lectura educacion para la salud

22
UNIVERSIDAD CESAR VALLEJO FACULTAD DE CIENCIAS EMDICAS ESCUELA PROFESIONAL DE ENFERMERIA CURSO: EDUCACION Y COMUNICACIÓN EN SALUD enfermería y educación P ARA lA SALUD Autora. Docente Jany Aldave rodriguez Docente enfermería ucv Introducción:  Nos encontramos prct!camente a "as p#ertas $e" s!%"o &&I' "os es(#er)os $e "os $!(erentes pa*ses en %enera"' $e "a com#n!$a$ soc!a" + san!tar!a en part!c#"ar para me,orar "a sa"#$ $e "a po-"ac!.n son e/!$entes' no o-stante' a pesar $e e""o to$a/*a se enc#entran $!(!c#"ta$es co+#nt#ra"e s 0#e $!(!c#"tan en ocas!ones "a p#esta en prct!ca $e "os $!(erentes pro%ramas $e e$#cac!.n para "a sa"#$1 E" cam!no 2ac!a "a consec#c!.n $e"a sa"#$ para to$as "as personas $e" m#n$o+en espec!a" para a0#e""as $e "os pa *s es en $e sa rr o""o "a po-r e)a'est tan "" eno $e pr o- "emas po"*t!c os ' econ.m!cos+ soc!a"es' como $e retos1La cr!s!s en 0#e /!/!mos' pro$#cto $e "a ap"!cac!.n$e  po"*t!cas econ.m!cas' + $e "a /!o"enc!a' acent3a $e "os pro-"emas + "!m!tac!ones4 ca$a $*a a#menta "a m!%rac!.n a "as c!#$a$es' 2a+ ms n!5os 2#6r(anos' /!#$as + m#,eres 0#e tra-a,an' ms $eso c#pa$os + s# -emp"ea$os' m s !n e0#!$a$es en "os s! stemas $e sa "#$' m s en(erme$a$es' ms e7!%enc!as + $eman$as !nsat!s(ec2as1 En s#ma' ca$a $*a $!sm!n#+e "a ca"!$a$ $e /!$a "o 0#e t!ene reperc#s!ones en "a sa"#$ (*s!ca' menta"' soc!a"' en e" am-!ente (*s!co' nat#ra" + c#"t#ra" 0#e nos ro$ea' 2ac!6n$onos ms /#"nera-"es a "as en(erme$a$es' a "a /!o"enc!a' a "a $ro%a' a "as con$#ctas a%res!/as' a" ma"trato' a" $es!nter6s' a "a !n$!(erenc!a' c#an$o no a" a-an$ono + a" s#!c!$!o1 Frente a este panorama' /emos "as pos!-!"!$a$es $e mantener "a sa"#$ ca$a /e) ms "!m!ta$as4 c#rarse res#"ta 2o+ en $*a m#+ costoso + $!(*c!"' $e a""* e" a#mento en "a mor-!"!$a$ + morta"!$a$ tanto !n(ant!" como $e" resto $e "a po-"ac!.n' por en(erme$a$es 0#e en "a ma+or*a $e "os casos se p#e$en pre/en!r s! tenemos "os conoc!m!entos aprop!a$os' "as con$!c!ones' "a /o"#nta$ + s! tomamos "as preca#c!ones necesar!as4 en $e(!n!t!/a' s! tenemos #n est!"o $e /!$a con prct!cas sa"#$a-"es1 Ante esta s!t#ac!.n' en c#a"0#!er parte $e" m#n$o' "a estrate%!a 0#e tenemos 0#!enes nos mo/emos en e" campo soc!a" para promo/er + prote%er "a sa"#$ es: la educación para la salud mediante programas sólidos, continuados, planeados con participación de la gente a la cual van destinados, reforzados y apoyados con una política pública saludable. I CAPIT!"

Upload: carloszavala

Post on 20-Feb-2018

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 1/22

UNIVERSIDAD CESAR VALLEJOFACULTAD DE CIENCIAS EMDICAS

ESCUELA PROFESIONAL DE ENFERMERIACURSO: EDUCACION Y COMUNICACIÓN

EN SALUD

enfermería y educación PARA lA

SALUD

Autora. Docente Jany Aldave rodriguezDocente enfermería ucv

Introducción:

 Nos encontramos prct!camente a "as p#ertas $e" s!%"o &&I' "os es(#er)os $e "os$!(erentes pa*ses en %enera"' $e "a com#n!$a$ soc!a" + san!tar!a en part!c#"ar parame,orar "a sa"#$ $e "a po-"ac!.n son e/!$entes' no o-stante' a pesar $e e""o to$a/*a seenc#entran $!(!c#"ta$es co+#nt#ra"es 0#e $!(!c#"tan en ocas!ones "a p#esta en prct!ca $e"os $!(erentes pro%ramas $e e$#cac!.n para "a sa"#$1

E" cam!no 2ac!a "a consec#c!.n $e"a sa"#$ para to$as "as personas $e" m#n$o+en espec!a" paraa0#e""as $e "os pa*ses en $esarro""o "a po-re)a'est tan ""eno $e pro-"emas po"*t!cos'econ.m!cos+ soc!a"es' como $e retos1La cr!s!s en 0#e /!/!mos' pro$#cto $e "a ap"!cac!.n$e po"*t!cas econ.m!cas' + $e "a /!o"enc!a' acent3a $e "os pro-"emas + "!m!tac!ones4 ca$a $*aa#menta "a m!%rac!.n a "as c!#$a$es' 2a+ ms n!5os 2#6r(anos' /!#$as + m#,eres 0#e tra-a,an'

ms $esoc#pa$os + s#-emp"ea$os' ms !ne0#!$a$es en "os s!stemas $e sa"#$' msen(erme$a$es' ms e7!%enc!as + $eman$as !nsat!s(ec2as1 En s#ma' ca$a $*a $!sm!n#+e "aca"!$a$ $e /!$a "o 0#e t!ene reperc#s!ones en "a sa"#$ (*s!ca' menta"' soc!a"' en e" am-!ente(*s!co' nat#ra" + c#"t#ra" 0#e nos ro$ea' 2ac!6n$onos ms /#"nera-"es a "as en(erme$a$es' a "a/!o"enc!a' a "a $ro%a' a "as con$#ctas a%res!/as' a" ma"trato' a" $es!nter6s' a "a !n$!(erenc!a'c#an$o no a" a-an$ono + a" s#!c!$!o1

Frente a este panorama' /emos "as pos!-!"!$a$es $e mantener "a sa"#$ ca$a /e) ms "!m!ta$as4c#rarse res#"ta 2o+ en $*a m#+ costoso + $!(*c!"' $e a""* e" a#mento en "a mor-!"!$a$ +morta"!$a$ tanto !n(ant!" como $e" resto $e "a po-"ac!.n' por en(erme$a$es 0#e en "a ma+or*a $e"os casos se p#e$en pre/en!r s! tenemos "os conoc!m!entos aprop!a$os' "as con$!c!ones' "a/o"#nta$ + s! tomamos "as preca#c!ones necesar!as4 en $e(!n!t!/a' s! tenemos #n est!"o $e /!$acon prct!cas sa"#$a-"es1

Ante esta s!t#ac!.n' en c#a"0#!er parte $e" m#n$o' "a estrate%!a 0#e tenemos 0#!enes nosmo/emos en e" campo soc!a" para promo/er + prote%er "a sa"#$ es: la educación para la saludmediante programas sólidos, continuados, planeados con participación de la gente a lacual van destinados, reforzados y apoyados con una política pública saludable.

I CAPIT!"

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 2/22

Antecedentes #istóricos de la $ducación para la %alud como estrategia necesaria de lapromoción del autocuidado a nivel individual, familiar y comunitario

Ya en 89;' e" !n(orme PEP <Po"!t!ca" an$ Econom!c P"ann!n% Report= so-re "os ser/!c!os

san!tar!os -r!tn!cos a(!rma-a 0#e "os ser/!c!os $e sa"#$ no eran e" 3n!co (actor 0#e !n("#+eso-re "a sa"#$ $e "a po-"ac!.n' + 0#e otros </!/!en$a' n#tr!c!.n' n!/e" $e /!$a' etc1= p#e$en ser ms !mportantes1 Pero (#e e" In(orme so-re >N#e/as perspect!/as $e "a sa"#$ $e "oscana$!enses?' presenta$o en 89;@ por e" m!n!stro La"on$e' $e Cana$' e" 0#e !"#str. c.mo!n("#*an tanto "os ser/!c!os san!tar!os como otros (actores <-!o".%!cos' am-!enta"es +con$#ct#a"es=1 E" reconoc!m!ento $e "a !mportanc!a $e "a con$#cta $!o !mp#"so a "a E$#cac!.n para "a Sa"#$' + e" $e "a !n("#enc!a $e" am-!ente promo/!. "os est#$!os so-re "a acc!.n $e "os(actores am-!enta"es en "a %6nes!s $e "a en(erme$a$1 Pronto se amp"!. e" concepto $e am-!entea" !nc"#!r en este t6rm!no e" entorno ps!cosoc!a"' reconoc!6n$ose s# !mportanc!a en "a$eterm!nac!.n $e "a con$#cta + $e c!ertos r!es%os para "a sa"#$ <#so $e s#stanc!as ps!coact!/as'

/!o"enc!a= "!%a$os a a0#6""a1 E" In(orme La"on$e s#p#so #n n#e/o a/ance' con "a !ntro$#cc!.n$e" concepto $e >Campo $e Sa"#$? + s#s c#atro %ran$es %r#pos $e $eterm!nantes: "a -!o"o%*a2#mana' e" me$!o am-!ente' "os est!"os $e /!$a + "a or%an!)ac!.n $e "os c#!$a$os m6$!cos1 La!mportanc!a re"at!/a $e ca$a #no $e estos %r#pos no es "a m!sma' + son "os (actores $e" me$!oam-!ente + "os est!"os $e /!$a "os 0#e $em#estran #na ma+or !n("#enc!a so-re "a sa"#$1

Los n#e/os pro-"emas re"ac!ona$os con "a sa"#$' prop!os $e "as soc!e$a$es $esarro""a$as<en(erme$a$es cr.n!cas' $!scapac!$a$' en(erme$a$es menta"es' o-es!$a$' acc!$entes'to7!coman*as +' en %enera"' pro-"emas no !n(ecc!osos= m#estran c"aramente 0#e se trata $e procesos comp"e,os en "os 0#e !nter/!enen (actores $eterm!nantes $e or!%en -!o".%!co' pero

tam-!6n soc!a"es' econ.m!cos + c#"t#ra"es1

Entre "as pr!nc!pa"es tareas $e "a Sa"#$ P3-"!ca se enc#entra "a $e $esarro""ar estrate%!as paraa"!/!ar o re$#c!r "os pro-"emas $e sa"#$ $e "a po-"ac!.n1 Estore0#!ere conocer no s."o "os patrones $e sa"#$ s!no tam-!6n s#s mecan!smos $e pro$#cc!.n1 Para compren$er "os$eterm!nantes $e "a sa"#$ $e "a po-"ac!.n es necesar!o tener en c#enta $es$e "a soc!e$a$ como#n to$o 2asta e" n!/e" -!o".%!co' pasan$o por "os aspectos 2!st.r!cos' soc!a"es' c#"t#ra"es +re"!%!osos $e ca$a re%!.n o com#n!$a$' "as caracter*st!cas $e" me$!o am-!ente (am!"!ar + "a-ora"'"as pec#"!ar!$a$es ps!co".%!cas $e "os !n$!/!$#os + "as caracter*st!cas + e" (#nc!onam!ento $e "os$!(erentes s!stemas $e" or%an!smo1 E" !n$!/!$#o representa e" p#nto $e contacto + e" "#%ar $on$ese pro$#ce "a !nteracc!.n entre "os e"ementos soc!a"es + -!o".%!cos1

En 89; en A"ma Ata' URSS' "a Con(erenc!a Internac!ona" so-re Atenc!.n Pr!mar!a'cons!$eran$o "a neces!$a$ $e #na acc!.n #r%ente por parte $e to$os "os %o-!ernos' $e" persona"$e sa"#$' + $e "a com#n!$a$ m#n$!a" para prote%er + promo/er "a sa"#$' prom#"%. "aDec"arac!.n $e A"ma Ata "a c#a"' en a"%#nos $e s#s apartes' 2a-"a $e" esp*r!t# $eautorresponsabilidad y autodeterminación 0#e $e-en tener "os !n$!/!$#os' (am!"!as +com#n!$a$$es me$!ante "a p"ena part!c!pac!.n en s# as!stenc!a -s!ca en sa"#$4 contemp".como "a act!/!$a$ -s!ca "a E$#cac!.n para "a sa"#$1

Poster!ormente' "a Pr!mera Con(erenc!a Internac!ona" so-re Promoc!.n $e "a Sa"#$ re#n!$a en

OttaBa' Cana$' en 89' tom. como p#nto $e part!$a "os pro%resos a"can)a$os a ra*) $e "aDec"arac!.n $e A"ma Ata + em!t!. "a Carta $e OttaBa' $!r!%!$a a "a consec#c!.n $e" o-,et!/o

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 3/22

&%alud para todos en el a'o ()))&* en e""a concept#. 0#e:La Sa"#$ se perc!-e' no como e"o-,et!/o' s!no como "a (#ente $e r!0#e)a 0#e se crea + se /!/e en e" marco $e "a /!$a cot!$!ana:en e" tra-a,o' e" co"e%!o' e" 2o%ar' e" pat!o $e recreo' "a ca""e111 La sa"#$ es e" res#"ta$o $e "osc#!$a$os 0#e #no se $!spensa a s* m!smo + a "os $ems' $e "a capac!$a$ $e tomar $ec!s!ones +contro"ar "a /!$a prop!a + $e ase%#rar 0#e "a soc!e$a$ en "a 0#e #no /!/e o(re)ca a to$os s#s

m!em-ros "a pos!-!"!$a$ $e %o)ar $e #n -#en esta$o $e sa"#$18

Como p#e$e /erse' La Carta $e OttaBa !ncorpora e" concepto $e tra-a,ar por "a sa"#$ en e" $*a a$*a $e ca$a #no + $e "a com#n!$a$ en s# con,#nto1 Un prerre0#!s!to para "a sa"#$ es tener "a pos!-!"!$a$ $e acce$er a "a !n(ormac!.n + a "a e$#cac!.n para poseer "os conoc!m!entos + "asoport#n!$a$es 0#e ""e/en a "as personas a -#scar opc!ones en sa"#$' a e,ercer #n ma+or contro"so-re "a m!sma + so-re e" me$!o am-!ente1 Es "a e$#cac!.n p#es' "a 2erram!enta 0#e nos a+#$a ame,orar a tra/6s $e" a#toc#!$a$o' enten$!$o' como "a (orma 0#e #t!"!)an "os m!em-ros $e #nasoc!e$a$ para c#!$ar $e s* m!smos' $e "os otros + $e s# entorno1

Poster!ormente a "a Carta $e OttaBa se 2an p#-"!ca$o otras cartas 0#e $esarro""an estosaspectos' <A$e"a!$a 89' S#n$sBa"" 8998' Yaarta 899;=1 La Dec"arac!.n $e Yaarta so-re "amanera $e %#!ar "a promoc!.n $e "a sa"#$ 2ac!a e" s!%"o &&I' ,#"!o 899;' con(!rma 0#e estasestrate%!as + reas $e acc!.n son esenc!a"es para to$os "os pa*ses1 A$ems' e7!ste #na e/!$enc!ac"ara $e 0#e:La part!c!pac!.n es esenc!a" para sostener "os es(#er)os1 Las personas t!enen 0#e ser e" centro $e "a acc!.n $e "a promoc!.n $e "a sa"#$ + $e "os procesos $e toma $e $ec!s!ones para0#e 6stos sean e(!caces + por e""o "a a"(a-et!)ac!.n san!tar!aGapren$!)a,e san!tar!o (omenta "a part!c!pac!.n1 E" acceso a "a e$#cac!.n + a "a !n(ormac!.n es esenc!a" para conse%#!r #na part!c!pac!.n e(ect!/a' a" !%#a" 0#e e" empo$eram!ento $e "as personas + "as com#n!$a$es1

Este empo$eram!ento !mp"!ca "a prct!ca a n!/e" !n$!/!$#a" + co"ect!/a $e "a promoc!.n $e"a#toc#!$a$o en sa"#$' -asa$o en en "os 2-!tos' cost#m-res' creenc!as + comportam!entos 0#e'como e"ementos c#"t#ra"es' respon$en a "a capac!$a$ $e s#per/!/enc!a $e #na persona + $e #nasoc!e$a$1

Las prct!cas $e a#toc#!$a$o se p#e$en as#m!r $e manera !n$!/!$#a" + co"ect!/a' se e7presanE" (!n 3"t!mo $e "as prct!cas $e a#toc#!$a$o en sa"#$ es promo/er' mantener' pre/en!r + c#rar'en -#sca $e /!/!r ms pero con ca"!$a$ $e /!$a4 cons!$era$a 6sta como "a s!t#ac!.n $e /!$a 0#e$epen$e $e "as pos!-!"!$a$es 0#e ten%a "a persona' "a (am!"!a + "a com#n!$a$ para sat!s(acer $emanera a$ec#a$a "as neces!$a$es -s!cas c#"t#ra"mente $e(!n!$as' !n$!spensa-"es para e"

$esarro""o $e" potenc!a" 2#mano + e" e,erc!c!o responsa-"e $e s# capac!$a$' s!n menosca-ar e"am-!ente (*s!co + c#"t#ra"4 2ace re(erenc!a a" /!/!r cot!$!ano' e" c#a" $epen$e $e (actores $e t!posoc!a"' econ.m!co' po"*t!co' c#"t#ra"' am-!enta"' n#tr!c!ona" + re"!%!oso 0#e pos!-!"!tan o no e"$esarro""o !nte%ra" $e" ser 2#mano representa$o en aspectos ta"es como: emp"eo' !n%resosm*n!mos para sat!s(acer "as neces!$a$es -s!cas $e a"!mentac!.n' /!/!en$a' sa"#$' e$#cac!.n'/est#ar!o' recreac!.n + necesidades no materiales como la participación, el afecto, lacomunicación, la solidaridad, y las e+presiones culturales.Ca$a s!stema econ.m!co' soc!a" + po"*t!co a$opta $!(erentes est!"os para "a sat!s(acc!.n $e "as neces!$a$es 2#manas4 e" cam-!oc#"t#ra" es consec#enc!a $e" a-an$ono $e "os sat!s(actores tra$!c!ona"es "os c#a"es sonreemp"a)a$os por otros n#e/os + $!(erentes pero no siempre meores.

II CAPIT!"

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 4/22

$ducación para la %alud- efiniciones / "betivos

Una $e "as $e(!n!c!ones ms comp"etas $e E$#cac!.n para "a Sa"#$' (#e "a prop#esta' en89;H por e" IV r#po $e Tra-a,o $e "a >Nat!ona" Con(erence on Pre/ent!/e Me$!c!ne?' $e

Esta$os Un!$os' "!$era$o por Anne Sommers' 0#e esta-"ec!. 0#e "a E$#cac!.n para "a Sa"#$$e-*a ser #n proceso 0#e !n(orme' mot!/e + a+#$e a "a po-"ac!.n a a$optar + mantener prct!cas+ est!"os $e /!$a sa"#$a-"es' prop#%ne "os cam-!os am-!enta"es necesar!os para (ac!"!tar estoso-,et!/os' + $!r!,a "a (ormac!.n pro(es!ona" + "a !n/est!%ac!.n 2ac!a esos m!smos o-,et!/os1

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ <EPS=' enmarca$a en "a Atenc!.n Pr!mar!a $e Sa"#$'s!%n!(!ca #n n#e/o en(o0#e en "a as!stenc!a san!tar!a' en e" enten$!m!ento $e" proceso sa"#$en(erme$a$' en "a co-ert#ra a c#-r!r en "a po-"ac!.n' en "as re"ac!ones pro(es!ona"es san!tar!os#s#ar!o' en "a meto$o"o%*a + o-,et!/os a conse%#!r' en $e(!n!t!/a' #n proceso e$#cat!/o $!r!%!$o(#n$amenta"mente a potenc!ar' promo/er + e$#car a0#e""os (actores 0#e !nc!$en $!rectamente

so-re "a po-"ac!.n en %enera" + e" c!#$a$ano en part!c#"ar1

Por e""o' en "a Atenc!.n Pr!mar!a $e Sa"#$ <APS=' "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ seent!en$e como #n !nstr#mento 0#e s!r/e a "os pro(es!ona"es + a "a po-"ac!.n para conse%#!r $e6sta "a capac!$a$ $e contro"ar' me,orar + tomar $ec!s!ones con respecto a s# Sa"#$ o en(erme$a$<Ma)arrasa'899=1

Des$e #n marco $e Promoc!.n $e "a Sa"#$' en e" 0#e se enc#a$ra "a E$#cac!.n para "aSa"#$ como e"emento c"a/e <Carta $e OtaBa para "a Promoc!.n $e "a Sa"#$' 89=' esta ser*a#na (orma concreta $e tra-a,o or!enta$a 2ac!a "a a$0#!s!c!.n' por parte $e "a po-"ac!.n' $e

conoc!m!entos + 2a-!"!$a$es para !nter/en!r en "as $ec!s!ones 0#e ten%an e(ectos so-re "a Sa"#$

Se%3n "a OMS' 899 La E$#cac!.n para "a Sa"#$ compren$e"as oport#n!$a$es $eapren$!)a,e crea$asconsc!entemente 0#e s#ponen #na (orma$e com#n!cac!.n $est!na$a ame,orar "aa"(a-et!)ac!.n san!tar!a' !nc"#!$a "a me,ora$e" conoc!m!ento + e" $esarro""o$e2a-!"!$a$es persona"es 0#e con$#)can a"a sa"#$ !n$!/!$#a" + $e "a com#n!$a$1

Esta creac!.n $e oport#n!$a$es $e apren$!)a,e !mp"!ca (ac!"!tar cam-!os $e con$#cta oest!"os $e /!$a sa"#$a-"es' para 0#e "a %ente cono)ca + ana"!ce "as ca#sas soc!a"es' econ.m!cas +am-!enta"es 0#e !n("#+en en "a Sa"#$ $e "a com#n!$a$1 Esto s!%n!(!ca 0#e "a e$#cac!.n para "asa"#$ se con/!erta en #n potente !nstr#mento para e" cam-!o1

Por otro "a$o "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ preten$e 0#e e" !n$!/!$#o + "a com#n!$a$cono)can' part!c!pen + tomen $ec!s!ones so-re s# prop!a sa"#$' a$0#!r!en$o as*responsa-!"!$a$es so-re e""a1 Tanto "a com#n!$a$ como "os !n$!/!$#os $e-en tomar conc!enc!a$e c#" es s# s!t#ac!.n' 0#6 pro-"emas $e-en' reso"/er por s* m!smos + so-re c#"es aspectost!enen $erec2o a e7!%!r a otros n!/e"es1

Esta toma $e conc!enc!a no s#r%e espontneamente en "as personas4 $e-e prop!c!arse atra/6s $e espac!os $e $!sc#s!.n + re("e7!.n so-re "os pro-"emas 0#e ms "os a(ectan1 Por "otanto' "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ se $e(!ne como e" pr!nc!p!o por e" c#a" "os !n$!/!$#os + "os

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 5/22

%r#pos $e personas apren$en "a manera como comportarse en re"ac!.n a "a promoc!.n' a"manten!m!ento o "a resta#rac!.n $e "a sa"#$1 E" o-,et!/o (!na" $e "a e$#cac!.n en sa"#$ es "aMo$!(!cac!.n Con$#ct#a" Pos!t!/a cons!$eran$o "a sa"#$ como "a %"o-a"!$a$ $!nm!ca $e -!enestar (*s!co' ps*0#!co + soc!a"1

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ emp!e)a con "os !ntereses $e "as personas en "amo$!(!cac!.n $e s#s con$!c!ones $e /!$a' $esarro""an$o s# sent!$o $e responsa-!"!$a$ tanto $e"os !n$!/!$#os como "os m!em-ros $e s# (am!"!a + "a com#n!$a$1 En e" contro" $e "asen(erme$a$es "a e$#cac!.n para "a sa"#$ com3nmente !nc"#+e #na apro7!mac!.n so-re e"conoc!m!ento $e "a po-"ac!.n acerca $e "a en(erme$a$' #na e/a"#ac!.n so-re "os 2-!tos +act!t#$es $e "a %ente en re"ac!.n a "a $!sem!nac!.n + (rec#enc!a $e "a en(erme$a$ + "a + "a presentac!.n $e me$!os espec*(!cos para me,orar "as $e(!c!enc!as o-ser/a$as1

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ es #n proceso permanente a tra/6s $e" c#a" e" ser 2#manoaprop!a e !nter!or!)a conoc!m!entos e !n(ormac!.n 0#e "e perm!ten as#m!r #na pos!c!.n cr*t!ca +

re("e7!/a so-re "a rea"!$a$ a (!n $e promo/er cam-!os4 !mp"!ca #n $!"o%o c#"t#ra"' a tra/6s $e"c#a" se !ntercam-!an "a c#"t#ra $e" e$#can$o + $e" e$#ca$or e7presa$a en s# 2!stor!a' s#"en%#a,e' s# s!m-o"!)ac!.n $e" m#n$o' s#s (ormas $e tra-a,o + s#s procesos !nteract!/os' con e"o-,eto $e constr#!r n#e/os conoc!m!entos so-re "a rea"!$a$1 K#sca "a ne%oc!ac!.n $e sa-eresentre "os s#,etos !n/o"#cra$os en #n proceso $e $esarro""o1

Para <arc*a' C1 8= $e(!ne a "a e$#cac!.n para "a sa"#$ como e" proceso 0#e -#sca$esarro""ar en to$as "as es(eras $e" ser 2#mano s#s capac!$a$es co%n!t!/as' act!t#$!na"es + $e$estre)as part!en$o $e s# !n$!/!$#a"!$a$ + potenc!a"!$a$es' para 0#e apren$a a amarse a s*m!smo' a "os $ems' a" sa-er + aportar a "a soc!e$a$ "o me,or $e s*1

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ es #n proceso permanente a tra/6s $e" c#a" e" ser 2#manoaprop!a e !nter!or!)a conoc!m!entos e !n(ormac!.n 0#e "e perm!ten as#m!r #na pos!c!.n cr*t!ca +re("e7!/a so-re "a rea"!$a$ a (!n $e promo/er cam-!os4 !mp"!ca #n $!"o%o c#"t#ra"' a tra/6s $e"c#a" se !ntercam-!an "a c#"t#ra $e" e$#can$o + $e" e$#ca$or e7presa$a en s# 2!stor!a' s#"en%#a,e' s# s!m-o"!)ac!.n $e" m#n$o' s#s (ormas $e tra-a,o + s#s procesos !nteract!/os' con e"o-,eto $e constr#!r n#e/os conoc!m!entos so-re "a rea"!$a$1 K#sca "a ne%oc!ac!.n $e sa-eresentre "os s#,etos !n/o"#cra$os en #n proceso $e $esarro""o1

En "o re(erente a E$#cac!.n para "a Sa"#$' es (#n$amenta" part!r $e "a e7!stenc!a $e #nascreenc!as c#"t#ra"es + $e #nas prct!cas $e a#toc#!$a$o 0#e rea"!)an "os seres 2#manos como(orma $e e7pres!.n + $e /!$a part!c#"ar + 0#e "os 2ace $!(erentes4 en "a me$!$a en 0#e secompren$an estas (ormas $e a#toc#!$a$o se po$rn $esarro""ar procesos e$#cat!/osencam!na$os a promo/er cam-!os + a !nc!$!r so-re "a pro-"emt!ca $e sa"#$ 0#e presenta "a po-"ac!.n1

Como se p#e$e o-ser/ar $#rante nte e" 3"t!mo s!%"o m#c2os a#tores 2anconcept#a"!)a$o "a e$#cac!.n para "a sa"#$' + en to$as e""as se p#e$e !$ent!(!car #n o-,et!/o

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 6/22

com3n e" c#a" es: "a mo$!(!cac!.n' en sent!$o pos!t!/o' $e "os conoc!m!entos' act!t#$es +comportam!entos $e sa"#$ $e "os !n$!/!$#os' %r#pos + co"ect!/!$a$es1 Este cam-!o en e"comportam!ento se "o%ra a" mo$!(!car "os conoc!m!entos + "as act!t#$es1

"betivos-

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ no es #na 2!p.tes!s a-stracta' es #na rea"!$a$ 0#e respon$e a "asneces!$a$es $e sa"#$' + "a pos!-!"!$a$ o-,et!/a $e a$0#!r!r comportam!entos pos!t!/os en "ore"at!/o a "a sa"#$1 I%#a"mente' s#pone "a a$0#!s!c!.n $e #na act!t#$ pre/ent!/a + $e toma $e$ec!s!ones consc!entes + co2erentes en c#anto a "a $e(ensa + promoc!.n $e "a sa"#$' correcta#t!"!)ac!.n $e "os ser/!c!os san!tar!os' + ma$#rac!.n $e !n$!/!$#os capaces $e e/a"#ar (actores$e r!es%o + tra-a,ar por "a me,ora $e" conte7to1

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ pers!%#e (#n$amenta"mente "a !nte%rac!.n + part!c!pac!.n

$e" prop!o !nteresa$o en e" proceso $e s# sa"#$' (omentan$o en to$o momento "a toma$ec!s!ones prop!as + "a !n/o"#crac!.n en s# prop!a sa"#$' $e ta" manera 0#e "os

 pro(es!ona"es san!tar!os son "os (ac!"!ta$ores $e !n(ormac!.n + $e "os !nstr#mentos 0#e perm!ten me,orar "a sa"#$ $e" c!#$a$ano1

Los pro(es!ona"es san!tar!os no $e-en "!m!tarse a c#!$ar' s! no e$#car + part!c!par en e" proceso $e "a sa"#$ $e" !n$!/!$#o' pero perm!t!en$o 0#e sea e" prop!o c!#$a$ano e" 0#etome s#s $ec!s!ones' #na /e) 0#e 2a s!$o !n(orma$o + se "e (ac!"!tan "os e"ementos $ecomprens!.n + $e act#ac!.n a$ec#a$os1

Des$e esta rea"!$a$ po$emos $ec!r 0#e "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ es' o-,et!/amente' #n!n$!ca$or $e ca"!$a$ $e ser/!c!o1

Por tanto "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ s#pone #n cam-!o (#n$amenta"mente en "a act!t#$$e "os pro(es!ona"es san!tar!os' as* como en s#s apt!t#$es' $e-!en$o tener comoo-,et!/os -s!cos e" promo/er: Con$#ctas pos!t!/as (a/orece$eras $e "a sa"#$ en %enera"1 Cam-!os me$!oam-!enta"es 0#e a+#$en a mo$!(!car comportam!entos1

E" a#tocontro" + "os a#toc#!$a$os $e "os c!#$a$anos1 Capac!tar a "os !n$!/!$#os a tomar s#s prop!as $ec!s!ones por me$!o $e "a

 part!c!pac!.n act!/a en e" proceso $e "a sa"#$1

III CAP0T!"

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 7/22

1undamentos teóricos de la $ducación para la %alud

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ como t6rm!no %en6r!co se 2a #sa$o para$escr!-!r cas! c#a"0#!er es(#er)o $e proporc!onar !n(ormac!.n+ conoc!m!entos re"at!/os a" manten!m!ento+ promoc!.n

$e "a sa"#$' por tanto' esto !mp"!ca0#e t!ene aspectos (orma"es e !n(orma"es1 S!nem-ar%o'a#n0#e reconocemos "a !mportanc!a $e "atransm!s!.n !n(orma" $e" conoc!m!ento emp*r!coentorno a "a sa"#$ rea"!)a$o $e %enerac!.n en %enerac!.n'a tra/6s $e "a (am!"!a + soc!e$a$' eneste tra-a,oestamos ms !nteresa$os en s# sent!$o (orma"'0#e !mp"!ca act!/!$a$es p"an!(!ca$as + pro%rama$as1

!st.r!camente "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ 2a pasa$o por $!(erentesetapas o en(o0#es'$epen$!en$o $e" conte7to en e"0#e se 2a $esarro""a$o' $es$e pr!nc!p!os $e" s!%"o2asta "aact#a"!$a$1 Se $!st!n%#en $os %ran$es etapaso per!o$os en "a e/o"#c!.n$e" concepto + conten!$o$e "a E$#cac!.n para "a Sa"#$' 0#e transc#rrenpara"e"amente con "os cam-!os soc!opo"*t!cos +

con"a e/o"#c!.n $e "a noso"o%*a + $e "os (actores $e r!es%o'o-e$ec!en$o ca$a #na $e e""as a p"anteam!entosep!stemo".%!cos 0#e "as con(orman' en "os 0#e s#-+acen$eterm!na$asconcepc!ones acerca $e "a e$#cac!.n'$e" apren$!)a,e' $e" 2om-re + $e "a sa"#$1

E" pr!mer per!o$o $!o "#%ar a $os en(o0#es $e "a E$#cac!.n para "a Sa"#$' en e" pr!mero'!$ent!(!ca$o como !n(ormat!/oprescr!pt!/o' se enc#entran $e(!n!c!ones concept#a"es 0#e!mp"!can #n proceso $e transm!s!.n $e !n(ormac!.n con #na !ntenc!.n precept!/a1 Se trata $e "a(orma ms con/enc!ona" $e or!entar act!/!$a$es e$#cat!/as' en este caso son "os pro(es!ona"es$e "a sa"#$ "os 3n!cos posee$ores $e "os conoc!m!entos necesar!os para e" c#!$a$o $e "a sa"#$ +"os !n$!/!$#os $e-en estar $!sp#estos a aceptar + c#mp"!r con prec!s!.n s#s !n$!cac!ones1

E" se%#n$o en(o0#e $e" pr!mer per!o$o se cons!$era 0#e s#r%e como pro$#cto $e "a preoc#pac!.n $e "a me$!c!na por "a con$#cta + s# res#"ta$o en "a sa"#$1 En 6" encontramos a #naE$#cac!.n para "a Sa"#$ -asa$a en e" comportam!ento1Se conc!-e a "a E$#cac!.n para "a Sa"#$como #na ser!e $e !nter/enc!ones $est!na$as a (ac!"!tar cam-!os en "a con$#cta + en "os est!"os$e /!$a1 S# o-,et!/o es conse%#!r comportam!entos sa"#$a-"es + proporc!onar !n(ormac!.n como parte $e" proceso1

2odelos Pedagógicos-

2odelo Pedagógico Tradicional-

Se conc!-!. a "a e$#cac!.n para "a sa"#$' como !n(ormat!/o prescr!pt!/o' es $ec!r' a este mo$e"ose "e 2a ca"!(!ca$o $e enc!c"ope$!sta por c#anto' se%3n Can(#7 8E" conten!$o $e "a ense5an)acons!ste en #n con,#nto $e conoc!m!entos + /a"ores soc!a"es ac#m#"a$os por "as %enerac!onesa$#"tas 0#e se transm!ten a "os a"#mnos como /er$a$es aca-a$as4 %enera"mente' estosconten!$os estn $!soc!a$os $e "a e7per!enc!a $e "os a"#mnos + $e "as rea"!$a$es soc!a"es1

A pesar $e" $e/en!r 2!st.r!co + $e" $esarro""o soc!a" 2ac!a otras (ormas $e or%an!)ac!.n a"%#nos$e "os conceptos pr!mor$!a"es $e" tra$!c!ona"!smo pe$a%.%!co a3n s#-s!sten !mp"*c!tos +e7p"*c!tamente en "as prct!cas pe$a%.%!cas act#a"es1 Estas !$eas -s!cas estn re"ac!ona$as con

"a e$#cac!.n $e" carcter' "a $!sc!p"!na como me$!o para e$#car' e" pre$om!n!o $e "a memor!a' e"c#rr*c#"#m centra$o en e" maestro + "os m6to$os /er-a"!stas $e ense5an)a1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 8/22

2odelo Pedagógico Conductista-

Se !nteresa por "a pro$#cc!.n $e cam-!os en "as con$#ctas o comportam!entos' +$entro $e" proceso $e ense5an)aapren$!)a,e se tra$#ce en "a -3s0#e$a $e me$!os paraa"can)ar o-,et!/os1 Dentro $e s#s post#"a$os cons!$era 0#e "a !nstr#cc!.n $e-e tener #nasec#enc!a ".%!ca: o-,et!/osconten!$osme$!os + mater!a"esact!/!$a$es + me$!c!.n $e "o%ros1E" $ocente c#mp"e e" ro" $e !nstr#ctor act!/o' e" a"#mno apren$e por mo$e"os' re(#er)os +cast!%os' + s# ro" es pas!/o1

Este mo$e"o $esarro""a #na pe$a%o%*a ne#tra"' (#n$amenta$o en "os pr!nc!p!os $ee(!c!enc!a' $on$e "a or!entac!.n $e "os a"#mnos 2ac!a e" sa-er 0#e$a s#pe$!ta$a a" >sa-er 2acer?1E" ar0#et!po se tra$#ce en "a $enom!na$a tecno"o%*a e$#cat!/a' $on$e "a !nstr#cc!.n es "o

!mportante para c#mp"!r o-,et!/os + metas1 La e$#cac!.n es #na or%an!)ac!.n rac!ona" 0#ere$#ce "as !nter(erenc!as s#-,et!/as 0#e p#$!esen poner en pe"!%ro s# e(!c!enc!a1 La pe$a%o%*a's# teor*a + prct!ca aparecen como #n s!stema tecno".%!co $e pro$#cc!.n1

Esta teor*a se /!nc#"a con "a e$#cac!.n para "a sa"#$' p#es propone "a #t!"!)ac!.n $e "atecno"o%*a e$#cat!/a -asa$a en #na sec#enc!a ".%!ca 0#e parte $es$e "a !$ent!(!cac!.n $eneces!$a$es e$#cat!/as + a part!r $e e""as' $eterm!na "os conten!$os' me$!os + mater!a"es'estrate%!as meto$o".%!cas + e/a"#ac!.n1 De ser as* este mo$e"o' ser/!r*a para rea"!)ar apren$!)a,es concretos 0#e ap#nten 2ac!a "a e(!c!enc!a $e "os res#"ta$os $e proceso $eense5an)a apren$!)a,e $e sa"#$1 Pac2eco <899=

2odelo Pedagógico Constructivista-ernn$e) <899= 2ace re(erenc!a a A#s-e" 0#e e" conoc!m!ento se constr#+e en -ase a

n#estros pensam!entos + rea"!$a$es1 E" apren$!)a,e se (a-r!ca c#an$o se re"ac!ona "a!n(ormac!.n n#e/a con e" repertor!o $e conoc!m!entos +a e7!stentes <apren$!)a,e s!%n!(!cat!/o=' pero para 0#e e""o se pro$#)ca' $e-e e7!st!r #n >con("!cto co%n!t!/o? 0#e mo$!(!0#e "oses0#emas $e conoc!m!ento $e" s#,eto1 En este sent!$o' "a !nstr#cc!.n se $e-e $!se5ar para 0#ee7!sta !nterna"!)ac!.n + #n cam-!o en "os conoc!m!entos + con$#ctas en "as personas1

Para 0#e se $6 #n apren$!)a,e s!%n!(!cat!/o es necesar!a "a e7!stenc!a $e #na

/!nc#"ac!.n entre e" conoc!m!ento pre/!o 0#e trae e" a"#mno + "os n#e/os conoc!m!entosconstr#!$os con sent!$o1 Un apren$!)a,e $e esta nat#ra"e)a contr!-#+e a "a constr#cc!.n $en#e/os s!%n!(!ca$os a+#$an$o a" crec!m!ento persona"1 E" apren$!)a,e s!%n!(!cat!/o #t!"!)a "amemor!a comprens!/a como 2erram!enta me$!ante "a c#a" se a-or$a n#e/os apren$!)a,es' $e "am!sma (orma 0#e con$#ce a" $esarro""o $e 2a-!"!$a$es co%n!t!/as como "a o-ser/ac!.n'e7p"orac!.n' comprens!.n' $esc#-r!m!ento' or%an!)ac!.n' p"an!(!cac!.n' comparac!.n'ar%#mentac!.n + a "a a$0#!s!c!.n $e a"%#nas act!t#$es' entre otras1

Se%3n esta teor*a' "a e$#cac!.n para "a sa"#$ $e-e !nc"#!r e" est!"o $e /!$a $e "as personas como aspecto -s!co en "a promoc!.n $e "a sa"#$' $epen$e $e %ran manera $e sa-er 

e"e%!r o tomar $ec!s!ones' esto p#e$e tomarse $e #na (orma !nte%ra" en e" marco $e #n c#rr*c#"o$e (ormac!.n !nte%ra" no necesar!amente "!%a$o a "a transm!s!.n $e conoc!m!entos1 Esta-"ecer "a

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 9/22

re"ac!.n entre "os (actores $e r!es%o + e" $a5o para "a sa"#$ re0#!ere #n a$!estram!ento 0#e perm!ta$esarro""ar "a capac!$a$ cr*t!ca $e "os a"#mnos so-re s#s prop!os conoc!m!entos1 Estas !$eas'$!(erentes en ca$a !n$!/!$#o' con(!%#ran e" mo$o prop!o $e /!/!r' $e re"ac!onar e7per!enc!as +comportam!entos' $e manera 0#e es necesar!o !n!c!ar "as act!/!$a$es $e ense5an)a apren$!)a,ea/er!%#an$o e" p#nto $e part!$a $e ca$a a"#mno' s#s !$eas pre/!as' en "as c#a"es !nter/!enen m#c2as

/eces tra$!c!ones + pre,#!c!os1

Por otro "a$o e" $ocente es e" me$!a$or $e c#"t#ra' prom#e/e #na atm.s(era $erec!proc!$a$' respeto + a#tocon(!an)a' $an$o oport#n!$a$ para e" apren$!)a,e a#toestr#ct#ra$o'me$!ante ense5an)a !n$!recta + p"anteam!ento $e pro-"emas + con("!ctos co%n!t!/os'p#es proc#ra 0#e "os est#$!antes sean constr#ctores $e s# prop!o apren$!)a,e + $e esta maneraapren$an s!%n!(!cat!/amente + c#"t!/en prct!cas + act!t#$es s!%n!(!cat!/as para "a promoc!.n$e" a#toc#!$a$o a n!/e" !n$!/!$#a"' (am!"!ar + co"ect!/o1

2odelo Pedagógico #umanista-E" mo$e"o pers!%#e 0#e e" s#,eto $esarro""e 2a-!"!$a$es para a$0#!r!r' ap"!car + pro$#c!r sa-eres o conoc!m!ento1 La ense5an)a se centra en e" a"#mno' + s# (ormac!.n oc#rre$e ac#er$o a s#s caracter*st!cas !n$!/!$#a"es' capac!$a$' !nter6s + r!tmo $e apren$!)a,e1 E" proceso ense5an)aapren$!)a,e es persona" +' por tanto' ca$a 0#!en p#e$e e"e%!r s#s tareas +responsa-!"!$a$es a s# r!tmo1 Se%3n "a teor*a' e$#car es potenc!ar e" $esarro""o !nter!or $e "a persona' s# creat!/!$a$ + capac!$a$ para reso"/er "os pro-"emas se%3n s# ,erar0#*a' con "a(!na"!$a$ $e so"#c!onar"os +' no tan s."o' para a"macenar conoc!m!entos1 E" a"#mno apren$e "o0#e es !mportante' pero e" apren$!)a,e s."o ser s!%n!(!cat!/o c#an$o e7!sta #na prct!caa#toe$#cat!/a1 Da/!n! <899H=

S! e""o es as*' esta teor*a 2a-r $e ser/!r para "a e$#cac!.n en sa"#$ para 0#e en "os e$#can$os potenc!en s# $esarro""o !nter!or' $esp!erte s# creat!/!$a$ para apre2en$er + ap"!0#en me$!ante"a prct!ca $e "a a#tore("e7!.n $!ar!a' "as capac!$a$es + act!t#$es est#$!a$as 0#e con""e/en 2ac!as# a#toc#!$a$o + comportam!entos sa"#$a-"es1

As* m!smo entre "as teor*as $e apren$!)a,e para encontra$as -asa$as en "as con$#ctas ocomportam!entos sa"#$a-"es1

Teoría del Aprendizae %ocial o de la Auto3 $ficacia-Esta teor*a t!ene como o-,et!/o e7p"!car "a con$#cta 2#mana + "os (actores 0#e en e""a

!nter/!enen1 La a#toe(!cac!a' se%3n Kan$#ra' p#e$e $e(!n!rse como "a e/a"#ac!.n $e "as prop!ascapac!$a$es persona"es ante "a pos!-!"!$a$ $e "a acc!.n1 D!st!ntos e"ementos o procesoscontr!-#+en a "a (ormac!.n $e "a a#toe(!cac!a' entre e""os estn: "a e7per!enc!a $!recta' e"apren$!)a,e por o-ser/ac!.n' "os mensa,es pers#as!/os + "a act!/ac!.n (!s!o".%!ca1 Estose"ementos $escr!-en "a manera c.mo $eterm!na$as /ar!a-"es o caracter*st!cas e7ternas e !nternas$e" !n$!/!$#o' a+#$an a con(ormar "as creenc!as 0#e "a persona t!ene acerca $e "o 0#e es capa) ono $e ""e/ar a ca-o1 Las personas /an (orman$o s# percepc!.n $e a#toe(!cac!a -asn$ose en "oscomportam!entos rea"!)a$os' en "os comentar!os em!t!$os en s# entorno + en "os re(#er)os 0#eotras personas $e s# a"re$e$or em!ten respecto a "a con$#cta e7presa$a1 <Carp! + Kre/a' 899;=

S! esta teor*a nos a+#$a a !$ent!(!car "as potenc!a"!$a$es $e ca$a !n$!/!$#o para

en(rentarse a s# entorno' + perm!te' a s# /e)' re(or)ar comportam!entos' entonces nos a+#$ar

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 10/22

a $eterm!nar "as /ar!a-"es !nternas $e" !n$!/!$#o' en%"o-an$o "a percepc!.n $e 2a-!"!$a$ + "a percepc!.n $e e(!cac!a1 <Carp! + Kre/a' 899;=

Teoría de Creencias en %alud

Teor*a en "a c#a" s#-+ace e" s#p#esto $e 0#e "as creenc!as $e "as personas !n("#+en $e maneras!%n!(!cat!/a en "a toma $e $ec!s!ones 0#e a$optan en re"ac!.n con "a sa"#$' en "a aceptac!.n $eme$!$as pre/ent!/as recomen$a$as por "as a#tor!$a$es san!tar!as + en "a cooperac!.n con "os p"anes terap6#t!cos prop#estos por e" m6$!co1 Este mo$e"o contemp"a "a neces!$a$ $e a"%3n t!po$e >est*m#"o a "a acc!.n? para 0#e "a n#e/a con$#cta se pon%a en marc2a1 Este est*m#"o ser*a "a!n(ormac!.n 0#e proporc!onar*an "as !nst!t#c!ones $e sa"#$1

En s# or!%en' e" Mo$e"o $e Creenc!as $e Sa"#$ se -asa en otras c"s!cas + pop#"ares teor*as $e"apren$!)a,e1 En part!c#"ar' en "a con$#ct!sta' 0#e $e(!en$e 0#e to$o t!po $e comportam!ento p#e$e ser re$#c!$o a re"ac!ones est*m#"oresp#esta e"ementa"es + ,#st!(!ca$o por s#s !nme$!atasconsec#enc!as4 + en "a co%n!t!/a' 0#e ,#st!(!ca e" comportam!ento como e" res#"ta$o $e procesosmenta"es en "os 0#e e" s#,eto otor%a c!erto /a"or a "as consec#enc!as $e s# acc!.n + sopesa "a pro-a-!"!$a$ $e 0#e 6sta pro$#)ca e" $esea$o res#"ta$o1 A#n0#e "os $e(ensores $e am-as teor*ascons!$eran 0#e e" re(or)am!ento es #n !mportante (actor con$!c!onante $e" comportam!ento' "oste.r!cos co%n!t!/os "o s!t3an !n("#enc!an$o "as e7pectat!/as' o 2!p.tes!s' en "#%ar $e"comportam!ento en s*1

E" Mo$e"o $e Creenc!as en Sa"#$ es #na teor*a constr#!$a en "a /a"orac!.n s#-,et!/a $e #na$eterm!na$a e7pectat!/a </a"#e e7pectanc+=1 En t6rm!nos $e sa"#$' e" /a"or ser e" $eseo $ee/!tar "a en(erme$a$ o pa$ec!m!ento' + "a e7pectat!/a "a creenc!a en 0#e #na acc!.n pos!-"e $e

rea"!)ar pre/en$r o me,orar e" proceso1 En "a act#a"!$a$' como res#"ta$o $e "a e/o"#c!.ne7per!menta$a por "a teor*a $es$e s# apar!c!.n' se otor%a a esa e7pectat!/a #n sent!$o msamp"!a$o' "o 0#e (ac!"!ta "a ap"!cac!.n prct!ca $e" Mo$e"o $e Creenc!as en Sa"#$ en e$#cac!.n$e "a sa"#$1

La !$ea pr!nc!pa" 0#e $e(!en$e e" mo$e"o es 0#e "as con$#ctas $e #na persona estn$eterm!na$as por "a amena)a perc!-!$a a s# sa"#$1 Esta /#"nera-!"!$a$ 0#e se e7per!menta' a s#/e)' est con$!c!ona$a por "a percepc!.n acerca $e "a s#scept!-!"!$a$ 2ac!a "a en(erme$a$ + "ase/er!$a$ perc!-!$a $e "as consec#enc!as $e a$0#!r!r"as1 Un !ncremento en "a percepc!.n $e /#"nera-!"!$a$ ante #na amena)a para "a sa"#$ pro$#ce #na mot!/ac!.n + #n

(orta"ec!m!ento $e "as con$#ctas $e protecc!.n 2ac!a esa amena)a1 A$ems se 2ace #naest!mac!.n $e "os costesG-ene(!c!os $e ""e/ar a ca-o "a con$#cta' $e manera 0#e "a persona#t!"!)ar #na ser!e $e c"a/es o se5a"es -!en e7ternas o !nternas 0#e "e a+#$ar a $eterm!nar "a $ec!s!.n $e p#esta en prct!ca $e "a con$#cta1 En con,#nto' s! 2a+ #na $!spos!c!.n a"ta paraem!t!r "a con$#cta + "as -arreras cons!$era$as son -a,as' es pro-a-"e 0#e rea"!ce "a con$#cta pre/ent!/a o $e sa"#$' a" contrar!o' se om!t!r "a acc!.n <Kret.n' ;=1

As* po$emos res#m!r 2o+ 0#e "a 2!p.tes!s $e" Mo$e"o $e Creenc!as en Sa"#$ se -asa en tres prem!sas:

La creenc!a o percepc!.n $e 0#e #n $eterm!na$o pro-"ema es !mportante os#(!c!entemente %ra/e como para tener"o en cons!$erac!.n' "a persona cree 0#e s# sa"#$

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 11/22

est en pe"!%ro o p#e$e tener "a en(erme$a$' s!n em-ar%o no se s!enten s*ntomas1 Estaconste"ac!.n $e creenc!as se re(!ere a "a creenc!a $e "a s#scept!-!"!$a$1

• La creenc!a o percepc!.n $e 0#e #no es /#"nera-"e a ese pro-"ema' "a persona perc!-ee" potenc!a" %ra/e$a$1

• La creenc!a o percepc!.n $e 0#e "a acc!.n a tomar pro$#c!r #n -ene(!c!o a #n coste persona" acepta-"e1 La persona cree 0#e "os -ene(!c!os $er!/a$os $e "a con$#ctarecomen$a$a son s#per!ores a "os costes + mo"est!as + 0#e son pos!-"es + a" a"cance $es# persona1 Note t2at t2!s set o( -e"!e(s !s not e0#!/a"ent to act#a" reBar$s an$ -arr!ers<re!n(orc!n% (actors=1 T!ene en c#enta 0#e este con,#nto $e creenc!as no es e0#!/a"ente a"as recompensas rea"es + "os o-stc#"os <re(#er)o $e "os (actores=1 In t2e 2ea"t2 -e"!e( mo$e"' t2ese are perce!/e$ or ant!c!pate$ -ene(!ts an$ costs <pre$!spos!n% (actors=1En e" mo$e"o $e creenc!as $e sa"#$' se trata $e percepc!.n o ant!c!pa -ene(!c!os +costos <(actores pre$!sponentes=1

Teoría de la Acción 4azonadaEste mo$e"o se -asa en 0#e "os seres 2#manos son rac!ona"es + 2acen #so s!stemt!co

$e "a !n(ormac!.n $!spon!-"e4 $e" m!smo mo$o' s#ponen 0#e m#c2as acc!ones $e re"e/anc!asoc!a" estn -a,o contro" $e "a /o"#nta$ para a$optar o no #n $eterm!na$o comportam!ento1 Los!n$!/!$#os !ntentarn c#mp"!r #na con$#cta c#+a e/a"#ac!.n sea pos!t!/a' c#an$o crean 0#e!mporta a otros c.mo p!ensan 0#e $e-er*an 2acer"o1 En (#nc!.n $e "as creenc!as estn "asact!t#$es' + a" !%#a" 0#e "as normas soc!a"es + "a a#toe(!c!enc!a pre$!cen "a !ntenc!.n en re"ac!.ncon "a con$#cta' corre"ac!onn$ose m#t#amente1 <Contreras' =1

La a#toe(!c!enc!a es e" res#"ta$o $e "a con$#cta' pero tam-!6n p#e$e !n("#!r en e""a +

como ta"' esta teor*a p#e$e ser 3t!" para cam-!ar a "as personas 0#e -a,o c!erta pres!.n soc!a"2acen #so $e s# /o"#nta$ para apren$er + mo$!(!car act!t#$es1 <Contreras' =

Se trata $e #na teor*a %enera" $e "a con$#cta 2#mana 0#e re"ac!ona "as creenc!as'act!t#$es' !ntenc!ones + comportam!entos' "os c#a"es se enc#entran /!nc#"a$os con "a toma $e$ec!s!ones a n!/e" con$#ct#a" en conte7tos $!s*m!"es' como sa"#$' c#"t#ra' m-!to "a-ora" o e" prop!amente soc!a"1 <A,)en + F!s2-e!n' 89=

Como esta teor*a !ncorpora $!mens!ones + e"ementos c#+as resp#estas con$#ct#a"esestn -a,o contro" $e "a /o"#nta$ persona" + $e "a pres!.n $e" %r#po soc!a"' creemos 0#e 6sta es$e #t!"!$a$ para me,orar e" apren$!)a,e $e" conoc!m!ento + "as act!t#$es $e "as personas sanas oen(ermas s# (am!"!a + com#n!$a$ en c#anto a 2a-!"!$a$es soc!a"es1 <A,)en + F!s2-e!n' 89;@=

Teoría de Promoción de la salud

E" mo$e"o $e promoc!.n $e "a sa"#$ prop#esto por Pen$er <899=' es #no $e "osmo$e"os ms pre$om!nantes en "a promoc!.n $e "a sa"#$ en en(ermer*a4 p"ante. 0#e

 promo/er #n esta$o .pt!mo $e sa"#$ era #n o-,et!/o 0#e $e-*a anteponerse a "asacc!ones pre/ent!/as1 Se%3n este mo$e"o "os $eterm!nantes $e "a promoc!.n $e "a sa"#$+ "os est!"os $e /!$a' estn $!/!$!$os en (actores co%n!t!/ospercept#a"es' enten$!$oscomo a0#e""as concepc!ones' creenc!as' !$eas 0#e t!enen "as personas so-re "a sa"#$ 0#e"a ""e/an o !n$#cen a con$#ctas o comportam!entos $eterm!na$os' 0#e en e" caso 0#e

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 12/22

nos oc#pa' se re"ac!onan con "a toma $e $ec!s!ones o con$#ctas (a/orece$oras $e "asa"#$1 La mo$!(!cac!.n $e estos (actores' + "a mot!/ac!.n para rea"!)ar $!c2a con$#cta'""e/a a "as personas a #n esta$o a"tamente pos!t!/o ""ama$o sa"#$1

La concepc!.n $e "a sa"#$ en "a perspect!/a $e Pen$er' parte $e #n componente

a"tamente pos!t!/o' comprens!/o + 2#man*st!co' toma a "a persona como ser !nte%ra"'ana"!)a "os est!"os $e /!$a' "as (orta"e)as' "a res!stenc!a' "as potenc!a"!$a$es + "ascapac!$a$es $e "a %ente en "a toma $e $ec!s!ones con respecto a s# sa"#$ + s# /!$a 1

2etaparadigmas 5ue propone esta modelo de Promoción de la %alud

%alud- Esta$o a"tamente pos!t!/o1 La $e(!n!c!.n $e sa"#$ t!ene ms !mportanc!a 0#ec#a"0#!er otro en#nc!a$o %enera"1

Persona- Es e" !n$!/!$#o + e" centro $e "a teor!sta1 Ca$a persona est $e(!n!$a $e #na

(orma 3n!ca por s# prop!o patr.n co%n!t!/opercept#a" + s#s (actores /ar!a-"es1$ntorno- No se $escr!-e con prec!s!.n' pero se representan "as !nteracc!ones entre "os(actores co%n!t!/o precept3a"es + "os (actores mo$!(!cantes 0#e !n("#+en so-re "aapar!c!.n $e con$#ctas promotoras $e sa"#$1

$nfermería- E" -!enestar como espec!a"!$a$ $e "a en(ermer*a' 2a ten!$o s# a#%e $#rantee" 3"t!mo $ecen!o' responsa-!"!$a$ persona" en "os c#!$a$os san!tar!os es "a -ase $ec#a"0#!er p"an $e re(orma $e ta"es c!#$a$anos + "a en(ermera se const!t#+e en e"

 pr!nc!pa" a%ente encar%a$o $e mot!/ar a "os #s#ar!os para 0#e manten%an s# sa"#$

 persona"1Esta teor*a cont!n#a s!en$o per(ecc!ona$a + amp"!a$a en c#anto s# capac!$a$

 para e7p"!car "as re"ac!ones entre "os (actores 0#e se cree !n("#+e en "as mo$!(!cac!ones$e "a con$#cta san!tar!a1 E" mo$e"o se -asa en "a e$#cac!.n $e "as personas so-re c.moc#!$arse + ""e/ar #na /!$a sa"#$a-"e1 >2a+ 0#e promo/er "a /!$a sa"#$a-"e 0#e es

 pr!mor$!a" antes 0#e "os c#!$a$os por0#e $e ese mo$o 2a+ menos %ente en(erma' se%astan menos rec#rsos' se "e $a !n$epen$enc!a a "a %ente + se me,ora 2ac!a e" (#t#ro?

La ap"!cac!.n $e" Mo$e"o $e Promoc!.n $e "a Sa"#$ $e Pen$er' es #n marco!nte%ra$or 0#e !$ent!(!ca "a /a"orac!.n $e con$#ctas en "as personas' $e s# est!"o $e /!$a'$e" e7amen (*s!co + $e "a 2!stor!a c"*n!ca' estas act!/!$a$es $e-en a+#$ar a 0#e "as!nter/enc!ones en promoc!.n $e "a sa"#$ sean pert!nentes + e(ect!/as + 0#e "a!n(ormac!.n o-ten!$a re("e,e "as cost#m-res' "os 2-!tos c#"t#ra"es $e "as personas en e"c#!$a$o $e s# sa"#$1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 13/22

I6. CAPIT!"

%ueto de la $ducación para la %alud

E" s#,eto $e "a e$#cac!.n para "a sa"#$ campo $e acc!.n $e "a E$#cac!.n para "a Sa"#$"o const!t#+e to$a "a Com#n!$a$' %r#pa" e !n$!/!$#a"mente1 To$o !n$!/!$#o t!ene$erec2o a -ene(!c!arse $e "a E$#cac!.n San!tar!a' + $e-e tenerse en c#enta "a rea"!$a$c#"t#ra" + soc!a" $e "os $!st!ntos %r#pos $!ana a "os 0#e se $!r!%e "a acc!.n e$#cat!/a1 E"an"!s!s $e "a rea"!$a$ <est#$!o $e "os $eterm!nantes comportamenta"es + s#sconsec#enc!as= nos $ar !$ea $e "a $!/ers!$a$ $e neces!$a$es + ,#st!(!car "a e7!stenc!a$e Pro%ramas con o-,et!/os + estrate%!as $!(erenc!a$as1

Po$emos cons!$erar "os s#,etos $e "a E$#cac!.n para "a sa"#$ $es$e $os perspect!/as

$!st!ntas' +a sea aten$!en$o a" estat#s Sa"#$En(erme$a$ o -!en a "as etapas $e" c!c"o/!ta"1De ac#er$o a esto po$emos $!st!n%#!r $os %r#pos o-,et!/os $e E$#cac!.n para "a sa"#$4

Uno $!r!%!$o a "a po-"ac!.n sana' con capac!$a$ $e a#toc#!$a$o1 Otro $!r!%!$o a "a po-"ac!.n en(erma' or!enta$a a "a rec#perac!.n $e "a Sa"#$1

En c#anto a" esta$o $e Sa"#$ o En(erme$a$ $e "a po-"ac!.n a 0#!en /a $!r!%!$a "a!nter/enc!.n e$#cat!/a' po$r*amos cons!$erar 3t!" esta c"as!(!cac!.n para esta-"ecer o-,et!/os $e "os Pro%ramas' s!n em-ar%o $es$e e" p#nto $e /!sta operat!/o "as$!(!c#"ta$es empe)ar*an a" tratar $e $e(!n!r 0#!6n es sano + 0#!6n en(ermo' p#es en "area"!$a$ esta $!(erenc!a no es s!empre o-,et!/a-"e1

A e(ectos $e E$#cac!.n para "a sa"#$ po$r*amos a$optar e" concepto soc!a" $e" t6rm!no'aceptan$o como sano a a0#e" 0#e es capa) $e ""e/ar a ca-o norma"mente to$as s#scapac!$a$es' s!n prec!sar c#!$a$os as!stenc!a"es' en tanto 0#e en(ermo ser!a a0#e" a" 0#e"a soc!e$a$ con(!ere ta" estat#s por tener ms o menos "!m!ta$as s#s competenc!as aca#sa $e "a en(erme$a$' "o 0#e s#e"e co!nc!$!r con "a neces!$a$ $e rec!-!r c#!$a$osas!stenc!a"es1 Es por e""o 0#e "a "!terat#ra an%"osa,ona se conoce a "os pr!meros comocons#m!$ores <cons#mers= + a "os se%#n$os como pac!entes <pat!ents=1

$ducación para la salud de la población sana

La E$#cac!.n para "a Sa"#$ $e "a po-"ac!.n sana const!t#+e #no $e "os pr!nc!pa"escampos $e acc!.n' p#esto 0#e "a acc!.n e$#cat!/a es (#n$amenta" para 0#e "acom#n!$a$ recono)ca "os (actores $eterm!nantes $e en(erme$a$ + $esarro""e 2-!tos +est!"os sa"#$a-"es1

 No to$os "os !n$!/!$#os cons!$era$os sanos t!enen e" m!smo %ra$o $e $esarro""ocomportamenta"1

Un pr!mer %r#po' ,o/en' 0#e no 2a a$0#!r!$o a3n comportam!entos !nsanos' en "os 0#e"a E$#cac!.n para "a Sa"#$ $e-e ""e/arse a ca-o en "a esc#e"a (orman$o parte $e s#

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 14/22

soc!a"!)ac!.n sec#n$ar!a' + or!enta$a a "a Promoc!.n $e "a Sa"#$ + a$0#!s!c!.n $econ$#ctas sa"#$a-"es1 Para $esarro""ar"a se #t!"!)a pr!nc!pa"mente "a meto$o"o%*ae$#cat!/a1Un se%#n$o %r#po' a$#"to' 0#e +a 2a a$0#!r!$o 2-!tos !nsanos' en "os 0#e "a E$#cac!.n

 para "a Sa"#$ se e(ect3a en e" me$!o "a-ora" o en "a prop!a com#n!$a$ por me$!o $e "acom#n!cac!.n pers#as!/a' + c#+o o-,et!/o ser e" (omento + protecc!.n $e "a Sa"#$me$!ante "a mo$!(!cac!.n $e 2-!tos !nsanos1

$ducación para la salud de la población enfermaTam-!6n en e" caso $e "a po-"ac!.n $enom!na$a como en(erma p#e$en 2acerse$!st!nc!ones se%3n e" marco $e $esarro""o $e "a act!/!$a$ 2osp!ta"' centro $e sa"#$'$om!c!"!o o se%3n "a c"ase $e pro-"ema o neces!$a$1Este %r#po res#"tar*a en pr!nc!p!o m#+ recept!/a a "a E1P1S' p#esto 0#e "a rec#perac!.n

$e "a Sa"#$ se const!t#+e en #n e"emento mot!/a$or !mportante1 Esta recept!/!$a$ se2ace e7tens!/a a "a (am!"!a' so-re "a 0#e tam-!6n es !mpresc!n$!-"e !nter/en!r1Es (#n$amenta" 0#e "a e$#cac!.n $e pac!entes + (am!"!ares se rea"!ce con m6to$os

 part!c!pat!/os' (omentan$o "a comprens!.n $e "os (actores ca#sa"es $e" pro-"ema e!nc!$!en$o espec!a"mente en me,orar e" c#mp"!mento terap6#t!co1

Ten!en$o en c#enta "o anter!or' c#an$o se empren$an act!/!$a$es $e E$#cac!.n para "aSa"#$' 2a-r 0#e $!r!%!r"as en c#atro $!recc!ones <Ma)arrasa' 899=:

E" campo $e acc!.n ac!a "os !n$!/!$#os' %r#pos' s#,etos $e "a acc!.n1 Inc"#!$os "os %r#pos $e soporte

(am!"!ar en s# con$!c!.n $e sanos o en(ermos ac!a "as re$es soc!a"es $e "a com#n!$a$ 0#e p#e$an ser soporte potenc!a" $e "a acc!.n:

%r#pos !n(orma"es' asoc!ac!ones' co"ect!/os' personas !n("#+entes1 ac!a e" prop!o e0#!po $e sa"#$ 0#e tam-!6n t!ene 0#e pasar por #n proceso $e

apren$!)a,e1 ac!a "os responsa-"es $e "as po"*t!cas $e sa"#$' + a "as A$m!n!strac!ones

correspon$!entes' 0#e no s."o es "a San!tar!a' $e manera 0#e (a/ore)can + (!nanc!en "oscam-!os (a/ora-"es a "a sa"#$1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 15/22

6. CAPIT!"

Profesionales sanitarios como agentes de saludLos pro(es!ona"es $e "a sa"#$ e,ercen #na !mportante contr!-#c!.n a "osconoc!m!entos' act!t#$es + comportam!entos $e "a po-"ac!.n1En c#anto a "a !n("#enc!a !n(orma" o no !ntenc!ona$a' "as con$#ctas $e sa"#$ $e "os

 pro(es!ona"es son !mportantes e7per!enc!as e$#cat!/as en "a po-"ac!.n1 Por e""o e"Ro" e,emp"ar $e" pro(es!ona" san!tar!o en s# re"ac!.n con "a po-"ac!.n se cons!$eraca$a /e) ms !mportante en "a e$#cac!.n $e "a po-"ac!.n1La !n("#enc!a (orma" o !ntenc!ona$a p#e$e rea"!)arse $e manera $!recta o !n$!recta1La !n("#enc!a (orma" $!recta "a const!t#+en "os contactos terap6#t!cos $e" pro(es!ona"san!tar!o con !n$!/!$#os o %r#pos1 La !n("#enc!a (orma" !n$!recta es "a E$#cac!.nsan!tar!a rea"!)a$a por m6to$os !n$!rectos' pr!nc!pa"mente a tra/6s $e me$!os $e

$!(#s!.n $e masas1Tanto "a !n("#enc!a (orma" como "a !n(orma" $e-en cons!$erarse ser!amente a "a 2ora$e $esarro""ar "a E$#cac!.n para "a Sa"#$ como estrate%!a as!stenc!a"' p#es e" pape"$e "os pro(es!ona"es es (#n$amenta" para s# $esarro""o como n3c"eo esenc!a" $e "aAtenc!.n Pr!mar!a1 E" E0#!po $e Atenc!.n Pr!mar!a t!ene entre s#s o-,et!/os e"(omento $e "a sa"#$ $e "a Com#n!$a$' por "o 0#e $e-e !n/est!%ar "os (actoresespec*(!cos' en este caso con$#ct#a"es' 0#e const!t#+en #n r!es%o para "a Sa"#$'

 promo/!en$o e" $esarro""o + "a e,ec#c!.n $e pro%ramas ten$entes a corre%!r estos2-!tos !nsanos' en "as $!(erentes reas $e ap"!cac!.n1

Profesionales no sanitarios-

7. Profesionales de la ense'anzaLos pro(es!ona"es $e "a ense5an)a $e-en ser cons!$era$os como /er$a$erosa%entes$e e$#cac!.n para "a sa"#$' por "as n#merosas oport#n!$a$es $e e,ercer !n("#enc!as'tanto (orma"es como !n(orma"es' so-re "os %r#pos $e po-"ac!.n con "os0#etra-a,an1 e" 2ec2o $e ser po-"ac!.n ,o/en $estacar*a e" pape" e,emp"ar 0#e "osmaestros$e-en e,ercer en e" me$!o esco"ar ante "os a"#mnos1"a cons!$erac!.n $e"t!empo rea" 0#e $#rante "as $!st!ntas etapas $e "a esco"ar!)ac!.ne" a"#mna$o est en

contacto con e" pro(esora$o' con(!ere a estos #na pos!c!.npr!/!"e%!a$a $a$a "a %rancre$!-!"!$a$ 0#e norma"mente t!enen entre e" a"#mna$opara crear /a"ores'act!t#$es + comportam!entos en sa"#$' no s."o (*s!ca' s!no (#n$amenta"en esta

 po-"ac!.n menta" + soc!a"1 Esta c!rc#nstanc!a $e-e ser apro/ec2a$a para' a"!ntro$#c!r "a e$#cac!.n para "asa"#$ en "a esc#e"a' /!nc#"ar "a ma+or parte $e "aact!/!$a$ a "os pro(es!ona"es $e "aense5an)a1(. Profesionales de la comunicaciónDe-e $estacarse tam-!6n e" !mportante pape" 0#e "os pro(es!ona"es $e "acom#n!cac!.n,#e%an en e" $esarro""o act#a" $e "a e$#cac!.n para "a sa"#$' tanto por "a

!n("#enc!a0#e con mensa,es !n(ormat!/os + pers#as!/os e,ercen a tra/6s $e "osme$!os $e com#n!cac!.n$e masas' como por "a contr!-#c!.n 0#e p#e$en aportar en "a

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 16/22

 p"an!(!cac!.n$e pro%ramas $e e$#cac!.n para "a sa"#$1 No o-stante' "a -a,acons!$erac!.n 0#e $#rante "a (ormac!.n $e estos pro(es!ona"est!ene "a e$#cac!.n para"a sa"#$ 2ace 0#e "a sens!-!"!)ac!.n a "a 2ora $e e,ercer!n("#enc!as consc!entes so-re"a po-"ac!.n sea escasa1 $e a2* "a !mportanc!a $e $esarro""arpro%ramas (ormat!/os eneste sent!$o' $est!na$os a pro(es!ona"es sens!-!"!)a$os +part!c!pen $e s# tra-a,o con"a com#n!$a$1

6I. CAPIT!"

$scenarios de la educación para la saludTanto e" %r#po $e po-"ac!.n sano como en(ermo t!enen e" $erec2o $e -ene(!c!arse$e "as acc!ones $e "a E1P1S1' c#a"0#!era 0#e sea $e" me$!o en 0#e se enc#entren' pero$e-e tenerse m#+ en c#enta "a neces!$a$ $e respetar "as normas $e coor$!nac!.n entre

"os $!(erentes m-!tos $e act#ac!.n1 No se cons!$eran 6stos como compart!mentosestancos' s!no estrec2amente !nterre"ac!ona$os + comp"ementar!os1Es (#n$amenta" por tanto 0#e "os conten!$os a-or$a$os en "os $!st!ntos m-!tos $eact#ac!.n sean co!nc!$entes' e/!tan$o mensa,es contra$!ctor!os por ser esto e" e"ementoms noc!/o $e" proceso $e consec#c!.n o mo$!(!cac!.n $e comportam!entos1De este mo$o' con e" (!n $e 2acer ""e%ar a to$a "a co"ect!/!$a$ "a E1P1S1' po$emos$!st!n%#!r "as s!%#!entes reas $e ap"!cac!.n:

$l medio familiarE" me$!o (am!"!ar es #n e"emento !mpresc!n$!-"e a tener en c#enta a "a 2ora $e !nte%rar "os $!st!ntos pro%ramas en #n P"an Nac!ona" $e E1P1S1' p#es re3ne en s# entorno a "os$!st!ntos %r#pos $e po-"ac!.n en s#s $!(erentes etapas $e $esarro""o1La (am!"!a const!t#+e para e" n!5o #na (#ente (#n$amenta" $e apren$!)a,e' s!r/!en$o $emarco para "a soc!a"!)ac!.n pr!mar!a (r#to $e "a c#a" se $esarro""ar e" mo$e"o $eact!t#$es + comportam!entos1 Con(orme e" n!5o crece este mo$e"o se amp"*a a "a!n("#enc!a rec!-!$a en e" me$!o esco"ar soc!a"!)ac!.n sec#n$ar!a' 0#e co-ra #na!mportanc!a e7trema a" com!en)o $e "a a$o"escenc!a1 D#rante este per!o$o se !n!c!an "ama+or parte $e "as con$#ctas $e r!es%o' a"%#nas $e e""as se/eras' 0#e $esarro""arn en "a

etapa a$#"ta' por e""o "a !mportanc!a $e "a !nte%rac!.n $e "a e$#cac!.n + co"a-orac!.n ens# $esarro""o tanto en "a (am!"!a como en "a esc#e"a1De-emos p#es cons!$erar a "os responsa-"es $e "a e$#cac!.n (am!"!ar como /er$a$erosA%entes $e E$#cac!.n para "a sa"#$' por "a !n("#enc!a' (#n$amenta"mente !n(orma"'0#e

 p#e$en e,ercer so-re "os $!(erentes componentes1

$l medio escolarLa E$#cac!.n para "a sa"#$ en e" me$!o esco"ar t!ene como (!n !nc#"car conoc!m!entos'act!t#$es + 2-!tos pos!t!/os $e sa"#$ a" !n$!/!$#o $#rante s#s pr!meras etapas $e

$esarro""o' or!enta$os a comportam!entos promotores $e Sa"#$ + a "a pre/enc!.n $e "as

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 17/22

 pr!nc!pa"es en(erme$a$es $e este %r#po $e e$a$1 De-e !ntentar e" $esarro""o $e2a-!"!$a$es para "a a$opc!.n $e est!"os $e /!$a sa"#$a-"es en "a ma$#re)1E" 2ec2o $e tra-a,ar con #n %r#po $e po-"ac!.n en per!o$o $e $esarro""o (*s!co' ps*0#!co+ soc!a" 2ace $e" Pro%rama $e E1P1S1 en "a esc#e"a #no $e "os ms e(!c!entes' p#es enesta e$a$ se es ms recept!/o a" e$#can$o1 A$ems e" me$!o esco"ar s#pone #n entornocom3n para este %r#po $e po-"ac!.n' "o 0#e "e 2ace a$ems e" pro%rama ms e7tenso enc#anto a po-"ac!.n c#-!erta1Las estrate%!as no 2an $e !r $!r!%!$as e7c"#s!/amente a" esco"ar' s!no tam-!6n a pa$res +

 pro(esores par 0#e estos p#e$an part!c!par en "a p"an!(!cac!.n + $esarro""o $e "asacc!ones1

$l medio laboralLa E1P1S1 en e" m-!to "a-ora" $!r!%e s# estrate%!a a "a conc!enc!ac!.n $e "ostra-a,a$oresacerca $e "os r!es%os para "a Sa"#$ a 0#e estn e7p#estos por e" $esempe5o

$es# tra-a,o1 Estos r!es%os son $e tres t!pos esenc!a"es4 R!es%o $e s#(r!r "es!ones (*s!cas por acc!$entes $e tra-a,o1 R!es%o $e s#(r!r en(erme$a$ por t.7!cos $e" me$!o "a-ora"1 R!es%o $e $esarro""ar $ese0#!"!-r!os ps!co".%!cos por e" $esempe5o $e" t!po$e

tra-a,o 0#e se rea"!)a1En este sent!$o "a E1P1S1 t!ene como o-,et!/o !n(ormar a "os tra-a,a$ores $e"ospr!nc!pa"es r!es%os + s#s $erec2os en re"ac!.n a e""os' promo/!en$ocomportam!entospos!t!/os en re"ac!.n con "a se%#r!$a$' r!es%os mecn!cos

 pr!nc!pa"mente' o pre/enc!.n$e en(erme$a$es' r!es%os (*s!cos' 0#*m!cos + soc!a"es1

Tam-!6n $e-e apro/ec2arse e"me$!o "a-ora" para potenc!ar e" $esarro""o $e Pro%ramas$e E1P1S1 $est!na$os a pro-"emase7ten$!$os en "a po-"ac!.n' a#n0#e no prop!os $e"me$!o "a-ora"1 Lo const!t#!r*a "aact#ac!.n pre/ent!/a $e "as pr!nc!pa"es en(erme$a$escr.n!cas1Es !mportante por 3"t!mo $estacar 0#e "as act!/!$a$es $e-en tam-!6n or!entarseaconc!enc!ar a $!rect!/os' representantes s!n$!ca"es' m!em-ros $e" Com!t6 $e Sa"#$La-ora"a" o-,eto $e "o%rar #na sens!-!"!)ac!.n com3n (rente a" pro-"ema1

$l medio socialE" o-,eto pr!nc!pa" $e "os Pro%ramas $e E1P1S1 en "a com#n!$a$ "o const!t#+e e"(omento+ protecc!.n $e "a Sa"#$ $e "a po-"ac!.n sana' erra$!can$o conoc!m!entos'act!t#$es +2-!tos noc!/os + promo/!en$o 0#e e" manten!m!ento $e "a Sa"#$ a"cance#no $e "os

 pr!meros "#%ares en "a esca"a $e /a"ores soc!a"1Estos Pro%ramas se p"an!(!can $es$e "a -ase $e "os n!/e"es pr!mar!o + sec#n$ar!o$e

 pre/enc!.n1Des$e e" p#nto $e /!sta pr!mar!o $e "a pre/enc!.n o Fomento $e "osconten!$os /an$est!na$os a (omentar comportam!entos pos!t!/os1Des$e e" sec#n$ar!o +Go protecc!.n $e "os conten!$os /an $!r!%!$os a conc!enc!ar a "os%r#pos $e r!es%o !$ent!(!ca$ospara potenc!ar cam-!os $e con$#cta en e" sent!$o $esea$o

+ $espertar e" !nter6spor "a $etecc!.n preco) $e procesos' por me$!o $e "a !n(ormac!.n$e pr!meros s*ntomas+ or!entac!.n 2ac!a "os ser/!c!os as!stenc!a"es a$ec#a$os1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 18/22

Tam-!6n !mp"!ca "a mot!/ac!.n $e "a po-"ac!.n para a#mentar "a part!c!pac!.nact!/a en"a toma $e $ec!s!ones 0#e a(ectan a "a Sa"#$ $e "a com#n!$a$1

6II. CAPIT!"

Pilares de la $ducación para la salud

S! nos !ma%!nramos "a E$#cac!.n para "a Sa"#$' meta(.r!camente' como #na -an0#eta con tres patas' 6stas correspon$er*an a: La Com#n!$a$1 E" S!stema San!tar!o1 Com#n!$a$ E$#cat!/a1

Tra-a,ar con #n en(o0#e !nte%ra" "a E$#cac!.n para "a sa"#$ en #n conte7to soc!a"' san!tar!o +e$#cat!/o s!%n!(!ca tra-a,ar prestan$o atenc!.n a" con,#nto $e re"ac!ones entre "os componentes

$e "a com#n!$a$' a tra/6s $e" te,!$o asoc!at!/o' e" s!stema san!tar!o' a tra/6s $e "a atenc!.n pr!mar!a' "a atenc!.n espec!a"!)a$a' etc1 + "a com#n!$a$ e$#cat!/a' me$!ante e" pro(esora$o'asoc!ac!ones $e pa$res + ma$res' (am!"!a' a"#mnos' etc1Para 0#e e7!ste #na /er$a$era part!c!pac!.n $e estos tres p!"ares son necesar!as tres con$!c!ones:81 #e "as re"ac!ones entre "os part!c!pantes en e" proceso se $en a" m!smo n!/e"1 Esto s#pone0#e "os representantes $e "a com#n!$a$' por e,emp"o' p#e$an e7presarse "!-remente + estar se%#ros $e ser esc#c2a$os1 Contr!-#!r a "a toma $e$ec!s!ones so-re "os as#ntos 0#e a(ecten a s#sa"#$' e7presan$o s#s neces!$a$es + e7pectat!/as como %r#po soc!a"11 Act#ac!.n $emocrt!ca con pre$om!n!o $e" -!en %enera" so-re "os !ntereses part!c#"ares11 C#!$a$o 2asta e" e7tremo $e "a representat!/!$a$ $e "os p!"ares menc!ona$os' $e ta" mo$o 0#e

 p#e$a part!c!par e" ma+or n3mero pos!-"e $e sectores + %r#pos soc!a"es1

6III. CAPIT!"

 $strategias de !a $ducación para la %alud

Los pro%ramas $e e$#cac!.n para "a sa"#$ 0#e t!enen ms pos!-!"!$a$es $e ser e7!tosos sona0#e""os 0#e t!enen !nter/enc!ones estrat6%!cas en to$os "os n!/e"es + 0#e' a$ems' son!nter!nst!t#c!ona"es e !nter$!sc!p"!nar!os1Entre "as estrate%!as tenemos:

$ducación 2asivaa. escripción: !nter/enc!.n en sa"#$ #t!"!)a$a c#an$o es necesar!o cam-!ar con$#ctas oact!t#$es m#+ arra!%a$as en "a po-"ac!.n1b. "betivo: Poner en prct!ca (ormas $e e$#cac!.n $!r!%!$as a (omentar "a sa"#$ p3-"!ca $e #narea' re%!.n o pa*s1c. 8mbito de acción: po-"ac!.n %enera"d. 4ecursos educativos: Fo""etos' carte"es' tr*pt!cos' $*pt!cos' m#ra"es' #so $e me$!os $ecom#n!cac!.n mas!/os: prensa' ra$!o' te"e/!s!.n' Internet1$ducación 9rupal-escripción: Inter/enc!ones $!r!%!$as a %r#pos 2omo%6neos $e personas para a-or$ar 

$eterm!na$o pro-"emas $e sa"#$ o aspectos $e s# sa"#$1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 19/22

"betivo: In(ormar' mot!/ar' !ntercam-!ar conoc!m!entos e !n$#c!r con$#ctas + act!t#$es $e #n$eterm!na$o %r#po po-"ac!ona" con re"ac!.n con s# sa"#$18mbito de acción: centros e$#cat!/os' com#n!$a$' centros $e tra-a,o' ser/!c!os $e sa"#$'escenar!o (am!"!ar' + %r#pos or%an!)a$os1Actividades $ducativas- Desarro""o $e act!/!$a$es como' ta""eres' ses!ones e$#cat!/as' c#rsos'

#t!"!)an$o $!/ersas t6cn!cas e$#cat!/as como: Co"o0#!o' /!$eo con $!sc#s!.n' c#est!onar!os +(rases !ncomp"etas1 Las 2!stor!as $e /!$a en "a E$#cac!.n para "a sa"#$ se (#n$amenta en "a!mportanc!a 0#e t!enen "as (ormas + est!"os $e /!$a + "a $!/ers!$a$ 0#e man!(!estan a tra/6s $e"os entornos c#"t#ra"es respect!/os' e" sent!$o $e "as e7per!enc!as persona"es' "os c!c"os /!ta"es +"as cr!s!s' + "as potenc!a"!$a$es $e "as respect!/as /!$as1 La apro7!mac!.n -!o%r(!ca perm!terespon$er a" reto $e "a !n$a%ac!.n $e "a E$#cac!.n para "a sa"#$1 La nat#ra"e)a 2!st.r!ca +c#"t#ra" $e "a /!$a $e-er ser compren$!$a + e7p"!ca$a tam-!6n $es$e s# perspect!/a onto".%!ca1La /!$a "o%ra$a' como /ar!a-"e res#"tante' $epen$e $e (orma pr!nc!pa" $e "a (ormac!.n en/a"ores' 0#e ("#+en $es$e "a antropo"o%*a' + 0#e or!entan: e" comportam!ento 6t!co + "a part!c!pac!.n so"!$ar!a soc!a"mente responsa-"e1

4ecursos id:cticos-

a1 V!s#a"es1 -1 A#$!o/!s#a"es: c1 Sonoros

Carte"es1 Prensa1 Fo""etos1 P!)arra1 Posters1 D!apos!t!/as

Transparenc!as1

V*$eo1 T1V1 D!aporamas1

Ra$!o ra-ac!ones

$ducación Individualescripción: Inter/enc!ones $!r!%!$as a !n$!/!$#os para a-or$ar #n pro-"ema $e sa"#$$eterm!na$o o aspectos $e s# sa"#$1"betivo: In(ormar' mot!/ar' !ntercam-!ar conoc!m!entos e !n$#c!r con$#ctas + act!t#$es en "os!n$!/!$#os con re"ac!.n a s# sa"#$1 8mbito de acción: ser/!c!os $e sa"#$' escenar!o (am!"!ar   Actividades $ducativas- Con/ersac!.n' conse,o pro(es!ona"' #san$o mater!a"es +Go me$!os

e$#cat!/os $e apo+o como: carte"es' (o""etos' tr*pt!cos' portarota(o"!o' etc1

La Coe7!stenc!a $e "a !nte%rac!.n $e estrate%!as $e !nter/enc!.n' como se menc!on. conanter!or!$a$' perm!te 0#e "os pro%ramas e$#cat!/os sean cont!n#os + comp"ementar!os' "o 0#e$a "a oport#n!$a$ 0#e ser ms e7!tosos1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 20/22

I;. CAPIT!"

Intervención educativa dirigida al Club de 2adres del 6aso de !ec<e del istrito deTruillo9rupo "betivo- 2adres del 6aso de !ec<e del istrito de Truillo1ec<a de Importancia- !a semana de la !actancia 2aternaTema- !actancia materna $+clusiva y Alimentación complementaria$strategias a tilizar-$ducación masiva: Mensa,es en ra$!o' te"e/!s!.n' a(!c2es + tr*pt!cos so-re "a "actanc!a maternaE7c"#s!/a + a"!mentac!.n comp"ementar!a para to$os "os "oca"es $e" c"#- $e ma$res $e" Vaso $eLec2e $e" D!str!to $e Tr#,!""o1

$ducación 9rupal: Pro%ramas E$#cat!/o +Go ses!ones $e apren$!)a,e s!%n!(!cat!/a en to$os"os c"#-s $e ma$res $e" /aso $e "ec2e $e" D!str!to $e Tr#,!""o1 So-re "a Importanc!a $e "aLactanc!a Materna e7c"#s!/a' /enta,as + $es/enta,as' -ene(!c!os + a"!mentac!.n comp"ementar!a1$ducación individual: Conse,er*a a "as ma$res 0#e t!ene 2!,os menores $e se!s meses1 Paracon/ersar so-re "a Lactanc!a Materna e7c"#s!/a + + a"!mentac!.n comp"ementar!a1

onclu!ione!

• La e$#cac!.n para "a sa"#$ es #n proceso 0#e !n(orma' mot!/a + a+#$a a "a po-"ac!.n a

a$optar' + mantener prct!cas + est!"os $e /!$a sa"#$a-"es4 prop#%na "os cam-!os am-!enta"esnecesar!os para (ac!"!tar estos o-,et!/os1• enera e" $esarro""o $e to$as a0#e""as potenc!a"!$a$es 0#e trans(orman a" !n$!/!$#o + "a

com#n!$a$' en $#e5os $e s# prop!o $est!no' en constr#ctores $e a"ternat!/as + so"#c!ones1• E" apren$!)a,e s#pone (#n$amenta"mente !nteracc!.n o re"ac!.n persona am-!ente4 e7!stenc!a

$e !n(ormac!.n4 act!/!$a$ # o-ser/ac!.n por parte $e "as personas4 !nter!or!)ac!.n4as!m!"ac!.n $e a"%o n#e/o 0#e pro$#ce1

• E7!sten m3"t!p"es maneras $e enten$er a "a E$#cac!.n para "a Sa"#$' no o"/!$emos 0#e es

#na prct!ca ant!%#a 0#e 2a /ar!a$o en c#anto a s# en(o0#e !$eo".%!co + meto$o".%!co comoconsec#enc!a $e "os cam-!os para$!%mt!cos en re"ac!.n con e" concepto $e sa"#$ $om!nante+ "a manera $e e,ercer "a prct!ca e$#cat!/a + $e sa"#$1 Esto 2a $eterm!na$o 0#e e7!stan$e(!n!c!ones 0#e a"#$en a perspect!/as te.r!co !$eo".%!cas !nc"#so anta%.n!cas en "a (orma $e""e/ar"as a "a prct!ca1 Perspect!/as 0#e /an $es$e #na or!entac!.n 0#e pone 6n(as!s en "ascon$#ctas !n$!/!$#a"es' 2asta otra ms am-!enta" + $e $e"e%ac!.n $e po$eres 0#e e"e/a "a part!c!pac!.n com#n!tar!a por enc!ma $e "os est!"os $e /!$a e !nc"#+e e" cam-!o soc!a"1

• E7!sten estrate%!as para "a e$#cac!.n en sa"#$ 0#e p#e$en !nte%rarse esto es

estrate%!asmas!/as' %r#pa"es e !n$!/!$#a"es perm!te 0#e "os pro%ramas e$#cat!/os seancont!n#os + comp"ementar!os' "o 0#e $a "a oport#n!$a$ 0#e ser ms e7!tosos1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 21/22

Referencia! "i"liogr#$ca!:

81 A&EL ROEER' Ro"an$o L#na1 Atenc!.n Pr!mar!a en Sa"#$: Pr!nc!p!os + m6to$os1 M67!co: Pa7'

OPS1 Enero 8911 ALMAATA 89;1 Atenc!.n Pr!mar!a $e Sa"#$1 OMS 89;' !ne-ra1 C#a$ernos Sa"#$ para to$os1

OMS 89;11 AQARA' M1 >E$#cac!.n san!tar!a en "a (ormac!.n -s!ca $e en(ermer*a?1 Ro" 99' 891@1 COLOMER CONCA1 Promoc!.n $e "a Sa"#$ + Cam-!o Soc!a"1 E$!tor!a" Masson'Karce"ona1 1H1 COSTA M1' LÓPEQ' E1' >Sa"#$ Com#n!tar!a?1 Karce"ona' 8911 COSTA M1' LÓPEQ' E1' >E$#cac!.n para "a Sa"#$1 Aportac!ones $e "a ps!co"o%*a$e "a Sa"#$?1 Jano

/o"1 &&&VI1 D*a) $e Santos1 Ma$r!$' 8991;1 o-!erno $e Na/arra1 Inst!t#to $e Sa"#$ P3-"!ca1 Meto$o"o%*a $e "a promoc!.n $e sa"#$1 en "*nea

(ec2a $e acceso ; $e a-r!" $e 8@1 URL $!spon!-"e en:

2ttp:GGBBB1c(na/arra1esG!spGpromoc!onGte7tosGProp#estas!nter/enc!on12tm"1 reen L' re#ter M' Dee$s S' Partr!$%e1 ea"t2 E$#cat!on P"ann!n%: a D!a%nost!c Aprroac2191 Ma+(!e"$: Pa"o A"to4 89181 INSTITUTO NACIONAL DE SALUD1 Recomen$ac!ones meto$o".%!cas -s!cas parae"a-orar #n

 pro+ecto e$#cat!/o1 Ma$r!$1 89991881 J#nta $e E7trema$#ra1 Conse,er*a $e San!$a$ + Cons#mo1 P"an $e Sa"#$ $e E7trema$#ra H 1

M6r!$a: J#nta $e E7trema$#ra1 Conse,er*a $e San!$a$ + Cons#mo4 H181 Or%an!)ac!.n Panamer!cana $e "a Sa"#$1 Esc#e"as Promotoras $e Sa"#$: mo$e"o + %#*a para "a

acc!.n1 as2!n%ton' D1C1: OPS1SPGSILOS4 899181 Or%an!)ac!.n Panamer!cana $e "a Sa"#$Or%an!)ac!.n M#n$!a" $e "a Sa"#$1 Promoc!.n $e "a

sa"#$ me$!ante "as esc#e"as: !n!c!at!/a m#n$!a" $e sa"#$ esco"ar1 !ne-ra: OMS4 89918@1 Pa"omo L' Ort3n V' Kena/!$es F' Mr0#e) Ca"$er.n S1 E$!tores1 In(orme SESPAS 1 Los

$esa,#stes en "a sa"#$ en e" m#n$o $esarro""a$o1 ac San!t1 4 :8818H1 PIDROLA Y COLS1 >Me$!c!na pre/ent!/a + Sa"#$ p3-"!ca?1 E$1 Sa"/at181 RIOPELLE' L!se4 RONDIN' Lo#!se + PANEUF' Mar%ot1 C#!$a$os $e En(ermer*a: Ap"!cac!.n

$e" proceso ense5an)a apren$!)a,e1 Ma$r!$: Interamer!cana McraB !""' 89918;1 RUIQ E' FERRER JL' VILLA JM' CANTERO AK' UERRERO J' AO I1 LA E$#cac!.n para "a

sa"#$ en E7trema$#ra: #na apro7!mac!.n en "a p"an!(!cac!.n estrate%!a1 Sa"#$ ' 4 8: 8

891 OPSGOMS1 Promoc!.n $e "a sa"#$: Una Antoto"o%*a1 as2!n%ton: P#-"!cac!.n c!ent*(!ca NW HH;'

899181 SALLERAS' LUIS1 E$#cac!.n San!tar!a: pr!nc!p!os' m6to$os' ap"!cac!ones1 E$!c!ones D*a) $e

Santos1 Ma$r!$ 891891 SEPILLI' A1' E$#cac!.n San!tar!a + Sa"#$ P3-"!ca1 LXe$#ca)!one san!tar!a ' H1 Per#%%!a 89H1

1 SERRANO ONQLEQ I1' >E$#cac!.n para "a sa"#$ + "a part!c!pac!.n com#n!tar!a?1

81 SERRANO' MI1 La E$#cac!.n para "a Sa"#$ en e" s!%"o &&I: Com#n!cac!.n + sa"#$1 Ma$r!$: D*a)$e Santos4 1

1 VILLA ANDRADA' J1' R#!) M#5o)' E + Ferrer A%#are"es' J1 Antece$entes + Concepto $e

E$#cac!.n para "a Sa"#$1 Doc#mento $e apo+o a "as act!/!$a$es $e E$#cac!.n para "a Sa"#$

@1M6r!$a' Espa5a1 Sept!em-re 1

7/24/2019 Lectura Educacion Para La Salud

http://slidepdf.com/reader/full/lectura-educacion-para-la-salud 22/22

1 or"$ ea"t2 Or%an!sat!on1 T2e OttaBa C2arter: pr!nc!p"es (or 2ea"t2 promot!on1 Copen2a%en: O

Re%!ona" O((!ce (or E#rope4 891%&.