd van Steden en Staten, ook wel hoge

en late middeleeuwen ▼

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/voorwerpen/gezichtsreconstructies

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/voorwerpen/gezichtsreconstructies

https://www.vlaardingen1018.nl/



3

Hieronder zie je het charter van graaf Floris V. Het ging zo. Zijn assistent (klerk) doopte een ganzenveer in de inkt en schreef de tekst op een stuk perkament. Perkament is het gedroogde vel van een dier. Hiervoor gebruikten ze het liefst een kalfje. Zijn velletje was nog mooi glad, zonder vlekken en rimpels. Als bewijs dat het écht van de graaf afkomstig was, zette hij in rode of groene lak zijn grafelijk stempel. Dit is het ALLEROUDSTE archiefstuk van Vlaardingen. ►

Stadsrechten Ondanks alle tegenslagen geeft graaf Floris V in 1273 de kleine nederzetting stadsrechten. Vlaardingen mag dan een jaarmarkt houden, belasting heffen en rechtspreken. Jammer genoeg is er van de stadsrechten alleen een afschrift (een soort kopie) bewaard gebleven. Van een andere belangrijke brief (charter) van de graaf hebben we nog wel een origineel. Hierin geeft hij Gerard van der Wateringhe het recht om te vissen voor de Vlaardingse sluizen. Een soort visvergunning dus. Voor wie wil weten hoe het nu echt met die stadsrechten zit is hier een leuke link: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/stadsrechten-vlaardingen Ook in zee worden de netten uitgegooid. Met de haringvangst gaat het steeds beter. Toch komt het kleine stadje maar niet tot bloei. Veel inwoners sterven aan de pest, een vreselijke, besmettelijke ziekte. Een klein stadje zonder muren Heb je een idee hoe groot het stadje aan het eind van de middeleeuwen is? In 1450 ziet het er zo uit: de Markt met het kerkje op de heuvel (terp), de Hoogstraat en de Kortedijk. Eigenlijk een lang lint. Daaraan staan 200 huizen en boerderijen (haardsteden) waarin bij elkaar circa 1300 mensen wonen. Er staan geen muren rondom de stad, er is wel een poort. De huizen zijn van hout. De bewoners zijn boeren, kooplieden, ambachtslieden en vissers. Ga je met me mee naar de volgende eeuw?

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/stadsrechten-vlaardingen

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/stadsrechten-vlaardingen



4

Ik woon met mijn vader, moeder en zusje in een klein huisje in de Dijksteeg. Mijn vader is schoenmaker. Hij is altijd druk bezig in zijn werkplaats. Mijn moeder zorgt voor het eten, de schoonmaak en de was. Ze kamt ons haar elke dag met een luizenkam. Mijn vader is pas poorter geworden. Hij moest daarvoor geld betalen en de ‘Poortereed’ afleggen. Zo zijn wij nu échte Vlaardingers geworden! Meer over de poortereed lees je hier: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/poortereed Gelukkig heeft míjn vader geen gevaarlijk beroep. Mijn oom wel. Hij was visser op een haringschip (haringbuis). Op zee is het al een tijd heel gevaarlijk. Zeerovers en kapers overvallen de vissersschepen en de koopvaardijschepen. Op een dag kwam mijn oom niet meer thuis. Mijn tante stierf van verdriet. Mijn vijf nichtjes en neefjes moesten naar het weeshuis aan de Omring van de Kerk (nu de Markt). Mijn vader heeft het trouwens niet makkelijk. Hij moet van het stadsbestuur steeds meer belasting betalen. Ook verbiedt Karel V de stad om bier te brouwen. Wat is dat nu weer, dan kan pa geen biertje meer drinken! We denken eraan te verhuizen naar een andere stad, net als veel andere Vlaardingers. Maar dat wil ík weer niet! Pffff…gelukkig, we blijven! Ik heb het hier wel naar mijn zin hoor. Af en toe leer ik ook nog wat bij de schoolmeester in de kerk, net als de andere kinderen. Na schooltijd spelen we met elkaar. We doen balspelletjes en we tollen. In de winter gaan we het ijs op met onze glisjes (schaatsen van dierenbotten). ◄een door archeologen opgegraven schaats (glis) van een dierenbot

Grote stadsbrand Met ons stadje gaat het niet goed. Doordat er steeds weer overstromingen zijn en doordat het met de visserij slecht gaat. Er liggen nog maar een paar haringbuizen in de haven! En wat ook zo stom is, dat de inwoners nóg meer belasting moeten gaan betalen. Om het invoeren van die zogenaamde ‘tiende penning’-belasting is iedereen heel boos. Het wordt steeds onrustiger. Niet alleen in de stad, maar in het hele land. Er gaat vast iets ergs gebeuren, oorlog of zo… En ja, in 1568 begint de ‘Opstand’, later de Tachtigjarige Oorlog genoemd. Het is een hele spannende tijd waarin we vechten tegen de Spanjaarden. Veel mensen proberen te vluchten naar het ommuurde stadje Schiedam. Op 2 juni 1574 staat Vlaardingen in lichterlaaie. De brand is aangestoken! De houten huizen rondom de Markt branden als een fakkel. Gelukkig kunnen we net op tijd aan de vlammen ontsnappen. Maar ons huisje met papa’s werkplaats gaat in vlammen op.

Hoofdstuk 2 1500-1600 Tijd van Ontdekkers en Hervormers, ook wel Renaissancetijd ▼

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/poortereed



5

Net als heel veel andere huizen en werkplaatsen, het klooster, het weeshuis, de kerk en het stadhuis. We hebben maar weinig spulletjes kunnen redden en moeten helemaal opnieuw beginnen. Nieuw huis in de Havenstraat We boffen! Papa heeft een nieuwe werkplaats met een woonhuis erachter gehuurd. We wonen nu in de Havenstaat, achter de Hoogstraat. Het is best een gezellig plekje. Tegenover ons huis ligt een scheepswerf. Hier bouwen ze nieuwe schepen. De hele dag hoor je de timmer- en zaaggeluiden van de werf en geroezemoes van stemmen. ’s Nachts ben ik vaak bang. Er loopt veel gespuis rond. Gelukkig weten ze daar in Vlaardingen wel raad mee! Opgepakte criminelen belanden in het cachot in het stadhuis óf ze moeten roeien als galeislaven op ‘De Rode Galei’. Dat schip bewaakt de veiligheid van de schepen op zee. Een galeislaaf kan niet ontsnappen want hij zit met kettingen vast aan het schip. Het stadje heeft circa 2100 inwoners. Het groeit dus maar langzaam. Vandaag is de laatste dag van het jaar 1599. Als ik wakker word, ben ik in een nieuwe eeuw beland…

Zó zag Vlaardingen eruit in 1562



6

Het is weer eens zover, we gaan wéér verhuizen. Waarheen? Naar de Omring van de Kerk ( nu ‘Markt’ genoemd), in een echt, stenen huis. Een deel van de kerk, recht tegenover ons huis, is na de brand weer opgebouwd. Ertegenaan zit een gebouwtje voor de galeislaven. ’s Nachts horen we ze schelden, roepen en kreunen… Soms word ik er wakker van… Aan de Kortedijk branden alle huizen af. Alsof dat al niet genoeg is, breekt er ook nog eens een pestepidemie uit. Veel Vlaardingers overleven de ‘Zwarte Dood’ niet. De dominee van de kerk schrijft de namen van de doden op in een Doodboek. Hij noteert trouwens ook de stelletjes die trouwen (Trouwboek) en de baby’s die gedoopt worden (Doopboek). Een leuker karweitje…! 10 juli 1616: feest in de stad! We zitten die dag op de eerste rang. Ik hang samen met mijn zus uit het

raam van ons huis aan de Markt. We kijken onze ogen uit! Honderden rederijkers uit vijftien steden uit de wijde omgeving van Vlaardingen trekken de stad binnen. Ze doen mee aan een wedstrijd dichten, toneelspelen en verkleden. Zo’n rederijkersfeest heet een landjuweel. Het is een prachtig gezicht! Iedere groep loopt een rondje door de stad met voorop iemand die het rederijkersblazoen draagt. De mannen beelden allemaal een deugd of ondeugd uit. Deze zogenaamde ‘intree’▼telt ook mee in de wedstrijd.

Nieuw stadhuis Op de Omring van de Kerk is het een drukte van jewelste. Metselaars en timmermannen lopen af en aan en volgen de instructies op van bouwmeester Bartholomeus Drijffhout. Eindelijk komt er een nieuw, stenen stadhuis. Dat zal vast niet zo gauw afbranden als het vorige, dat van hout was. In de kerk zijn ze ook volop bezig. Die wordt vergroot en er wordt een Vleeshal aangebouwd. Makkelijk, zo’n slager om de hoek! De visserij en koopvaardij trekken veel mensen van buiten aan. Het inwonersaantal groeit tot zo’n 3.500 personen. Door de slechte hygiënische omstandigheden slaat de pest wéér toe. Mijn zusje sterft tijdens de grote pestepidemie van 1665. We begraven haar voor ons huis, binnen het ronde muurtje dat om de kerk heen staat. Gelukkig ontsnappen papa, mama en ik aan de dood.

Een rederijker is iemand die het leuk vindt om muziek te maken of gedichten en toneelstukken te schrijven. Dat doet hij het liefst in een clubje, dat een ‘kamer’ heet. Het is een echt mannending. Er komt – behalve voor de bediening van de heren – geen vrouw aan te pas. Eens in de zoveel jaar houden ze een wedstrijd, zoals nu. Vijftien rederijkerskamers komen vanuit allerlei dorpen en steden naar Vlaardingen toe. Het vervoer in die tijd gaat per schuit, te paard of met paard-en-wagens. Iedere rederijkerskamer heeft een blazoen bij zich. Dat is een groot, houten schild met de naam van de rederijkerskamer en een mooie, geschilderde voorstelling erop. Onze eigen rederijkerskamer De Akerboom (eikeboom) doet natuurlijk ook mee!

Hoofdstuk 3 1600-1700 Tijd van Regenten en Vorsten,

ook wel Gouden Eeuw ▼



7

Hoofdstuk 4 1700 – 1800 Tijd van Pruiken en Revoluties, ook

wel Eeuw van Verlichting ▼

RIJKE STINKERD Vroeger begroef men de inwoners van de stad rondom en ín de kerk. Binnenin lagen de rijken, erbuiten de armen. Criminelen werden bij elkaar begraven. Ín de kerk stonk het vaak verschrikkelijk naar ontbindende lijken. Heb je weleens van de uitdrukking ‘rijke stinkerds’ gehoord? Nou, die komt daarvandaan! Grappig hé?

Op school Dit zie ik als ik uit ons raam kijk. De Grote Kerk met het lage muurtje waarbinnen mijn zusjes graf ligt. Links, met die torentjes, staat het stadhuis. Daarnaast zit ik op school, bij meester Buyteweg. Alle kinderen, groot en klein, zitten bij elkaar in één lokaal. De dag begint zo. Eerst leest de meester een paar psalmen voor, daarna krijgen we allemaal een opdracht. Ik schrijf met een ganzenveer. Net als het papier moet ik die zelf meenemen. Nu ik schrijven én rekenen leer, moet papa twee keer zoveel schoolgeld betalen. Soms hebben we geen geld en dan blijf ik een paar dagen thuis. Niemand die dat iets kan schelen. Een heel arm vriendje van me kan zelfs helemaal niet naar school! Die werkt nu in een kuiperij. Daar maken ze tonnen voor de haring. Ik droom weleens dat de gammele, scheve toren op ons huis valt… Gelukkig breken ze ‘m af en bouwen ze een nieuwe. De laatste gehangene Aan de Omring van de Kerk gebeurt altijd wel wat. Leuke, maar ook nare dingen. Vandaag staat er voor het stadhuis een joelende menigte rondom een galg. Onder die galg staat een man. ‘Hángen, hángen, hángen!’ klinkt het uit



8

honderden kelen. Dan doet de beul de strop om de mans nek. Iedereen houdt zijn adem in… De luiken waarop hij staat, klappen open. Op datzelfde moment klinkt er een droge knak… De nek van Heere Moses, zo heet de man, is gebroken. Een tijdje later maakt de beul de strop los en legt het lijk op een plank. Dan gaat het in optocht naar het galgeveld aan de Maas. Het lijk op de plank sleuren ze achter zich aan. Op het galgeveld staan drie galgen op een rijtje. Heere Moses krijgt voor de tweede keer een strop om zijn nu dode nek. De beul hijst hem omhoog aan de galg. Wekenlang hangt het lijk daar nog te bungelen, in weer en wind. Heere Moses is de laatste crimineel die in Vlaardingen opgehangen wordt. Lees het hele verhaal hier: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/gebeurtenissen/heere-moses-de-laatste-gehangene-in-vlaardingen In de haven Als alle vissersschepen bíjna uitvaren, is het Vlaggetjesdag. Vlaggetjesdag is een feestelijke dag. De mooi versierde schepen zijn allemaal nagekeken, gerepareerd en geverfd. Ze zitten vol met netten, touw, drijvers, eten, drinken en zout. O ja, en met lege tonnen om de haring in te doen. Die dag krijgen we ook nog eens heel hoog bezoek! De twee burgemeesters ontvangen Stadhouder Willem V vorstelijk. Later die dag neemt hij een kijkje bij de versierde schepen én bij de nieuwgebouwde Visbank. Wij zwaaien naar hem, maar hij ziet ons niet staan… Een paar dagen later is het Buisjesdag. De vissersvloot vaart uit! Bijna iedereen gaat dan naar de haven om de schepen uit te zwaaien. Maar eerst nemen de vrouwen, moeders en kinderen afscheid van hun man, kind of vader. Wel voor meer dan twee maanden! Dat is huilen geblazen. Je weet maar nooit of je ze weer terugziet. De zee is onvoorspelbaar. Hij geeft en hij neemt. Ruzie in de kerk Papa, mama en ik zitten op een zondagochtend in de kerk. We zitten lekker pittig een psalm te zingen. Dat mag tegenwoordig. Een andere groep gelovigen vindt het maar niks en blijft de psalm op de ouderwetse, superlangzame manier zingen. Mijn oude meester Buyteweg is voorzanger en fan van de langzame manier van zingen. Afijn, je snapt het al. Op een gegeven moment wordt het een rotzooitje. Iedereen zingt door elkaar heen. Dan loopt het helemaal uit de hand. Mensen slaan elkaar met psalmboeken half de hersens in! De dominee, die vóór snelzingen is, wordt met de dood bedreigd. Wij ontsnappen via een zijdeur. Wat een toestand! Onrust in het land Het is een onrustige tijd. In de stad zijn er relletjes tussen Patriotten - een soort nieuwdenkers - en de ouderwetse Prinsgezinden. Het land is in oorlog met Engeland. Dat maakt het vissen op zee erg gevaarlijk. En dan tot slot van deze eeuw ook nog eens de inval van Franse legers onder leiding van Napoleon. De visserij ligt op zijn gat en 4000 van de 5600 inwoners leven in grote armoede. Met een angstig hart stappen wij de nieuwe eeuw in…

Een hoekerschip lost zijn vis (kabeljauw, schelvis en rog) aan de kade. De vis wordt aan handelaren verkocht. Kleinere vissersscheepjes lossen hun gevangen vis (platte vissen zoals schol, tong en schar) bij de Visbank. ‘Schól an de bánk!’ roept de stadsomroeper dan. Mijn moeder loopt dan meteen naar de Visbank om een paar lekkere scholletjes te scoren! De vissers op een hoeker vissen met haken (hoeken), waaraan aas hangt. Kleine, aalachtige visjes die prikken heten. Voordat de prikken aan de haak worden geregen, bijt het jongste vissertje ze achter hun kop dood. Als hij daarmee klaar is, krijgt hij een vijg om de vieze smaak weg te krijgen… Buizen en loggers vissen op haring. Dat gebeurt met netten. De vissers kaken (schoonmaken) en zouten de haring aan boord en stoppen ze in tonnetjes. Aan de wal kopen haringhandelaren de haring op.

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/gebeurtenissen/heere-moses-de-laatste-gehangene-in-vlaardingen

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/gebeurtenissen/heere-moses-de-laatste-gehangene-in-vlaardingen



9

Hoofdstuk 5 1800 – 1900 Tijd van Burgers en Stoommachines, ook

wel Industrialisatietijd ▼

Arm als een kerkrat Het is 1800. De nieuwe eeuw is slecht begonnen. Mijn vader is, zoals zoveel Vlaardingers, werkloos geraakt. We zijn zo arm als een kerkrat. Er is bijna niets te eten. Tot overmaat van ramp is de pot voor de armen op. Ook de kerk is blut. Mijn moeder is ziek van ellende. We kunnen ons huis aan de Markt niet meer betalen en moeten verhuizen. Maar waarheen? Van armoe trekken we in bij familie aan de Waal. Heel veel mensen gaan dood door de honger of door een besmettelijke ziekte. Dat is niet zo gek. Je struikelt bijna over de ratten. Iedereen dumpt het afval gewoon op straat en gooit de emmertjes met poep en pies leeg in de sloot voor ons huis. Maar met datzelfde water doet mijn moeder ook de was en de afwas. Dat is niet verstandig. Wij komen tegen die ellende en armoe in opstand. Het helpt niet… Lees meer over hoe de mensen toen woonden en leefden: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/8440 Napoleon Bonaparte neemt de macht over… Jullie hebben vast wel eens van Napoleon gehoord. Hij is keizer van Frankrijk. Een klein mannetje met grote plannen. Hij neemt in Holland de macht over en wij hebben niets meer te vertellen. We mogen ook niet meer op haring vissen. En dat is extra vervelend, omdat mijn vader net weer werk heeft. Als visser op een haringbuis… Vette pech dus. …en Napoleon vertrekt weer Onderweg naar school zie ik groepjes Franse soldaten. Ze zijn bepakt en bezakt. Waar zouden ze heen gaan….? De meester zegt dat we niet meer bij Frankrijk horen en dat we weer vrij zijn. Dat de legers van Napoleon uit Holland zijn vertrokken. Ahá, nu snap ik waar die soldaten heengaan. Ze gaan terug naar huis, naar Frankrijk. Meester zegt ook dat Napoleon in die drie jaar dat hij in Holland regeerde, een paar zaken goed geregeld heeft. Eén ervan is het invoeren van de Burgerlijke Stand. Naar zee Met ons gezin gaat het nog steeds slecht. Mijn vader heeft nóg geen werk en mijn moeder kan na haar ziekte niet veel meer. Er komt nauwelijks genoeg geld binnen om te eten. Gelukkig mogen we drie keer in de week soep halen bij de Soepkokerij. Op een dag kom ik van school thuis. Daar vind ik mijn moeder in tranen. “Het kan zo niet verder Corneel. Het is tijd dat jíj voor brood op de plank gaat zorgen!” Ik schrik me rot, want ik vind leren best leuk. Bovendien ben ik nét pas twaalf geworden. Dat zeg ik ook tegen mama. Maar het helpt niet. De andere dag zeg ik mijn klasgenootjes en de meester gedag en monster ik aan op een vissersschip.

Vóór 1880 was er nog geen riolering, dus ook geen wc (=water closet). Toch moest men toen ook plassen en poepen! Dat gebeurde buiten in de bosjes. Je kon het ook op een zogenaamde ‘pispot’ doen. Als de pispot vol was, leegde je ‘m gewoon in één van de sloten die er toen nog waren (bijvoorbeeld de Waal en de Biersloot) of in de Oude Haven. Nou, je begrijpt wel dat er veel mensen ziek werden en doodgingen. Ook braken er zo gemakkelijk pokken-, cholera- en tyfus-epidemieën uit! Die sloten zijn later gedempt.

Burgerlijke Stand: Goed geregeld! *Sinds 1811 moet iedereen die trouwt of een baby krijgt, dat doorgeven aan het stadsbestuur. Als er iemand doodgaat moet je dat hen ook laten weten

en * Napoleon Bonaparte zorgt ervoor dat er meer goede wegen komen en

en * Iedereen moet met dezelfde maten en gewichten rekenen

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/diversen/8440



10

Een dagje uit mijn nieuwe zeemansleven: • vier uur ‘s middags We zetten de netten uit (het schieten van de vleet). Ik en de andere bemanningsleden zijn ongeveer twee uur hiermee bezig. Elk net is 31,5 meter lang. De hele vleet (alle netten bij elkaar) is wel vierenhalve kilometer! Doordat ze rechtop in het water staan (drijven), zwemmen de haringen er zo in! • zes uur ‘s avonds We werken aan het schip, eten, doen een spelletje en slapen in kooien (slaapplekken met deurtjes ervoor) • één uur ‘s nachts We halen de netten met de hand binnen. Met zijn allen schudden we ze boven de krebben (houten bakken) leeg. • vijf uur ‘s nachts Als de vangst groot is, nemen we even tijd om een boterham te eten en koffie te drinken • zes uur ‘s morgens Dan gaan we weer verder met het binnenhalen en opruimen van de vleet (in het nettenruim) • acht uur ‘s morgens De haringen worden gekaakt (een gedeelte van de ingewanden wordt uit de haring gehaald). Dan worden de haringen geward (in het zout gezet) en in de haringtonnen gelegd. Zo bederven ze niet. ’s Middags om vier uur begint alles weer opnieuw…! Nooit klaar Ik help de kok niet alleen met het eten maar ook bij het opbergen van de netten in het ruim. Ik haal samen met hem de volle manden met gekaakte haring weg en stort ze uit in de bak waarin de haring gezouten wordt (warbak). En net als ik denk “Zo, nu hebben we alles gehad”, dan moet ik het dek gaan schrobben! Je begrijpt dat mijn ogen om zes uur ’s avonds dichtvallen!

Het Hof Stadspark Het Hof was sinds 1611 de tuin van de villa (buitenplaats) van de rijke, Amsterdamse koopman Pieter Gerritsz. van Ruytenburch, ambachtsheer (een soort burgemeester) van Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht. Zijn zoon, Wilhem van Ruytenburch, is de man in het geel rechts vooraan, op het beroemde schilderij van Rembrandt, de Nachtwacht. In 1830 vertrok de laatste Ambachtsheer. http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/historische-figuren/wilhem-van-ruytenburch

Het valt niet mee op zee. Soms heb ik erge heimwee en voel ik me doodongelukkig. ◄Dat jongetje links op de foto ben ik.

De stad groeit Als ik tussen de vangsten door thuis ben, zie ik dat er veel verandert. De stad groeit best wel hard. Er verschijnt een echt theatertje (Zaal De Harmonie), een Spaarbank, een bibliotheek, een ziekenhuisje, een gasfabriek, een spoorlijn en de Koningin Wilhelminahaven wordt gegraven. En er komt een nieuw Weeshuis. We krijgen ook een mooi stadspark, Het Hof. Met de koopvaardij en de visserij gaat het goed. Er komen ook steeds meer

bedrijven. De rijke mensen wonen in prachtige huizen rond de Oude Haven en aan de Schiedamseweg. Waar het nog steeds niet beter mee gaat, zijn de gewone inwoners van Vlaardingen. De helft is straatarm en krijgt wat geld toebedeeld, een soort uitkering. Het aantal inwoners groeit en er zijn veel te weinig huizen. De huizen die er voor het gewone volk zijn, zijn klein en armoedig. Een paar keer breekt de cholera uit. Er gaan veel mensen dood. Samen met de andere bewoners van aan de Waal protesteren mijn vader en moeder tegen alle viezigheid die nog steeds in de Waal gedumpt wordt. Dát werkt! De sloot wordt gedempt en heet nu Waalstraat. Later wordt ook de Biersloot dichtgegooid. Aan het eind van deze eeuw wonen er meer dan 16.000 mensen in Vlaardingen. Aan het begin, in het jaar 1800, waren dat er ongeveer 5.600. Schoon drinkwater! Er is een wonder gebeurd! We kunnen uit een pijp met een kraan schoon drinkwater tappen! Er is een waterleiding aangelegd. We plassen en poepen op tonnetjes die de Gemeentelijke Reinigingsdienst ophaalt. Hoe vaak per week? Dat hangt af van hoeveel je de strontophaler betaalt…!

◄de Nachtwacht met rechts vooraan Wilhem van Ruytenburch

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/historische-figuren/wilhem-van-ruytenburch





11

De Eerste Wereldoorlog duurde van 1914 tot 1918. Ons land doet niet mee, maar heeft er wel veel last van. Voor de schepen is het op zee supergevaarlijk. Er liggen overal mijnen en er is veel gevaar van onderzeeërs. De Engelsen proberen uit alle macht onze haringvangst te saboteren om zo Duitsland dwars te zitten. In 1917 voer er geen enkel schip meer de Vlaardingse haven uit. Meer dan duizend vissers, nettenboetsters en kuipers raken zonder werk. Veel Vlaardingse vissersgezinnen verliezen een geliefde en de economie ligt plat…

Hoofdstuk 6 1900 – 1950 Tijd van de Wereldoorlogen, ook

wel Eerste helft 20ste eeuw ▼

Een nieuwe eeuw, een nieuw begin Vandaag is de eerste dag van een nieuwe eeuw. Met ons gaat het gelukkig veel beter. We wonen nu in de Emmastraat, aan de andere kant van de haven. Het Hof is om de hoek. Daar ga ik vaak voetballen met mijn vriendjes. Gelukkig hoef ik niet meer naar zee! Ik ga gewoon weer naar school. Mijn vader werkt nu als opzichter bij De Oude Lijnbaan, de touwslagerij in de Baanstraat. Onder de 300 meter lange overkapping draaien de mannen strengen garens in elkaar totdat het een dik touw is geworden. Dat touw gebruiken de schippers voor hun netten en vislijnen. Later nemen machines het zware werk over. Steekpartij in de touwslagerij Op een avond komt mijn vader helemaal overstuur thuis. Hij maakte iets vreselijks mee op zijn werk. De baas van de spinnerij kreeg ruzie met de directeur, meneer Van Linden van den Heuvell. Hij ging helemaal uit zijn stekker en stak de directeur met een mes in zijn hals en rug. Die zakte kreunend in een plas bloed in elkaar. De dokter, die er snel bij was, kon gelukkig zijn leven redden. Mijn vader zag alles gebeuren… ◄De kleren van de directeur, onder het bloed Belgen in huis Heel veel landen in Europa raken in oorlog met elkaar. De Eerste Wereldoorlog breekt uit. Nederland doet niet mee, maar zorgt wel voor soldaten om de grenzen te bewaken. Mijn moeder sluit zich aan bij de breiclub van mevrouw Pruis, de vrouw van de burgemeester. Ze breien warme sokken voor de soldaten aan het front dat dwars door België loopt. Daar wordt flink gevochten. Zo erg, dat de mensen uit België dwars door het oorlogsgeweld heen, doodsbang naar Nederland vluchten. Honderden Belgen belanden in Vlaardingen. Ze vinden een plekje bij allerlei instellingen en gezinnen. Wij geven onderdak aan een Belgische moeder met haar twee dochters. Stiekem ben ik een beetje verliefd op Sophie. Als ze aan het eind van de oorlog weer terug naar België gaat, ben ik heel verdrietig. We spreken af elkaar te schrijven. In de bouw Ik werk al een tijd als knechtje in de bouw. Het is zwaar werk. Ik help met stenen sjouwen en zand scheppen. Het heeft één voordeel, ik krijg er spierballen van! De stad wordt steeds groter. Er komen veel nieuwe bedrijven en fabrieken bij. Om alle werknemers een dak boven het hoofd te geven, moet er flink doorgebouwd worden. Ik ben nu in mijn eigen wijk, de Oostwijk bezig. Daarna beginnen we met de bouw van nieuwe huizen aan het Van Schravendijkplein. Die krijgen allemaal stromend water en een wc. De villa’s aan de Schiedamseweg en het Verploegh Chasséplein hebben zelfs een echte badkamer!



12

De oprichting van verzetsgroep ‘De Geuzen’

Vlak na het bombardement op Rotterdam schrijft Bernard IJzerdraat zijn eerste 'Geuzenbericht'. Hij roept hierin iedereen op zich tegen de komst van de Duitsers te verzetten. Het is de allereerste verzetskrant. Samen met IJzerdraat richten de Vlaardingers Arij Kop, Ies Korpershoek, Sjaak van der Ende, Kees van Aken en Jan van Wijk een paar weken later verzetsgroep 'De Geuzen' op. De Vlaardingers kennen elkaar al van de wandelvereniging ‘Flardinga’, waar ze lid van zijn. Steeds meer mannen sluiten zich bij de Geuzengroep aan. Een halfjaar later gaat het vreselijk mis. De groep wordt verraden en de Duitsers arresteren 230 Geuzen. Ze brengen ze naar de gevangenis in Scheveningen. Vijftien van hen, waaronder Arij Kop, Bernard IJzerdraat en Sjaak van der Ende, krijgen de doodstraf. Ze worden doodgeschoten op de Waalsdorpervlakte, vlakbij de gevangenis’. Het Geuzenmonument op de Markt zorgt ervoor dat we De Geuzen nooit zullen vergeten…

De Tweede Wereldoorlog Het gaat slecht met Europa. We zitten in een crisis. In Duitsland is Hitler aan de macht. Hij wil van dat land een heel groot rijk maken. Daarvoor moet hij zo veel mogelijk landen veroveren en één daarvan is Nederland. Het is een spannende tijd. Ik ben erg bang dat er oorlog komt. Alle mannen in Nederland tussen de 17 en 45 jaar moeten zich melden om te vechten. Wij hoeven gelukkig niet. Mijn vader is te oud en ik ben te jong. Op een dag is het zover. Op 10 mei 1940 om tien minuten over zeven ’s ochtends klinkt het over de radio: ”Nederland in oorlog met Duitsland. Engeland en Frankrijk zijn onze bondgenoten en zullen hulp zenden”. Een paar dagen later horen we achterelkaar doffe klappen. Er vallen bommen! In het oosten kleurt de lucht oranjerood. Die dag, 14 mei 1940, ligt Rotterdam in puin. Er vallen honderden doden en gewonden. Tachtigduizend Rotterdammers zijn dakloos. Nederland capituleert (geeft zich over). Onze buurjongen sluit zich aan bij De Geuzen, de allereerste verzetsgroep in de Tweede Wereldoorlog. Noodwoningen in de Babberspolder Elke dag help ik bij de aanvoer van stenen voor de bouw van noodwoningen voor de dakloze Rotterdammers. Die komen in de Babberspolder te staan. De straten krijgen dezelfde naam als de Rotterdamse straten. Dat geeft die mensen een beetje een vertrouwd gevoel… De Duitse bezetting zal vijf lange jaren duren. Blij en verdrietig tegelijk Het is feest! We zijn bevrijd! Oh, wat zijn we blij en opgelucht dat de oorlog afgelopen is. De afgelopen winter noemen ze niet voor niets de hongerwinter. Alledrie zijn we broodmager. Als we naar het centrum lopen om onze bevrijders te verwelkomen, maken we iets vreselijks mee. Op de hoek van de Schiedamseweg en de Hoflaan ligt een jongen op de grond. Hij is doodgeschoten door een paar Duitse soldaten die flipten. Lees hier meer over de hongerwinter: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/gebeurtenissen/hongerwinter-in-vlaardingen en over het Geuzenmonument: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/monumenten/het-geuzenmonument Er wonen aan het eind van dit tijdperk, in 1950, 46.323 mensen in Vlaardingen.

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/gebeurtenissen/hongerwinter-in-vlaardingen

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/gebeurtenissen/hongerwinter-in-vlaardingen

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/monumenten/het-geuzenmonument

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/monumenten/het-geuzenmonument



13

Hoofdstuk 7 1950 – nu Tijd van de Televisie en Computer, ook

wel Tweede helft 20ste eeuw ▼

Nieuwe wijken Papa, mama en ik gaan verder met ons leven. Iedereen probeert de nare oorlogsherinneringen te vergeten. We zitten midden in de wederopbouwtijd en overal in de stad wordt gebouwd. Hele nieuwe wijken met winkels, scholen en kerken worden uit de grond gestampt. Dat is hard nodig. Er zijn veel mensen uit andere steden in Vlaardingen komen wonen. Die hebben hier een baan in de industrie gevonden. En al die 50.000 mensen moeten een dak boven hun hoofd hebben. Het vissersstadje verandert in een industriestad. Ik ben superblij met het nieuwe zwembad, het Kolpabad! Het heeft een binnen- én een buitenbad. Al snel haal ik mijn zwemdiploma. Als beloning krijg ik een een echte, Vlaardingse Benzofiets! Westwijk Op een keer ga ik een stukje fietsen met mijn vriend Gerrit. “Zullen we eens bij mijn vader gaan kijken?” vraagt hij. Gerrits vader is aannemer. Hij is druk bezig met het aanleggen van een riool in een nog te bouwen wijk, de Westwijk. Dat doen we. Als we daar een beetje in de bagger rondlopen, raapt Gerrit iets op. Het is een gladde, langwerpige steen. Gerrit heeft een geweldige ontdekking gedaan. De steen is namelijk een gepolijste, vuurstenen bijl en is bijna 5.000 jaar oud! Aan de toekomstige Arij Koplaan en in de straten eromheen vinden archeologen nog meer sporen van bewoners. Links zie je een melktandje van een kind uit die tijd. De archeologische vondsten uit de Vlaardingen-cultuur worden wereldberoemd! Meer weten? Klik dan op deze link: http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/perioden/de-westwijk-tijdens-de-vlaardingen-cultuur Winkelen op het Liesveld “Corneel, ga je even mee naar het Liesveld?” vraagt mijn moeder op een zaterdag. Dat vind ik een goed idee. Het Liesveld is het nieuwe winkelcentrum. We gaan er lopend naartoe want het is vlakbij. Op het Liesveld zit een zogenaamde supermarkt. Het is iets nieuws. Een supermarkt is een winkel waar ze van alles verkopen. Vlees, groente, koffie, suiker, brood, melk en nog veel meer. Als ik beloof mijn moeder te helpen met boodschappen dragen, mag ik iets lekkers uitzoeken. Mijn dag is goed! Naar het Holy Ziekenhuis Ik word wakker en ik héb me toch een buikpijn! Mama belt de dokter. Die komt meteen. Hij onderzoekt me en zegt tegen haar: “Corneel moet direct naar het Holy Ziekenhuis, hij heeft blindedarmontsteking”. Ik schrik me te pletter. Morgen is het groot feest in de stad. Vlaardingen viert dat het 700 jaar geleden stadsrechten kreeg. Ik zou met mijn klas in een optocht meelopen. Mijn moeder heeft prachtige, middeleeuwse kleren voor me genaaid… Ik moet erg huilen. Van de pijn maar ook van teleurstelling. Dat feest gaat dus voor mij niet door.

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/perioden/de-westwijk-tijdens-de-vlaardingen-cultuur

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/perioden/de-westwijk-tijdens-de-vlaardingen-cultuur



14

Pfff, de operatie is gelukkig achter de rug en het gaat al een stuk beter met me. Ik verveel me niet, want er is een televisiekamer. Beter! Vanuit mijn bed kijk ik zo op de nieuwe wijk die ‘Holywijk’ heet. Hij is genoemd naar de ridderhofstad Holy, een klein kasteeltje uit de middeleeuwen. Meer weten? http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/wijken/holywijk Een nieuwe eeuw Het jaar 2000 is heel naar begonnen. Wat is er gebeurd…? Op Station Vlaardingen-Oost is een jongen van zeventien jaar in elkaar geslagen door een groepje gasten. Hij overlijdt op 9 januari. De volgende dag loop ik samen met 3000 anderen mee in een Stille Tocht. Ik ben er helemaal kapot van…

Ruim een jaar later wordt het Monument van Bezinning onthuld, als protest tegen zinloos geweld. Computerles Ik zit op een gave school. We werken sinds kort af en toe met computers. Die staan in een speciaal lokaal, het computerlokaal. Vroeger had ik al een Game Boy waarop ik Super Mario speelde. Ik vind computers en vooral de spelletjes die je erop kunt spelen te gek! Sinds kort heb ik ook een iPhone. Volgens m’n moeder zit ik de hele dag te appen. Klopt. Daardoor kom ik soms niet aan mijn huiswerk toe…

2018 Remake (heropvoering) Slag bij Vlaardingen Dit jaar is het duizend jaar geleden dat de Slag bij Vlaardingen uitgevochten en door ons gewonnen werd. Dat moet gevierd worden! Het hele jaar 2018 is er van alles te doen. Middeleeuwse kleding, schoenen, trommels en schilden maken, een ridderfeest in de bieb, een middeleeuws feest in de stad en nog veel meer. Heel gaaf lijkt me het naspelen van de veldslag. Dat gebeurt in de Broekpolder. Vijfhonderd re-enactors (mensen die als hobby het leven in de middeleeuwen naspelen) gaan voor een enorm spektakel zorgen. Alle 72.000 Vlaardingers zijn hierbij uitgenodigd! Nou, ík ben in ieder geval van de partij! Jullie ook? Ok, dan zien we elkaar daar! Kijk je naar me uit? Ik ben helemaal niks veranderd… Meer lezen over de Slag bij Vlaardingen en alle activiteiten eromheen? Klik even op deze link: https://www.vlaardingen1018.nl/

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/verhalen/wijken/holywijk




15

COLOFON ’1018 tot 2018 – Corneels Duizendjarige Tijdreis is een erfgoedproject van het Stadsarchief in samenwerking met Streekmuseum Jan Anderson i.h.k.v. ‘Vlaardingse Schatten 2017-2018’.

Het project is bestemd voor de groepen 7 van het Vlaardingse basisonderwijs. De leerlingen bereiden zich met behulp van de lesbrief en de website www.geschiedenisvanvlaardingen.nl voor op hun bezoek aan het Stadsarchief en Streekmuseum Jan Anderson. Bij het project horen een lesbrief, werkblad, docentenhandleiding en een evaluatieformulier. Concept Stadsarchief Vlaardingen, 2018. Ter gelegenheid van het jaar 2018 dat in het teken staat van de viering van de Slag bij Vlaardingen in 1018. Teksten en samenstelling Joke van Leeuwen-Zuidgeest, Stadsarchief Vlaardingen Verantwoording

Beeldmateriaal (prenten, kaarten, foto’s, foto’s van archiefstukken) - Collectie Stadsarchief Vlaardingen - Collectie Archeologisch en Bouwhistorisch Depot - Roel Dijkstra Fotografie – foto’s Computerlokaal en remake Slag bij Vlaardingen

in 2008) - WHW Haaglanden – foto Monument van Bezinning

Websites: - http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl -https://www.vlaardingen1018.nl/

Geraadpleegde literatuur: - ‘Graven in Vlaardingen. Gebeurtenissen rondom de Slag bij Vlaardingen in 1018’

– Kees Nieuwenhuijsen, Tim de Ridder, Harm Jan Luth-Mulders. In: Historisch Jaarboek Vlaardingen 2017

- ‘De banierheer van de Graaf’ – Evert van Ginkel, 2014 - ‘Ad Flaridingun - Vlaardingen in de elfde eeuw’ – Kees Nieuwenhuijsen en Tim

de Ridder, 2012 - ‘Canon van Zuid-Holland – De geschiedenis van Zuid-Holland in 50 verhalen’ –

Erfgoedhuis Zuid-Holland, 2011 - ‘Op de Hollandse Parnas – De Vlaardingse rederijkerswedstrijd van 1616’ – Bart

Ramakers e.a., 2006 - ‘Ach Lieve Tijd – 1000 jaar Vlaardingen’. Waanders Uitgevers i.s.m. Stadsarchief

Vlaardingen, 2001-2002 - ‘De regeering van Vlaardingen’ – J.H. van Linden van den Heuvell en J.

Hoogendijk Kzn., 1913

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/

http://www.geschiedenisvanvlaardingen.nl/


lesbrief 1018 tot 2018 - corneels duizendjarige tijdreis€¦ · de dominee van de kerk schrijft de...

Documents