Leictreachas Statach Caibidil 19

Luchtanna

• Diúltach agus deimhneach.• Má chuimlítear píosa rubair nó píosa plaistigh le ceirtin

olla, aomann an píosa rubair nó plaistigh sin le bluirí paipeir agus bluirí coirc.

• Má chuimlítear dhá phíosa rubair le holann agus má chuirtear in aice le chéile iad, earann siad óna chéile.

• Má chuimlítear píosa gloine le ceirtin siodá agus má chuirtear congarach don rubar chumilte thuas e, aomann siad a chéile.

• Os a choinne sin, earann dhá phíosa gloine chuimlite a chéile.

Aomann luchtanna éagsúla Earann luchtanna cosúla

Adaimh

• an prótón, an neodrón an leictreon. (+) Gan Lucht (Diúltach)

Breis leictreoin lucht diúltachEaspa leictreoin lucht deimhneach

http://www.youtube.com/watch?gl=IE&feature=related&hl=en-GB&v=IpaEGhjpZgc

Turgnamh: Chun fórsaí idir luchtanna a léiriú

Luchtanna

• Aonad lucht leictrigh – Cúlóm (Coulomb) C

• 1 Coulomb = lucht ar 6.25 x 1018 leictreon.

• Siombail Q

Seoltóirí agus Inslitheoirí

• Seoltóirí• Ábhair a ligeann said

do lucht sreabhadh triothu. m.s. formhor na miotail

• I miotail bíonn a lán leictreon saor in ghluaiste ann í gconaí a bhogann neamh spleach óna hadaimh fein.

• Inslitheoirí• Ábhair nach ligeann

siad do lucht sreabhadh triothu. m.s. plaisteach, rubar, aer.

• Ní bhíonn luchtanna saoire ann

Cuimilt

• Cad a tharlaíonn nuair a chuimlítear píosa polaitéine le céirt?

• Aistrítear leictreoin ón gceirt go dtí an slat polaítéine

Ionduchtú (Induction).

Scaipeann na luchtanna go cothrom ar dromchla na sféar

Scarrtar na 2 sféar ag baint úsáid as an hanla inslithe

Bogann leictreoin chuig A

Dhá sféar ar seastán inslithe

(2) Talmhú (earthing): réad amháin a luchtú

Scaipeann na luchtanna go cothrom ar dromchla an sféir

Sféar fágtha le breis leictreon a thagann ón dtalamh

Aomann an lucht deimhneach leictreoin ón dtalamh

Aomtar leictreoin chuig an lucht (+)

SFéar neodrach

Leictreascóp Ór Dhuille

Úsáideanna• Chun luchtanna a

bhrath:.• Chun méid na luchta a

aimsiú:• Polaraíocht na luchta a

aimsiú• Chun idirdhealú idir

seoltóir agus inslitheor:• Méid difríocht

phoitéinsil a aimsiú (Sa chéad chaibidil eile)

Caipín mhiotail

Cas - seoltóir

Ór dhuille

inslitheoir

Slat mhiotail

http://www.shep.net/resources/curricular/physics/P30/Unit2/electroscope.html

Tiúchán na luchtaBíonn tiúchan níos airde luchta ag pointi

géara.

+ +

+

+ +

++++

Gineadóir Van de Graaff

• A: Sféar miotail• B & FScuaibíní • C & G Rolláin• D Beilt rubair• E Mótar

Conas a n-oibríonn an Van de Graaff

Chun a thaispeáint go mbíonn an lucht ar seoltóir sféarúil folamh ar an dromchla

http://techtv.mit.edu/videos/1965-faradays-cage

http://www.youtube.com/watch?v=bZwlD-Z0zmE&mode=related&search=

Chun a thaispeáint go mbailíonn luchtanna le chéile ag an bpointe is géara

Díluchtú phointe (Point Discharge)

++++

++++

Éifeacht leictreachais stataigh sa ghnáthshaol

• Leictrachas statach ar éadaí toisc na n-ábhar saorga as a bhfuil siad déanta. Chúis cnagarnach (crackle) uathu – splancanna beaga.

• http://www.youtube.com/watch?v=tuZxFL9cGkI

• Má chuimlitear peann plaisteach ar geansaí nó ar do ghruaig éiríonn sé luchtaithe agus tá sé in ann píosaí phaipeir a phiocadh suas.

• Is féidir sruth uisce ó sconna a chlaonadh chomh maith le slat luchtaithe.

• Deannach ar TV

• Le gás nó deannach. I scaglann ola (oil refinery), muilte plúir nó i dtionscail ceimice is gá réamhcúraim a bheith i láthair chun cosc ar baol phleascadh dá bharr leictreachas stataigh.

• Luchtanna ar an eitleán - luchtanna díluchtú roimh athbhreoslú.

• Tintreach

Dlí Coulomb: Fórsa idir luchtanna

F α Q1

F α Q2

F α 1d2 Dlí Coulomb:

Bíonn an fórsa idir aon dá phonclucht i gcomhréir le toradh na luchta agus i gcomhreir inbheartach leis an fad atá eatarthú cearnaithe.

F α Q1Q2

d2

Is dlí na cearnóige inbheartaigh é toisc go bhfuil F α 1/d2 .

Dlí Coulomb: Fórsa idir luchtanna

d2

K = 1 4πε

d2

Ceadaíocht

ε Ceadaíocht (Permittivity). Aonad: Farad in aghaidh an meadar. Fm-1

Tearmaíocht:

εo: Ceadaíocht a bhaineann le folús (agus de ghnáth, aer). Luach: 8.9 x 10 -12 F m-1

.

εr Ceadaíocht coibhneasta ábhair.

εr = ceadaíocht an ábhair / ceadaíocht í bhfolus.

εr = ε ε0

ε= εr εo

Fórsa• Feidhmíonn an fórsa feadh treo líne idir na dhá

lucht. • Fórsa eartha . +Q agus +Q nó –Q & -Q• Fórsa aomtha (+Q & -Q)• Méid an fhórsa ar na dhá lucht mar an gcéanna• Fiú muna bhfuil poncluchtanna i gceist más rud

é go bhfuil d an-mhór bíonn dlí Coulomb cruinn go leor.

• Luchtanna sféarúil – ta an dlí fós o bhfeidhm agus d an fhad idir láir na dhá sféar.

Fórsa (II)

• Tá dlí Coulomb an-chosúil le dlí Newton um Imtharraingte

• Is dlíthe na cearnóige inbheartaigh iad toisc go bhfuil F α 1/d2

• Bíonn an fórsa imtharraingte a bhfad níos lú ná an fórsa leictreach de ghnáth

• Is fórsa aomtha i gcónaí an fórsa imtharraingte ach is féidir fórsaí earrtha nó aomtha a bheith sa fórsa leictreach.

• Ma ta ponclucht Q curtha i suíomh ina bhfuil ponclucthanna eile is ionann an fórsa comhthorach agus suim veicteoireach na bhfórsaí a chuireann gach lucht ar Q.

Réimse Leictreach

• Limistéar mórthimpeall ar lucht ina bhfeidhmíonn fórsa ón lucht sin ar aon lucht eile a chuirtear ann.

• (a) Ponc Lucht

• http://www.learnerstv.com/animation/animation.php?ani=86&cat=physics

Réimse leictreach

• (b) Dhá Phonc Lucht – ceann + agus ceann (-)

• (c) Dhá Phonclucht Cosúil

http://www.tutorvista.com/content/physics/physics-iv/electric-charges/electric-field-animation.php

Réimse Leictreach

• Dhá Dhromcha Phlánacha Comhthreomhara le lucht deimhneach dáilte ar ceann amháin agus lucht diúltach ach cothrom dáilte ar an gceann eile.

• Turgnamh: Chun réimse

leictreach a leiriú

Feidmheanna an réimse leictrigh

• Xéaragrafaíocht/ Fótacoipeáil

• Trealaimh dheasctha leictreastatacha (electrostatic precipitators)

• Dífhibirleoirí

• Baoil: iramhairtí reimsí leictreacha ar chiorcaid iomlánaithe (integrated circuits)

Déine/Neart na Réimsí Leictrigh(Electric field intensity

• Neart/Déine na Réimsí Leictrigh

An fórsa a fheidhmítear ar chulóm deimhneach amháin suite ag an bpointe sin.

• Siombail : E

• Aonad: N C -1 nó V m -1.

• Veicteoir

Neart leictréimse

E = F

q

2 4 r

QE