Đại học Bách Khoa TP. HCM, Khoa KH & KTMT

Bài thực hành 1Môn: Hệ điều hành

Hoàng Hồng Nam, Phương-Duy NguyễnEmail: hhnam,duynguyen@cse.hcmut.edu.vn

Ngày 23 tháng 1 năm 2015

1 Hệ điều hành Linux hoạt động như thế nào

Linux có 1 lõi (kernel) và một hoặc nhiều shell.

Shell là một chương trình giao tiếp qua dòng lệnh cho phép người dùng tương tác vớihệ diều hành. Shell hoạt động bằng cách lấy các lệnh được nhập từ bàn phím rồi đưacác lệnh đến hệ điều hành để thực hiện và hiển thị kết quả lên giao diện.Trong thế giới Linux (hoặc Unix) có rất nhiều loại:

• Shell Bourne (sh) là Shell nguyên thuỷ có mặt trên hầu hết các hệ thống Unix/Linux. . .do Steven Bourne viết.

• Bourne Again Shell (bash) là phần mở rộng của sh. Nó có giao diện lập trình rấtmạnh và linh hoạt. . . Cùng với giao diện lệnh dễ sử dụng. . . Đây là Shell được càiđặt mặc định trên các hệ thống Linux.

• Ngoài ra còn các loại shell khác như Shell C (csh), Shell Korn (ksh), zsh

Kernel là lõi hệ điều hành, lớp nằm bao trên phần cứng, có nhiệm vụ nhận các tácvụ và thực thi chúng.

1

Hình 1.1: Các thành phần hệ điều hành Linux

2 Đăng nhập hệ thống và quản lý tài khoản

Tài khoản Thực hiện các lệnh cần thiết để lấy các thông tin sau

• Định danh tài khoản (lệnh id)

• Thư mục HOME của tài khoản

• Đổi mật khẩu người dùng

Quên mật khẩu Tìm cách khôi phục lại mật khẩu hệ thống bằng cách đăng nhập ởchế độ single-mode

• Khởi động lại máy tính

2

• Thêm tùy chọn single vào cuối dòng lệnh khởi động hệ thống

Hướng dẫn chi tiết có thể tìm thấy trên mạng khi tìm kiếm với từ khóa: Linux, root,singlemode.

Tạo tài khoản mới Sử dụng lệnh useradd và passwd, hãy tạo một tài khoản mới vớicác thông tin sau

• Tên tài khoản: zZguestZz

• Mật khẩu: 22guest22

Đăng nhập từ xa Các bước thực hiện

• Xác định một địa chỉ máy trong mạng LAN (khác với địa chỉ máy tính đang sửdụng)

• Dùng lệnh ssh kết nối vào máy tinh đó với tài khoản zZguestZz ở trên.

ssh zZguestZz@<địa-chỉ-IP>

Liệu có thể đăng nhập vào máy đó với tài khoản của máy hiện tại không?

Các file hệ thống Hãy tìm hiểu nội dung các file sau: /etc/passwd, /etc/shadow.Có thể tìm hiểu chi tiết với câu lệnh man, hoặc tìm kiếm trên mạng với các từ khóa:passwd, shadow, file format.

3 Thao tác với các lệnh hệ thống

Lệnh ps và top Xem thông tin các quá trình đang thực thi trong hệ thống.

• Dùng lệnh ps, grep và echo, thực hiện việc trích xuất các thông tin UID, PID vàcommand (ví dụ xem lệnh: ps -aux) của quá trình gọi ps và quá trình init.

• Dùng lệnh top xem các quá trình đang thực thi của người dùng hiện tại.

Thư mục proc Thư mục này chứa thông tin trạng thái của hệ thống. Hãy xem cácthông tin sau:

• Thông tin CPU (/proc/cpuinfo, /proc/stat)

• Thông tin bộ nhớ (/proc/meminfo)

• Thông tin đĩa (/proc/diskstats)

3

Lệnh du và df Xem thông tin về sử dụng không gian nhớ của hệ thống file.

• Xem mức độ sử dụng không gian đĩa của thư mục HOME của người dùng hiện tại

• Xem hệ thống file rootfs: điểm gắn kết ("Mounted on"), dung lượng đĩa đã sửdụng, dung lượng đĩa còn trống

Quyền sử dụng trên file Thực hiện các công việc sau:

• Tạo file (và thư mục) với đường dẫn: d1/d1.1/d1.1.1/f1

• Bỏ quyền đọc, ghi của người tạo (owner), thêm quyền đọc-ghi-thực thi cho groupvà other

• Thiết lập lại quyền khởi tạo mặc định, để file mới tạo ra sẽ có quyền như sau:rw–wx-r-x

• Tạo file mới và kiểm tra quyền sau khi tạo file: d1/d1.1/d1.1.1/f2

4 Thao tác cơ bản với shell

Chương trình Hello World! Các bước thực thi chương trình:

1. Tạo và lưu file ./hello.sh với nội dung

#!/ bin / bash# F i l e name h e l l o . shecho Hel lo World !

2. Thêm quyền thực thi cho file chương trình

chmod +x h e l l o . sh

3. Thực thi chương trình

. / h e l l o . sh

Chuyển hướng đặc tả tập tin Có 3 loại đặc tả tập tin: stdin, stdout và stderr(std=standard) Các thao tác có thể tiến hành:

1. Chuyển hướng stdout tới file

2. Chuyển hướng stderr tới file

3. Chuyển hướng stdout tới stderr

4. Chuyển hướng stderr tới stdout

4

5. Chuyển hướng stderr và stdout tới file

6. Chuyển hướng stderr và stdout tới stdout

1 đại diện cho stdout và 2 cho stderr

• stdout 2 file

l s − l > output . txt

• stderr 2 file

grep cse ∗ ! 2> e r r o r . txt

• stderr 2 stdout

grep ∗ 2>&1

Trong ví dụ này, các cảnh báo lỗi của lệnh được gửi đến stdout. Các thông báo lỗithông thường được "ẩn" đi sẽ được giữ lại (hiển thị trên stdout)

• stderr and stdout 2 file

rm −f $ ( f i nd / −name core ) &> /dev/ nu l l

Lập trình với biến Các biến số có thể được sử dụng như trong các ngôn ngữ lậptrình khác. Biến số không có kiểu dữ liệu và có thể chứa số, ký tự hay một chuỗi các kýtự.

1 STR="Hel lo ␣World ! "2 echo $STR

5 Thư giãn với Linux

Cộng đồng Linux ở Việt Nam Có nhiều tổ chức khác nhau

• www.saigonlug.org

• www.ubuntu-vn.org

• ...

Các lệnh thú vị: sl, figlet, toilet, cowsay, cmatrix, oneko. Tham khảo:mylinuxbook.com/funny-side-of-linux-command-line/. Các lệnh trên có thể đượccài đặt như sau:

• Debian: sudo apt-get install sl figlet toilet cowsay cmatrix oneko

• Centos/Red Hat: su root; yum install sl figlet toilet cowsay cmatrix oneko

5

Revision History

Revision Date Author(s) Description

1.0 09.09.13 HH Nam created1.1 01.10.14 PD Nguyen added bash shell scripts1.1 21.01.15 PD Nguyen added Linux OS work description

6