la matanza del cerdo en la ciudad de ......fiesta ritual / ciclo anual vida rural catalunya / ciudad...
TRANSCRIPT
Joan Amades Costumari Català (1982)
XVII Congreso Nacional y VII Iberoamericano
de Historia de la Veterinaria, 24-26 noviembre 2011, València
LA MATANZA DEL CERDO EN LA CIUDAD DE BARCELONA SEGÚN LA LITERATURA ETNO-
FOLKLORISTA CATALANA DE 1800-1950
Xavier Fàbregas i Comadran
1
INTRODUCCIÓN
La relación entre el hombre y el cerdo ha sido estudiada desde la antropología, la historia de la alimentación y la producción animal.
Única especie criada estrictamente para consumo: proteína y grasa para un gasto anual diferido.
Productos tradicionales alta Q. Son la base cárnica del patrimonio alimentario de cada región. Animal de gran carga simbólica LA BÊTE SINGULIÈRE
MATANZA CERDO es una fiesta tradicional de origen ancestral en la que se celebra un rito sacrificial doméstico VS AID-EL-ADHA
2
España / Catalunya:
fiesta ritual / ciclo anual vida rural
Catalunya / ciudad de Barcelona:
rural – general / Pirineos - local / antigua - moderna
Tradición literaria barcelonesa: Usos y costumbres
INTRODUCCIÓN Xarcuteria F. Griful, StCV (2011) Dijous Gras
3
Bibliografía:
fiesta urbana
Objetivo:
Documentar la matanza del cerdo en la ciudad de Barcelona según la literatura etno-folklorista catalana del período 1800-1950.
Joan Amades Costumari Català (1982)
4
MATERIAL Y MÉTODOS
Búsqueda bibliográfica, documental e imágenes:
• FV – UAB, Bellaterra, CCUC n = 5
• DIBA Masia Mariona, Mosqueroles
• Col.lecció Call, Mallorquines, fotos
• CEC, arxivos Històric y Fotogràfic, Bcn
• Biblioteca de Catalunya, Fons Luján, Bcn. n = 2
• CPCPTC, Dep. Cultura GenCat, Bcn. n = 3
• Calendario Fray Ramón
• Calendari dels Pagesos
Llonganissa de Vic, Casa Sendra (2011)
FOTO
5
RESULTADOS Y DISCUSIÓN
1. Obtención de información
• + n = 10 publicaciones / fotos Col.lecció Call
• - en Masia Mariona
• ? CEC: FONS EMC (Estudi Masia Catalana)
• 50 archivos: ? / 7700 fotos
2. Antecedentes
• Denominación:
• Matança / matar lo porch / mort de porc
• Históricas rifas semanales de Barcelona
• Suprimidas por Madrid en 1879: LN
• Navidad y Carnaval: pavos y cerdos
• Rifa del cerdo de Sant Antoni 17/1
• Feria de cerdos de Sant Tomàs 21/12
• Feria más importante de CAT 21-24/12 Etiqueta Llonganissa de Vic, Casa Riera Ordeix (2011)
6
3. Costumbres y bases técnicas de la matanza:
Autores estudiados coinciden:
• matador / mocadera – mestressa / amo
• tast / brou bufat / present
• CydM (1980), SiB (1980): chamuscado y escaldado
• FiC (2011), FiCyL (2010),
Protocolo investigación para matanza cerdo:
SACRIFICIO H + Ch + Ev Hd
2 1/2 CANALES: LOMO + ESPINAZO
COCCIÓN, SALADO, CURADO
SAL + PIMIENTA NEGRA
pimienta blanca, clavo, canela (b. d’ou)
7
RESULTADOS Y DISCUSIÓN
4. Principales libros consultados:
1. Libro Verde de BCN, Cortada y de Manjarrés, 1846 (publicado en 1980) Col. Call, Mallorquines (2011)
• + antiguo / fuente original / 1-20 enero
• 21 diciembre: ferias de cerdos en toda Catalunya. Sant Cugat del Vallès: 1ª feria de cerdos, bellotas
• faena: 2 dias / tarea femenina XFiC, Llom amb codony (2011)
Col.
Call
(2011)
8
RESULTADOS Y DISCUSIÓN
2. Barcelona Vella, Vidal de Valenciano, 1885 (p. 1906)
• costumbre generalizada de clases sociales pudientes
• Inventario detallado: mitja lluna, tallador, casserola
• sopa con tripa, sang i fetge amb romesco, cansalada prima, botifarra bona
• baile final con señoritas habían picado la carne
Col. Call, Mallorquines (2011)
FOTO
9
RESULTADOS Y DISCUSIÓN
3. Arxiu de Tradicions Populars, Serra i Boldú, 1928 (p. 1980)
• costumbre del s. XIX se estaba perdiendo
• inicio matanza pública por Tots Sants 1/11
• s. XIV Libro de Almotacenia (AHMBcn):
• Sant Tomàs, ferias de cerdos
• Masover / calderada / bellotas
• faena: 2 dias Cansaladeria F. Subirà i Fills, St. Celoni (2011)
• Consumo: Dijous Gras, martes Carnaval, Pascua
• Cansaladeries VS charcuterias: productos modernos + especialidades regionales ES
10
RESULTADOS Y DISCUSIÓN
11
RESULTADOS Y DISCUSIÓN
4. Costumari Català (vol. V), Joan Amades,
1950-56 (p. 1983)
• ½ s. XIX, cerdo o lechón Navidad
• mataporcs villa de Gràcia
• brou bufat a pobres Almerich, 1944: Restaurant Rancho El Paso, La Floresta (2011)
Col.
Call
(2011)
Agradecimientos: a los payeses, a los profesionales del cerdo, a V. Allué y A. Serés
GRACIAS POR SU ATENCIÓN
CONCLUSIONES • Esta costumbre, también urbana, se practicaba en las calles de la ciudad de Barcelona hasta 1r 1/3 s. XX. • Productos y condimentos: Catalunya Vella.
Mas Ciurana, Hostalric (1948)
12