laporan mikling 02

8/20/2019 LAPORAN MIKLING 02

1/44

MIKROBIOLOGI LINGKUNGAN

TL 2203

MODUL II DAN III

MIKROSKOP DAN PEWARNAAN

Nama/NIM : 1. Diana 15313047

2. Ramadian Irvanizar 15313061

3. Widi Ajeng L!"#i$$a 15313076

%e&'m(')/*"i#! : 15/Ra+ *iang

,angga& -ra)!i)m : Ra+ 25 e+rari 2015

,angga& -engm(&an: Ra+ 4 Mare! 2015

- M'd& : 1. Agng %maard"ana

2. Laren!ia M!iara *W

Ai!en : 1. Agng %maard"ana

2. A$ Li!iani

3. ad$a *$i#a ani

4. Amrini Ama&ia *

5. Laren!ia M!iara *W

Ana&i : Didi! ,ri"ar!'n'

,e)nii : &e"

PROGRAM STUDI TEKNIK LINGKUNGAN

FAKULTAS TEKNIK SIPIL DAN LINGKUNGAN

INSTITUT TEKNOLOGI BANDUNG

2015


2/44

MODUL II - PERCOBAAN 4

PENGAMATAN MORFOLOGI SEL DENGAN MIKROSKOP CAHAYA

I. ,AN

1. Mengena& !e'ri (rini( mi)r')'( a"a$a +agian+agian mi)r')'( dan ara

(enggnaan dan (eraa!an +agian+agian mi)r')'(

2. Mengena& (enggnaan (ra)!i mi)r')'( n!) me&i"a! m'r#'&'gi e& (re(ara!

mi)r''rganime

II. -RIN*I- DA*AR

Mi)r')'( ada&a" a&a! $ang da(a! me&i"a! mi)r''rganime $ang !erdiri dari e&e&

$ang anga! )ei& dengan (er+earan !er!en!. -ada daarn$a mi)r')'( !erdiri

dari da +agian $ai! +agian n'n'(!i) dan +agian '(!i). 8ang !erma) +agiann'n'(!i) ada&a" a&a a!a daar mi)r')'( &engan mi)r')'( meja mi)r')'(

n!) !em(a! me&e!a))an (re(ara! dan &am( e+agai m+er a"a$a $ang

&e!a)n$a (ada +agian )a)i. *edang)an +agian '(!i) !erdiri dari ermin )'nden'r

&ena mi)r')'( 9')&er dan '+$e)!i# dan (em!ar #').

III. ,;RI DA*AR

Da&am (ra)!i)m mi)r'+'&'gi #ngi mi)r')'( anga!&a" vi!a&. *e+a+ '+$e)

(engama!an da&am (ra)!i)m mi)r'+i'&'gi $ang +er(a mi)r''rganime

+er)ran )ei& "an$a da(a! di&i"a! menggna)an mi)r')'(. Ada +er+agai

maam jeni mi)r')'( $ai!:

1. Mi)r')'( medan ge&a( 9dark-field microscope ada&a" mi)r')'( dengan

medan $ang menge&i&ingi (re(ara! )e&i"a!an ge&a( edang)an '+$e) $ang

diama!i !am(a) &e+i" !erang dari &a!ar +e&a)angn$a. a& ini !erjadi )arena

mi)r')'( medan ge&a( menggna)an )'nden'r )" $ang memi&i)i d!

aperture &e+i" +ear dari(ada &ena '+$e)!i#.


3/44

(re(ara!. *e!ia( +er)a a"a$a $ang men$en!" (eimen a)an di(an!&)an

&angng )eda&am '+$e&!i# dengan demi)ian (eimen !er&i"a! (!i" (ada &a!ar

+e&a)ang "i!am. ,an(a (eimen medan (andang )e&i"a!an ge&a( )arena !ida)

ada ea! $ang da(a! men$e+a+)an a"a$a di(an!&)an )e &ena '+$e)!i#.

2. Mi)r')'( medan !erang 9light–field microscope ada&a" mi)r')'( dengan

medan mi)r')'(i a!a medan $ang menge&i&ingi (re(ara! )e&i"a!an !erang

edang)an '+$e) $ang diama!i !am(a) &e+i" ge&a( dari &a!ar +e&a)angn$a. a&

ini die+a+)an '&e" a"a$a dari a! m+er ma) me&a&i i!em>i!em

&ena !an(a menga&ami (er+a"an e"ingga !er+en!) medan $ang !erang.

Mi)r')'( medan !erang digna)an n!) me&i"a! m'r#'&'gi mi)r''rganime

e(er!i +a)!eri !en! aja dengan menggna)an (earnaan !er&e+i" da"&.

%arena e&e& +a)!eri memi&i)i )ran $ang anga! mi)r' dan memi&i)i !+"

$ang !ran(aran e"ingga di(er&)ann$a a! (earnaan agar da(a! !er&i"a!

+agaimana m'r#'&'gi dan mi)r''rganime !ere+!.

Mi)r')'( medan !erang !ida) di&eng)a(i dengan )'nden'r dan

&ena&ena '+$e)!i# )" $ang da(a! menim+&)an e#e) )" !er!en!.

=a!a (ra)!i (er+earan $ang da(a! dia(ai '&e" mi)r')'( medan !erang

!er+ai) ia&a" e)i!ar 1000 )a&i. Re'&i a!a !ajamn$a +a$angan $ang !er&i"a!

(ada (er+earan ma)imm a)an !ergan!ng (ada (enga!ran dia#ragma

)'nden'r min$a) imeri dan #a)!'r &ain. Mi)r')'( medan !erang dan

medan ge&a( !erg'&'ng )e da&am mi)r')'( a"a$a.

3. Mi)r')'( e&e)!r'n mer(a)an jeni mi)r')'( $ang +an$a) digna)an

n!) mening)a!)an i&m (enge!a"an !er!ama di dnia mi)r'+i'&'gi da&am

+er+agai +idang e(er!i ana&ii )ed')!eran. Mi)r')'( e&e)!r'n (er!ama

di!em)an '&e" ;rn! R)a dan Ma? %n'&& (ada !a"n 1@31. Mi)r')'(

e&e)!r'n ini !e&a" di)em+ang)an eja) 1@50an dan menda(a!)an )emajan

+ear da&am +idang ain.Mi)r')'( e&e)!r'n menggna)an ge&'m+ang e&e)!r'magne!i) 004

nm. Mi)r')'( e&e)!r'n mam( mem+ear)an ma!eri !er(erini dengan

(em+earan e"ingga 500.000 )a&i. %e&e+i"an (anaran e&e)!r'n ada&a" ia

mem(n$ai jara) ge&'m+ang &e+i" )ei& $ang meng"ai&)an re'&i &e+i"

!inggi. Mi)r')'( a"a$a mem(n$ai re'&i e)i!ar 02 m emen!ara

mi)r')'( e&e)!r'n mam( mem(n$ai re'&i erenda" 01 nm. -anaran

e&e)!r'n v'&!an !inggi dari )a!'de di!m()an '&e" )an!a magne! (ada

(eimen. Ia )emdiann$a di+ear)an me&a&i iri )an!a magne! e"ingga ia


4/44

meng"en!am (&a! gam+ar a!a en'r eni!i# a"a$a $ang meminda")an

gam+ar (ada &a$ar )'m(!er. Bam+ar $ang di"ai&)an di)ena& e+agai

mi)r'gra# e&e)!r'n 9electron micrograph.

Bam+ar 1. =agian+agian mi)r')'(

%e!erangan:1. Eyepiece / oculars 9&ena ')&er

n!) mem(er+ear +a$angan $ang di+en!) &ena '+je)!i#

2. Revolving nosepiece 9(em!ar &ena '+je)!i#

n!) mem!ar '+je)!i# e"ingga meng+a" (er+earan

3. Observation tube 9!a+ng (engama!an / !a+ng ')&er

4. Stage 9meja +enda

*(eimen di&e!a))an di ini

5. Condenser 9'ndener

n!) mengm(&)an a"a$a (a$a !er!j )e &ena '+je)!i#

6. Objective lense 9&ena '+je)!i#Mem(er+ear (eimen

7. rightness adjustment knob 9(enga!r )e)a!an &am(

n!) mem(er+ear dan mem(er)ei& a"a$a &am(

C. !ain s"itch 9!'m+'& on-off

@. #iopter adjustment ring 9inin (enga!r di'(!er

n!) men$ama)an #' an!ara ma!a )anan dan )iri

10. $nterpupillar distance adjustment knob 9(enga!r jara) in!er((i&&ar

11. Specimen holder 9(enje(i! (eimen

12. $lluminator 9m+er a"a$a

13. %ertical feed knob 9e)r( (enga!r ver!ia&

n!) menai))an n!) menrn)an object glass

14. &ori'ontal feed knob 9e)r( (enga!r "'riz'n!a&


5/44

n!) menggeer )e )anan / )iri '+je) g&a

15. Coarse focus knob 9e)r( #' )aar

Menai) !rn)an meja +enda 9n!) menari #' eara )aar dan e(a!

16. (ine focus knob 9e)r( #' "a&

Menai) !rn)an meja +enda eara "a& dan &am+a!

17. Observation tube securing knob 9e)r( (engenang !a+ng ')&er1C. Condenser adjustment knob 9e)r( (enga!r 'ndener

n!) menai)!rn)an 'ndener

-ada daarn$a mi)r')'( !erdiri dari da +agian !ama $ai! +agian

'(!i) dan n'n'(!i). =agian n'n'(!i) !erdiri dari a&a a!a daar mi)r')'(

&engan mi)r')'( meja mi)r')'( n!) !em(a! me&e!a))an (re(ara! dan

&am( e+agai m+er a"a$a $ang &e!a)n$a (ada +agian )a)i.

=agian '(!i) mi)r')'( endiri !erdiri dari:

a.


6/44

&e!a)n$a da(a! mende)a!i a!a meja"i '+$e) (ada meja mi)r')'(.

-enga!r #') )aar digna)an )e!i)a jara) &ena dengan '+$e) )(

ja" emen!ara (em!ar #') "a& digna)an )e!i)a jara) &ena dengan

'+$e) de)a!. i)a (enga!r #') )aar digna)an n!) jara) de)a! ma)a

&ena da(a! mengenai '+$e) dan menga)i+a!)an )era)an (ada '+$e)

a!a &ena.

,a+e& 1. ,'!a& -er+earan Lena +$e)!i# (ada Mi)r')'(


7/44

diama!i !en!n$a memer&)an in!eni!a a"a$a $ang +er+eda+eda.


8/44

IF. DA,AR -*,A%A

-e&zar Mi"ae& .r dan ;.


9/44

Me&i"a! dan mengama!i +a)!eri da&am )edaan "id( anga! &i! )arena e&ain

+a)!eri i! !ida) +erarna jga !ran(aran dan anga! )ei&. n!) menga!ai "a&

!ere+! ma)a di)em+ang)an a! !e)ni) (earnaan e& +a)!eri ini mer(a)an

a&a" a! ara $ang (a&ing !ama da&am (ene&i!ian(ene&i!ian mi)r'+i'&'gi

9Didj'e(!r'.1@@C.

Ga! arna $ang menga+'r+i dan mem+ia)an a"a$a e"ingga )'n!ra

mi)r''rganime dengan e)e&i&ingn$a di!ing)a!)an. -enggnaan za!

arna memng)im)an (engama!an !r)!r e& e(er!i ('ra #&age&&a dan

+a"an in)&i $ang mengandng za! (a!i dan grana #'#a!. -earnan $ang

digna)an n!) me&i"a! a&a" a! !r)!r e& die+! (earnaan )"

edang)an (earnaan $ang digna)an n!) memi&a" 'rganime die+! (earnaan

di#erenia&. -earnaan gram mer(a)an 'n!'" (earnaan di#erenia& $ang mmi&a"

+a)!eri menjadi da $ai! )e&'m(') gram ('i!i# dan gram nega!i# 9La$ W.

=i+iana.1@@4.

-rini( daar dari (earnaan ini ada&a" adan$a i)a!an i'n an!ara )'m('nen e&&er

dari +a)!eri dengan en$aa a)!i# dari (earnaan $ang die+! )r'm'gen. ,erjadi

i)a!an i'n )arena adan$a ma!an &i!ri) +ai) (ada )'m('nen e&&er ma(n (ada

(earnaan. =erdaar)an adan$a ma!an ini ma)a da(a! di+eda)an (earna aam

dan (earna +aa.

Ga! arna $ang digna)an da&am (earnaan +eri#a! +aa a!a aam. -ada za! $ang

+aa +agian $ang +er(eran da&am mem+eri)an arna die+! )r'm'#'r dan

mem(n$ai ma!an ('!i#. *e+a&i)n$a (ada za! arna aam +agian $ang

mem+eri)an za! arna mem(n$ai ma!an nega!i#. Ga! arna $ang +aa &e+i"

+an$a) digna)an )arena ma!an nega!i# +an$a) di!em)an (ada dinding e&

mem+ran e& i!'(&ama ea)! (r'e (earnaan. Ma!an ('i!i# (ada za! arna

+aa a)an +eri)a!an dengan ma!an nega!i# da&am e& e"ingga mi)r''rganime

je&a !er&i"a! 9La$ W. =i+iana.1@@4. *emen!ara (ada za! aam +a)!eri !ida) a)an

!erarnai e+a+ ma!an nega!i# (ada (earna a)an di!'&a) '&e" dinding e& +a)!eri

$ang jga +erma!an nega!i#.

IF. ALA, DAN =AAN=a"an:


10/44

• =ia)an mrni +a)!eri Escherichia coli $ang +ermr 24 jam.

• =ia)an mrni +a)!eri acillus cereus $ang +ermr 24 jam.

• =ia)an mrni +a)!eri .seudomonas sp* $ang +ermr 24 jam.

• =ia)an mrni +a)!eri Serratia sp* $ang +ermr 24 jam.

•

Reagen me!i&en +ir• Reagen %ar+'& "in

• %ri!a& Fi'&e!

• ,in!a


11/44

F. DA,A DAN A*IL -;NBAMA,AN

A. -earnaan =aa

Bam+ar ai& -engama!an

Bam+ar )iri : "ai& (earnaan E* Coli dengan me!i&en +ir

Bam+ar )anan : gam+ar re#ereni 9#a&!$.m3.ed

Dinding e& +erarna

+ir +er+en!) +a!ang.

http://faculty.mc3.edu/jearl/ML/ml-4-3.htmhttp://faculty.mc3.edu/jearl/ML/ml-4-3.htm


12/44

Bam+ar )iri : "ai& (earnaan E* Coli dengan %ar+'& "in

Bam+ar )anan : gam+ar re#ereni 9.!d$+&e.'m

Dinding e& +erarna

mera" dan +er+en!)

+a!ang.

Bam+ar )iri : "ai& (earnaan E* Coli dengan %ri!a& Fi'&e!

Bam+ar )anan : gam+ar re#ereni 9.iene(r'#'n&ine.'m

Dinding e& +erarna

ng dan +er+en!)

+a!ang.

https://www.studyblue.com/notes/note/n/microbiology-lab-test/deck/5877051http://www.scienceprofonline.com/science-image-libr/sci-image-libr-simple-stains.htmlhttps://www.studyblue.com/notes/note/n/microbiology-lab-test/deck/5877051http://www.scienceprofonline.com/science-image-libr/sci-image-libr-simple-stains.html


13/44

Bam+ar )iri : "ai& (earnaan acillus cereus dengan me!i&en

+ir

Bam+ar )anan : gam+ar re#ereni 9mir'+i'&&'g$.+&'g('!.'m

Dinding e& +erarna


Bam+ar )iri : "ai& (earnaan * cereus dengan %ar+'& "in


Dinding e& +erarna

mera" +er+en!)

+a!ang.



14/44

Bam+ar )iri : "ai& (earnaan acillus cereus dengan )ri!a&

vi'&e!


Dinding e& +erarna

ng +er+en!) +a!ang.

.seudomonas sp* dengan me!i&en +ir

Dinding e& +erarna


.seudomonas sp* dengan )ar+'& #"in

Dinding e& +erarna

mera" +er+en!) +a!ang.



15/44

Bam+ar )iri : "ai& (earnaan .seudomonas sp* dengan )ri!a&

vi'&e!

Bam+ar )anan : gam+ar re#ereni 9"!!(://.(andid'

(+&ia!i'n.'m/e!m/5/4/1001

,erda(a! +in!i) > +in!i)

(!i" $ang men$e+ar.

Serratia sp* dengan me!i&en +ir

Dinding e& +erarna


Serratia sp* dengan %ar+'& "in

Dinding e& +erarna

mera" +er+en!)

+a!ang.



16/44

Serratia sp* dengan %ri!a& Fi'&e!

Dinding e& +erarna

ng +er+en!) +a!ang.

=. -earnaan Aam

'!' ai& -engama!an

Re#ereni: .)'mni".de

acillus cereus

,angga& (engama!an: 25

e+rari 2015

-earna: Nigr'in

-er+earan: 1000?

Ling)ngan +erarna

)emera"an emen!ara +a)!eri

acillus cereus +er+en!)

+ai& dan !ida) +erarna.

Re#ereni: .(r'd!'+ein&ier.'m

Escherichia coli


e+rari 2015

-earna: Nigr'in

-er+earan: 1000?

Ling)ngan +erarna

)ea+an emen!ara +a)!eri

Escherichia coli +er+en!)

+a!ang dan !ida) +erarna.

'!' ai& -engama!an


17/44

Re#ereni: .a&&('!er.'m

Serratia sp*


e+rari 2015

-earna: Nigr'in

-er+earan: 1000?

Ling)ngan +erarna

)engan emen!ara +a)!eri

Serratia sp* +er+en!) +a!ang

dan !ida) +erarna.

FI. ANALI*I*

*e+e&m mengama!i +a)!eri di +aa" mi)r')'( !er&e+i" da"& di+a! a(an.

A(an $ang +ai) ada&a" !i(i dan dan $ang )ering !er&i"a! e(er!i &a(ian !i(i.

A(an ini da(a! +eraa& dari +ia)an air a!a +ia)an (ada!. n!) a(an dari

+ia)an air (ene +a)!eri e+an$a) a! a!a da ma!a jarm in')&ai di&e!a))an

(ada )aa '+$e) )emdian dia()an (ada )aa '+$e) e&e+ar 12 m. *e&anj!n$a

&a))an #i)ai dengan mem+iar)ann$a di dara.

n!) a(an dari +ia)an (ada! +ia)an +a)!eri $ang "id( (ada medim (ada!

dia()an di a!a )aa '+$e) $ang !e&a" di+eri e!e!e air. Dengan menggna)an

jarm in')&ai +a)!eri diam+i& dari +ia)an (ada! )emdian dia()an di a!a )aa

'+$e). *e&anj!n$a &a))an #i)ai dengan ara mengering)ann$a di a!a a(i )ei&

dengan jara) 25 m.

-ada (er'+aan ini n!) (earnaan +aa )ami menggna)an +a)!eri

.seudomonas sp* dengan (earna %ri!a& Fi'&e!. n!) (earnaan aam )ami

menggna)an +a)!eri Serratia sp* dengan ,in!a


18/44

+a)!eri di!e!ei dengan a! jeni (earna dan di+iar)an !erendam eai dengan

a)! $ang di!en!)an. A(a+i&a menggna)an %ar+'& "in di+iar)an 1530

de!i) dengan %ri!a& Fi'&e! 2060 de!i) dan dengan Me!i&en +ir 12 meni!. Ga!

(earna a)an menem(e& dengan dinding e& +a)!eri e!e&a" a)! $ang !e&a"

die+!)an dia!a.

*e&r" "ai& (engama!an (ada (er'+aan ini menggna)an (er+earan 1000? dan

menggna)an min$a) imeri $g di!e!e)an (ada (re(ara!. ngi min$a) imeri

ada&a" n!) menai))an inde) +ia.


19/44

$ang mengandng anga! +an$a) +a)!eri ada $ang edi)i!. a& ini !erjadi da&am

(ra)!i)m )arena !ia( a(an +a)!eri di)erja)an '&e" )e&'m(') $ang +er+eda

e"ingga "ai&n$a da(a! +er+eda. A(an $ang mengandng edi)i! +a)!eri da(a!

!erjadi )arena !eri '&e" air 9aHade a(an +a)!eri (ada )aa '+je) !ida)

mera!a a!a )ea&a"an aa! (r'e meminda")an +a)!eri dari +ia)an mrni )e )aa

'+je).

=a)!eri .seudomonas sp* +er+en!) +a!ang dan +erarna eai dengan (earna

$ang di!e!e)an )ea&i (ada "ai& (er'+aan dengan (earna )ri!a& vi'&e!. ai&

(engama!an n!) +a)!eri .seudomonas sp* eai dengan gam+ar re#ereni )ea&i

(ada "ai& (er'+aan dengan (earna )ri!a& vi'&e!. -ada "ai& (er'+aan dengan

(earna )ri!a& vi'&e! arna )aa '+je) menjadi ng dengan +in!i) > +in!i) (!i".

*emen!ara i! (ada "ai& (er'+aan dengan (earna me!i&en +ir dan )ar+'&

#"in )aa '+je) +erarna (!i" dengan +in!i) > +in!i) +ir 9me!i&en +ir dan

mera" mda 9)ar+'& #"in. a& ini !erjadi da&am (ra)!i)m )arena !ia( a(an

+a)!eri di)erja)an '&e" )e&'m(') $ang +er+eda e"ingga "ai&n$a da(a! +er+eda.

A(an +a)!eri $ang menggna)an (earna )ri!a& vi'&e! da(a! +er+eda )arena

+a)!eri !eri '&e" air 9aHade a(an +a)!eri (ada )aa '+je) !ida) mera!a a!a

)ea&a"an aa! (r'e meminda")an +a)!eri dari +ia)an mrni )e )aa '+je).

=a)!eri Serratia sp* +er+en!) +a!ang dan +erarna eai dengan (earna $ang

di!e!e)an. ai& (engama!an n!) +a)!eri Serratia sp* eai dengan gam+ar

re#ereni.

,erarnain$a +a)!eri '&e" (earna +aa die+a+)an )arena +a)!eri )a$a a)an aam

amin' dan mengandng ma!an nega!i# e(er!i )e&'m(') #'#a!. *i#a! ini +erea)i

dengan za! arna $ang +erma!an ('i!i#. *i!'(&ama +a)!eri mmn$a +erma!an

nega!i# emen!ara (earna memi&i)i ma!an ('i!i# e"ingga (earna a)an !eri)a!

'&e" i!'(&ama dan a)"irn$a e& menjadi !erarnai. Da&am (earnaan +a)!eri ini

di&a))an #i)ai $ang +er!jan n!) mem(er)a! (er&e)a!an arna dan +a)!eri

(ada )aa (re(ara!. i)ai !ida) +'&e" di&a))an !er&a& &ama e+a+ da(a!

menga)i+a!)an (er+a"an +en!) !r)!r +a)!eri $ang diama!i dari +en!)

n'rma&n$a. a& ini die+a+)an )arena ema)in &aman$a #i)ai ma)a " $ang

di"ai&)an dari #i)ai !ere+! a)an ema)in !inggi e"ingga +en!) +a)!eri a)an


20/44

menga&ami &iin$a airan dan men$e+a+)an +en!) $ang diama!i nan!in$a a)an

+er+eda dari +en!) a&in$a.

-ada (er'+aan aam acillus cereus (earna $ang digna)an ada&a" nigr'in

dengan (er+earan 1000? menggna)an min$a) imeri. =a)!eri ini !ida) +erarna

emen!ara &ing)ngann$a +erarna )emera"an. a& ini die+a+)an '&e" (earna

aam nigr'in $ang +eri#a! nega!i# a)an !'&a) men'&a) dengan dinding e& +a)!eri

acillus cereus $ang jga +erma!an nega!i# a)i+a!n$a za! arna ini a)an +eri)a!an

dengan &ing)ngan $ang menge&i&ingi e& +a)!eri dan +a)!eri menjadi !ida)

!erarnai. -ada (earnaan ini +en!) +a)!eri $ang !er&i"a! ada&a" +ai& 9+a!ang dan

+er)'&'ni.

-ada (er'+aan aam Escherichia coli ama "a&n$a dengan =ai&& ere +a)!eri

!ida) +erarna emen!ara &ing)ngan +erarna )ea+an. a& ini die+a+)an '&e"

dinding e& Escherichia coli $ang +erma!an nega!i# a)an !'&a) men'&a) dengan

nigr'in $ang jga +erma!an nega!i#. =a)!eri Escherichia coli $ang !erama!i

+er+en!) +ai& dan +er)'&'ni. ,er&i"a! adan$a e(er!i +enang+enang "a& (ada

#'!' "a& ini mer(a)an (earna nigr'in.

-er'+aan aam $ang !era)"ir menggna)an +a)!eri Serratia sp* -ada +a)!eri ini

&ing)ngan +erarna )engan emen!ara +a)!eri !ida) +erarna. *ama e(er!i

e+e&mn$a "a& ini die+a+)an '&e" di!'&a)n$a (earna nigr'in '&e" dinding e&

+a)!eri )arena )edan$a +erma!an nega!i#. =a)!eri Serratia sp* $ang !erama!i

+er+en!) +ai& dan +er)'&'ni. -ada #'!' jm&a" +a)!eri $ang !erama!i anga!&a"

edi)i! "a& ini die+a+)an '&e" )ea&a"n (ra)i)an da&am (em+a!an a(an e(r!i

"i&angn$a +a)!eri )e!i)a di+i&a dengan a)ade a!a )'nen!rai nigr'in $ang

!er&a& (e)a!.

-er+edaan an!ara )eda jeni (earnaan ini ada&a" "ai&n$a dimana (ada

(earnaan ('i!i#/+aa +a)!eri a)an !erarnai emen!ara (ada (earnaan

nega!i#/aam +a)!eri !ida) !erarnai. -earna +aa $ang +erma!an ('i!i# a)an

mearnai dinding e& +a)!eri $ang +erma!an nega!i#. -earna aam $ang

+erma!an nega!i# a)an di!'&a) '&e" dinding e& $ang +erma!an nega!i# e"ingga e&

!er&i"a! !ida) +erarna. Da&am (earnaan aam/nega!i# (em+a!an a(an dengan


21/44

(emanaan !ida) di(er&)an dan )arena e& !ida) !er)ena e#e) (er+a"an +en!)

a)i+a! #i)ai dengan (emanaan dan za! )imia +en!) dan )ran a&ami e& a)an

!er&i"a!. =a)!eri $ang anga! &i! diarnai (n memng)in)an n!) diama!i

e(er!i +e+era(a jeni +a)!eri +er+en!) (ira&.

-earnaan +aa &e+i" e#e)!i# di+anding)an (earnaan aam e+a+ (ada (earnaan

+aa )an di"ai&)an +a)!eri $ang !erarnai e"ingga a)an &e+i" mda" da&am

(engama!an di +aa" mi)r')'(. -earnaan eder"ana ini "am(er !ida) +ia

digna)an n!) )e(er&an e&ain iden!i#i)ai )ara)!eri!i) m'r#'&'gi

mi)r''rganime e+a+ di +aa" mi)r')'( )i!a "an$a da(a! mengama!i m'r#'&'gi

dan )'&'ni/'&i!er dari mi)r''rganime !ere+!. =er+eda "a&n$a dengan (earnaan

di#erenia& $ang da(a! !erama!i i#a!n$a $ai! a(a)a" gram ('i!i#/nega!i#.

*e&ama (r'edr (earnaan )adang !erjadi )egaga&an da&am (em+a!an a(an

$ai! aa! #i)ai dengan (emanaan. A)i+a!n$a $ang !er&i"a! di mi)r')'( dari

(re(ara! $ang gaga& di+anding)an (re(ara! $ang diia()an dengan +enar ada&a" a)an

edi)i! e)a&i a!a +a")an !ida) di!em)an )'&'ni +a)!eri $ang da(a! diama!i. a& ini

die+a+)an )arena +a)!eri da(a! ma!i ji)a !er&a& de)a! dan &ama di(ana)an di a!a

a(i.

Me!i&en +ir !ida) da(a! digna)an da&am (earnaan nega!i# e+a+ i#a! (earna

me!i&en +ir ada&a" ('i!i#. *e(er!i $ang )i!a )e!a"i da&am (earnaan nega!i# i#!a

(earna "ar&a" nega!i# agar di!'&a) '&e" dinding e& +a)!eri $ang jga +eri#a!

nega!i#. *emen!ara i! )e&ema"an (earnaan nega!i# ada&a" re&a!ive &e+i" &i!

diama!i )arena !er)adang mi)r''rganime $ang !ida) !erarnai arnan$a a)an

!engge&am dian!ara arna &ing)ngan. Da&am (em+a!an a(an jga re&a!i# &e+i"

&i! )arena i#a! nigr'in $ang !e+a& e"ingga &i! menem)an )e!e+a&an nigr'in

$ang !e(a! agar (earna !ida) men!(i +a)!eri.

FII. %;*IM-LAN

1. -earna aam $ang +erma!an nega!i# a)an di!'&a) dinding e& +a)!eri $ang

+erma!an nega!i# dan !ida) !erjadi (er+a"an arna 9!ida) ada i)a!an. *edang)an


22/44

(earna +aa $ang +erma!an ('i!i# a)an mearnai dinding e& $ang +erma!an

nega!i# e"ingga menga)i+a!)an (er+a"an arna 9ada i)a!an.

2. =en!) +a)!eri $ang diama!i 9 E* coli acillus cereus .seudomonas sp* Serratia sp*

eman$a +er+en!) +a!ang. Dengan menggna)an (earnaan eder"ana (ra)!i)an

"an$a da(a! mengama!i m'r#'&'gi dari +a)!eri.

FIII. DA,AR -*,A%A

Didj'e(!r'D. 1@C@. #asar-dasar mikrobiologi. Ma&ang: djam+a!an

"!!(://me!$mir'jia"#!12.e+.nair.a.id/ar!i)e&de!ai&@17C0mm-engea!an

E20mi)r'+a:E20(engea!anE20eder"anaE20gramE20danE20)a(&."!m&

9dia)e !angga& 02 Mare! 2015 ()& 20.55

*"&ege& an. 1@@4. !ikrobiologi mum Edisi 0eenam. 8'g$a)ar!a: Baja" Madaniveri!$ -re.

*!anier R'ger ;dard A&der+erg dan '"n Ingra"am. 1@C2. #unia !ikroba ). a)ar!a:

="ara!a %ar$a A)ara.

MODUL III - PERCOBAAN 6

PEWARNAAN GRAM

A. TUUAN

1. Mengena& !e'ri daar (earnaan Di#erenia&.2. Menge!a"i rea)i )imia da&am (earnaan Bram.


23/44

3. Menge!a"i (er+edaan "ai& (earnaan Bram dari da )e&'m(') +a)!eri $ai! Bram

('i!i# dan Bram nega!i#.

B. PRINSIP

-earnaan !er"ada( +a)!eri $ang !e&a" di#i)ai dengan em(a! jeni (earna 9reagen

$ai! (earna daar $ang +er#ngi n!) mem+eri)an arna (ada dinding e& &ar!an

m'rdan! $ang +er#ngi n!) mengi)a! (earna daar dan mem+en!) en$aa )'m(&e)

(eni arna $ang +er#ngi n!) me&ar!)an &ema) dan mende"idrai)an (r'!ein dan

(earna (em+anding n!) mem+eri)an arna (ada +a)!eri $ang dinding e&n$a !e&a"

!er"a( '&e" (eni arna. ,e)ni) ini digna)an n!) mem+)!i)an (enge&'m(')an

+a)!eri +erdaar)an )'m('ii dinding e& $ang !e&a" menjadi a&a" a! )'m('nen

)&ai#i)ai +a)!eri. *e!e&a" di!e!ei (eni arna +a)!eri $ang mer(a)an gram ('i!i# a)an

+erarna ng edang)an +a)!eri nega!ive a)an +ening.

C. TEORI DASAR

,e)ni) (earnaan Bram (er!ama )a&i dirai)an '&e" e'rang a"&i +a)!eri'&'gi Denmar)

+ernama


24/44

4. -earna (em+anding

-earna (em+anding $ang +iaa digna)an ada&a" *a#ranin a!a )ar+'& #"in $ang

+erarna mera". -earna ini +erarna )'n!ra dengan arna daar. -ada +a)!eri $ang arna

daarn$a !er"a( a&)'"'& (earna (em+anding ini a)an menem(e& (ada dinding e&

e"ingga (ada aa! (engama!an dengan a&)'"'& +a)!eri a)an +erarna mera".

;!i& a&)'&"'& dengan )adar @5E digna)an e+agai (e&ar! &ema) dan e+agai +a"an

de"idrai (r'!ein. a& ini men$e+a+)an +a)!eri (ada gram ('i!i# "an$a !eri edi)i! )arena

mengandng &ema) $ang edi)i! dan jga ('ri('ri $ang !er+en!) (ada dinding e& a)an

egera !er!!(i )em+a&i a)i+a! adan$a e#e) de"idrai a&'"'& e"ingga +a)!eri gram ('i!i#

a)an !e!a( +erarna ng. *e+a&i)n$a (ada dinding e& +a)!eri Bram nega!i# $ang memi&i)i

)adar &ema) $ang !inggi men$e+a+)an +a)!eri !eri '&e" (eni arna )arena ('ri('ri

$ang !er+en!) anga! +ear e"ingga !ida) mam( !er!!(i '&e" e#e) de"idrai (r'!ein dan

mem+a! arna e& +a)!eri (ada gram nega!i# +er+a" menjadi !ida) +erarna. Dan reagen

$ang !era)"ir ada&a" (earna (em+anding $ai! arna $ang anga! )'n!ra dengan (earna

daar e(er!i *a#ranin. adi a(a+i&a +a)!eri !e&a" !eri '&e" reagen )e!iga ma)a arna

$ang a)an mn& (ada "ai& a)"ir ada&a" arna (em+anding. *e& +a)!eri Bram ('i!i# a)an

!erarnai '&e" arna mera" edang)an a(a+i&a arna daar !ida) !eri '&e" reagen )e!iga

ma)a arna (em+anding !ida) a)an !er&i"a! dan e& +a)!eri Bram ('i!i# a)an !e!a( +erarna

ng.

=a)!eri Bram nega!i# mengandng &i(id &ema) a!a +!ani e(er!i &ema) &ain da&am

(eren!ae $ang &e+i" !inggi dari(ada $ang di)andng +a)!eri Bram ('i!i#. Dinding e&

+a)!eri gram nega!i# jga &e+i" !i(i dari(ada dinding e& +a)!eri Bram ('i!i#. -er&a)an

dengan a&)'"'& !er"ada( +a)!eri Bram nega!i# men$e+a+)an !ere)!rain$a &i(id e"ingga

mem(er+ear da$a rem+e a!a (ermea+i&i!a dinding e& nega!i#. adi )'m(&e) )ri!a&

vi'&e!I'dim $ang !e&a" mema)i dinding e& e&ama &ang)a" aa& da&am (r'e

(earnaan da(a! die)!ra)i. %arena i! 'rganime Bram nega!i# a)an )e"i&angan arna!ere+!. %arena )andngan &i(idn$a $ang &e+i" renda" dinding e& +a)!eri Bram ('i!i#

menjadi !erde"idrai e&ama (er&a)an denngan e!an'&. )ran ('ri('ri mengei&

(ermea+i&i!a +er)rang dan )'m(&e) )ri!a& vi'&e!I'dim !ida) da(a! !ere)!ra)i.

*e&ain i! jga !erda(a! (er+edaan (ermea+i&i!a an!ara )eda )e&'m(') dinding e&

+a)!eri. Dinding e& +a)!eri gram nega!i# mengandng (e(!id'g&i)an $ang ja" &e+i" edi)i!

dan (e(!id'g&i)an ini mem(n$ai i)a!an i&ang $ang ja" )rang e)!eni# di+anding)an

dengan $ang dijm(ai (ada dinding e& +a)!eri gram ('i!i#. %arenan$a ma)a ('ri('ri (ada

(e(!id'g&i)an +a)!eri gram nega!i# !e!a( )( +ear e)a&i(n e!e&a" (er&a)an e!an'&


25/44

e"ingga memng)in)an e)!ra)i )'m(&e) )ri!a& vi'&e!I'dim. -ada +a)!eri gram ('i!i#

e!e&a" (er&a)an e!an'& )'m(&e) )ri!a& vi'&e!I'dim !er(erang)a( di da&am dinding $ang

!am(a)n$a mengrangi diame!er ('ri('ri (ada (e(!id'g&i)an dinding e&.

-earnaan Bram aa! ini mai" menjadi a&a" a! (r'edr (earnaan $ang (a&ing

+an$a) digna)an n!) mengiden!i#i)ai +a)!eri !er!ama anga! (en!ing n!) (ene&i!ian

di &a+'ra!'rim diagn'!i) rma" a)i! dimana !e)ni) (earnaan ini a)an memda")an

da&am (enarian in#'rmai n!) (engama!an (eimen $ang diarnai e"ingga da(a!

mem+eri (e!nj) a)an 'rganime (en$e+a+ a! in#e)i.

=eri)! +e+era(a (er+edaan an!ara )eda maam +a)!eri ini :


26/44

D. ALAT DAN BAHAN

a. ALA, :

1. %aa +je) 9+eri" dan )ering

2. arm in')&ai3. Mi)r')'(

4. Lam( =nen

5. %er!a Ia(

6. -ema!i)

+. =AAN :

1. =ia)an mrni +a)!eri Serratia +ermr 24 jam

2. =ia)an mrni +a)!eri acillus Cereus +ermr 24 jam

3. =ia)an mrni +a)!eri E* Coli +ermr 24 jam

4. =ia)an mrni +a)!eri .seudomonas sp* +ermr 24 jam

5. -earna daar 9%ri!a& Fi'&e!

6. Lar!an M'rdan! 9I2%I a!a Lg'&7. Lar!an (eni arna daar 9A&)'"'& @6E

C. -earna (em+anding 9*a#ranin a!a %ar+'& "in

@. Min$a) immeri

E. HASIL PENGAMATAN

T!"#$" P!%&'#& G'&(

N)

.G&(*&' H&+$, P!#&(& K!!'

1.

=a)!eri : Serratia

,e)ni) : -earnaan Bram

)ran: r J 15 > 2 Km

Warna: Mera"

-er+earan !'!a& : 100? min$a) emeri J

1000?

=en!) : =&a! &'nj'ng 9+ai&

P!#&(& :

=a)!eri !am(a) +er+en!) +&a! &'nj'ng

dan +erarna mera" er!a )engan

&ing)ngan +erarna mera" mda.


27/44

,erda(a! gm(a&an +erarna ng.

2.

=a)!eri : acillus Cereus


)ran : &e+ar 1 Km (anjang 2 Km

Warna : ng ,a


1000?

=en!) : =a!ang

P!#&(& :

=a)!eri !am(a) +er+en!) +&a!

memanjang 9+ai& dan +erarna ng

&ing)ngan !ida) +erarna.

Dinding e& +erarna ng +er+en!)

+a!ang.

N).

G&(*&' H&+$, P!#&(& K!!'

3.

=a)!eri : Eschericia Coli



Warna : Mera"

-er+earan !'!a& : 100? min$a) emeri J1000?

=en!) : =&a! &'nj'ng

P!#&(& :

=a)!eri !am(a) +er+en!) +&a! dan

+erarna mera" &ing)ngan +erarna

mera" mda. ,erda(a! gm(a&an

+erarna ng.

Dinding e& +erarna mera" dan


28/44

+er+en!) +a!ang.

4.

=a)!eri : .seudomonas sp*



Warna : Mera"


1000?

=en!) : =a!ang

P!#&(& :

=a)!eri !am(a) +er+en!) +&a! dengan

arna mera" $ang di"ai&)an dari

(earna (em+anding $ai! a#ranin dan

memi&i)i +era) )engan &ing)ngan

+erarna mera" mda.

F. ANALISIS

Dari "ai& (engama!an dida(a! +a"a +a)!eri Serratia ada&a" +a)!eri +er+en!) +&a!

&'nj'ng 9+ai& dan +erarna mera". *edang)an =a)!eri acillus Cereus !am(a) +erarna

ng er!a +er+en!) +a!ang. =a)!eri Eschericia Coli !er&i"a! +erarna mera" e(er!i +a)!eri

Serratia !e!a(i memi&i)i +en!) $ang +&a!. =egi! (&a dengan +a)!eri .seudomonas sp* $ang

memi&i)i arna mera" er!a +er+en!) +a!ang. Warna ng (ada e& +a)!eri acillus Cereus

menanda)an +a"a +a)!eri !ere+! ada&a" gram ('i!i# edang)an arna mera" (ada

+a)!eri Eschericia Coli .seudomonas sp* dan Serratia menanda)an +a"a +a)!eri !ere+!

ada&a" gram nega!i#.

-earnaan gram ada&a" !e)ni) (earnaan $ang didaar)an (ada !r)!r dan

)'m('ii dinding e& +a)!eri. =a)!eri gram nega!ive mengandng &ema) da&am (reen!ai

$ang &e+i" !inggi dari(ada $ang di)andng da&am +a)!eri gram ('i!i#. ai& (er'+aan da(a!

menje&a)an +a"a (er&a)an a&)'"'& !er"ada( +a)!eri gram nega!ive men$e+a+)an

!ere)!a)in$a &i(id e"ingga mem(er)a! da$a (ermea+i&i!a dinding e& nega!ive. Ma)a dari


29/44

i! en$aa )'m(&e) )ri!a& vi'&e! 9


30/44

)andngan &ema)n$a. *e&ain i! ('ri('rin$a jga a)an mengei& a)i+a! de"idrai a&)'"'&

e"ingga arna ng dari )ri!a& vi'&e! !er(erang)a( dida&am dinding e& dan menjadi !ida)

!er"a(. *ama dengan "ai& dari &i!era!r dimana "ai& (earnaan gram =ai&& ere

+erarna ng !a. Dari "ai& dia!a da(a! diim(&)an +a)!eri =ai&& ere mer(a)an

+a)!eri gram ('i!i#.

=ai&& ere mer(a)an jeni Bram ('i!i#

9m+er : "!!(://!e?!+'')'#+a!eri'&'g$.ne!/!"emir'+ia&'r&d/an!"ra?."!m&

-ada (engama!an "ai& (earnaan Bram (ada +a)!eri ;"eri"ia '&i di+aa"

mi)r')'( dengan (er+earan 1000? +a)!eri nam(a) +er+en!) +&a! &'nj'ng dan +erarna

mera" dengan &ing)ngan $ang +erarna mera" mda. *e&ain i! !erda(a! gm(a&an

+erarna ng. a& ini er(a dengan "ai& $ang dida(a! dari &i!era!r dimana +a)!eri ;. '&i

$ang di(er'&e" e!e&a" (earnaan gram +erarna mera" dengan &ing)ngan $ang +erarna

'range. adi da(a! diim(&)an +a)!eri ;. '&i mer(a)an +a)!eri gram nega!i#. a& ini

die+a+)an '&e" )andngan &i(id $ang !inggi (ada +a)!eri gram nega!i# dan jga dinding

e&n$a $ang !i(i e"ingga (ada aa! (r'e (ema!an dengan a&)'"'& &i(id !er)i)i da$a

rem+en$a ema)in !inggi dan men$e+a+)an (earna )ri!a& vi'&e! i)! !er"a( e"ingga

+a)!eri ;. '&i +erarna mera" mda a)i+a! (earna )ar+'& #"in $ang menem(e& (ada

dinding e&.

;"er"ia '&i. Bram nega!i#

9"!!(://en.i)i(edia.'rg/i)i/i&e:;"'&iBram.-B

http://textbookofbacteriology.net/themicrobialworld/anthrax.htmlhttp://en.wikipedia.org/wiki/File:E_choli_Gram.JPGhttp://textbookofbacteriology.net/themicrobialworld/anthrax.htmlhttp://en.wikipedia.org/wiki/File:E_choli_Gram.JPG


31/44

-ada (engama!an "ai& (earnaan gram (ada .seudomonas sp* di+aa" mi)r')'(

dengan (er+earan 1000? nam(a) +a)!eri +er+en!) +&a! memanjang 9+ai& dengan arna

)emera"an er!a &ing)ngan +erarna 'range dan !erda(a! gm(a&an ng. a& ini er(a

dari "ai& $ang dida(a! dari &i!era!r dimana +a)!eri +er(a gram nega!i# $ang +erarna

mera" mda. a& ini da(a! (&a die+a+)an die+a+)an '&e" )andngan &i(id $ang !inggi

(ada +a)!eri gram nega!i# dan jga dinding e&n$a $ang !i(i e"ingga (ada aa! (r'e

(ema!an dengan a&)'"'& &i(id !er)i)i da$a rem+en$a ema)in !inggi dan men$e+a+)an

(earna )ri!a& vi'&e! i)! !er"a( e"ingga +a)!eri .seudomonas sp* +erarna mera" mda

a)i+a! (earna )ar+'& #"in $ang menem(e& (ada dinding e&. Li!era!r mennj))an

+a)!eri e"arn$a &e+i" (ende) dan aga) +&a! $ang er(a dengan "ai& (engama!an.

-ed'm'na (. Bram nega!i#

9"!!(://'re.i!.'rne&&.ed/+i'mi2@0/mir''($ae/me!"'d/gram."!mLar!an $ang digna)an da&am (er'+aan ini ada&a" )ri!a& vi'&e! &g'& a&'"'& dan

a#ranin. %ri!a& vi'&e! +er#ngi e+agai (earna daar dari +a)!eri $ang !ida) +erarna

menjadi +erarna. La& di!e!e)an &ar!an &g'& $ang +er#ngi n!) mening)a!)an dan

mengi)a! (earna daar er!a mem+en!) en$aa $ang )'m(&e). *e!e&a" i! di!am+a")an

a&)'"'& a&)'"'& (ada +a)!eri gram ('i!i# +er#ngi n!) mende"idrai dinding e&

e"ingga ('ri('ri dinding e& men$! mengei& dan menrn)an da$a rem+e dinding e&

e"ingga arna ng dari %ri!a& Fi'&e! a)an &e+i" mda" diera( '&e" dinding e&.

*edang)an (ada +a)!eri gram nega!i# +er#ngi n!) menge)!ra)i &ema) dari dinding e&

e"ingga ('ri('ri mengem+ang dan !er+)a &e+are"ingga arna ng dari %ri!a& Fi'&e!

(ada e& +a)!eri meng"i&ang. La& di!am+a")an a#ranin e+agai (earna (em+anding $ang

+erarna mera" mda. -earnaan a#ranin digna)an n!) mem+eri)an arna (ada

dinding e& $ang !e&a" !eri '&e" a&)'"'&. A(a+i&a +a)!eri Bram ('i!i# dinding e& a)an

+erarna ng edang)an +a)!eri Bram Nega!i# dinding e& +erarna mera" mda dari

*a#ranin.

http://courses.cit.cornell.edu/biomi290/microscopycases/methods/gram.htmhttp://courses.cit.cornell.edu/biomi290/microscopycases/methods/gram.htm


32/44

%ea&a"an (enen!an jeni Bram -'i!i# (ada (er'+aan ini da(a! !erjadi a)i+a! +a)!eri

!e&a" !er)'n!aminai '&e" +a)!eri $ang +erarna mera" mda $ang menanda)an +a"a

+a)!eri !ere+! ada&a" +a)!eri gram nega!i#. a& ini +ia !erjadi )arena:

1. -re(ara! $ang digna)an !ida) !eri& a!a !er)'n!aminan '&e" +a)!eri &ain.

2. Wa)! $ang di+!")an !ida) )( n!) dinding e& men$era( arna %ri!a& Fi'&e!

e"ingga arna $ang ada !ida) men$era( )e da&am dinding e& eara em(rnadan

)e!i)a di+eri a&)'"'& arna ngn$a i)! !er&ar! di da&am a&)'"'&.

3. *a#ranin $ang digna)an !er&a& +an$a) e"ingga men!(i arna daar +a)!erin$a.

4. Laman$a in)+ai men$e+a+)an +a)!eri Bram -'i!i# da(a! +er+a" menjadi Bram

Nega!i# )arena in)+ai men$e+a+)an +a)!eri &e+i" mda" +er)em+ang dan !m+".

,m+"n$a +a)!eri da(a! men$e+a+)an &a(ian &ema) (ada dinding e& menjadi ema)in

mene+a& e"ingga a(a+i&a di+eri a&)'"'& ('ri('ri da(a! !er+)a &e+ar dan men$e+a+)an

&ema) &e+i" mda" n!) di e)!ra)i dan arna !er&ar! di da&am a&)'"'&. *e"ingga

arnan$a menjadi +erarna mera" mda.

G. KESIMPULAN

1. -earnaan gram menggna)an me!'de (earnaan di#erenia& $ai! me!'de

(earnaan dengan menggna)an &e+i" dari a! za! (earna n!) menge&'m('))an

+a)!eri +erdaar)an !r)!r dan )'m('ii dinding e&n$a.2. Da&am (earnaan gram rea)i )imia $ang !erjadi (ada +a)!eri gram ('i!i# ada&a"

(en$era(an arna '&e" (e(!id'g&i)an dan de"idrai dinding e& '&e" a&'"'&. -ada

+a)!eri gram nega!i# !erjadi (engi)a!an &ema) '&e" a&'"'&. Ada(n rea)i )imia

$ang !erjadi e+agai +eri)!:

• =a)!eri gram ('i!i#

−¿→dindingselbakteriberwarnaungu

+¿+dindingselbakteri¿

CV ¿

−¿

−¿ atau I 3

¿→CV − I → CV terikat kuat pada dinding sel

I ¿

+¿+¿

CV ¿

CV − I +alkohol dehidrasi→

CV − I terkurung pada peptidoglikan

CV − I terkurung pada peptidoglikan+safranin→ bakteri tetap berwarnaungu

• =a)!eri gram nega!i#


33/44

−¿→ dinding selbakteri berwarnaungu

+¿+dinding sel bakteri¿

CV ¿

−¿

−¿ atau I 3¿

→CV − I → CV terikat kuat pada dinding sel I ¿

+¿+¿

CV ¿

CV − I +alkohol plasmolisis→

membran selterluar akan luruhbersama kompleks C − I , tergantikan ole

Peptidoglikan+safranin→bakteriberwarnamerah

3. -er+edaan $ang (a&ing !er&i"a! an!ara gram ('i!i# dengan gram nega!i# ada&a" dari

arna $ang di"ai&)an '&e" e& +a)!eri. Bram ('i!i# +iaan$a meng"ai&)an arna

ng (ada e& +a)!eri edang)an (ada gram nega!i# a)an memn&)an arna mera".

*e&ain i! gram ('i!i# memi&i)i )andngan &i(id $ang &e+i" edi)i! di+anding)an

gram nega!i# dan gram ('i!i# memi&i)i jm&a" (e(!id'g&i)an $ang &e+i" +an$a)

di+anding)an gram ('i!i#. -ada gram ('i!i# &e+i" d'minan arna ng edang)an

(ada +a)!eri gram nega!i# &e+i" d'minan arna mera" mda. -er'+aan ini

mem+eri)an "ai& (engama!an +a"a acillus cereus +erarna ng $ang mer(a)an

+a)!eri Bram -'i!i# edang)an Eschericia coli .seudomonas sp dan Serratia

+erarna mera" dan mer(a)an +a)!eri Bram Nega!i#.

H. DAFTAR PUSTAKA

,. Madigan Mi"ae&. 200@. rock iology of !icroorganisms+ ,"elfth Edition* ni!ed

*!a!e: -ear'n =enjamin


34/44

"!!(://.ge!!$image.'m/de!ai&/vi30C313/Fia&n&imi!ed

9!angga& a)e: 26 e+rari 2015

MODUL III - PERCOBAAN /

PEWARNAAN SPORA

A. TUUAN

1. Menge!a"i daardaar !e'ri (r'edr (earnaan ('ra.

2. Menge!a"i rea)i )imia (ada (earnaan *('ra.

3. Menge!a"i (er+edaan "ai& (earnaan an!ara e& vege!a!i# dengan ('ra +a)!eri.

4. Menen!)an )e+eradaan ('ra (ada +a)!eri $ang diama!i.


35/44

5. Menen!)an "+ngan +a)!eri $ang gram ('!i# a!a nega!ive dengan adan$a

end'('re.

B. PRINSIP

=a)!eri anaer'+ da(a! di!em)an da&am da +en!) $ai! a)!i# eara me!a+'&i 9e&

vege!a!ive a!a da&am !r)!r (ai# dan anga! rei!en 9('ra. -ada (ra)!i)m ini +a)!eri

a)an di(ana)an n!) mem+en!) )'ndii e)!rem +agi +a)!eri e"ingga +a)!eri a)an

!er(a n!) mem+en!) ('ra. %'m('ii )imia dari &a(ian (e&indng ('ra 9man!e& $ang

)eda( air men$e+a+)an ('ra anga! rei!en !er"ada( (ana +er&e+i"an dan )'ndii

(enggangg. Namn +agi +a)!eri $ang !ida) da(a! mem+en!) ('ra +a)!eri a)an !e!a(

+erada (ada +en!) e& vege!a!ive. *('ra dan e& vege!a!ive da(a! diarnai e"ingga da(a!

diama!i &e+i" e)ama menggna)an !e)ni) (earnaan di#erenia&. -ada (earnaan ini +a)!eri $ang +erada da&am +en!) e& vege!a!ive a)an +erarna mera" mda edang)an

+a)!eri $ang +erada da&am +en!) ('ra a)an +erarna "ija.

C. TEORI DASAR

=a)!eri anaer'+ e(er!i gen Clostridium dan #esulfotomaculum er!a +a)!eri aer'+

e(er!i gen acillus di!em)an da&am da +en!) $ai! a)!i# eara me!a+'&i 9e&

vege!a!i# dam da&am (!r) !r)!r in!rae&&er $ang +ar 9end'('ra. %e!i)a )'ndii

&ing)ngan ema)in !ida) mengn!ng)an end'('ra a)an &e(a dan mem+en!) e& $ang

inde(enden 9('ra dan )e!i)a )'ndii m&ai )em+a&i n'rma& ('ra a)an )em+a&i a)!i# eara

me!a+'&i dan a)an mem+en!) e& vege!a!ed me&a&i !a"a(an $ang die+! germinai. =ai)

('ra ma(n e& vege!a!i# )edan$a da(a! diarnai e"ingga a)an &e+i" mda" n!)

mengama!in$a. ,e)ni) (earnaan $ang digna)an ada&a" (earnaan Di#erenia& dimana

(earnaan ini !ida) "an$a e)edar menggna)an a! jeni (earna $ang (ada a)"irn$a

a)an da(a! mem+eda)an ('ra dengan e& vege!a!i#.

*('ra +a)!eri ada&a" +en!) +e)!eri $ang edang da&am a"a mengaman)an diri

!er"ada( (engar" +r) dari &ar. *('ra +a)!eri mem(n$ai #ngi $ang ama e(er!i )i!a

am'e+a e+a+ +a)!eri da&am +en!) ('ra dan am'e+a da&am +en!) )i!a mer(a)an a!

#ae dimana )eda mi)r''rganime i! +er+a" +en!) n!) me&indngi diri !er"ada( #a)!'r

&ar $ang !ida) mengn!ng)an 9Didj'e(!r' 2001.

*e(anjang (enge!a"an $ang )i!a mi&i)i e)arang "an$a g'&'ngan +ai&&a" $ang da(a!

mem+en!) ('ra a)an !e!a(i !ida) ema +ai& mam( +er+a! demi)ian. =e+era(a (eie


36/44

=ai&& $ang aer'+ dan +e+era(a (eie


37/44

*e& ('ra e(er!i "a&n$a e& vege!a!i# da(a! diarnai. n!) mem+eda)an dengan e&

vege!a!i# (earnaan e& ('ra di&a))an dengan !e)ni) di#erenia&. *e& ('ra $ang

mem(n$ai &a(ian (e&indng $ang )eda( air men$e+a+)an (earnaan di&a))an dengan

memana)an +a)!eri am+i& diarnai. Di"ara()an dengan ini e& ('ra a)an mengem+ang

dan za! (earna +ia ma) )e &a(ian e& ('ra.

=erdaar)an "!!(://id.i)i(edia.'rg/i)i/Bramnega!i# di(er'&e" +a"a:

K&'&"!'$+$" G'&( P)+$$ G'&( N!&$

Dinding e& 'm'gen dan !e+a& ,erda(a! 3 &a(i dan !i(i

=en!) e& =&a! +a!ang a!a

#i&amen

=&a! 'va& +a!ang &r

a!a me&ing)ar "e&i) a!a

#i&amen! dan +e+era(a

mem(n$ai e&+ng )a(&

Re(r'd)i -em+e&a"an +iner -em+e&a"an +iner )adang

)adang (er!naan

Rei!eni !er"ada(

ganggan #ii)

Le+i" rei!en %rang rei!en

Endospora eberapa grup dapat

membentuk endospora

,idak dapat membentuk

endospora

=a)!eri mer(a)an )e&'m(') 'rganime $ang !ida) memi&i)i mem+ran in!i e&. =e+era(a

jeni +a)!eri anaer'+ dan +a)!eri aer'+ memi&)i )a(ai!a "adir da&am 2 +en!) a)!i# $ai!

a)!i# eara me!a+'&i dengan +en!) e& vege!ai# a!a da&am !r)!r (ai# dan anga!

rei!en $ang die+! ('ra. *('ra mam( +er!a"an "id( di &ing)ngan $ang e)!rim

e)a&i(n e(er!i )e"a+ian n!rii m+er )ar+'n da(a! men$e+a+)an !erjadin$a

('r'genei $ai! e& mem+en!) !r)!r in!rae&&er +ar $ang die+! end'('ra. *ema)in

&ing)ngann$a )rang mengn!ng)an +agi (er!m+"ann$a end'('re &e(a dari e& $ang

!erdegenerai dan mem+en!) e& inde(enden $ang die+! ('ra. i)a )'ndii +erangr mem+ai) ('ra da(a! )em+a&i a)!i# dan mem+en!) e& vege!a!i# me&a&i !a"a( germinai.

*('ra (ada +a)!eri $ai! +en!) +a)!eri $ang edang da&am a"a me&indngi diri dari

(engar" $ang +r) dari &ar. *('ra (ada +a)!eri &azimn$a ada&a" end'('ra )arena ('ra

di+en!) di da&am e&. =a)!eri da&am +en!) ('ra &e+i" !a"an !er"ada( diin#e)!an inar dan

!er!ama !er"ada( )e)eringan (ana dan dingin. a& ini )arena dinding ('ra &e+i" +eri#a!

im(ermea+&e dan ('ra mengandng anga! edi)i! air e"inggga men$e+a+)an ('ra !ida)

mda" menga&ami (er+a"an !em(era!r. *an!'' 92010 men$e+!)an +a"a ada 2 gen

+a)!eri $ang da(a! mem+en!) end'('ra $ai! gen acillus dan Clostridium.

http://id.wikipedia.org/wiki/Gram-negatifhttp://id.wikipedia.org/wiki/Gram-negatif


38/44

Me!'de (earnaan ('ra +er#ngi n!) mem(ermda" (engama!an agar (engama!

mam( me&i"a! ('ra dan mem+eda)ann$a dengan e& vege!a!i#. Menr! F'&) O W"ee&er

91@CC da&am (engama!an ('ra +a)!eri di(er&)an (earnaan !er!en! $ang da(a!

menem+ dinding !e+a& ('ra. 2 Km

Warna: Mera"

-er+earan !'!a& : 100? min$a) emeri


39/44

J 1000?

=en!) : =&a! &'nj'ng 9+ai&

P!#&(& :

=a)!eri !er&i"a! +er+en!) +&a! &'nj'ng

&a& e!e&a" di+eri 4 )a&i (earna

!am(a) +er+en!) +&a! &'nj'ng dan

"an$a +erarna mera" er!a !an(a

!er&i"a! edi)i! (n +erarna "ija.

2.

=a)!eri : acillus Cereus

,e)ni) : -earnaan *('ra


Warna : ija %e')&a!an


J 1000?

=en!) : =a!ang

P!#&(& :

=a)!eri !am(a) +er+en!) +&a!

memanjang 9+ai& ada $ang

+erarna mera" dan e+agian +ear

+erarna "ija. Ling)ngan

+erarna mera" mda.

N)

.

G&(*&' H&+$, P!#&(& K!!'


40/44

3.

=a)!eri : Eschericia Coli

,e)ni) : -earnaan *('ra


Warna : Mera" +era) %e"ijaan


J 1000?

=en!) : =a!ang =&a! &'nj'ng

P!#&(& :

,er&i"a! +in!i)+in!i) arna mera"

$ang mer(a)an e& vege!a!i# dan

+era) ia (earna +erarna "ija.=a)!eri !am(a) +er+en!) +&a!

dengan e+agian +ear +erarna

mera" dan &ing)ngan +erarna

mera" mda.

F. ANALISIS

-ada (e&a)anaan (ra)!i)m ini di!era()an !e)ni) ae(!i. *e(er!i men!eri&)an meja

(ra)!i)m menggna)an a&'"'& dan !eri&iai (era&a!an (ra)!i)m 9)aa (re(ara!

(em+a)aran jarm ''e e!e&a" dan e+e&m digna)an d&&. a& ini di&a))an n!)

meminima&iir +a")an meniada)an adan$a +a)!eri &ain $ang meng)'n!aminai (er'+aan

9menggangg (er'&e"an da!a.

-r'e #i)ai $ang di&a))an (ada aa& &ang)a" )erja (er'+aan ini di&a))an n!)

menem(e&)an +a)!eri (ada )aa '+je) dan mema!i)ann$a !an(a mera) e& +a)!eri $ang

a)an di ama!i. -r'e(r'e (em+i&aan (emanaan dan (earnaan $ang )( +an$a)

di&a))an (ada (er'+aan ini mem+!")an jm&a" +a)!eri $ang )( +an$a) menem(e& di

)aa '+je) e"ingga (ada aa! (engama!an +a)!eri da(a! !erama!i dengan +ai). *e"ingga

(r'e #i)ai (ada aa& (er'+aan anga! (en!ing di(er"a!i)an dan (a!i)an +a"a air $ang

+erada di a!a )aa '+je) ema !e&a" menga(.

=erdaar)an "ai& (er'+aan da(a! !er&i"a! +a"a +a)!eri $ang memi&i)i )emam(an

n!) mem+en!) ('ra ada&a" assilus. ,er&i"a! +a"a +a)!eri !ere+! +erarna "ija.

=agian $ang +erarna "ija (ada +a)!eri ini ada&a" ('ra.


41/44

*('ra memi&i)i +e+era(a &a(ian (e&indng mem+ran $ang men$e&+ngi e&. *a&a"

a! dian!ara mem+ran !ere+! ada&a" man!e& $ang !erdiri dari r'&in)ed )era!in dan za!

d(i)'&ina!. La(ian dinding e& ini&a" $ang men$e+a+)an ('ra da(a! "id( (ada

&ing)ngan $ang )( e)!rem dan rei!en !er"ada( za!za! )imia. i)a di&i"a! dari (r'edr

(earnaan (ada (er'+aan ini (r'e (emanaan di&a))an n!) memai)an dinding ('ra

e"ingga (ene!rai za! arna da(a! di&a))an. *e"ingga za! ma&a)i! "ija da(a! +eri)a!an

)a! dengan ('ra +a)!eri. a& ini $ang men$e+a+)an (ada (earnaan menggna)an

a#ranin ('ra !e!a( +erana "ija. I!&a" e+a+n$a !er&i"a! je&a (er+edaan an!ara +a)!eri

$ang da(a! mem+en!) ('ra dan $ang "an$a da(a! +erada da&am +en!) e& vege!a!ive.

ai& (engama!an &ainn$a mennj))an "ai& +a"a +a)!eri Serratia dan E* coli

"an$a mennj))an arna mera". a& !ere+! mennj))an +a"a +a)!eri+a)!eri !ere+!

!ida) memi&i)i )emam(an n!) mem+en!) ('ra dengan )a!a &ain +a)!eri+a)!eri !ere+!

"an$a da(a! +erada (ada +en!) e& vege!a!ive. -ada (e&a)anaan (ra)!i)m aa! +a)!eri ini

di!e!ei '&e" ma&a)i! "ija (earna ini menem(e& (ada +a)!eri namn !ida) +eri)a!an eara

)a!. *e"ingga aa! a(an +a)!eri dii '&e" air ma&a)i! "ija $ang aa&n$a menem(e& (ada

+a)!eri a)an i)! !er+aa air. Dan )e!i)a +a)!eri di!e!ei '&e" a#ranin +a)!eri a)an +erarna

mera".

Serratia

-ada (engama!an $ang di&a))an (ada (er'+aan (earnaan ('ra (ada +a)!eri Serratia

di(er'&e" "ai& e+agai +eri)!: =a)!eri !er&i"a! +er+en!) +&a! &'nj'ng &a& e!e&a" di+eri 4

)a&i (earna !am(a) +er+en!) +&a! &'nj'ng dan "an$a +erarna mera" er!a !an(a !er&i"a!

edi)i! (n +erarna "ija. a& !ere+! mennj))an +a"a Serratia !ida) da(a!

mem+en!) ('ra 9end'('ra a!a e)'('ra. -ern$a!aan ini eai dengan &i!era!r 9,.

Madigan Mi"ae&. 200@. rock iology of !icroorganisms+ ,"elfth Edition* ni!ed



42/44

mengi)a! arna "ija !ere+! !e!a(i e& ini !ida) memi&i)i man!e& ('ra e&a$a)n$a e&

('ra $ang da(a! !er!!( dan da(a! me&indngi (earna $ang !e&a" +eri)a! dengan RNA

e"ingga (ada aa! (enian arna "ija ini &n!r. *aa! di+eri (earnaan e&anj!n$a

)ar+'n #"in e& vege!a!i# )em+a&i mengi)a! arna. &e" e+a+ i!&a" arna a)"ir dari

Serratia ada&a" arna mera".

,ida) adan$a )e+eradaan ('ra (ada +a)!eri ini da(a! diar!i)an +a"a Serratia mai"

mem&i)i n!rii $ang )( a&a(n !an(a adan$a +an!an ('ra. Da(a! di)e!a"i

+a"a Serratia mer(a)an +a)!eri anaer'+ $ang da(a! "id( a&a(n )adar 2 di dara

edi)i!. Serratia mam( mem#ermen!ai)an g&a menjadi energi 9,. Madigan Mi"ae&.

200@. rock iology of !icroorganisms+ ,"elfth Edition* ni!ed *!a!e: -ear'n

=enjamin


43/44

('ra $ang di+en!) '&e" +a)!eri acillus cereus. a& ini eai dengan &i!era!r. Menr!

&i!era!r di(er'&e" gam+ar e+agai +eri)! dan din$a!a)an +a"a acillus cereus

mer(a)an +a)!eri gram('i!i# $ang da(a! mem+en!) ('ra.

*e!e&a" mem+anding)an gam+ar dari &i!era!r dengan "ai& (engama!an di(er'&e"

+a"a "ai& (engama!an $ang di&a))an acillus cereus da(a! mem+en!) ('ra i!

+enar . a& !ere+! da(a! di&i"a! dari gam+ar $ang iden!i) dengan &i!era!re.

-ada aa! (r'e (emanaan acillus cereus mem+en!) ('ra dan aa! i! (earna

ma&a)i! "ija +erea)i dengan RNA ('ra dan mem+en!) i)a!an $ang )( )a!

e"ingga (ada (enian arna ma&a)i! "ija !ida) &n!r. *i#a! ('ra $ang anga! )ar

n!) me&e(a za! arna ini&a" $ang mem+a! +a)!eri !ida) +erea)i dengan (earna

#"in dan !e!a( mengi)a! arna "ija dari (earna (er!ama. -ada (er'+aan I dan II

$ang !e&a" di&a))an e+e&mn$a di)e!a"i +a"a acillus cereus +eri#a! aer'+ "a& ini

mengar!i)an +a"a ada )emng)inan dari +a)!eri ini a)an mem+en!) end'('ra (ada

)eadaan &ing)ngan $ang e)!rim mia&n$a )ering 9)rang dara dan a!a (ana. Dari

(er'+aan $ang di&a))an (&a da(a! di&i"a! +a"a acillus cereus memi&i)i end'('ra

$ang !er&e!a) di da&am/!enga" e& 9en!ra&.

G. KESIMPULAN

1. -earnaan ('ra di&a))an n!) mem+eda)an e& ('ra dan e& vege!a!ive dari a!

+a)!eri. Da&am (earnaan ('ra digna)an 2 jeni (earna $ai! reagen (er!ama

9ma&a)i! "ija dan reagen )eda 9)ar+'n #"in a!a a#ranin. -ada aa! (em+erian

arna (er!ama (re(ara! "ar di(ana)an di a!a (enanga e!e&a" i! reagen dii

)emdian di+er)an za! arna )eda e+agai (enen!.

2. Rea)i )imia da&am (earnaan ('ra ini ada&a" !eri)a!n$a )'m(&e)


44/44

4. -enge&'m(')an +a)!eri +erdaar)an )e+eradaan ('ra:

• Sarcina lutea !ida) meng"ai&)an ('ra

• Escherechia coli !ida) meng"ai&)an ('ra

• acillus cereus meng"ai&)an ('ra dan !er&e!a) di da&am e& 9end'('ra

5. =a)!eri gram ('i!i# ada $ang !ida) meng"ai&)an ('ra dan ada (&a $ang da(a!

meng"ai&)an ('ra e(er!i acillus cereus. *edang)an +a)eri gram nega!i# (ada

mmn$a !ida) meng"ai&)an ('ra.

DAFTAR PUSTAKA

,. Madigan Mi"ae&. 200@. rock iology of !icroorganisms+ ,"elfth Edition* ni!ed


laporan mikling 02

Documents