4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

Les 1 Kan ik nog spelen?

focusthema 4 | machtig krachtig

1 SpeelgoeddoordejarenheenBekijk de foto’s. kruis bij elke zin het juiste hokje aan (links of rechts).

Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn

grootouders kind waren.

Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom)

Dit werkt met spierkracht.

Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn

grootouders kind waren.

Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom)

Dit werkt met spierkracht.

Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn

grootouders kind waren.

Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of stroom)

Dit werkt met spierkracht.

Dit speelgoed bestond nog niet toen mijn

grootouders kind waren.

Dit werkt op elektrische energie. (batterijen of

stroom)

Dit werkt met spierkracht.

1

Naam: Klas:

✗

✗

✗

✗✗

✗

✗

✗

✗

✗

✗

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

2 SpeelgoedwerktopenergieBekijk het speelgoed dat je meebracht. kleef in het kader een afbeelding van dat stuk speelgoed.

Wat is het?

____________________________________________________

____________________________________________________

Wat kun je ermee doen?

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

hoe werkt het?

________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________

Vul de tabel in over het speelgoed van je klasgenoten.

hoe heet het?

Wat doet het?

❏ verwarmen❏ bewegen❏ licht geven❏ geluid maken❏ uitzenden en

ontvangen

❏ _____________________

❏ verwarmen❏ bewegen❏ licht geven❏ geluid maken❏ uitzenden en

ontvangen

❏ _____________________

❏ verwarmen❏ bewegen❏ licht geven❏ geluid maken❏ uitzenden en

ontvangen

❏ _____________________

❏ verwarmen❏ bewegen❏ licht geven❏ geluid maken❏ uitzenden en

ontvangen

❏ _____________________

Waarmee werkt het?

❏ spierkracht❏ elektriciteit❏ magneten❏ een veer❏ luchtdruk❏ waterdruk

❏ spierkracht❏ elektriciteit❏ magneten❏ een veer❏ luchtdruk❏ waterdruk

❏ spierkracht❏ elektriciteit❏ magneten❏ een veer❏ luchtdruk❏ waterdruk

❏ spierkracht❏ elektriciteit❏ magneten❏ een veer❏ luchtdruk❏ waterdruk

2

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

Lees je bronnenboek. in welk vak past het speelgoed?

Dit werkt op spierkracht.

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Dit werkt op elektrische energie via batterijen.

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Dit werkt op elektrische energie via het elektriciteitsnet.

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Dit werkt op zonne-energie.

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Extra

Vul aan met een eigen voorbeeld

3

danstapijt

visspel

Wii

waterpistool

schommel

helikopter

brandweerwagen

schommel

waterpistool

danstapijt brandweerwagen

visspel

Wii

helikopterVERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

3 Waarhalenweonzeenergievandaan?Lees je bronnenboek. kleur de vakjes die samenhoren in hetzelfde kleur.

De draaiende beweging van de wieken wordt omgezet in energie. zon

De kerndeeltjes worden omgezet naar elektrische energie. wind

De cellen in de panelen vormen het licht om tot elektrische energie. water

Verbranden maakt energie vrij. kernenergie

De kracht van het stuwen tegen de dam wordt omgezet in elektriciteit. steenkool

4

Mandel Leie

Leie

IJzer

Scheld

e

Schelde

Durme

Sche

lde

Sche

lde

Sambre (Samber)

Samber

Lesse

Semois

Sûre Our

Our

Hoy

oux

Ourthe

Amblève

(Vesder)

Vesdre

Maas

Jeker

Demer

Ooster- schelde

Westerschelde

Get

e

Dijle Demer

Nete

Rupel

Méhaigne

Roer

Roer

Maas Rijn

Warche

Sûre

Moe

zel

Lom

me

Bocq

Maa

s

Meuse (M

aas)

Viroin

Den

der

Zenne

Haine (Hene)

NOORDZEE

Kortrijk

Mouscron(Moeskroen)

Tournai(Doornik)

Ath (Aat)Soignies(Zinnik)

Oudenaarde

Eeklo

Halle

Brussel(Bruxelles)Hoofdstad

Nivelles (Nijvel)

Mons(Bergen)

Wavre(Waver)

CharleroiThuin

Namur(Namen)

Liège(Luik)

Hasselt

Arlon(Aarlen)

Dinant

Neufchâteau

Bastogne(Bastenaken)

Marche-en-Famenne

Ieper

Roeselare

Diksmuide

Veurne

Oostende

Brugge

Gent

Aalst

Sint-Niklaas

Dendermonde

Vilvoorde

Mechelen

Tongeren

Philippeville

Virton

Waremme(Borgworm)

Maaseik

Huy (Hoei)Verviers

Antwerpen

Turnhout

Leuven

Tielt

13

Legende

kerncentrale

windmolenpark

elektriciteitscentrale

stuwmeer

De draaiende beweging van de wieken wordt omgezet in energie. ZoN

De kerndeeltjes worden omgezet naar elektrische energie. WiND

De cellen in de panelen vormen het licht om tot elektrische energie. Water

Verbranden maakt energie vrij. kerNeNergie

De kracht van het stuwen tegen de dam wordt omgezet in elektriciteit. steeNkooL

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

Les 2 Daar is elektriciteit voor nodig

focusthema 4 | machtig krachtig

1 OmvormersintoestellenBekijk de voorwerpen in je bronnenboek. Vul het schema aan.

energiebron: kleur het correcte vakje.

omvormer in het toestel

resultaat

batterij

lampje licht

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

5

mechanisme van

radertjes

warmtespiraal

zender

motor

motor, lampje en

luidspreker

beweging

warmte

radiogolven

(geluid)

beweging

beweging,

licht en geluid

✗

✗

✗

✗

✗

✗

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

6

energiebron: kleur het correcte vakje.

omvormer in het toestel

resultaat

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

batterij___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

elektriciteitsnet

Extra

Vul a

an m

et e

en e

igen

voo

rbee

ld

✗

✗

✗

✗

motor

lampjes

lamp

elektromagneten

zoemer

beweging

licht

licht

warmte

geluid

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

Les 3 Elektriciteit bij de hand

focusthema 4 | machtig krachtig

1 BatterijentaalZet het cijfer van de uitleg bij het juiste woord.

➊ een batterij die je maar éénmaal kunt gebruiken tot ze leeg is.➋ een batterij waar je terug elektrische stroom kunt instoppen.

oplaadbare batterij wegwerpbatterij

➊ wanneer je met stoffen uit het ene product een ander product maakt.➋ wanneer je een product opnieuw kunt gebruiken zoals het was.

recycleren hergebruiken

➊ een batterij met een platte vorm.➋ een batterij waar geen stroom meer uitkomt.

een lege batterij een platte batterij

Vul de juiste letters in op de batterij.

7

2

1

2

1

2

a

aa

a c D e

1

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

2 Batterijeninmatenensoortenteken twee soorten batterijen. Zet een plusteken bij contactpunt +, zet een minteken bij contactpunt -.

een ronde batterij een platte batterij

Neem een platte en een ronde batterij en bekijk de mantel goed. schrijf hier de informatie die je op de batterij terugvindt. kleur de gelijkenissen tussen beide batterijen met groen, kleur de verschillen met rood.

een ronde batterij een platte batterij

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

Extra

8

+

–

+ –

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

3 Gebruikvandebatterijkies de juiste batterijen en schik ze zoals ze zijn geprint in de batterijlade van volgende toestellen.

9

A

C

E

B

D

F

+ -

-

C

+-

C

+-

C

+

- D +

- D +

- D +

- D +

+

A

A

-

+

A

A

-

-AAA+

-AAA+

+

A

A

-

+

A

A

-

+-VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

Bekijk nu opnieuw de voorwerpen op je bank. Passen ze bij één van de zes schema's? Vul de tabel in.

naam van het voorwerp Kruis het juiste schema aan of teken het schema zelf.

__________________________________

a B

c D

e f

__________________________________

a B

c D

e f

__________________________________

a B

c D

e f

Extra

kies vijf batterijen uit en geef ze een nummer. meet of er nog elektrische spanning op de batterij zit. Zet een kruisje in het juiste vak. gebruik daarvoor de batterijtester.

veel spanning weinig spanning geen spanning

1

2

3

4

5

10

VERSIE LE

RAARSKAMER

4 TientipsvoordebatterijgebruikerBekijk de tekeningen en zoek uit welke tip bij elke tekening hoort. schrijf het nummer van de tip in het vakje.

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

11

8

5

1

3

2

6

10

7

4

9

VERSIE LE

RAARSKAMER

Les 4 Elektrische stroomkringen

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

12

1 HetelektrischeschemaVul eerst het overzichtje aan: voeding, omvormer, schakelaar.

___________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________

markeer wat klopt.

de potloodslijper

De voeding is een batterij / netstroom. De schakelaar is aan / uit.De omvormer zet elektriciteit om in een draaiende beweging / licht.

het strijkijzer

De voeding is een batterij / netstroom. De schakelaar is aan / uit.De omvormer zet wel / geen elektriciteit om in koude / warmte.

de radiowekker

De voeding is een batterij / netstroom. De schakelaar is aan / uit.De omvormer zet elektriciteit om in licht / warmte / geluid.

voeding

omvormer

voeding

omvormer

voeding

omvormer

voeding

schakelaar

omvormer

VERSIE LE

RAARSKAMER

2 Elektrischekringenteken de schakelaar volgens de omschrijving.

De schakelaar van de staande lamp staat uit.

ik druk op de schakelaar van het koffiezetapparaat om koffie te krijgen.

De buurvrouw drukt op de bel.

3 Aandeslag!teken hieronder het elektrisch schema van de stroomkring die je zelf gemaakt hebt.

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

13

VERSIE LE

RAARSKAMER

1 Hoewerkteenbatterij?Nummer van 1 tot 3 in de juiste volgorde.

De batterij geeft elektrische stroom.

We stoppen twee stoffen in de batterij.

Door een scheikundige reactie komt energie vrij.

2 DejuistekeuzeNummer van 1 tot 3: ➊ minder goed, ➋ beter, ➌ best

toestel op netstroom

toestel op wegwerpbatterijen

toestel met herlaadbare batterijen

3 Hoezorgenbatterijenvoorproblemen?Nummer van 1 tot 3 in de juiste volgorde.

mensen gooien lege batterijen weg.

gevaarlijke stoffen in de lucht maakt mensen ziek.

gevaarlijke stoffen uit de batterijen komen vrij in de lucht.

4 Hoemoethetwel?Nummer van 1 tot 3 in de juiste volgorde..

We brengen de lege batterijen naar het containerpark bij het kga.

We bewaren lege batterijen in een doos.

een firma haalt de stoffen uit de batterijen.

Extra

Neem eens een kijkje op www.bebat.be.

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

focusthema 4 | machtig krachtig

Les 5 Wegwerpbatterijen? Neen, dank u!

14

3

3

1

2

1

1

3

1

2

2

2

3

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig

Herhaling

1 een kruiswoordraadsel vol energie. Vul aan in het kruiswoord (1 letter per vakje).

1. in een mixer wordt elektriciteit omgezet in

be _______________________ .

2. Bij een zaklamp wordt elektriciteit omgezet in

l ______________ .

3. Je hebt platte en r ______________ batterijen.

4. mijn gsm laad ik op met een a ______________ .

is een natuurlijke energiebron.

2 Zijn de volgende uitspraken over batterijen juist of fout? kleur het juiste vakje in.

juist fout

Batterijen test je eerst met een batterijtester voor je ze weggooit.

Wanneer je een batterij in een toestel steekt, hoef je niet te kijken of de positieve en negatieve pool op de juiste plaats zitten.

een adapter is schadelijk voor het milieu.

Batterijen bestaan in vormen en soorten. het is belangrijk dat elk toestel op de juiste batterij aangesloten is.

De metalen in een batterij zijn gevaarlijk voor mens en natuur.

er zijn specifieke bedrijven die de lege batterijen onschadelijk maken en recycleren.

3 Plaats op de juiste plaats bij deze stroomkring van een zaklamp. lamp, schakelaar, voeding, batterij, omvormer

1

2

3

4

15

focusthema 4 | machtig krachtig

____________ : _____________

____________ : _____________

icht

weging

onde

dapter

wind

schakelaar

omvormer lampvoeding batterij

B e W e g i N g

L i c h t

r o N D e

a D a P t e r

VERSIE LE

RAARSKAMER

4e leerjaar

focusthema 4Werkkatern 4 Machtig krachtig 16

Studiewijzer

Lees,markeerenkruisaan. OKDitkenik.

Ditbegrijpik.

1 ik ken deze woorden. ik weet wat ze betekenen. zonne-energie, zonnepaneel, stuwdam, stuwmeer, elektriciteitscentrale,

omvormer, adapter, batterij, recyclerentip: Zoek waar die woorden staan in je bronnenboek. Begrijp je ze? Leg ze uit aan je ma, pa …

❏

2 ik ken de vijf verschillende manieren om energie uit de natuur te halen en kan kort uitleggen hoe ze werken:

- zonnestralen opvangen met zonnepanelen; - wind opvangen met een windmolen; - water van een stuwmeer laten stromen door een stuwdam; - atomen splitsen in een kerncentrale; - steenkool of stookolie verbranden in een andere centrale.

tip: Zoek dat op in je bronnenboek pagina 44 en 45 en werkkatern pagina 3.Lees en bekijk alles opnieuw.

❏

3 ik herken toestellen die werken op batterijen of op het elektriciteitsnet. ik weet hoe ik veilig moet omgaan met batterijen.tip: herbekijk je bronnenboek pagina 47, 48, 49 en 50. Lees de tips nog eens door. Zorg dat je de tekeningen in je werkkatern pagina 11 kunt uitleggen.

4 ik kan van een toestel zeggen waarin de elektriciteit wordt omgevormd: - warmte - koelte - licht - beweging - geluid

tip: herlees je bronnenboek pagina 47 en 48. kijk nog eens de oefening na in je werkkatern pagina 5 en 6.

❏

5 ik kan deze begrippen aanduiden op een afbeelding of een schema van een elektrisch toestel: omvormer, voeding, schakelaar.tip: herlees je bronnenboek pagina 53 en 54. kijk nog eens naar de oefeningen in je werkkatern pagina 12 en 13.

❏

6 ik kan uitspraken over batterijen beoordelen als goed of fout.tip: herlees de les over batterijen in je bronnenboek pagina 55 en je werkkatern pagina 14.

❏

Wat ik moet kennen, moet ik eerst begrijpen en dan enkele keren opzeggen, opschrijven, tekenen … tot ik het uit mijn hoofd ken. Dat wil zeggen: ik kan het opschrijven of zeggen zonder hulp. Dat is zo voor 1t.e.m.3.Wat ik moet kunnen, moet ik vooral begrijpen. Dat wil zeggen: stel dat juf of meester iets vraagt dat daarop lijkt, dan kan ik dat oplossen. Dat is zo voor 4t.e.m.6.ik noteer wat ik nog niet begrijp en vraag het straks in de klas.

Herdruk 2012/92ISBN 978 90 4861 133 1 - KB D/2011/0147/305 - Bestelnummer 60 1010 354 - NUR 193Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge - H.R. Brugge 12.225© Copyright die Keure, Brugge 9 7 8 9 0 4 8 6 1 1 3 3 1

www.educatief.diekeure.be/mundoleerling

VERSIE LE

RAARSKAMER