GLOBALGLOBAL WARMINGWARMING

Дэлхийн дулааралДэлхийн дулаарал

Улс төрийн болон Соёл иргэншлийн асуудлыг шийдвэрлэж чадна:

1. Цагаачлал

2. Улс төр – Соёл

3. Даяарчлал

4. Өлсгөлөн, Өвчин

5. Терроризм

УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ харин яахуу???:

1. Цаг агаар.

2. Цөлжилт.

3. Экологийн тэнцвэр.

4. Хомсдол

Дэлхийд тулгамдсан асуудалДэлхийд тулгамдсан асуудал

http://www.cosmographica.com/gallery/portfolio2007/content/bin/images/large/170_OurGalaxy.jpg

БИД 100 тэрбум ододын дунд яваа САНСАРЫН НИСГЭГЧИД. БИДНИЙ ХӨЛӨГ ОНГОЦ ЭХ ДЭЛХИЙ 6 тэрбум жилийн настай.

Хүн эцэг эхдээ буцаж мэндлэхгүй шиг энэ дэлхий бидэнд ганц л заяагдсан бидний хөлөг онгоц. Нарны аймагт 8 том гариг, 10.000 жижиг гариг, дагуул байдаг ч Дэлхий ганц

ДЭЛХИЙ - ХҮЛЭМЖИЙН ХИЙ

Түлшнүүд((нүүрснүүрс, нефть, байгалийн хий)

Carbon Dioxide (CO2)

Greenhouse gases

Global Atmospheric Concentration of CO2

Гидратыг хав дарсан, дэлхийн цаг агаарыг зохицуулагч МӨСӨН давхраа хайлж байна.

Дэлхийн градус 1 ℃ нэмэгдэхэдБага хэмжээний цэвдэг хайлж ойролцоогоор 50 сая хүн усны дутагдалд өртөх аюулд орж, жил бүр 300мянган хүн халуунаас болж халдварт өвчнөөр нас барна. (10% амьд амьтад устах аюулд орно).

Дэлхийн градус 2 ℃ нэмэгдэхэдХалуун орны газар тариалан ихээр багасаж ойролцоогоор500сая хүн өлсгөлөнгийн аюулд автаж, хамгийн ихдээ 60 сая хүн Малария гэх халуун орны өвчин тусах магадлалтай.(33% амьд амьтад устах аюулд орно).

Дэлхийн градус 3 ℃ нэмэгдэхэдДэлхийн дулааралыг хянаж зохицуулах боломжгүй болно.3сая хүн тэжээлийн дутагдалаас болж нас барж, 1 тэрбум~4 тэрбум хүн усны дутагдалд орно. (50% амьд амьтад устах аюулд орно).

Дэлхийн градус 4 ℃ нэмэгдэхэдЕвроп зуны улирал 50℃ хүртэл халж , Итали, Спани, Грек, Токио зэрэг улсууд цөл болон хувирна. Хойд мөсөн далайн мөс хайлж цагаан баавгай зэрэг туйлын амьтад бүгд устана.

Дэлхийн градус 5 ℃ нэмэгдэхэд Гималлайн мөнх цас бүр мөсөн хайлан , Нью Йорк болон Лондон далайн доогуур живж газрын зурагнаас арчигдана.

ДЭЛХИЙН НИЙТЭД ТУЛГАРААД БУЙ АСУУДАЛ

Дэлхийг мөхөөх Метаны гидратын ордуудыг цаг, тутамд хайлж буй ИХ МӨС удаан дарж чадах уу

ДЭЛХИЙД ОДОО ГАДНААС БИШ ДОТРООС НЬ АЙМШИГТАЙ ГАМШИГ УЧИРЧ МЭДЭХ ТУЛ ӨӨРӨӨ ӨӨРИЙГӨӨ ЭМЧЛЭХ ШИНЖТЭЙ БОЛЖ БАЙНА.1.Цаг агаарын дулаарал.2.Түүнээс үүдсэн цаг агаарын онц аюултай үзэгдлүүд \Хэт халалт, хүйтрэл, Салхи\3. Дэлхийн гүнээс болж буй нөлөөлөл \Газар хөдлөл, Цунами, Галт уулын сэргэлт\4.Өвчин эмгэг

250 сая жилийн тэртээх Үлэг гүрвэлийн эринг устгаж чадсан аюулыг ХҮН ТӨРӨЛХТНИЙ соёл иргэншил тээж явна.

ХОРХОЙГ ХАТГАХАД ХОРХОЙ ЭСЭРГҮҮЦЭЖ АРВАЛЗДАГ ШҮҮ ДЭЭ.

Дэлхийн туйлаас мөс арлын хэмжээтэй Хайлж байна. Жилд 1000 км

УС халж байна – Хүчтэй салхи УС халж байна – Хүчтэй салхи үүсчүүсч далайн хар салхи олон гарч далайн хар салхи олон гарч байна. Жилд 250 – 450 удаабайна. Жилд 250 – 450 удаа

Хүн төрөлхтөний түүхэнд тэмдэглэгдсэн дэлхийн хамгийн халуун жилүүд сүүлийн 14 жилд болсон байна.

2003 оны хэт халалтаар ЕвропдФранц: 15000Голланд: 1400Португал:13000 гэх мэт нийт 32 000 хүн амь

насаа алдсан байна.

2005 онд АНУ-д болсон “Катрина” далайн хар салхины улмаас 1836 хүн амь үрэгдэж тус улсын эдийн засагт 81,2 тэр бум ам.долларын

хохирол гарсан байна.

Цаг агаар халж агаар хуурайшиж олон шинжтжй түймэр хаа сайгүй гарч байна

Bureau of Land ManagementJohn McColgan photo

Улсын хэмжээнд нийт 5128 гол горхи тоологдсоноос устай бүртгэгдсэн нь 4276 байна.

Үүнээс 852 гол горхи тасарч, шургасан ба ширгэсэн байна.

Улсын хэмжээнд нийт 852 гол горхи тасарч, шургасан ба ширгэсэн байна. Хуурайшилт, хөрсний бохирдол хүчтэй явагдаж байгаагаас БОРООНЫ УС, ЧИЙГИЙГ шингээж чадахгүй болж ҮЕР, УСНЫ АЮУЛД олонтоо өртөх болов.

АГААРЫН ХУУРАЙШИЛ, ХӨРСНИЙ БОХИРДОЛ, ХӨРСНИЙ ЭВДРЭЛ, ЦӨЛЖИЛТ ХАМГИЙН ТОМ АЮУЛ БОЛЖ БАЙНА.

цөлжилтийн ерөнхий механизмБайгалийн шалтгаан-цаг агаарын нөхцөл(чийг, хур тунадас)-газрын нөхцөл(хөрс , газрын хэлбэр)-амьтан, ургамалын нөхцөл(хоол унд, ургамалын бүтэц)

Байгалийн шалтгаан-ган гачиг -дулаарал

Нийгмийн байдал-хүн амын өсөлт, хүнс нэмэгдэх-суурьшилт, хүн амын төвлөрөлт-ядуурал, орон нутгийн байдал доройтох

-үйлдвэржилт-газрын төвлөрөлт-хувийн газар тариалан

Хүн амын хөдөлгөөн-их хэмжээний газар тариалан-их хэмжээний бэлчээрлэлт-газар тариалан тэлэх-ой мод сүйтгэх

Цөлжилтийн төлөв байдал-хоол унд хомсдох-салхи , усны хомсдол-газрын хөрс өөрчлөлт

ЗҮҮН ӨМНӨД АЗИРУУ ХӨДӨЛЖ БУЙ ТҮРЭН, 2006. 3. 9, NAСA

32

<ТҮЙРЭН-1>

Сөүл (2007.4.1)

33

Монгол (2007.3)

Монгол орны ус цаг уурын 41 станцын мэдээг ашиглаж тооцоолсон 1940-2006 оны жилийн дундаж агаарын температурын олон жилийн явцаас үзвэл сүүлийн 65 жилд 1.940 С –аар дулаарч байна. 1940-1975 онд буюу 35 жилд агаарын жилийн дундаж температур 0.190С –аар нэмэгдсэн бол 1976 оноос хойш 2006 он хүртэл сүүлийн 30 жилд 1.550С-аар дулаарсан байна.

Өөрөөр хэлбэл 1940-1975 онд 10 жил тутам 0.060С-аар дулаарсан бол 1976-2006 онд 10 жил тутам 0.520С-аар дулаарч дулааралтын эрчим нь арван жил тутам 8.6 дахин нэмэгдсэн байна.   

Монгол оронд: 1940-2006 оны жилийн дундаж агаарын температурын олон жилийн явц

Монголын цөлжилтийн одоогийн байдал – 2006 он

-шинж тэмдэг байхгүй-Бага -дунд -их-маш их

<цөлжилтийн түвшин>

-аймгийн төв

-нуур

-аймг ийн хил

-улсын хил

<тайлбар>

<ЦӨЛЖИЛТ БОЛЖ БУЙ МОНГОЛ>

Өвөрхангай аймаг явах замдаа 1 багийн нутагӨвөрхангай аймаг явах замдаа 1 багийн нутагӨвөрхангай аймаг явах замдаа 1 багийн нутагӨвөрхангай аймаг явах замдаа 1 багийн нутаг

7 сард7 сард7 сард7 сард ННамар эрт болж хавар уртсаж амар эрт болж хавар уртсаж байгаа хөдөө тал нутагбайгаа хөдөө тал нутаг

ННамар эрт болж хавар уртсаж амар эрт болж хавар уртсаж байгаа хөдөө тал нутагбайгаа хөдөө тал нутаг Цөлжсөн талЦөлжсөн талЦөлжсөн талЦөлжсөн тал

22008 онд Монголын нутаг 90 хувь цөлжих шинж илэрч байна008 онд Монголын нутаг 90 хувь цөлжих шинж илэрч байна!!22008 онд Монголын нутаг 90 хувь цөлжих шинж илэрч байна008 онд Монголын нутаг 90 хувь цөлжих шинж илэрч байна!!

ЦӨЛЖИЛТТЭЙ ТЭМЦЭХ МОД ТАРИХ БИШ УРГУУЛАХ

36

<ТҮЙРЭН 3 – ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТҮЙРЭН>

• НҮБ-ын Байгаль орчны хөтөлбөр (UNEP): нийт цөлжсөн талбай нь Азид 1 тэрбум 672 сая га, Африкт 1 тэрбум 286 сая га газар цөлжлөө.• Цөлжилт, Түйрэн нь жил ирэх тусам олон улсын шинжтэй болнo. • Цөлжилт, Түйрэнгээс гарах хохирол жил ирэх тусам ихэссээр байна.• Харамсалтай нь ихэнх тохиолдолд үргүй зардал болж байна

2005 онд “Ногоон хэрэм” бодлого2003 он МУЗГ-аас Цөлжилтээс сэргийлэх үндэсний хороог байгуулав.2000 оноос жил бүр үр дүнгүй “мод тарих” ажил хийв.Гадаадын ТББ, хөдөлгөөн “Мод тарих”Танхимын Экологийн сургалтууд.

Цөлжилт, Түрэнг зогсоох гэж!!Жил бүр 5,5 сая $

탕 !

탕!탕!

37

<ТҮЙРЭН-2>

Элсний нүүдэл болж буй Замын-Үүд

<ТҮЙРЭНГИЙН ЭСРЭГ - ЭРЭЭНД>

Элсний нүүдэл болж буй Замын-Үүд, Эрээн хотууд 5 км зайтай боловч өдөр шөнө шиг ялгаатай.Энэ нь нийгмийн хөгжлийн ялгаа биш сэтгэлгээний хөгжлийн ялгаа байх.

Эрээн хот дахь Экологийн хичээл

GLOBAL WARMING

ШАР ГЭРЭЛ Өдрийн гэрэл

500 lbs. coal

•1,430 lbs. CO2 бохирдлоос зайлсхийнэ$30 хэмнэнэ

•2000 lbs = 1 ton

Solar Power

2007

Goal: Reductions in CO2 Per Year

Bill

ion

s o

f M

etri

c T

on

s C

arb

on

2007Reductions

in CO2

Per Year

Gig

ato

n C

arb

on

Produce electricity

efficientlyUse electricity efficientlyVehicle efficiencySolar and Wind PowerBiofuelsCarbon capture and storage

Bill

ion

s o

f M

etri

c T

on

s C

arb

on

БИДНИЙ ЗОРИЛГО

БИЕИЙН ТАМИР – НИЙТИЙН ТЭЭВЭР

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

хялгана, агь, ерхөг хазаар өвст бүлгэмдэл 1972-1976 он

түнгэ, агь, хазаар, өвст бүлгэмдэл 2007 он

5%-г Хоол хүнсэндээ 20%-г Хувцас юм уу

гар нүүр угаахад 30%-г Бүтэн бие

угаахад Үлдсэн 45%-г

суултуурын усанд

хэрэглэдэг байна

Монголчуудын усны хэрэглээ

1000 литр усны үнэ Румынд 430, Орост 643.5, Японд 3002, Нидерландад 2944.5, Германд 3900, Данид 4875 төгрөг. Харин Монголд 207-350 төгрөг.

Манай улсын усны хэрэглээний 12.05 хувийг газар тариалан, 8.25 хувийг үйлдвэрлэл, 21.62 хувийг уул уурхай, 16.45 хувийг хүн амын унд, ахуйд, 24.81 хувийг эрчим хүчинд зарцуулдаг

Монгол орны усны нөөц 609.5 шоо км буюу 609.5 тэрбум шоо метр. Үүнээс гадаргын ус 20 хувь, газрын доорх ус 80 хувийг эзэлдэг.Орон сууцны хүн өдөрт 250-280 литр гэр хорооллын хүн өдөрт 8-10 литр ус зарцуулдаг. Хүн өдөрт доод тал нь 20 литр ус хэрэглэж байж эрүүл мэндийн шаардлагыг хангадаг

Бид жилийнхээ усны хэрэглээгээ зохистой ашиглабал ШУТИС-ийн ойр орчмын мод зүлэгийг услаад зогсохгүй ба бусад зүйлийг усаар хангах боломжтой.

• ШУТИС хэдэн суултууртай ? Үүний хэд нь усны алдагдалтай. 1почки- 5 л устай

ШУТИС-н 15000 оюутан хэдэн 00 өрөөг ашигладаг. 11 сарын 19 Дэлхийн 00 өрөөний өдөр. Крантаа хаалгүйгээр шүдээ угаахад 5-10, почкины

усыг нэг удаа татахад 5-10, шүршүүрт ороход 180, машиныг даралттай усаар угаахад цагт 500, онгоцонд усанд ороход 200-300 литр ус зарцуулдаг

Засгийн газраас гаргасан судалгаагаар өдөрт хэрэглэх усны хэмжээ нь өнөөгийн байдлаар 212 мян м3 байгаа бол энэ хэмжээ цаашид 2010 онд 286 мян м3, 2020 онд 438 мян м3, 2050 онд 708 мян м3 болж өснө.

2010 он гэхэд манай улс цэвэр усны хомсдолд орж болзошгүй тухай анхааруулжээ

Гялгар уут

Дэлхий нийтээр гялгар уутнаас татгалзаж, зарим улсад хуулиар хориглосон нимгэн гялгар уутанд бараа савалж өгсөн худалдаачныг 10 хүртэл жилээр хорих ял оноох зэрэг арга хэмжээ авдаг.

Нийт экспортийн хэмжээ - 11 300 тонн Экпортын мөнгөн дүн - 3.1 тэрбум төг

Гялгар уут нь байгальд 50-100 жилийн турш бага багаар хорт бодис

ялгаруулан задарч байгаль орчныг бохирдуулах эх үүсвэр болдог.

Жилд дунджаар 10 мянган халим, далайн нохой, яст мэлхий зэрэг амьтад гялгар уут андууран идсэнээс амь үрэгдэж байна.

Судалгааны арга зүй. Rapid gas detector багажыг хэрэглэн гялгар уутны шаталтын явцад үүсдэг

CO2, CO, HCl, Cl2, C6H6 хийнүүдийг судалсан.

Нүүрстөрөгчийн диоксид

(CO2)

Бензол (C6H6)

Нүүрстөрөгчийн моноксид

(CO)Хлор (Cl2)

Хлор (Cl2)

Давсны хүчлийн уур

(HCl)

Та бидний өдөр тутмын хэрэгцээ болсон бохийг байгалийн гаралтай

каучук, нийлэг резин, амт болон өнгө оруулагч зэргээр хийдэг. Бохийг зажилж байх үед түүнд

агуулагдах амт болон өнгө оруулагч нь хүний биед үлдэж шингэдэг. Харин хүний биед шингэдэггүй,

үлдсэн хэсэгт нь агуулагдах байгалийн гаралтай каучук нь агаар

дахь хүчилтөрөгчийн тусламжтайгаар богино хугацаанд

задардаг бол нийлэг резиний задрах хугацаа урт 5 жил болдог аж.

Цаасыг бүрдүүлэгч материал нь ислэг бөгөөд 3 сарын дотор задардаг. Харин цаасанд агуулагдах чийгийн хэмжээ их бол түүний задралтын хугацаа уртсана. Чийг, гэрэл нь задралын хугацааг уртасгадаг. Энэ нь хэрэв цаас гэрэл, чийг багатай хөрсөнд шигдсэн бол түүний задралын хугацаа богино байна гэсэн үг.

Мод үндсэндээ ислэгээс тогтдог. Хэрэв мод будагтай бол түүний уусах хугацааны хэмжээгээр модны задрах, ялзрах хугацаа уртасна. Мод хэдий чинээ жижиг байна төдий чинээ хурдан задарна. Жишээ нь: шүдэнзний мод ойролцоогоор 6 сарын хугацаанд задардаг.

Хуванцар нь полившил (PVC гэгддэг) болон полиэтиленээс тогтоно. Энэ төрлийн сав, лонхууд маш өргөн хэрэглэгдэж байна. Хэрэв чийг, дулаан үйлчлэхгүй бол хөрсөнд хаягдсан хуванцар сав хэдэн зууны турш тэндээ хадгалагддаг.

Таны санамсаргүй хаясан тамхины иш нарны туяа, бороо болон бичил биетүүдийн тусламжтайгаар 3 сарын дотор бүрэн задарч, ялзарч дуусдаг.

65

Сургууль дотроо оюутнууд их цуглардаг газар өөрсдийн хийсэн

хогийн савыг байрлуулсан. Шат

болон хананд хүний гар хүрэх ойр газар ухуулга

суртчилгаа тавьсан.

Цахилгаан хэмнэх – МАА Цахилгаан хэмнэх – МАА бага өсгөхбага өсгөх

Цахилгаан – МАА 2 шууд хамааралтай.

낙타, 0.7

말, 6.1 소, 6.2

양, 42.6

염소, 44.4

МОНГОЛЫН 5 ХОШУУ МАЛЫН ХУВЬ

ЯМАА 44.4

ХОНЬ , 42.6

ТЭМЭЭ 0.7

ҮХЭР 6.2

МОРЬ 6.1

МОД ТАРИХМОД ТАРИХ. .

ЭКО ЗУНЫ СУРГУУЛЬ ХИЙНЭ

Dornogovi – Hamaryin hiid

Project 1сар 2 сар 3 сар 4 сар 5 сар 6 сар 7 сар 8 сар 9 сар 10 сар 11 сар 12 сар

Байгаль орчны сургалт

Их сургуулийн оюутан залуус, дунд сургуулийн сурагчдад зориулсан сургалт

Их сургуулийн оюутан залуус, дунд сургуулийн сурагчдад зориулсан сургалт

МОД ТАРИХMy Club төлөвлөсөн газруудад мод тарих (4 газар – 10.000)

ЦЭНЭГ УСАЛГАА

Өмнөх жилүүдэд тарьсан моднуудтай хамт цэнэг усалгаа цаг агаар харгалзан зохион байгуулах.

(Булган, Сонгино, Багануур, Эрдэнэ)

КОММУНИТИ БҮРДҮҮЛЭЛТ

MY CLUB-ын гишүүдийн

нэгдсэн цугларалт

MY CLUB-ын гишүүдийн

нэгдсэн цугларалт

ESG English speaking group for members MY CLUB English speaking group for members MY CLUB

WEB & FORUM Web & Forum www.miniiclub.mn www.serdaram.origo.mn

МY CLUB 2012 оны ажлын төлөвлөгөө

1 2 3 4 5 6 7 8 910

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 2627

28 29 30 31

МОД ТАРИХ(4 сар)

Сонгино – Бэлтгэл ажил

МОД ТАРИХ(5 сар)

Сонгино2500 мод

Сонгино2500 мод

Эрдэнэ суманд2500 мод

Эрдэнэ сум2500 мод

Цэнэг усалгаа(6 сар) Сонгино Сонгино Эрдэнэ Эрдэнэ

Цэнэг усалгаа(7 сар) Сонгино Эрдэнэ суманд Сонгино

Баяннуур Зуны сургалт

Эко зуны сургалт 8 сар Сонгино

Багануур – Эко сургалт Эрдэнэ

Цэнэг усалгаа(9 сар) Эрдэнэ Сонгино Эрдэнэ

Цэнэг усалгаа(10 сар) Сонгино Эрдэнэ

МY CLUB 2012 оны ажлын төлөвлөгөө

1. Сургууль бүр өөрийн эзэмшлийн “НОГООН БҮС”-ийг тогтоож хар шороо, хөрсөөр хучиж оюутнуудын мод тарих ажилд бодит дэмжлэг үзүүлэх.

2. Сургууль бүр өөрийн оюутнуудаас мод тарих хүсэлтэй оюутнуудын саналыг харгалзан сургуулийн орчин тохирох мод, бут сөөгийг холбогдох байгууллагуудаас авч бэлтгэх.

3. Жил бүрийн хонхны баярыг “Мод тарих өдөр” албан ёсны өдөр болгож нийтийн аян зохион байгуулах. Жилд бүр өмнө нь тариад ургуулж чадсан сургууль хамт олныг шагнах.