lea fakatonga lea fakatonga...a. ‘esei fakakikihi fa‘u ha‘o ‘ēsei ‘o taukave‘i pe...
TRANSCRIPT
1
SIVI FAKAMO‘ONI AKO ‘A TONGA
MA‘AE FOOMU ONO
2018
LEA FAKATONGA
Taimi: Houa ‘e 3
KĀTAKI TĀNAKI HO‘O PEPA SIVI´ KI HE FAISIVI´ ‘I HE ‘OSI ‘A E SIVI´.
FIKA ‘A‘AHI
FIKA SIVI
PEPA FEHU‘I MO E TALI
FAKAHINOHINO:
1. Hiki ho FIKA SIVI ‘i he puha ‘oku hā atu ‘i ‘olunga he tuliki to‘omata‘ú.
2. ‘Oku VAHE ONO ‘a e pepa siví. Tali kotoa e ngaahi fehu‘i ‘i he vahe taki taha.
VAHE FAKAMATALA TAUKEI
I FAKA‘UHINGA LEA 14
II FATU TOHI 13
III PŌTO‘I LEA – FETU‘UTAKI 10
IV MAAU PE TA‘ANGA 14
V FAKAHINOHINO MO E FOUNGA
FAKAHOKO ‘O HA NGĀUE
5
VI FA‘U TALANOA 14
FAKAKATOA 70
3. Tali KOTOA ‘a e ngaahi fehu‘i ‘i he VAHE I ki he VAHE VI.
4. Ngāue MA‘A mo MAAU. Tohi‘aki ‘a e peni pulu pe peni ‘uli‘uli. Ngāue‘aki pē ‘a e
peni vahevahe′ ki he tā fakatātaa′ pē.
5. Kapau te ke toe fiema‘u ha pepa pea kole ki he faisiví.
6. Fakapapau‘i ‘oku kakato kotoa e peesi 1-19 ‘i ho‘o pepa siví.
2
1. ‘I he vaha‘a ta‘u 1820 – 1825, na‘e te‘eki ai pē ke fakanofo ha Tu‘i
Kanokupou. Ka ‘i he 1826, ko e ta‘u ia ne hake mai ai e kau Misinale
Uēsilianá, na‘e fakanofo ai ‘e he Ha‘a Haveá ‘a Aleamotu‘a ko e tokoua ‘o ‘ene
kuí, ko e Tu‘i Kanokupolu.
5. ‘I he 1833, na‘e pekia ai e taki ‘o Vava‘ú, Finau ‘Ulukālala IV hili ia ‘ene fokotu‘u ‘a Taufa‘āhau ko e taki ‘o Vava‘u pea na‘e tali pē ia ‘e he hou‘eiki ‘o Vava‘ú. Kuó ne hoko eni ko e taki ‘o e ongo vahe fonua ko ē, ‘a Ha‘apai mo
Vava‘u ko e toe pē ‘a Tongatapu. Kae kehe ‘i he taimi tatau na‘á ne tokoni ki hono fakalotu‘i ‘o e ongo Vahe Fonua ko iá ‘o meimei fakamālohi‘i e kakaí.
10. ‘I he 1839, ko hono tu‘itu‘ia ia ‘o e fakakaukau muli ko e Pule‘anga. Ko e
fuofua lao ne fakahoko ‘i Tongá, na‘e ‘iloa ko e “Lao ‘o Vava‘ú”. Na‘e hanga ‘e
he lao ko ení ‘o fakangatangata e mafai ‘o e Hou‘eikí, pehē ki hono
fakamālohi‘i e ngoue ‘a e kakaí pea mo hono fakataputapui e Sāpaté. Na‘e fai
eni ‘e he Tu‘í mo e kau Misinalé pea pehē ki he fakataha ‘a e Houe‘ikí.
15. ‘I he 1845, ne hala ai ‘a Aleamotu‘a. Na‘e fakanofo ‘a Taufa‘āhau ke Tu‘i
Kanokupolu ki mu‘a peá ne toki halá. ‘I he 1850, ne fakalahi atu e laó. ‘I he
1852, na‘á ne tau‘i faka‘osi ai ‘a Houma mo Pea pea kuo tukulolo kotoa leva ‘a Ha‘a Havea kia Taufa‘āhau.
Na‘á ne feinga leva ke fakatokanga‘i ‘a Tonga ‘e he ngaahi fonua lalahi mo 20. mālohi ‘o māmaní. Na‘á ne ngāue leva ki ha Konisitūtone ‘i he tokoni ‘a e kau
mulí mo e kau misinalé kae tautautefito kia Misa Peika. ‘I he ‘aho 4 ‘o Nōvemá 1875, na‘e fā‘ele‘i ai ‘a e me‘a ko e Pule‘anga ‘i he kakato hono taimí.
‘I he Konisitūtoné, na‘á ne fakamahino‘i ai ‘a e totonu ‘a e tangatá pea mo e
25. fa‘ahinga pule‘anga mo hono fa‘unga pea pehē foki ki hono pule‘i mo
vahevahe ‘o e kelekelé. Na‘e fokotu‘u ‘a Tēvita ‘Unga ko e ‘Uluaki Palēmia ‘o
Tonga pea fetongi ia ‘e Misa Peika. ‘I he ta‘u 1880-1886. Ko hono malu‘i ‘o
Tonga mei he ngaahi fonua haú, na‘e tokoni lahi ‘a Misa Peika ki hono
fakahoko e ngaahi Talité. Ko e Talite mo Siamané ‘i he 1876, Pilitānia he
30. 1879 pea‘Amelika he 1888. ‘I he 1893, ne hala ai e Taha‘i Mou‘unga‘i Tangata
‘o Tonga, kuo malu mo hao pea Tau‘atāina ai ‘a e Pule‘anga ko Tonga.
(Ma‘u‘anga Fakamatalá: Ko e Ta‘u ‘e Teaú, Kolokoti)
VAHE I: FAKA‘UHINGA LEA
(Fakafuofua ki he miniti ‘e 60)
Lau ‘a e Lipooti Fakamatala ko ení pea tali ‘a e ngaahi fehu‘i ‘oku ‘oatú.
3
Ngaahi Fehu‘i:
1. Fakahā mahino ha kaveinga ‘e fe‘unga taha mo e Lipooti Fakamatala
‘i ‘olungá.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Tohi mai e toko taha, ‘oku fakatefito ai ‘a e Lipōti Fakamatalá.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
3. Fakamatala‘i ha ola lelei na‘e hoko ‘i he fokotu‘u ‘a e “Lao ‘o Vava‘ú” (laine 11), ‘o fakatatau ki he‘ene ‘asi he fakamatalá.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
4. Faka‘uhinga‘i ‘a e sētesi ko ení ‘i ha‘o lea pē ‘a‘au pea ‘omi mo ha
sīpinga ke fakamahino‘i‘aki, “ na‘e fā‘ele‘i ai ‘a e me‘a ko e Pule‘anga ‘i he kakato hono taimí”(laine 22-23).
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Skill level 1
1
0
NR
Skill level 1
1
0
NR
Skill level 2
2
1
0
NR
Skill level 3
3
2
1
0
NR
4
5. Fakamatala‘i mahino ‘a e palakalafi faka‘osí , felāve‘i mo e ngaahi maa‘imoa
lalahi na‘e fakahoko ‘e Taufa‘āhau′.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Skill level 3
3
2
1
0
NR
5
6. Fakamā‘opo‘opo ‘aki ha‘o lau tau‘atāina kia Tupou 1 mo ‘ene felāve‘i mo e kakano ‘o e Lipooti Fakamatalá fakalūkufua pea ‘omi ha akonaki pe lēsoni
na‘á ke ma‘u mei he fakamatalá. _________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Skill level 4
4
3
2
1
0
NR
6
VAHE II: FATU TOHI
(Fakafuofua ki he miniti ‘e 30)
Fili pē ha TAHA ‘ia A pe ko E. Fa‘u ha‘o ‘Ēsei pe Tohi, fe‘unga mo e fo‘i lea ‘e 250 ‘o
fakatatau ki he ngaahi fie ma‘u ‘oku ‘oatú.
A. ‘ESEI FAKAKIKIHI
Fa‘u ha‘o ‘ēsei ‘o taukave‘i pe fakafepaki‘i ‘a e kaveinga ‘okú ke filí.
Ngaahi kaveingá:
i. ‘Oku uesia hotau ‘ulungāanga fakafonuá ‘e he ngaahi ma‘u‘anga
fakamatala fakasōsialé
ii. Ko hono sivi ‘o e me‘atokoní ‘oku tokoni lahi ki he mo‘ui lelei ‘a e kakai ‘o e
fonuá
iii. Ko e melinó ko e fatongia ia ‘o e toko taha kotoa pē
E. FAITOHI
Tohi Faka‘ei‘eiki
Ko Tēvita Hopoi koe. Ko e Matāpule Lahi koe ‘o e Ako Mā‘olunga ‘o Tongá,
Nuku‘alofa, Tongatapu.
Ko ho‘omou tokangá ki he Mahu‘inga ke faka‘ehi‘ehi ‘a e To‘u tupú mei hono
ma‘u ‘o e faito‘o konatapú. Kuo fokotu‘utu‘u ‘e he akó ke fai ha ako makehe
fekau‘aki mo e ngaahi nunu‘a kovi ‘e hoko ki ha taha te ne ma‘u ‘a e faito‘o
konatapú.
Fai ha‘o tohi ki he Toketā Pule ‘o e fale mahaki Vaiolá, Va‘a Fakalelei ‘Atamaí,
Tofoa, Tongatapu, ‘o fakaafe‘i ke ha‘u ‘o fai ha lea ‘i he kaveingá.
Ngāue‘aki e ‘aho 5 ‘o Nōvema, 2018. Fakakau ‘i ho tohí ha me‘a mahu‘inga ‘e
tolu (3) ‘oku fie ma‘u ke ‘ilo ‘e he fānau akó fekau‘aki mo e faito‘o konatapú. Kole
foki ha fanga ki‘i tohi fakahinohino, pousitā pe saati ke mou ngāue‘aki pea
fokotu‘utu‘u ho‘o tohí ‘i he founga totonu.
7
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
8
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
9
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Makatu‘unga
Taukei ‘ilo
4 3 2 1 0 NR
1 Fakahā mahino e kaveinga ‘o e ‘Ēseí pe Tohí
2 Fakamatala‘i e lea tefito ‘o e kaveingá
3 (Tohi) Fokotu‘utu‘u ‘Ulu‘i Tohi, tu‘asila, fakafe‘iloaki, fakapalakalafi, faka‘osi. (‘Ēsei) Faka‘uhinga‘i e ngaahi tefito‘i fakakaukaú pea
‘omi mo e sīpinga
4 Fakamatala‘i mahino ha Tohi pe ‘Ēsei ‘o
fakatatau ki he fiema‘ú (sino)
5 Fakamā‘opo‘opo e ‘Ēseí pe Tohí
FAKAKĀTOA
10
VAHE III: PŌTO‘I LEA - FETU‘UTAKI
(Fakafuofua ki he miniti ‘e 30)
Lau ‘a e ngāue ‘i he loto puhá pea tali mei ai e ngaahi fehu‘i 1 - 4.
Kaveinga: TA‘OVALA FAKATAU LELEI!!!
Hou‘eiki mo e kāinga Tonga!
Ko e ta‘ovala Lōkeha faka‘ofo‘ofa mo‘oni eni, ne toki tū‘uta mai mei he Fo‘i ‘One‘oné
i. Kei fo‘ou ‘aupito, ne toki ‘osi pē hono lālanga ii. Ko e au valevale atu iii. Fe‘unga ki he to‘u tupú mo e kakai lalahi iv. Totongí, te ta toki alea pē ki ai, ‘oku faka‘atu‘i pea fe‘unga mo hota
masivá v. ‘Oku fute ‘e fitu hono lōloá pea fute ‘e nima hono ma‘ukupú
Fetu‘utaki mai ki he fika telefoni, 23200.
Faka‘apa‘apa atu,
Louhuni Fatai
Pangai.
(Ma‘u‘anga Talá: Nusipepa Fetu‘u ‘Esiafí)
11
Ngaahi Fehu‘i:
1. Tohi mai e natula ‘o e fa‘ahinga Tohi, ‘oku ‘oatu ‘i he loto puha ko ení.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
2. Tohi ‘a e ‘uhinga fehangahangai ‘o e ongo fo‘i lea ko ení mei he ngāue ‘i
‘olungá.
i. au valevale: _________________________________________________________
ii. faka‘atu‘i: __________________________________________________________
3. Fakamatala‘i mahino ha founga ‘e TOLU (3) na‘e ngaue‘aki ‘e he toko taha
fa‘u tohi′ ‘a e ma‘u‘anga fakamatala ko eni′ ke a‘usia ‘ene taumu‘a′. _________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Skill level 1
1
0
NR
Skill level 2
2
1
0
NR
Skill level 3
3
2
1
0
NR
12
4. ‘Omi ha ngaahi ‘uhinga fakasōsiale mo faka‘ekonomika ke poupou‘i‘aki e Kaveinga ‘i he puha′.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Skill level 4
4
3
2
1
0
NR
13
VAHE IV: MAAU PE TA‘ANGA (Fakafuofua ki he miniti ‘e 40) Ko e ngaahi ta‘anga lakalaka ‘a e Ta‘ahine Kuiní, ‘oku mahino ‘ene ngāue‘aki ‘a e
ngaahi taukei fakapunake kehekehe ke fūfuu‘i‘aki e ngaahi ‘uhinga loloto ‘o ‘ene
fa‘ú.
Fili ha TAHA ‘o e ngaahi ta‘anga lakalaka na‘á ke ako ki ai he ta‘ú ni, ‘o tohi ha‘o
‘Ēsei, fo‘i lea ‘e 250 ‘o fakatatau ki he ngaahi fiema‘u ko ení.
i. Fakahā e hingoa ‘o e punaké mo e ta‘angá.
ii. Fakamatala‘i mahino ha fo‘i taukei fakapunake ‘oku ‘asi he ta‘angá pea ‘omi mo
hono sīpinga.
iii. Fakamatala‘i mahino e ‘uluaki laine ‘e valu ‘o e kupu ‘uluakí ke mahu‘ingamālie. iv. Fakafehoanaki e faikehekehe ‘o e fa‘u ‘a Kuini Saloté mo ha fa‘u ‘a ha punake
kehe. ‘Omi e hingoa ‘o e ongo ta‘angá mo e punaké mo ha me‘a ‘e tolu ‘okú na faikehekehe ai.
v. Fakamā‘opo‘opo e ngaahi fakakaukau mahu‘inga ‘oku ‘omi ‘e he punaké ke
fakafenāpasi mo e Faa‘i Kavei Koulá. vi. Tohi mai ha akonaki pe fekau ‘oku ‘omi ‘e he punaké ‘i he ta‘angá.
Ta‘anga mo e punaké: _________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
14
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
15
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Makatu‘unga
Taukei ‘ilo
4 3 2 1 0 NR
1 Hingoa ‘o e ta‘angá mo e punaké
2 Fakamatala‘i e taukei fakapunake mo e sīpinga
3 Fakamatala‘i mahino e ‘uluaki laine ‘e valu ‘o e ta‘angá
4 Fakafehoanaki e faikehekehe
5 Fakamā‘opo‘opo
6 Akonaki pe fekau
FAKAKĀTOA
16
VAHE V: FAKAHINOHINO MO E FOUNGA FAKAHOKO ‘O HA NGĀUE
(Fakafuofua ki he miniti ‘e 20) Lau ‘a e fehu‘í ke mahino pea tali ‘a e fehu‘i 1-3.
1. Liliu ‘a e sētesí ‘o fakatatau ki he lea totonu ke ngāue‘aki ki he Tu‘í.
Sētesí: Na‘e misi ‘a e motu‘á ‘i he uike kuo ‘osí.
_____________________________________________________________________________
2. Laine‘i ‘a e ongo fo‘i lea ‘oku sipela hala ‘i he sētesí pea tohi‘i hona sipela
totonú.
Sētesi: Ko e maā ‘e ma‘u ‘i he kakava pe.
__________________________________________________________________________
3. Lau ‘a e papa fakahinohino ko ena ‘i he hala pule‘angá pea fakamatala‘i ke
mahu‘inga mālie. ‘Omi ha ngaahi ‘uhinga lalahi ‘e tolu, ‘oku mahu‘inga ai
ke tokanga e kakai ‘o e fonuá ki he fakahinohinó. Fakahā ‘a e potungāue
‘oku tokanga ki he tafa‘aki ko ení.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
TOKANGA, ‘OUA ‘E FAKA‘ULI KONĀ!
Skill level 1
1
0
NR
Skill level 1
1
0
NR
Skill level 3
3
2
1
0
NR
17
VAHE VI: FA‘U TALANOA
(Fakafuofua ki he miniti ‘e 30) Fili ha fo‘i talanoa ‘e TAHA na‘á ke ako he ta‘u ni. Tali ‘o fakatatau ki he ngaahi
fiema‘u ko ení.
i. Fakahā mahino e kaveinga ‘o e fo‘i talanoá.
ii. Fakapapau‘i ‘oku hokohoko totonu e talanoá
iii. Fili ‘a e toko taha na‘e fakatefito ai e talanoá ‘o fakamatala‘i hono
‘ulungāangá.
iv. Faka‘uhinga‘i ‘a e ngaahi me‘a lalahi mo mahu‘inga na‘e hoko he talanoá ‘i
he‘enau fakau‘aki mo e nofo ‘a e sosaietí.
v. Fakafelāve‘i ‘a e feitu‘u na‘e hoko ai e talanoá ki he hisitōlia ‘o e fonuá
vi. Fakamā‘opo‘opo e talanoá ‘aki ha‘o ‘omi ha akonaki ke ako mei ai e to‘u tupu
‘o e fonuá. Fakahū ha palōvepi ‘e fenāpasi mo ha taha ‘o e ngaahi me‘a
mahu‘inga na‘e hoko he talanoá.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
18
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
19
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Makatu‘unga
Taukei ‘ilo
4 3 2 1 0 NR
1 Fakahā mahino e kaveingá
2 Hokohoko totonu e talanoá
3 Fakamatala‘i e ‘ulungāanga ‘o e toko taha na‘e
fakatefito ai e talanoá
4 Faka‘uhinga‘i ‘a e ngaahi me‘a lalahi mo
mahu‘inga
5 Fakafelāve‘i ‘a e feitu‘ú mo e hisitōlia ‘o e fonuá
6 Fakamā‘opo‘opo e talanoá pea ‘omi mo ha
palōvepi
FAKAKATOA