Βοτανικός Κήπος

Βοτανικός Κήπος

Η ιστορία του κτιρίου

Το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο είναι ένα ιστο-ρικό μουσείο που βρίσκεται στη Λευκωσία, πρω-τεύουσα της Κύπρου. Στεγάζεται σε ένα πετρό-κτιστο νεοκλασικό κτίριο κοντά στην ενορία του Τρυπιώτη, το οποίο κτίστηκε το 1892. Πρώτος του ιδιοκτήτης ήταν ο έμπορος Ιωάννης Ευαγγε-λίδης. Αργότερα πέρασε στα χέρια του εγγονού του Θεμιστοκλής Δέρβης, γιατρός και δήμαρχος Λευκωσίας με το Κυπριακού Εθνικού Κόμματος για 28 συναπτά έτη. Ο Δέρβης εγκατέστησε στο κτίριο τόσο το ιατρείο του όσο και το πολιτικό του γραφείο. Το 1983, ήταν ετοιμόρροπο και έτοιμο για

κατεδάφιση, μετά από πρωτοβουλία του τότε Δημάρχου Λευκωσίας, αγορά-στηκε από το Ίδρυμα Α.Γ, Λεβέντη για να μετατραπεί σε ιστορικό Μουσείο.

Το μουσείο ονομάστηκε Λεβέντειο προς τιμήν του δημιουργού του ιδρύματος που το χρηματοδότησε, Αναστάσιου Γ. Λεβέντη. Ο Αναστάσιος Γ. Λεβέντης ήταν ο πρώτος πρέσβης της Κύπρου στην ΟΥΝΕΣΚΟ. Το Ίδρυμα ανέλαβε και τα έξοδα συντήρησης του, ενώ ο Δήμος ανέλαβε την επάνδρωση και λειτουργία του. Την άνοιξη του 1999 μέχρι την άνοιξη του 2000, με την χορηγία και πάλι του Ιδρύματος, το Μουσείο έκλεισε για το κοινό με σκοπό την ανακαίνιση των αιθουσών που αφορούν την Αγγλοκρατία και την Αρχαία Λευκωσία. Η ανακαίνιση αποτελεί την πρώτη φάση ενός προγράμματος με σκοπό την επέκταση του Μουσείου στο δίδυμο του διπλανό κτίριο η οποία αναπτύσσεται και δημιουργεί σχήμα Π και περικλείει εσωτερική υπαίθρια αυλή.

3

Η κάτοψη του κτιρίου, σε σχήμα Π και περικλείει εσωτερική αυλή

Το εξωτερικό του κτιρίου

Εσωτερικός χώροςΗμιυπαίθριος χώροςΕξωτερικός χώρος

Οι εκθεσιακοί χώροι

Τα εκθέματά του παρουσιάζουν την ιστορία και την κοινωνική ανάπτυξη της Λευκωσίας από την Χαλκολιθική περίοδο (3900 π.Χ.) μέχρι και σήμερα. Οι εκθεσιακοί χώροι είναι οργανωμένοι με χρονολογική σειρά αρχίζοντας από την Αρχαία Λευκωσία καταλήγοντας στην Λευκωσία κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, ενώ ταυτόχρονα γίνονται και αναφορές για την σύγχρονη πόλη η οποία από το 1960 είναι η πρωτεύουσα της Κυπρι-ακής Δημοκρατίας. Τα αντικείμενα που εκτίθενται στους εκθεσιακούς χώρους αντιπροσωπεύουν την πέραν των 5.000 χρόνων ιστορία της Λευκωσίας.

Περιλαμβάνουν αρχαιολογικά, μεσαιωνικά ευρήματα, χάρτες και γκρα-βούρες, κοσμήματα, ενδυμασίες, φωτογραφίες και έπιπλα.

Εσωτερικά, η χωροθέτηση έγινε με βάση τις μουσειολογικές απαιτήσεις για δημιουργία χρονολογικών και θεματικών ενοτήτων. Προέκυψαν, για παράδειγμα, η Αίθουσα της Βενετοκρατίας, η Αίθουσα Αικατερίνης Κορ-νάρο (θεματικοί πίνακες, ταπισερί με οικόσημο κ.λπ.), η Αίθουσα των Οθω-μανικών Χρόνων, το Δωμάτιο των Κοσμημάτων, το Δωμάτιο των Χαρτών κ.ο.κ. Λειτουργούν επίσης δύο νέες αίθουσες, η αίθουσα Κωστάκη και Λητώς Σεβέρη, που θα φιλοξενεί μακροχρόνια συλλογές που θα εκτίθενται επί δα-νείω και η αίθουσα Φυλακτού. Η Επιτροπή του Βραβείου του Ευρωπαϊκού Μουσείου, που λειτουργεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, το 1991 ανακήρυξε το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο σε Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς 1991. To έμβλημα τoυ Λεβέvτειoυ Δημoτικoύ Μoυσείoυ Λευκωσίας παρoυσιάζει τo περίγραμμα τωv εvετικώv τειχώv της πόλης - σχήμα αστεριoύ με 11 πρoμαχώvες. Στo εσωτερικό τωv τειχώv διακρίvεται τo περίγραμμα της πόρτας της εισόδoυ τoυ Μoυσείoυ πoυ συμβoλίζει και τηv πόρτα πoυ αvoίγει για vα περάσει καvείς στηv ιστoρία της πόλης. Το μουσείο λειτούργησε για πρώτη φορά στις 20 Απριλίου του 1989.

4

Άποψη του εσωτερικού του Μουσείου

Το πορτραίτο της Βασίλισσας Αιατερίνης Κορνάρο

Η εσωτερική αυλή

Απέναντι από την κυρίως είσοδο θα δείτε την εσωτερική υπαίθρια αυλή να διαχωρίζεται με μεγάλες συρόμενες τζαμαρίες και να γίνεται σχεδόν ένα με το εσωτερικό (ημιυπαίθριο χώρο) του Μουσείου. Η εσωτερική αυλή είναι το κατ’ εξοχήν κύριο στοιχείο της σύνθεσης μιας παραδοσιακής κυπριακής κατοικίας, όπως και στο συγκεκρι-μένο project. Παλιά στην Κύπρο οι περισσότερες οικίες (και κυρίως στην ύπαιθρο) ήταν πετρόκτιστες και πλιθόκτιστες, όλα τα δωμάτια στο κέντρο έβλεπαν το νότο,ο ελεύθερος χώρος ήταν μια αυλή με ψηλούς τοίχους με ελευθερία κίνησης και απομονωτική απόλαυση, καθαρός ορισμός του τι ήταν δημόσιο και τι ιδιωτικό.

Η interior designer του χώρου θεωρούσε επιβεβλημένη την οργα-νική ένταξη και διαμόρφωση της εσωτερικής αυλής του μουσείου, που διασπάτε σε δύο τμήματα. Στο πρώτο τμήμα βλέπουμε το θεματικό βοτανικό κήπο όπου καλλιεργούνται δείγματα βοτάνων (αρωματικά και φαρμακευτικά) της Κύπρου για εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγραμμάτων, αλλά και την άμεση επαφή και ‘γνωριμία’ του Κύ-πριου αλλά και του ξένου επισκέπτη με τα αρωματικά και φαρμα-κευτικά φυτά που καλλιεργούνται στην Κύπρο. Το δεύτερο τμήμα διαχωρίζεται από μία σειρά από Δάφνες (φρακτικό), δημιουργώντας ένα πυκνό αρωματικό φράκτη, βρίσκουμε τον χώρο αναψυχής (κάτω από μια ξύλινα πέργολα), όπου χρησιμοποιείται ως χώρος εκδηλώ-σεων και το καφεστιατόριο.

Κάτοψη της εσωτερικής αυλής που διαχωρίζεται σε δύο τμήματα. Τον βοτανικό κήπο και το χώρο αναψυχής

5

Η ιστορία του βοτανικού κήπου

Οι πρώτοι συστηματικοί βοτανικοί κήποι έκαναν την εμφάνισή τους από το 1500 περίπου π.Χ. στη Βαβυλώνα, όπου είναι γνωστοί σε όλους σχεδόν οι κρεμαστοί κήποι. Από το 1600 μ.Χ. άρχικως να κάνουν την εμφάνισή τους και στα πανεπιστήμια, ενώ στην Ιατρική Σχολή της Πράγας ο πρώτος βοτανικός κήπος είχε δημιουργηθεί από τον 4ο αιώνα μ.Χ. Σαν πρώτος χρονικά μπορεί να θεωρηθεί ο βοτανικός κήπος που ιδρύθηκε στο Σαλέρνο της Ιταλίας από το Ματθαίο το Σιλβατικό που τον ίδρυσε ήδη στα 1309 μ.Χ. Σαν πρόγονοι των ση-μερινών βοτανικών κήπων στην Ευρώπη θα πρέπει να θεωρηθούν οι μοναστηριακοί κήποι. Στην Ελλάδα, ο πρώτος βοτανικός κήπος ιδρύθηκε το 1836 στην Ιερά Οδό. Έχει 120 στρέμματα, από τα οποία τα 95 ανήκουν στην Ανώτατη Γεωπονική Σχολή και τα 25 στο πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ιστορικά οφείλουμε και στους μοναχούς του Μεσαίωνα την φύ-λαξη και την διάδοση της φαρμακευτικής γνώσης κατά την πάροδο των αιώνων. Χάρη σ’αυτούς, η φαρμακογνωσία και η φαρμακολογία, διαμέσου της φυτοθεραπείας, έφτασαν στην σύγχρονη εποχή και εξελίχθηκαν όπως όλοι γνωρίζουμε. Τα μοναστήρια του Μεσαίωνα διέθεταν κήπους όπου οι ειδικευμένοι μοναχοί καλλιεργούσαν τα φαρμακευτικά φυτά.

Ονομάζονταν Hortus conclusus, κλειστός κήπος θα μπορούσαμε να πούμε, με διάχυτες συμβολικές αναφορές (άξιες της εποχής). Ήταν κήποι τετράγωνοι, σύμβολο των 4 γωνιών του κόσμου και στο κέντρο είχαν μια πηγή και το δέντρο της ζωής (arbor vitae). Φύτευαν φαρμα-κευτικά φυτά αλλά όχι μόνον, υπήρχαν έντονες αλληγορικές αναφορές στον θεϊκό κόσμο. Σήμερα μια από τις βασικές αποστολές των βοτανικών κήπων είναι και ο εγκλιματισμός των φυτών σε νέο περιβάλλον.

Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας Το μοναστήρι του Santes Creus. Άποψη του γοτθικού κήπου

6

Τα αρωματικά και φαρμακευτικάφυτά της ΚύπρουΗ Κύπρος, παρά την περιορισμένη της έκταση, έχει μια πλούσια

χλωρίδα που ένας μεγάλος αριθμός ειδών της συγκαταλέγεται στην κατηγορία των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Οι Κύπριοι έχουν συμπεριλάβει τα βότανα στη διατροφή τους από πολύ παλιά, καθότι γρήγορα είχαν αντιληφθεί τις ευεργετικές τους ιδιότητες. Ορισμένα από αυτά τα καλλιεργούσαν στον κήπο τους, όπως το δυό-σμο και το βασιλικό, ενώ άλλα τα έβρισκαν άγρια στη φύση.

Η συστηματική καλλιέργεια των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών ξεκίνησε στη χώρα μας εδώ και δυο δεκαετίες περίπου. Το Τμήμα Γεωργίας, του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλο-ντος, από το 1991 καταβάλλει προσπάθειες, μέσω ειδικού Σχεδίου, για την ανάπτυξη της καλλιέργειάς τους με στόχο να ικανοποιήσει την εσωτε-ρική αγορά αλλά και να προωθήσει τις εξαγωγές των ειδών αυτών.

Ξηρά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που καλλιεργούνται στην Κύπρο, τοποθετημένα σε μεγάλα σακιά

7

Τι είναι αρωματικά και φαρμακευτικάφυτά, και ποιά η χρήση τους;Λέγοντας αρωματικά φυτά εννοούμε μια ομάδα φυτών που περι-

έχουν στους ιστούς τους αιθέρια έλαια, δηλαδή αρωματικές ουσίες. Φαρμακευτικά είναι τα φυτά που περιέχουν ένα ή περισσότερα δρα-στικά συστατικά που μπορούν να προλάβουν, να ανακουφίσουν ή να θεραπεύσουν κάποιες ασθένειες. Όλα τα αρωματικά φυτά είναι φαρμα-κευτικά αλλά πολλά φαρμακευτικά φυτά δεν είναι αρωματικά, όπως για παράδειγμα η ξυνίθα, το λιθόσπαστο, η μολόχα κ.ά. Οι ευεργετικές ιδιότητες των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών είναι γνωστές στους ανθρώπους εδώ και αιώνες, ενώ η χρήση τους παλαιότερα απο-τελούσε τη μόνη θεραπευτική αγωγή για ασθένειες και παθήσεις.

Παρά την αλματώδη ανάπτυξη της χημικής φαρμακοβιομηχανίας, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλο ενδιαφέρον τόσο των κα-ταναλωτών όσο και της επιστημονικής κοινότητας για τις ιδιότητες των βοτάνων. Ο λόγος είναι ότι, σε αντίθεση με τα χημικά φάρμακα, τα βότανα δεν προκαλούν παρενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα αρωματικά φυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν φρέσκα ή ξερά αλλά και για παραγωγή αιθέριων ελαίων. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος χρήσης των βοτάνων είναι η παρασκευή τσαγιού, μπορούν όμως να παρασκευ-αστούν και βάμματα, όπου γίνεται διάλυση με οινόπνευμα, λαδάκια, κρέμες ή σιρόπια. Τα αιθέρια έλαια των αρωματικών φυτών χρησιμο-ποιούνται πλατιά στη σαπωνοποιία, την αρωματοποιία και την παρα-σκευή καλλυντικών. Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε την πλατιά χρήση των βοτάνων στη μαγειρική.

Συγκομιδή φρέσκου θυμαριού Θερμοκήπιο με φυτεία βασιλικού

8

Τα κυριότερα καλλιεργούμενα είδη

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει παγκόσμια ένα ολοένα αυξανόμενο εν-διαφέρον για τα αρωματικά φυτά και βότανα και τις πολλαπλές χρήσεις τους. Παρατηρείται άλλωστε μια αυξημένη ζήτηση σε φυσικά προϊόντα που είναι συνυφασμένη με το σύνθημα «επιστροφή στη φύση». Όλο και περισσότεροι πολίτες μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τα βότανα στη μαγειρική, ως αφεψήματα ή την ‘αρωματοθεραπεία’ για τη βελτίωση της υγείας και της ομορφιάς. Ο βοτανικός κήπος που δημιουργήθηκε στο πρώτο τμήμα του Λεβέντειο Δημοτικού Μουσείου ανήκει στην κα-τηγορία Hortus Catalogi, ο οποίος περιλαμβάνει αρωματικά και φαρ-μακευτικά βότανα που καλλιεργούνται στην Κύπρο, τα οποία εκτός από την μελέτη και την εκπαίδευση των ενδιαφερόμενων επισκεπτών, θα χρησιμοποιείτε επίσης και στη μαγειρική· στο καφεστιατόριο το οποίο βρίσκεται στο δεύτερο τμήμα της εσωτερικής αυλής του Μουσείου. Συγκεκριμένα, θα χρησιμοποιούνται στην παρασκευή Κυπριακών εδε-σμάτων (ως αρτύματα ή καρυκεύματα φαγητών), όπου θα προσφέρει στον επισκέπτη και την γευστική εμπειρία των βοτάνων που καλλιερ-γούνται στον κήπο, καθώς επίσης και σε διάφορες πολιτιστικές εκδη-λώσεις που θα γίνονται στο εσωτερικό της αυλής.

Αναλυτικά, στο πρώτο τμήμα βρίσκεται ο βοτανικός κήπος όπου γί-νετε ο διαχωρισμός του σε δύο μικρότερα με βάση τα χρώματα και αρω-μάτα που κυριαρχούν. Στη μία πλευρά έχουμε την Τριανταφυλλιά την Δαμασκηνή (Rosa damascena) και μία αναρριχητική τριαντά-φυλλα, και στην άλλη βρίσκεται ο βοτανικός κήπος τα οποία προσ-διορίζουν την ιδιότητα του χώρου με τα χρώματα (πράσινο και ροζ-ροδοκόκκινο) και τις έντονες μυρωδιές που αναδίδουν. Τα κυριότερα είδη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που βρίσκουμε στον βοτα-νικό κήπο του Μουσείου ευδοκιμούν στην Κύπρο (και έχουν εμπορική αξία) είναι: ο Βασιλικός, η Δάφνη, το Θυμάρι, η Κάππαρη (χρησι-μοποιείται για παρασκευή ξιδάτων), το Λασμαρί (Δενδρολίβανο), ο Μαϊντανός και η Ρίγανη. Να σημειώσουμε ότι οι δύο χώροι ενώνο-νται με το φρακτικό τη Δάφνη και στην συνέχεια περνάμε κάτω από την ξύλινη πέργολα, στην οποία βλέπουμε μεγάλα οριζόντια ανοίγ-ματα τα οποία αφήνουν στον επισκέπτη να έχει οπτική επαφή με τον κήπο αλλά και το Μουσείο δημιουργώντας ένα μεγάλο ενιαίο χώρο, που ενώνει το Μουσείο με τα δύο τμήματα της εσωτερικής υπαίθριας αυλής. Τέλος, η χρήση της πέργολας προσφέρει και την χρήση την φυσικής αποξήρανσης των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών που καλλιεργούνται στον κήπο του Μουσείου.

9

Στις σελίδες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του βοτανικού κήπου στο Μουσείο, με βάση την εμπειρία από τη χρήση τους στην Κύπρο καθώς και τη βιολογία τους. Προτείνονται, κυρίως, ιθαγενή είδη και φυτά που έχουν καλλιεργηθεί αιώνες στον τόπο μας.

Τα φυτά χωρίζονται στις ακόλουθες ομάδες:

Α. ΔέντραΒ. Μικρά δέντρα και ψηλοί θάμνοιΓ. Μεσαίου ύψους θάμνοιΔ. Χαμηλοί θάμνοι και άλλα είδη

Για κάθε είδος δίνετε πρώτα η ελληνική ονομασία και στην παρέν-θεση το βοτανικό όνομα στα λατινικά. Με σύμβολα (επεξηγηματικός πίνακας) δίνονται οι απαιτήσεις σε νερό, η κατάλληλη υψομετρική ζώνη και οι περίοδοι άνθησης και καρποφορίας.

Επίσης δίνετε μία σύντομη περιγραφή για το κάθε φυτό, οι ιθάνες χρήσεις και ιδιότητες του και συνήθη προβλήματα που πιθανόν να παρουσιάζει, καθώς και οι σχετικές φωτογραφίες και σχεδιαγράμμα που δείχνει τα τμήματα του βοτανικού κήπου με τις φυτέυσεις και το που τοποθετείτε το κάθε βότανο.

ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣΝΕΡΟ (-) Ξηρανθεκτικό, (--) Ολιγαρκές

(---) Σχετικά ολιγαρκές, (----) Απαιτητικό

ΥΨΟΜΕΤΡΟ

ΑΝΘΟΦΟΡΙΑ

ΚΑΡΠΟΦΟΡΙΑ

10

Βασιλικός (Basil) ¦ Ocimum basilicum

(----)Απαιτητικό

0 - 600 μ.

Ιούνιος -Αυγουστος

μέσα Απριλίουεώς

μέσα Μαΐου

ΒασιλικόςTαξινόμηση: Ο βασιλικός είναι ένα αρωματικό

ποώδες φυτό, και ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Xειλανθή) και στο είδος Ocimum basilicum. Υπάρ-χουν πολλές ποικιλίες και υβρίδια που οφείλονται στην εύκολη διασταύρωση και τον πολυμορφισμό του.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Ευδοκιμεί σε χωράφια μέσης σύστασης, πλούσια, ποτιστικά με καλή αποστράγγιση. Ο βασιλικός κατά την περίοδο του χειμώνα πρέπει να καλλιεργηθεί υπό κάλυψη και θέρμανση. Οι πιο ιδανικές θερμοκρασίες για την ανά-πτυξη του είναι αυτές που κυμαίνονται γύρω στους 22Α-30Α Κελσίου. Oι θερμοκρασίες αυτές του θερμο-κηπίου δεν πρέπει να είναι κάτω από 12Α Κελσίου.

Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με σπόρο.Εποχή και τρόποι φύτευσης: Ο βασιλικός όταν θα καλλιεργηθεί

υπό κάλυψη φυτεύεται την περίοδο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου που οι θερμοκρασίες είναι κάπως ψηλές ώστε να προλάβει να αναπτυχθεί, ενώ όταν θα καλλιεργηθεί σε ανοιχτούς χώρους φυτεύεται αρχές Απριλίου. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι μεταξύ των γραμμών 40-45 εκατ. και επί των γραμμών 30-40 εκατ.

Χρήση: Τα φρέσκα φύλλα χρησιμοποιούνται σε διάφορες σαλάτες, άλλα κομμένα με το χέρι, σε σος από βούτυρο για το ψάρι και σε διά-φορα κρεατικά. Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε σε ρύζι μαζί με μαϊντανό, καθώς και σε σούπες. Η χρησιμοποίησή του γίνεται πάντα στα τελευταία λεπτά του ψησίματος. Μπαίνει, επίσης, φρέσκος σε λάδι και ξίδι, τα οποία και αρωματίζει, αλλά πάντα σε μικρή ποσότητα. Επίσης, δίνει γεύση σε ντομάτες, ζυμαρικά, και αρωματίζει το ελαιό-λαδο. Μπορείτε ακόμα να βάλετε μερικά φύλλα σε ένα μπολ με νερό, για να καθαρίσετε τα χέρια σας μετά από ψαροφαγία.

Ιδιότητες: Ο βασιλικός είναι τονωτικό στομάχου, αντιφυσητικό, για αδύνατη μνήμη, για αϋπνίες, ανοίγει την όρεξη, διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους και είναι, επίσης, γαλακτογόνο.

11

Δάφνη (Bay Leaf) ¦ Laurus nobilis(---)

Σχετικά ολιγαρκές

30 - 1300 μ.

Φεβρ. -Απρίλιος

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος

Δάφνη (Δάφνη η ευγενής)

Tαξινόμηση: Η δάφνη είναι ένα αρωματικό φυτό της οικογένειας των Δαφνοειδών. Ανήκεί στο γένος Δάφνη. Είναι ένα μικρό αειθαλές δέντρο, ύψους 3-5 μ. και άνθη άσπρα ή κιτρινοπράσινα. Καλλιερ-γείται σε πάρκα και κήπους.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Ευδοκιμεί σε δροσερές παραθαλάσσιες περιοχές και σε χωράφια φτωχά, πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά.

Πολλαπλασιασμός: γίνετε κυρίως με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο. Έπειτα από 3-4 μήνες τα φυτεύουν στο έδαφος και όταν αναπτυχθούν αρκετά τότε μεταφυτεύονται στην οριστικκή τους θέση. Εκτός αυτού, η δάφνη πολλαπλασιάζεται και

με μοσχεύματα όπως και παραφυάδες.Εποχή και τρόποι φύτευσης: Η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη ή

το φθινόπωρο σε αποστάσεις 2-2,5 επί 3-4 μ. Ανθίζει Απρίλιο-Μάιο. Τα δαφνόφυλλα συλλέγονται Αύγουστο-Σεπτέμβριο.

Χρήση: Ταφύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται ως άρτυμα στη μα-γειρική (νοστιμίζει φαγητά όπως όσπρια) και στη συσκευασία ξηρών καρπών όπως σύκα ή σταφύδες. Επίσης αρωματίζει σούπες, βραστά, κονσομέ και σε ψάρια ποσέ, όπως τον σολωμό. Τέλος χρησιμοποιείτε σαν φρακτικό, ως μεμονωμένο ή σε ομάδες, σε κήπους, πάρκα, πεζο-δρόμια και πλατείες καθώς και σε αρχαιολογικούς χώρους.

Ιδιότητες: Το εκχύλισμα της δάφνης καταπολεμά τα φουσκώματα, ανοίγει την όρεξη και τονώνει τα τεμπέλικα στομάχια. Αντισηπτική, είναι πολύτιμη για το συνάχι και τη βρογχίτιδα. Το δαφνέλαιο είναι κατάλληλο για τους ρευματισμούς.

Ιστορικά στοιχεία: Με δάφνινα στεφάνια αντάμοιβαν τους Ολυ-μπιονίκες στην αρχαιότητα όπου ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Πρώτα οι Έλληνες και μετά οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να στεφα-νώνουν με κλαδιά δάφνης τους νικητές των αγώνων. Έτσι, ακόμα και σήμερα η δάφνη ταυτίζεται με τη δόξα, τη νίκη και την υπεροχή.

12

Θυμάρι (Thyme) ¦ Thymus capitatus

(-)Ξηρανθεκτικό

0 - 900 μ.

Μάϊος -Οκτώβριος

Ιούνιος -Νοέμβριος

ΘυμάριTαξινόμηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae

(Xειλανθή). Υπάρχουν δύο είδη θυμαριού που είναι αυτοφυή στην Κύπρο. Το Thymus capitatus και το Thymus integer. Aυτό όμως που καλλιεργείται στην Κύπρο είναι το Thymus vulgaris. Από το είδος αυτό υπάρχουν δύο ποικιλίες, το French summer και το English winter. To πρώτο είναι πιο αρωματισμένο και ευδοκιμεί το καλοκαίρι, το δεύτερο ευδοκιμεί περισσότερο το χειμώνα.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Το θυμάρι που καλλιεργείται ως φρέσκο χρειάζεται εδάφη γόνιμα, πλούσια σε οργανική ουσία και να έχουν καλή αποστράγγιση. Τούτο αναπτύσσεται και την

περίοδο του χειμώνα χωρίς να χρειάζεται κάλυψη ή θέρμανση.Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με σπόρο.Εποχή και τρόποι φύτευσης: Το θυμάρι φυτεύεται στο χωράφι

το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης τόσο μεταξύ των γραμμών όσο και των φυτών πάνω στη γραμμή κυμαίνονται από 40 μέχρι 45 εκατ.

Χρήση: Τα φρέσκα φύλλα του θυμαριού μαζί με μαϊντανό και φρέσκα φύλλα δάφνης χρησιμοποιούνται ως γαρνίρισμα διαφόρων φαγητών (μαρινάτα). Χρησιμοποιείται επίσης σε σούπες, στο στι-φάδo, στα σος, στα κρέατα που φουσκώνουν σε κρασί, όπως χοιρινό και κυνήγι.

Ιδιότητες: Το θυμάρι είναι χωνευτικό, αντιφυσητικό, τονωτικό, εξασφαλίζει διαύγεια πνεύματος, τονώνει τα νεύρα, είναι σπασμο-λυτικό των πεπτικών οδών, αποσμητικό, διουρητικό, αντισηπτικό, βακτηριοκτόνο, αντιβηχικό, καθαρίζει το στόμα και τα δόντια καλύτερα από κάθε οδοντόπαστα. Επίσης το εκχύλισμά του μπορεί να προλάβει το κρύωμα, ρίχνει τον πυρετό, καταπολεμά τη γρίπη, τις εντερικές δια-ταραχές και δερματικές λοιμώξεις. Δεν συνιστάται η χρήση του από υπερτασικούς γιατί ανεβάζει την αρτηριακή πίεση.

13

Κάππαρη (Caperbush) ¦ Capparis spinosa

(-)Ξηρανθεκτικό

0 - 900 μ.

Μάϊος -Οκτώβριος

Ιούνιος -Οκτώβριος

ΚάππαρηTαξινόμηση: Η κάππαρη ανήκει στην οικογένεια

Capparidaceae που περιλαμβάνει πολλά είδη, όπως το Capparis spinosa L. (με αγκάθια) και το Capparis οvata (χωρίς αγκάθια) τα οποία αυτοφύονται στις πα-ραμεσογειακές χώρες. Είναι ένας θάμνος ύψους 1-1,5 μ. με πολλούς βλαστούς που μερικοί είναι πλάγιοι και άλλοι όρθιοι, με φύλλα αυγοειδή εναλλασόμενα. Τα άνθη της κάππαρης έχουν τέσσερα λευκά πέταλα, μακρύ ποσδίσκο και πολυάριθμους στήμονες.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Το φυτό αναπτύσεται σε ποικιλία εδαφών, εκτός από τα πολύ αργιλώδη και αμμώδη. Προτιμά όμως της μέσης σύστασης, καλά αποστραγγισμένα ασβεστώδη, χα-

λικώδη εδάφη. Ευδοκιμεί σε διάφορες περιοχές με ήπιο χειμώνα.Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με σπόρο ή με έριζα μοσχεύματα.Εποχή και τρόποι φύτευσης: Η εποχή φύτευσης της κάππαρης

είναι η περίοδος Φεβρουαρίου-Μαΐου. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 2 μέτρα μεταξύ των γραμμών και 1 μέτρο τα φυτά πάνω στη γραμμή. Η κάππαρη προσβάλλεται συχνά από το σκουλήκι του εντόμου Pieris brassicae.

Χρήση: Τη βάζουμε ως πικάντικο συμπλήρωμα στη χωριάτικη σα-λάτα και στις σάλτσες. Επίσης τα μπουμπούκια της μαγειρεύονται με ψάρι, χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα στη μελιτζανοσαλάτα, με φάβα και διάφορα πιάτα λαχανικών και τέλος τοποθετείτε σε αλατισμένο νερό με ξύδι (τουρσί) αποτελώντας τη γνωστή κάππαρη του εμπορίου.

Ιδιότητες: Ο φλοιός της ρίζας χρησιμοποιέιται στη θεραπεία δια-φόρων παθήσεων όπως αρθρίτιδες, ρευματισμοί και πονόδοντοι λόγω της ισχυρής αντιφλεγμονώδους δράσης της. Η κάππαρη είναι πλού-σια πηγή ασβεστίου, καλίου, μαγνησίου, νατρίου και ψευδαργύρου, και συγκαταλέγεται στα ωφέλιμα οργανισμό μας λίπη. Τέλος εκτός από ορετικό, χρησιμοποιείτε και ως τονωτικό, αντιαναιμικό, αφροδι-ασιακό, διουρητικό, αντιαρτηριοσκληρωτικό, και αντιοξειδωτικό.

14

Λασμαρί (Rosmarin) ¦ Rosmarinus officinallis

(-)Ξηρανθεκτικό

0 - 1000 μ.

Νοέμβριος - Μάϊος

Απρίλιος - Ιούνιος

Λασμαρί (Δεντρολίβανο)Tαξινόμηση: Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae

(Xειλανθή) και στο είδος Rosmarinus officinalis. Είναι ένας μικρός αειθαλής θάμνος, που φτάνει σε ύψος 0,5-1,20 μ. και έχει άνθη ασπρογάλαζα.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Το δεντρολί-βανο ευδοκιμεί σε ποικιλία εδαφών, εκτός από τα βαριά που δεν αποστραγγίζουν. Το δεντρολίβανο αναπτύσσε-ται καλύτερα σε θερμές περιοχές. Εντούτοις δείχνει αξιό-λογη αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες. Οι ανάγκες του σε νερό είναι περιορισμένες αλλά όταν καλλιεργείται για φρέσκο τότε οι ανάγκες σε νερό αυξάνονται.

Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες.

Εποχή και τρόποι φύτευσης: Ευδοκιμεί σε δροσερές πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-πλούσια, ξηρικά ή ποτιστικά. Η καλύτερη εποχή φύτευσης του είναι η περίοδος Οκτω-βρίου-Νοεμβρίου και Μαρτίου-Απριλίου. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 0,80-1 επί 1-1,20. Η περίοδος ανθοφορίας του καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το χρόνο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο

Χρήση: Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, αρτυματικό και μελισ-σοτροφικό. Τα φρέσκα φύλλα χρησιμοποιούνται στο ψάρι σαβόρο, στα κρέατα προβάτου και χοίρου, στις πουρέ πατάτες και καβουρδισμένο με ελαιόλαδο χρησιμοποιείται σε μαγειρευμένα λαχανικά. Τα άνθη του χρησιμοποιούνται στις σαλάτες. Επίσης, χρησιμοποιείται για γαρνίρισμα φαγητών και γλυκών, αφού προηγουμένως κοπανιστεί με ζάχαρη.

Ιδιότητες: Τονώνει τη λειτουργία του ήπατος και βοηθά στη μεί-ωση της χοληστερίνης. Ως προσθετικό σε διάφορα παρασκευάσματα ανακουφίζει τον πονόδοντο. Κατά της τριχόπτωση και της πιτυρίδας Το λασμαρί είναι εξαίρετο τονωτικό και σπασμολυτικό, ευστόμαχο, χολαγωγό, αντιρευματικό, αντιδιαβητικό, ηρεμιστικό, εμμηναγωγό, καρδιοτονωτικό, υπερτασικό, αποχρεμπτικό, αντισηπτικό κ.ά.

15

Μαϊντανός (Parsley) ¦ Petroselinum(----)

Απαιτητικόπότισμα

400 - 700 μ.

Ιούνιος -Σεπτέμβριος

Ολόχρονα, ενώ οι ρίζες

το φθινόπωρο

ΜαϊντανόςTαξινόμηση: Ο μαϊντανός ειναι διετής πόα,

ύψους 40-80 εκ. και άνθη πρασινοκίτρινα και ανή-κει στο γένος του Πετροσέλινον (Petroselinum) της οικογένειας των Σελινοειδών (Apiaceae).

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια πλούσια, ποτιστικά, στραγγερά.

Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με σπόρο που σπέρ-νεται σε σπορείο ή απευθείας στο χωράφι

Εποχή και τρόποι φύτευσης: Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 επί 50-60 εκ. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το υπέργειο τμήμα συλλέγεται όλο το

χρόνο, ενώ οι ρίζες το φθινόπωρο και οι καρποί όταν ωριμάσουν καλά.Χρήση: Είναι φυτό εδώδιμο, αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισ-

σοτροφικό. Από τα πιο αγαπημένα για την κουζίνα μας αρωματικά φυτά, γνωστό από την αρχαιότητα οπότε και χρησιμοποιούνταν ως καρύκευμα και ως φάρμακο. Χρησιμοποιείται ως καρύκευμα στις σα-λάτες, τις σούπες, τα ψάρια, το κρέας και τα όσπρια. Επίσης μπορεί να φτιάξουμε διάφορα αφεψήματα και στην παρασκευή χυμών. Η φρεσκάδα του εξαλείφη τη μυρωδιά του σκόρδου και του κρεμμυδιού στην αναπνοή.

Ιδιότητες: Ισχυρό διουρητικό, πολύτιμο σε περιπτώσεις κατα-κράτησης υγρών, πρηξίματος ποδιών και χεριών. Χρήσιμος κατά της κυτταρίτιδας. Φυτό, εξαιρετικό ως τονωτικό και αντιφλεγμονώδες. Τα φύλλα οι μίσχοι και η ρίζα, σε πολτοποιημένη κατάσταση και σε τοπι-κή χρήση καταπραΰνουν τον πόνο και τη φαγούρα από τσιμπήματα εντόμων. Έχει τη φήμη ότι δίνει πιο φωτεινό δέρμα και εξαλείφει τους σκούρους λεκέδες του δέρματος.

Ιστορικά στοιχεία: Στην αρχαία Ελλάδα δεν τον προτιμούσαν πολύ, αντίθετα με τη Ρώμη που τον εκτιμούσαν ιδιαίτερα. Στις γιορτές φορούσαν στεφάνια από μαϊντανό για να αποφύγουν το μεθύσι!

16

Ρίγανη (Origan) ¦ Origanum dubium

(--)Ολιγαρκές

200 - 1000 μ.

Ιούνιος -Αυγουστος

Ιούνιος -Σεπτέμβριος

ΡίγανηTαξινόμηση: Πολυετής πόα που ανήκει στην

οικογένεια Lamiaceae (Χειλανθή) και στο γένος Οriganum, με ύψος 30-80 εκ. Tα κυριότερα είδη είναι το Οriganun heracleoticum, το Οriganum vulgare και το Οriganum dubium. To Origanum dubium χρησιμοποιείται κυρίως για παραγωγή ξηρού προϊόντος, ενώ τα άλλα δύο τόσο για ξηρό όσο και για φρέσκο προϊόν. Tελευταία, η κυπριακή ρίγανη λόγω της ποιότητάς της άρχισε να γίνεται δεκτή στην ευρωπαϊκή αγορά.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Ευδοκιμεί σε ποικιλία εδαφών, αλλά, όταν χρησιμοποιείται για παραγωγή φρέσκου προϊόντος, προτιμά χωράφια

μέσης σύστασης, φτωχά-πλούσια, ξηρικά και καλά αποστραγγισμένα.Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με σπόρο.Εποχή και τρόποι φύτευσης: Η ρίγανη φυτεύεται από τον Οκτώ-

βριο μέχρι το τέλος Απριλίου. Καλύτερη όμως εποχή θεωρείται το τέλος Φεβρουαρίου αρχές Απριλίου. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 50 εκατ. με-ταξύ των γραμμών και 33 εκατ. μεταξύ των φυτών πάνω στις γραμμές.

Χρήση: Εξαιρετικό μυρωδικό χρησιμοποιείται σε πολλές σάλτσες και σαλάτες – ιδίως στη χωριάτικη – Αρωματίζει ευχάριστα κρέατα, ψάρια, τηγανητές πατάτες, φέτα. Xρησιμοποιείται ως καρύκευμα στα διάφορα φαγητά τόσο ως ξηρή όσο και ως φρέσκια.

Ιδιότητες: Είναι τονωτική, χωνευτική, αντιφυσητική, εφιδρωτική, αντιβιοτική, αντιβηχική, αποχρεμπτική, αντιδιαρροϊκή και εμμηνα-γωγή, διευκολύνει την πέψη και καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα. Είναι αντιφυσητικό, για αδύνατη μνήμη, για αϋπνίες, ανοίγει την όρεξη, διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους. Επίσης, η ρίγανη είναι ‘φίλος’ για τους πνεύμονες και βοηθά στις χρόνιες βρογχίτιδες. Τέλος, έχει διεργετικές ιδιότητες και βοηθά άτομα που υποφέρουν από κόπωση. Το αιθέριο έλαιό της χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη φαρμα-κοποιία (παραγωγή νέων αντιβιοτικών) και στην κονσερβοποιία.

17

Τριανταφυλλιά (Damas rose) ¦ Rosa damascena(---)

Σχετικά ολιγαρκές

0 - 1400 μ.

Απρίλιος -Ιούνιος

Ιούνιος -Αύγουστος

Τριανταφυλλιά (η Δαμασκηνή)

Tαξινόμηση: Φυλλοβόλος θάμνος, ύψους 1-2 μ., με άνθη ρόδινα και ανήκει στην οικογένεια Rosaceae, Ροδώδη και στο γένος Rosa που περιλαμβάνει πολλές ποικιλίες. Το είδος Rosa damascena Mill είναι το είδος που χρησιμοποείται για την παραγωγή ροδέλαι-ου και ροδοστάγματος. Τά φύλλα του ειναι σύνθετα από 5-7 φυλλάρια που έχουν σχήμα πρόμηκες - ωοειδές.

Εδαφοκλιματολογικές απαιτήσεις: Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέσης σύ-στασης-πλούσια, ποτιστικά, στραγγερά. Αντέχει στην ξηρασία και στις χαμηλές θερμοκρασίες.

Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες.

Εποχή και τρόποι φύτευσης: Τα μοσχεύματα και οι παρα-φυάδες της τριανταφυλλιάς φυτεύονται στο χωράφι το Νοέμβριο-Δεκέμβριο ή Φεβρουάριο-Μάρτιο. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι περίπου 1-1,30 μ. Τα τριαντάφυλλα συλλέγονται λίγο πριν ανοίξουν τις πρωινές ώρες και αρχίζει το μήνα Απρίλιο και διαρκεί περί τις 30 μέρες Το στάδιο στο οποίο πρέπει να βρίσκονται τα τριαντάφυλλα για να μαζευτούν είναι λίγο πριν το πλήρες άνοιγμα τους, στάδιο το οποίο διαρκεί 2 μέρες.

Εχθροί και ασθένειες: Οι κυριότεροι εχθροί της τριανταφυλλιάς είναι οι αφίδες, τετράνυχοι, η στάχτη και η σκωρίαση.

Χρήση: Από τα τριαντάφυλλα λαμβάνεται το ροδέλαιο αι ροδό-σταγμα, τα οποία χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία. Επίσης από το ροδοπέταλα παρασκευάζεται γλυκό του κουταλιού το οποίο έχει καθαρτικές ιδίοτητες.

Ιδιότητες: Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτρο-φικό. Με τη χρήση της τριανταφυλλιάς (η δαμασκηνή) βοηθά στο να μαλακώνει τον ερεθισμένο λαιμό (αναπνέοντας το άρωμα της) και το βήχα, στην καλή κυκλοφορία του αίματος καθώς επίσης, είναι ιδανικό για για τον καθαρισμό του προσώπου.

18

Γενικές πληροφορίεςα) Συλλογή – αποξήρανση – επεξεργασία και διατήρηση των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών

Συλλογή: Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά συλλέγονται όταν βρίσκονται στο στάδιο της άνθησης, διότι στο στάδιο αυτό τα φυτά έχουν την ψηλότερη περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια. Η συλλογή γίνεται όταν ο καιρός είναι ηλιόλουστος και ξηρός για να υπάρχει όσο το δυνατό λι-γότερη υγρασία πάνω στα φυτά. Η συλλογή αρχίζει μετά τις 10 το πρωί, όταν εξατμιστεί η υγρασία που βρίσκεται πάνω στα φυτά.Για το κόψιμο των φυτών, όταν η έκταση είναι μικρή, χρησιμοποιούνται δρεπάνια, όταν όμως η έκταση είναι μεγάλη χρησιμοποιείται χορτοκοπτική μηχανή.Αποξήρανση: Κατά την αποξήρανση επιδιώκεται όπως τα συλλε-

γέντα φυτά διατηρήσουν το φυσικό τους χρώμα και τη χημική τους σύν-θεση. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει η χορτομάζα να αποξηρανθεί σε περι-βάλλον σκιερό και αεριζόμενο. Συνεπώς τα αποξηραντήρια, για να δώσουν προϊόν καλής ποιότητας, πρέπει να είναι σε στεγασμένα υπόστεγα.Επεξεργασία: Μετά το στάδιο της αποξήρανσης τα αποξηραθέντα

φυτά περνούν στο στάδιο επεξεργασίας. Κατά το στάδιο αυτό διαχωρίζο-νται τα φύλλα και οι ανθοί από τα στελέχη, τις σκόνες και τους σπόρους. Τα φύλλα, ανάλογα με το προϊόν, θρυμματίζονται (κομματιάζονται) σε μικρότερα ή μεγαλύτερα τεμάχια.Διατήρηση: Μετά την επεξεργασία των αρωματικών και φαρμακευ-

τικών φυτών, τα προϊόντα πρέπει να διατηρούνται μέσα σε ξηρές και καλά αεριζόμενες αποθήκες, για να μην καταστρέφονται από την υγρασία.

β) Εχθροί και ασθένειεςΤα αρωματικά φυτά είναι νέα είδη καλλιεργειών και οι εμπειρίες μας

όσον αφορά τους εχθρούς και ασθένειες είναι περιορισμένες. Με την πάροδο του χρόνου είναι δυνατό τα φυτά αυτά να προσβληθούν από δι-άφορους εχθρούς και ασθένειες. Γι αυτό προτρέπονται οι καλλιεργητές απευθύνονται στους κατά τόπους γεωπόνους ή στους ειδικούς Κλάδους Προστασίας Φυτών και Οπωροκηπευτικών του Τμήματος Γεωργίας.

γ) ΆρδευσηΤο βελτιωμένο σύστημα άρδευσης που συστήνεται για τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά είναι το σύστημα των σταγόνων, διότι δημιουργεί ιδανικές συνθήκες αερισμού και υγρασίας στο έδαφος, συνθήκες συνεχούς ανάπτυξης, εξοικονόμησης νερού, περιορίζει την ανάπτυξη των ζιζανίων και τέλος μπορεί να αξιοποιήσει τα υφάλμυρα νερά.

19

Απόψη της μίας πλευράς του βοτανικού κήπου, η οποία περιλαμβάνει τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά

Απόψη της άλλης πλευράς του βοτανικού κήπου, η οποία περιλαμβάνει τα δύο είδη της τριανταφυλλιάς

Γενικό πλάνο του βοτανικού κήπου που διαχωρίζεται σε δύο μικρότερα τμήματα

20

Ο διαχωρισμός των δύο τμημάτων γίνεται με μία σείρα από δάφνες, η οποία καταλήγει στο χώρο αναψυχής

Άποψη του χώρου στον βρίσκεται ο χώρος αναψυχής που λειτουργεί και ως καφεστιατόριο

Τμήμα της ξύλινης πέργολας που βρίσκεται στο δεύτερο τμήμα του κήπου, όπου ο επισκέπτης έχει την άμεση επαφή με τα βότανα, καθώς επίσης, χρησιμοποιείται για την αποξήρανση των βοτάνων

21

Πληροφορίες

Διεύθυνση: Σόλωνος 21, ΛευκωσίαΤηλέφωνο: 22661475Ανοικτό: Καθημερινά 10.00 π.μ. - 20.00 μ.μ. (Δευτέρα Κλειστό)Κλειστό: από Τρίτη 13 Αυγούστου, μέχρι Δευτέρα 26 Αυγούστου