lëndimet në sport

LËNDIMET NË SPORTPërmbledhje e ligjëratave në ppt

Luan M. Jaha, MD, PhD

Lendimet ne sport, Luan Jaha MD, PhD 2

Çka është sporti?

1. Aktivitet fizik2. Garë

– Spontane– Organizuar

3. Zbavitje– Për pjesemarrësit– Për spektatorët

• Fuqia dhe shkathësitë fizike– Zhvillohen– Mirëmbahen– Përmiresohen

Jo e dëmshme për pjesëmarrësit dhe asnjë qenie të gjallë


Garë? Zbavitje?


Garë?


Parimet kryesore

1. Sportivitet2. Pa kurrdisje3. Pa droga dhe doping4. Pa dhunë


Parimet kryesore

1. Rregullat2. Referat (gjyqtarët)


Parimet kryesore3. Mjetet mbrojtese


Parimet kryesore4. Përgatitja fizike


Fatkeqësisht

Lëndimet ndodhin


Fatkeqësisht

Lëndimet shkaktohen


Fatkeqësisht

Jo vetëm lëndohen, sportistët edhe sëmuren


Terminologjia

TraumatologjiaPjesë e mjekësisë e cila merret me lëndimet

(në këtë rast të shkaktuara në sport)Ndihma e parë

Ndihma që i jepet një të lenduari apo të semuri që ka për qëllim të shpëtoj jetën e tij, të parandalojë

keqësimin e gjendjes ose të ndihmojë në shërimin e plotë të tij

15

Ndihma e parë

1. Personi i kualifikuarI trajnuar për ndihmën e

parëI kualifikuar për RKP

MjekTeknik i emergjencës

Nëse nuk je i kualifikuar: mos prekë, thirr

ndihmë!

Lendimet ne sport, Luan Jaha MD, PhD


Ndihma e parë

2. Pajisja adekuate

Kompleti për ndihmën e

parëSplintet

Barela


Ndihma e parë

2. Pajisja adekuate


parëSplintet

Barela


Ndihma e parë

3. Transporti emergjent

dhe komunikimi


Traumatologjia e sportit

1. Cilat janë lëndimet më të shpeshta (specifike për sportin)

2. Si t’i zbulojmë (DIAGNOZA)3. Si t’u ndihmojmë të lënduarve para se të

arrijë ndihma profesionale


Parimet e përgjithshme

AIRWAY (RRUGËT E FRYMËS)

BREATHING (FRYMËMARRJA)

CIRCULATION ( QARKULLIMI I GJAKUT)

DISABILITY (PAAFTËSIA E LËVIZJES)

EXPOSURE (EKSPOZICIONI)



Gjakderdhja, llojet:



Kontrolli i gjakderdhjes 1. Kompresioni2. Elevimi i dores

3. Lidhja hemostatike


Lëndimet specifike në sport


Lëndimet e kokës dhe qafës

Sportet:1. Sportet luftarake

2. Futbolli3. Basketbolli

4. Ragbi5. Gjimnastika

6. Hendbolli7. Etj, etj.



Lëndimet e fytyrës:Lëndimet e indeve të butaLëndimet e syritLëndimet e hundësLëndimet e veshitFrakturat e orbitës, zgjatimit zigomatik , hundës dhe nofullave



Lëndimet e indeve të buta- Hematomat- Gërvishtjet (abrazionet)- Shkyerjet (plagët

lacerokontuzive)



Lëndimet e syrit:Lëndimet e topitura- Hyphema (syri i zi)- Ruptura e syrit- Ablacioni i retines- Eviscerimi i syrit- Fraktura e orbitesAbrazionet e kornesëLëndimet penetrante



Lëndimet e hundës:Gjakderdhja prej hundësKontuzioni i hundësFraktura e hundësLëndimet e septumit (perdes) së hundës



Lëndimet e veshit:1. Lëndimet e laprës së

veshit– Hematomat– Laceracionet– Avulzionet– Lendimet termale

2. Lëndimet e kanalit te jashtem te degjimit

3. Lëndimet e veshit te brendshëm


Lëndimet e kokës dhe qafësFrakturat e eshtrave të fytyrës:

1. Frakturat e orbitës 2. Frakturat e hundës3. Fraktura e zgjatimit

zigomatik4. Frakturat e nofullës

së sipërme (maksillës)

5. Frakturat e nofullës së poshtme (mandibulës)



Lëndimet e trurit:1. Hematoma subdurale2. Hematoma epidurale

3. Gjakderdhja subarahnoidale

4. Gjakderdhja intrakraniale

5. Kontusion i i trurit6. Lendimi difuz aksonal

7. Konkusioni


Lëndimet e kokës dhe qafësLëndimet e qafës:

1. Lëndimet e indeve të buta2. Frakturat

3. Subluksacionet/Dislokacionet4. Lëndimet e enëve të gjakut

5. Herniaciont e diskut intervertebral

6. Lëndimet e pleksusit brahial7. Lëndimet e rrënjëve të

nervave8. Lëndimet e palcës kurrizore



NDIHMA E PARË

Thirr 194ABCDE

Në parim:1. Ndal gjakderdhjen

2. Mbulo3. Apliko akull

4. Imobilizo



NDIHMA E PARË

Thirr 194ABCDE



4. Imobilizo

44



Masat mbrojtëse:1. Rregullat

2. Përgatitja fizike 3. Pajisjet (topi,

shkopinjtë, shtyllat, etj)

4. Helmetat5. Kapelat

6. Maskat për fytyrë7. Syzat

8. Gomat e gojës9. Dorëzat

10. Etj


Lëndimet e krahërorit dhe barkutSPORTET E RREZIKSHME:


Lëndimet e krahërorit dhe barkutLËNDIMET PENETRUESELËNDIMET E TOPITURA


Lëndimet e krahërorit dhe barkut

LËNDIMET E KRAHËRORIT:1.Kontuzioni2.Fraktura brinjëve3.Lëndimet e zemrës4.Lëndimet e mushkërive5.Pneumotoraksi



KontuzioniSkuqjeGjakderdhje në lëkurëFrymëzënieDhimbje gjatë frymëmarrjesHipoventilim (marrje frymë jo mjaftueshëm)



Frakturat e brinjëve



Fraktura e brinjëve:Shenjat e kontuzionit, por më të theksuaraLëndim i mundshëm i mushkërive, mëlçisë ose shpretkës



Kontuzioni i mushkërive:FrymëzënieRetraksione (terheqje) inerkostaleKrepitacione te palpueshme (fraktura e brinjeve ose emfizema subkutane)Frymemarrje e shpejtuar (Tahipnea)



Pneumotoraksi:(Mushkëri me ajër)Shenjat e sëmundjes shkak: fraktures se brinjeve, kontuzionit, plages shpuese



Lëndimet e zemrës:Çrregullimi i ritmitFrymezenieDhembje



Ndihma e parë (fraktura e brinjëve): ABC Thirr për ndihmë Vendose te lenduarin ne poziten

e komfortit me te mire (zakonisht ulur)



Ndihma e parë (pneumotoraksi tenziv): ABC Thirr për ndihmë Mos largo asnjë trup të huaj Mbulo plagen me nje copë

plastikë (kartelë) dhe ngjite me fllaster nga tre anët (njërën le hapur)

Poziciono te lenduarin ne krah



LËNDIMET E BARKUT:1.Sforcimi i muskujve2.Hernia (shembja) 3.Kontuzionet4.Laceracionet5.Lendimet e organeve

MEKANIZMI:1. Lëndimi i topitur

2. Lëndimi penetrues



LËNDIMET E BARKUT:1.Sforcimi i muskujve2.Hernia (shembja) 3.Kontuzionet4.Laceracionet5.Lëndimet e organeve



LËNDIMET E ORGANEVE:Mund të jenë vdekjepruese!1. Dhembje dhe forcim i

barkut2. Shenja jonormale

vitale (pulsi, tensioni, frymemarrja, etj.)

3. Shenja e Cullen4. Shenja Grey Turner


Lëndimet e barkut

LËNDIMET E ORGANEVE:1.Shpretkës2.Mëlçisë3.Zorrëve4.Lukthit5.Veshkëve



LËNDIMET E ORGANEVE:1.Shpretkës

2.Mëlçisë3.Zorrëve4.Lukthit5.Veshkëve


Lëndimet e krahërorit dhe barkutNDIHMA E PARË:1. ABCDE2. Shtrije, qetesoje, mbuloje

me batanie3. Vendose ne krah me

kembe te mbledhura4. Mos e le te pije ose te

ushqehet5. Mos nxjerr trupa te huaj

te ngulitur ne bark6. Mos kthe ne bark organet

e nxjerra jashtë7. Mbulo plagen


Lëndimet e ekstremiteteveTERMINOLOGJIA:Lendimet akuteLendimet kronikeETIOLOGJIA (SHKAKU):Goditja e drejtëpërdrejtëPërdhredhjet (torsionet)Tërheqjet (shearing)


Lëndimet e ekstremiteteve



SIMPTOMETDHIMBJEENJTJEQIVITOSJEVESHTIRESITE NE LEVIZJESKUQJETEMPERATURE LOKALEFTOHJEPAAFTESI E LEVIZJESDEFORMIM



DIAGNOZASIMPTOMETRETNGENITOMOGAFIA E KOMPJUTERIZUARREZONANCA MAGNETIKEANGJIOGRAFIAELEKTROMIOGRAFIAETJ


Lëndimet e shputës




MJEKIMI:• Protection –mbrojtje, stabilizim i regjionit per te

parandaluar lendimit

• Rest – pushim, ngadaleson qarkullimin e gjakut

• Ice – akull, zvogelon qarkullimin e gjakut, liron nga dhimbja

• Compression – kompresion, ngadaleson qarkullimin e gjakut

• Elevation – elevacion, ngadaleson qarkullimin e gjakut.

90



MJEKIMI (ndihma e parë):• Protection

• Rest

• Ice

• Compression

• Elevation

91

Lëndimet nga temperatura


Shkaqet:-Temperaturat e larta-Lagështia e lartë-Ekspozicioni rrezeve të Diellit-Aktivitet i tepërt dhe lodhje-Kafja dhe alkooli-Barnat, sidomos diuretikët-Sëmundjet, sidomos ato të përcjella me barkqitje dhe vjellje

92



Simptomet:

93



PREZANTIMI:

1. DEHIDRIMI2. LODHJA NGA TEMPERATURA3. SULMI I NXEHTESISE

94



95



96



Parandalimi:-Pini para, gjate dhe pas garës ose ushtrimit-Lageni fanelën-Mbani dhe lageni kapelën-Evitoni mesditën-Pushimet i bëni nën hije-Mos pini kafe, alkool dhe pijet e sheqerosura -Keni parasysh rrezikun dhe reagoni në çdo mundësi që të sëmuheni

97

Krampet dhe spazmet e muskujve


Kontraksionet e menjëhershme, jo të vullnetshme të muskujve që nuk lirohen menjëherë

Pershijnë një pjesë të muskulit, një muskul ose një grup muskujsh

Zgjasin: disa sekonda deri 15minuta

98



Muskujt më shpeshti të atakuara:Muskujt e kofshes dhe te nengjuritKrahu dhe parakrahuShputa dhe shuplakatFaktorë precipitues:-Mbipesha-Barnat-Mosha mbi 65 vjet

99



Çka shkakton krampet?Fleksibiliteti i dobët i muskujveMbingarkimi i muskujveDehidrimiÇrregullimi i elektroliteve dhe i mineraleve

100



Trajtimi:Ndërprej aktivitetin qe ka

shkaktuar krampinZgjate muskulin e atakuar

Vazhdo lëvizjen e ekstremitetit të atakuar

Masazho lehtëApliko nxehtesi

101



Trajtimi:Ndërprej aktivitetin që ka

shkaktuar krampinZgjate muskulin e atakuar

Vazhdo lëvizjen e ekstremitetit të atakuar

Masazho lehtëApliko nxehtesi

102



Parandalimi:Fitnes kardiovaskular

ZgjatjaUshtrimet e kërcimit

Pije (8 – 10 gota ujë në ditë)

Minerale dhe elektrolite në ushqim

103




ZgjatjaUshtrimet e kercimit



104




ZgjatjaUshtrimet e kercimit



105



Parandalimi:Fitnes kardiovaskularZgjatjaUshtrimet e kercimitPije (8 – 10 gota ujë në ditë)Minerale dhe elektrolite në ushqim

lëndimet në sport

Documents