latinsko-hrvatski rječnik za škole_m. divković

7/22/2019 Latinsko-Hrvatski rjenik za kole_M. Divkovi

1/1166


2/1166


3/1166


4/1166

PREDGOVOR OVOM IZDANJUVee dugo osjeea se kod nas nedostatak opsemijeg latinskog rjecnika za potrebe ne

sarno onih koji st.udiraju latinski jezik na visokim skolama nego i sireg kruga Ijudi raznihstruka koji u svojem radu dolaze u dodir s latinskim jezikom, pa im je dobar i opsiranrjeeoik tog jezika i koristan i potreban.

Takav je rjeCnik objavljen kod nas u Zagrebu prije punih 80 godina pa je sasvimprirodno da ga je vee davno nestalo ne sarno iz knjizara nego i iz antikvarijata. Taj jevrijedan prirucnik danas prava rijetkost. Izradio ga je Mirko Divkovie koji je uz temeljitopoznavanje latinskog jezika bio i vrstan struenjak za hrvatski i i srpski jezik. Taj mu jejezik pripadao u uZu struku jer je u Beeu studirao i klasicnu filologiju i kroatistiku. S podruCja latinskog jezika izdao je god. 1876. dvije knjige Latinskih tjeZbi za i razred gimnazije, a god. 1877. Rjefnik hrvt1lsko-latinski.

Na naslovnoj strani njegova Latinsko-hrvatskog ryefnika iz god. 1900., ciji se pretisakovim izdaje, navedeno je da je to II izdanje. Mlslim da je ovdje numo jedno objasnjenje.To naime nije II izdanje njegova Rjecnika, nego Rjeenika sto ga je god. 1881. izdao Se-bastijan Zepie uz suradnju Mate Valjavca, Franje Petraeiea i l\firka Divkovica, koji je utom Rjeeoiku obradio rijeei ad I-M i T Z Dok se S. Zepie u koncepciji, opsegu i izradisvog Rjeenika povodio za Latinsko-njemalkim ryelnikom Friedricha A Heinichena, Divkovic je, u Zelji da svoj Rjecnik izradi prema suvremenom stanju latinske leksikografije,viSeslijedio Latinsko-njemalki ryefnik J. M. Stowassera, kojega je prvo izdanje objavljeno 1894.U mnogoeemu Divkovieev Rjecnik predstavlja znatan napredak prema Zepieevu.To 8tOi Heinichen i Stowasser i Divkovic svoje Rjeenike nazivaju )skolskima ne umanjuje njihovu vrijednost, jer su bili sastavljeni za potrebe tadasnjm gimnazija u kojima je uz materinski jezik latinskom pripadalo glavno mjesto. U nastavnim planovima tom je predmetu bio namijenjen velik bro; sati, pa je latinska lektira u visim razredima gimnazija bilavrlo opseZna. No uza sve to, spomenuti su RjeCnid vee tada prelazili potrehe srednje skoIe i korisno mogli sluZiti i studentima latinskog jezika. Danas je nastava latinskog jezikau nasim srednjim skolarna svedena na takvu mjeru da joj je dovoljan RjeCnik Mllana Zepica skromna opsega ad 326 stranica. Usp. VII izdanje tog RjeCnika iz god 1979. kojeje priredio pisac ovm redaka.

Divkovieev Rjeeoik, koji ima 1161 stranicu, vrijedan je i dosta opseZan priruenik.U Predgovoru RjeCnika srednjovjekovnog latiniteta Jugoslavije Lexicon latinitatis mediiacvi Iugoslaviae), sto ga je izdala Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, I sv. 1973,II sv. 1978, istaknuto je da su u nj uvdtene i one rijeCi iz klasienog latiniteta koje neobuhvaea f laS standardni Latinsko-hrvatski rjeenik za Skole Mirka Divkovica, II izdanje19qO Pozivanje na taj RjeCnik jasno izraZava uvjerenje Redakcije tog Akademijina Rjecnika da je kod nas Divkovieev Rjecnik najbolji rjeCnik za klasiCni latinitet.

V rijednost Divkovieeva Rjeenika nije sarno u njegovoj opseZnosti nego i u obradi.Kao strucnjak kroatist pazio je na tocnost i izraZajnost rijeci kojima je prevodio latinskerijeei i fraze. U Predgovoru napominje da je na mnogo mjesta nase rijeei snabdio naglaskom >da bi se ueenid, kojima nije stokavstina materinji jezik, privikli pravilnom izgo-voru. Latinske rijeCi imaju oznake za duljinu (-) i kraCinu (v) vokala. Pri tiskanju potkralesu se tu i.tamo greske u toj oznad kvantitete, no to ne maZe utjecati na vrijednost Rjecnika kao cjeline. Iako on nije zamisljen kao etimologijski, na mn6go je mjesta objasnjenpostanak latinskih rijeCi i njihova medusobna povezanost, nrp. amp a - deminutivad amphora, aurifer aurum iftro , auceps ciJpis avis i capio), difficllis dis ifo-


5/1166

cilis), n Igo Ii u m (nee i olium), pic it n i a - pecus, S Uci i a - deminutiv od sus itd. Kodbrojnih slozenica uz oblik s asimilacijom konsonanata naveden je i oblik bez asimilacije,npr. i r r i eo (in-rid.), ass m (aJ..sum), suppo no (slIb-p.). Vise puta dana je i znanstveno tumacenje postanka i zoacenja pojedinih rijeCi, nrp. b j Hi II S adj. skraeeno od bihimus; bis i hiems - >


6/1166


7/1166


8/1166


9/1166


10/1166


11/1166


12/1166


13/1166


14/1166


15/1166


16/1166


17/1166


18/1166


19/1166


20/1166


21/1166


22/1166


23/1166


24/1166


25/1166


26/1166


27/1166


28/1166


29/1166


30/1166


31/1166


32/1166


33/1166


34/1166


35/1166


36/1166


37/1166


38/1166


39/1166


40/1166


41/1166


42/1166


43/1166


44/1166


45/1166


46/1166


47/1166


48/1166


49/1166


50/1166


51/1166


52/1166


53/1166


54/1166


55/1166


56/1166


57/1166


58/1166


59/1166


60/1166


61/1166


62/1166


63/1166


64/1166


65/1166


66/1166


67/1166


68/1166


69/1166


70/1166


71/1166


72/1166


73/1166


74/1166


75/1166


76/1166


77/1166


78/1166


79/1166


80/1166


81/1166


82/1166


83/1166


84/1166


85/1166


86/1166


87/1166


88/1166


89/1166


90/1166


91/1166


92/1166


93/1166


94/1166


95/1166


96/1166


97/1166


98/1166


99/1166


100/1166


101/1166


102/1166


103/1166


104/1166


105/1166


106/1166


107/1166


108/1166


109/1166


110/1166


111/1166


112/1166


113/1166


114/1166


115/1166


116/1166


117/1166


118/1166


119/1166


120/1166


121/1166


122/1166


123/1166


124/1166


125/1166


126/1166


127/1166


128/1166


129/1166


130/1166


131/1166


132/1166


133/1166


134/1166


135/1166


136/1166


137/1166


138/1166


139/1166


140/1166


141/1166


142/1166


143/1166


144/1166


145/1166


146/1166


147/1166


148/1166


149/1166


150/1166


151/1166


152/1166


153/1166


154/1166


155/1166


156/1166


157/1166


158/1166


159/1166


160/1166


161/1166


162/1166


163/1166


164/1166


165/1166


166/1166


167/1166


168/1166


169/1166


170/1166


171/1166


172/1166


173/1166


174/1166


175/1166


176/1166


177/1166


178/1166


179/1166


180/1166


181/1166


182/1166


183/1166


184/1166


185/1166


186/1166


187/1166


188/1166


189/1166


190/1166


191/1166


192/1166


193/1166


194/1166


195/1166


196/1166


197/1166


198/1166


199/1166


200/1166


201/1166


202/1166


203/1166


204/1166


205/1166


206/1166


207/1166


208/1166


209/1166


210/1166


211/1166


212/1166


213/1166


214/1166


215/1166


216/1166


217/1166


218/1166


219/1166


220/1166


221/1166


222/1166


223/1166


224/1166


225/1166


226/1166


227/1166


228/1166


229/1166


230/1166


231/1166


232/1166


233/1166


234/1166


235/1166


236/1166


237/1166


238/1166


239/1166


240/1166


241/1166


242/1166


243/1166


244/1166


245/1166


246/1166


247/1166


248/1166


249/1166


250/1166


251/1166


252/1166


253/1166


254/1166


255/1166


256/1166


257/1166


258/1166


259/1166


260/1166


261/1166


262/1166


263/1166


264/1166


265/1166


266/1166


267/1166


268/1166


269/1166


270/1166


271/1166


272/1166


273/1166


274/1166


275/1166


276/1166


277/1166


278/1166


279/1166


280/1166


281/1166


282/1166


283/1166


284/1166


285/1166


286/1166


287/1166


288/1166


289/1166


290/1166


291/1166


292/1166


293/1166


294/1166


295/1166


296/1166


297/1166


298/1166


299/1166


300/1166


301/1166


302/1166


303/1166


304/1166


305/1166


306/1166


307/1166


308/1166


309/1166


310/1166


311/1166


312/1166


313/1166


314/1166


315/1166


316/1166


317/1166


318/1166


319/1166


320/1166


321/1166


322/1166


323/1166


324/1166


325/1166


326/1166


327/1166


328/1166


329/1166


330/1166


331/1166


332/1166


333/1166


334/1166


335/1166


336/1166


337/1166


338/1166


339/1166


340/1166


341/1166


342/1166


343/1166


344/1166


345/1166


346/1166


347/1166


348/1166


349/1166


350/1166


351/1166


352/1166


353/1166


354/1166


355/1166


356/1166


357/1166


358/1166


359/1166


360/1166


361/1166


362/1166


363/1166


364/1166


365/1166


366/1166


367/1166


368/1166


369/1166


370/1166


371/1166


372/1166


373/1166


374/1166


375/1166


376/1166


377/1166


378/1166


379/1166


380/1166


381/1166


382/1166


383/1166


384/1166


385/1166


386/1166


387/1166


388/1166


389/1166


390/1166


391/1166


392/1166


393/1166


394/1166


395/1166


396/1166


397/1166


398/1166


399/1166


400/1166


401/1166


402/1166


403/1166


404/1166


405/1166


406/1166


407/1166


408/1166


409/1166


410/1166


411/1166


412/1166


413/1166


414/1166


415/1166


416/1166


417/1166


418/1166


419/1166


420/1166


421/1166


422/1166


423/1166


424/1166


425/1166


426/1166


427/1166


428/1166


429/1166


430/1166


431/1166


432/1166


433/1166


434/1166


435/1166


436/1166


437/1166


438/1166


439/1166


440/1166


441/1166


442/1166


443/1166


444/1166


445/1166


446/1166


447/1166


448/1166


449/1166


450/1166


451/1166


452/1166


453/1166


454/1166


455/1166


456/1166


457/1166


458/1166


459/1166


460/1166


461/1166


462/1166


463/1166


464/1166


465/1166


466/1166


467/1166


468/1166


469/1166


470/1166


471/1166


472/1166


473/1166


474/1166


475/1166


476/1166


477/1166


478/1166


479/1166


480/1166


481/1166


482/1166


483/1166


484/1166


485/1166


486/1166


487/1166


488/1166


489/1166


490/1166


491/1166


492/1166


493/1166


494/1166


495/1166


496/1166


497/1166


498/1166


499/1166


500/1166


501/1166


502/1166


503/1166


504/1166


505/1166


506/1166


507/1166


508/1166


509/1166


510/1166


511/1166


512/1166


513/1166


514/1166


515/1166


516/1166


517/1166


518/1166


519/1166


520/1166


521/1166


522/1166


523/1166


524/1166


525/1166


526/1166


527/1166


528/1166


529/1166


530/1166


531/1166


532/1166


533/1166


534/1166


535/1166


536/1166


537/1166


538/1166


539/1166


540/1166


541/1166


542/1166


543/1166


544/1166


545/1166


546/1166


547/1166


548/1166


549/1166


550/1166


551/1166


552/1166


553/1166


554/1166


555/1166


556/1166


557/1166


558/1166


559/1166


560/1166


561/1166


562/1166


563/1166


564/1166


565/1166


566/1166


567/1166


568/1166


569/1166


570/1166


571/1166


572/1166


573/1166


574/1166


575/1166


576/1166


577/1166


578/1166


579/1166


580/1166


581/1166


582/1166


583/1166


584/1166

L. 1) kao kratica (praenomen) = Lucius. 2) labea, ae, i labia, ae, = labium, 1/8/111. Lnhl'nlean brojlea = 50. B) L. = libra. tes, tium, ili Labeatae, arum , Labf'jacan'i, / I I .labiisco, - - 3. tp. 1clamitat i , popus ta t i . ilirsko pleme na maeedonslcoilir8koj gmn i c;Corn. s glavnim grado'l1l S/cnrtl'om. O{lt. -iitis, l rlis,Lilbdacus, i ,m. L {bit ak, lernii tehanslci, otacl.().jev. f. art}, labeja/ski.


585/1166

juveniliter-labea. ' . "',l'u il is] III, l nr1ah no, m l n- bus, bene j s pomocu bogova ; * somnos

'. , , , ; '1 ri i C Hallnibalem j. exsul imbre juvante sequi. v e 09 el i i i. mil i t i. 8 e, .1 ' u i l l mladahnom snagom, nec me vitajUVal'ct; * si nec fabellae te j, Ijpc

. - l t l t ro ln , zarom, venatum in fabulae; *multoscastra j.;.Q,esto impers. j uvat,.' : ,111 ; jecit j. mil i s ~ dopada se, 1)odi, j, me, tibi tuas

_ _ " _ ' _ " ~ komp. [( ..ijetko) t juve litems profuisse; 09 irif.; * j. levatos se, esse." t . mi a dahan, * anni. 2) supsl. l u : x ~ ~ ~ L adv. polag, t ik do (mime,I i , ". i l l l a d o 0 vie k (l 2JZriliei.. J.d tebe it d .) , pos 've blizu. leg-io quae j. consti4 , 191 [ i l P. ; sr. adolescens), * dj e- terat; sellam j. ponere; * fuit j. tumulus;" i C rl komp. juniores (ovp,":"se * blizu, accedere jJ2'j ioto tf/ko, na ist1;" L1('. 0 mladez i doras lo j n acin. jednako, be';;razl ike , suaehostiUffi"::'; I ; . rIo navrsene 45, godine, j. ati que vitae j. pepercit; horum ego vitam mor:: t ; c i t ~ n t i l l : q u n temque j, aestimoj j. hi eme atque aestate;n I III ac j uniorum. aJiaque castella j. ignobilia, Liv,; 09 dat, ( [,iv.

. . :: J i n i c a 24, 5.) rem j. magni s tako isto Irao itd.) diffiJ. 1. [Juvenis] mlcidit i se, sa l i t i cilem censebat, (Plaut) 09 cum. j. tecum a e q u , ~,-- r5ibus, j edn. Bor, ep. ad Pis. scio, (Sail) j,mecum (islo talco leao i ja) omnesintellegitis, 09 ac(atque), ct, qUflm (/cao slo),"'. :'. [juvenis] mlados t , Liv. * t 0 j. rei publicae ac sibi consulere; j. acsi hostes

IT' " m e l on., omladina , mladez . fldessent" jednako leao da suitd. ; j. earn rem,:.'.:'. iJ uvenis] 1) * = juventus, na aegre, passi quam cum etc.. ; i . 1 I ' 1 , mladahna snaga, sroe. (b .P " 1H2:.... S. . e e ~ (* J i z a aicnzai'iva), @

' ~ ' . I'o l i ca mladost i , inace Heb e. mjesno: t ik do, kraj , uz', kod, juxta mu .. -. ,( u v e ~ l ezL.!f!ladost, mla- viain- j-*vicinaCeraunia juxta; t j.fo cum

! , b'l ,ejuven is) 'e;?mlaflez , omla- agere; t occursantes domini j. conjuges ac. ,' lWo vgJn. t. t. -mo-mcad ,-..1 u lioeros;* j. genitorem adstfltvirgo. b) 0 r edu:n"e ne nlllt; j. nostra dedisci t paene odmah za (c. i.), iza, uz , j. divinas religior.11.i i ll j.Romanaadolescentes ali nee fides humana colitur; t j. deos. c) t 0

l i da, po izbor eeta; princeps ju - priblizavanju i slicnoqti; bl izu , do, UZ , sa; r"p llb like, vitez, 6ije se ime prvo (c i ) velocitas j. fonnidinem; periculosiol'es" " pop isu eenzorslcom; za earcva, sunt amicitiae j. libertatemj gravitate annonae

r _ ~ i d j . (gotovo do) seditionem ventum; j . (gotovlI.1'Jnt (juvaturus, Salt. Jug. 47,2, tako) vexari, Lil',; takorler usl i jed , 0 e:.J.),

! : : , . 13 .1 1.@p'oduE.irati , J!..,om!J,:; j. no cturnum visunl;- j. praecept l1m , ust. ., :" mag is quam morte-;-lcoristiti; t juxtirn, adn. [jungo] (rijetkd) !eraj (m ene.

,_ ;"!llpO re etiam juta;i dusjuvanti- lebe itd), do (mene, te-be itd), po l ag.

K .-; l>,ll< l ll u p o t r e b ~ j a v a l o se n la- K. Iwo ime 1 K aeso; 2) K. = kal1ulln1ja/ol'j ,",m" Il j s t a r i j e v r ~ j e m e opcenito, zig, kojim su opadac'e bUjdili..n z i


586/1166


587/1166


588/1166


589/1166


590/1166


591/1166


592/1166


593/1166


594/1166


595/1166


596/1166


597/1166


598/1166


599/1166


600/1166


601/1166


602/1166


603/1166


604/1166


605/1166


606/1166


607/1166


608/1166


609/1166


610/1166


611/1166


612/1166


613/1166


614/1166


615/1166


616/1166


617/1166


618/1166


619/1166


620/1166


621/1166


622/1166


623/1166


624/1166


625/1166


626/1166


627/1166


628/1166


629/1166


630/1166


631/1166


632/1166


633/1166


634/1166


635/1166


636/1166


637/1166


638/1166


639/1166


640/1166


641/1166


642/1166


643/1166


644/1166


645/1166


646/1166


647/1166


648/1166


649/1166


650/1166


651/1166


652/1166


653/1166


654/1166


655/1166


656/1166


657/1166


658/1166


659/1166


660/1166


661/1166


662/1166


663/1166


664/1166


665/1166


666/1166


667/1166


668/1166


669/1166


670/1166


671/1166


672/1166


673/1166


674/1166


675/1166


676/1166


677/1166


678/1166


679/1166


680/1166


681/1166


682/1166


683/1166


684/1166


685/1166


686/1166


687/1166


688/1166


689/1166


690/1166


691/1166


692/1166


693/1166


694/1166


695/1166


696/1166


697/1166


698/1166


699/1166


700/1166


701/1166


702/1166


703/1166


704/1166


705/1166


706/1166


707/1166


708/1166


709/1166


710/1166


711/1166


712/1166


713/1166


714/1166


715/1166


716/1166


717/1166


718/1166


719/1166


720/1166


721/1166


722/1166


723/1166


724/1166


725/1166


726/1166


727/1166


728/1166


729/1166


730/1166


731/1166


732/1166


733/1166


734/1166


735/1166


736/1166


737/1166


738/1166


739/1166


740/1166


741/1166


742/1166


743/1166


744/1166


745/1166


746/1166


747/1166


748/1166


749/1166


750/1166


751/1166


752/1166


753/1166


754/1166


755/1166


756/1166


757/1166


758/1166


759/1166


760/1166


761/1166


762/1166


763/1166


764/1166


765/1166


766/1166


767/1166


768/1166


769/1166


770/1166


771/1166


772/1166


773/1166


774/1166


775/1166


776/1166


777/1166


778/1166


779/1166


780/1166


781/1166


782/1166


783/1166


784/1166


785/1166


786/1166


787/1166


788/1166


789/1166


790/1166


791/1166


792/1166


793/1166


794/1166


795/1166


796/1166


797/1166


798/1166


799/1166


800/1166


801/1166


802/1166


803/1166


804/1166


805/1166


806/1166


807/1166


808/1166


809/1166


810/1166


811/1166


812/1166


813/1166


814/1166


815/1166


816/1166


817/1166


818/1166


819/1166


820/1166


821/1166


822/1166


823/1166


824/1166


825/1166


826/1166


827/1166


828/1166


829/1166


830/1166


831/1166


832/1166


833/1166


834/1166


835/1166


836/1166


837/1166


838/1166


839/1166


840/1166


841/1166


842/1166


843/1166


844/1166


845/1166


846/1166


847/1166


848/1166


849/1166


850/1166


851/1166


852/1166


853/1166


854/1166


855/1166


856/1166


857/1166


858/1166


859/1166


860/1166


861/1166


862/1166


863/1166


864/1166


865/1166


866/1166


867/1166


868/1166


869/1166


870/1166


871/1166


872/1166


873/1166


874/1166


875/1166


876/1166


877/1166


878/1166


879/1166


880/1166


881/1166


882/1166


883/1166


884/1166


885/1166


886/1166


887/1166


888/1166


889/1166


890/1166


891/1166


892/1166


893/1166


894/1166


895/1166


896/1166


897/1166


898/1166


899/1166


900/1166


901/1166


902/1166


903/1166


904/1166


905/1166


906/1166


907/1166


908/1166


909/1166


910/1166


911/1166


912/1166


913/1166


914/1166


915/1166


916/1166


917/1166


918/1166


919/1166


920/1166


921/1166


922/1166


923/1166


924/1166


925/1166


926/1166


927/1166


928/1166


929/1166


930/1166


931/1166


932/1166


933/1166


934/1166


935/1166


936/1166


937/1166


938/1166


939/1166


940/1166


941/1166


942/1166


943/1166


944/1166


945/1166


946/1166


947/1166


948/1166


949/1166


950/1166


951/1166


952/1166


953/1166


954/1166


955/1166


956/1166


957/1166


958/1166


959/1166


960/1166


961/1166


962/1166


963/1166


964/1166


965/1166


966/1166


967/1166

latinsko-hrvatski rječnik za škole_m. divković

Documents