l09 (master) produktiviteti i punës · 4 hyrje (2) • Çështjet që analizohen në këtë...

11

L09 (Master)

Produktiviteti i punës

Prof.asc. Avdullah Hoti

2

LiteraturaLiteratura:

1. George Borjas (2002): Labor Economics,

2nd Ed., McGraw-Hill, 2002,

Chapter 7

2. Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës,

Morava, Tiranë

Kreu VII

3

Hyrje (1)• Në kapitujt paraprak analizuam

përcaktimin e pagës (W) në tregje të

ndryshme të punës

• Por, çfarë ndodh me pagën në afat të

gjatë?

–Cila është dinamika e sjelljes së pagave?

–Cilët janë faktorët që i ndryshojnë pagat?

• Trendi afatgjatë i pagave lidhet me

produktivitetin e punës

4

Hyrje (2)

• Çështjet që analizohen në këtë kapitull:

–Koncepti i produktivitetit të punës

–Mënyrat e matjes së produktivitetit

–Efektet ekonomike të rritjes së produktivitetit

• Lidhja produktivitet – pagë reale

–Faktorët që ndikojnë në rritjen e

produktivitetit të punës

–Ndyshimet ciklike të produktivitetit të punës

–Lidhja reciproke në mes produktivitetit dhe

punësimit

5

Koncpeti i produktivitetit• Produktiviteti (P) paraqet lidhjen reciproke në

mes të prodhimit real (sasisë së mallrave dhe shërbimeve të prodhuara) dhe sasisë së faktorëve të prodhimit të përdorura në këtë proces

• P është matës i eficiencës së faktorëve të prodhimit:

P= sasia e prodhimit real (Q)

sasia e faktorëve të prodhimit (1)

• P rritet kur rritet Q për të njëjtat sasi të faktorëve të prodhimit

• Por problemi me të dhëna për të matur Q –GDP real, prodhimi i sektorit privat etj.

–Q duhet të jetë me njësi reale e jo nominale (efekti i rritjes së çmimeve duhet të evitohet në llogaritjn e Q)

6

Koncpeti i produktivitetit

• Në llogaritjen e ‘sasisë së faktorëve të

prodhimit’ ekonomistët kombinojnë

punën dhe kapitalin në njësi të

përbashkët

• Por analiza jonë ka të bëjë me faktorin

punë, të cilin e shprehim me orët e punës

• Si matet Produktiviteti i Punës (PP): Figura 7.1:

–Funksioni i prodhimit agregat për dy vite

(TP1 dhe TP2)

–Paraqitet lidhja reciproke midis orëve të

punës të harxhuara në prodhim dhe GNP real

8


• Supozimet mbi të cilat ndërtohet TP1

–Cilësia e punës është e njëjtë

–Kapitali është i fiksuar dhe teknologjia është

e pandryshueshme

–Vepron ligji i të ardhurave zbritëse

• Kështu, PP për vitin e parë llogaritet:PP=Produkti total (GNG real)/Numri i orëve të punës (2)

• Ek.(2) mat produktivitetin e punës për

ekonominë si tërësi

• Nëse nr i orëve=200, produkti=200 njësi

• Atëherë PP=200/200=1 produkt/orë pune

9


• Kështu llogarisim indeksin e PP Indeksi i PPviti bazë=PPviti 1 / PPviti bazë (3)

• Tani analizojmë TP2

–TP2 është mbi TP1 pasi rriten faktorët e prodhimit, ndryshon teknologjia

–Kalimi nga TP1 në TP2 ndodh në periudha afatgjata

• Nëse orët e punës mbesin në 200, tani prodhimi rritet në 300

PP=300/200=1.5 produkt/orë pune

• Kështu llogarisim indeksin e PP Indeksi i PPviti 2=PPviti 2 / PPviti bazë x 100 =1.5/1 x 100=150% (4)

10


• Rrita e PP është e rëndësishme pasi:

–Rritet paga reale dhe kështu mirëqenia

–Rritja e produktivitetit është forcë anti-

inflacioniste

• Rritja e pagës reale

–Ka ardhur duke rritur me kalimin e kohës

–Figura 7.2

–Paga është rritur pasi kërkesa për punë është

rritur më shumë se oferta për punë

–Rritja e pagës reale ka quar në rritjen e orëve

të punës

11


12


• Por, pse kërkesa për punë është rritur

dukshëm me kalimin e kohës?–Figura 7.3 identifikon burimin e kësaj rritje

–Ekzison lidhje e ngushtë në mes të produktivitetit

dhe të ardhurave reale të fituara

–Pra rritja e produktivitetit ka rritur edhe kërkesën për

punë

• Kështu, transformimi i Ek(2) jep:

GNP real=Orët e punës x produktiviteti i punës (5)

• Pra, për të rritur GNP real:

–Mund të rritën orët e punës

–Mund të rritet produktiviteti

13


14

Inflacioni dhe produktiviteti• Ekziston lidhje në mes të inflacionit (I) dhe

produktivitetit (P)

• Rritja e shpejtë e P kufizon rritjen e I

– Rritja e P kompenzon rritjen e pagës nominale

• Shembull:– Paga nominale=5 $/orë

– Një punëtorë prodhon 10 njësi/orë

– Kosto e punës për njësi=5/10=0.5 $/njësi

• Nëse:– Paga rritet për 10%, pra nga 5 $/orë në 5.5 $/orë

– Dhe produktiviteti rritet për 10%, nga 10 në 11 njësi/orë

– Atëherë kosto e punës për njësi=5.5/11=0.5 $/njësi

– Pra, kur paga dhe prodktiviteti rriten proporzionalisht, atëherë kosto e punës për njësi mbetet e njëjtë

15

Inflacioni dhe produktiviteti• Por:

– Nëse paga nominale rritet me 10%, në 5.5 $/orë

– Ndërsa produktiviteti mbetet i njëjtë

– Atëherë, kosto e punës për njësi=5.5/10=0.55

– Pra, kur paga rritet por jo edhe prodktiviteti atëherë rritet

kosto e punës për njësi (rritet inflacioni)

• Ndërsa:

– Kur paga nuk rritet (mbetet 5 $/orë)

– Por rritet produktiviteti (nga 10 në 11 njësi/orë)

– Atëerë, kosto e punës bie = 5/11=0.45

– Pra, kur produktiviteti rritet mbi pagën atëherë kosto e

punës bie (bie inflacioni)

16

Inflacioni dhe produktiviteti• Kostoja e punës zë 70-75% të kostos totale të

prodhimit:

– Prandaj ekziston lidhje e ngushtë pagë-inflacion

• Por, ka edhe faktorë të tjerë që shkaktojnë inflacionin

përveç rritjes së pagës:

– Politika monetare

– Politika fiskale

– Pritjet jo të sakta

– Goditjet në anën e ofertës etj.

• Monetaristët: inflacioni shkaktohet nga oferta

monetare, e cila rritet më shumë se produkti

• Ekonomistët e tjerë argumentojnë se edhe faktorët e

tjerë shkaktojnë inflacionin së paku në periudha

afatshkurtra

17

Tendenca afatgjate e rritjes së produktivitetit të punës

• Statistikat tregojnë se në afat të gjatë P është rritur

me 2-3% brenda vitit

• Kush e shkakton këtë rritje?

– Cilësia e forcës punëtore

– Sasia e kapitalit të përdorur për orë pune

– Efiçienca e kombinimit të faktorit punë me kapital në

procesin e punës

• Kontributi i secilit faktor në rritje e produktivitetit të

punës:

– Llogaritjet nga Edward Denison të paraqitura në Figurën 7.1

19


• Cilësia e forcës punëtore

– Niveli arsimor i popullatës

– Gjendja shëndetësore dhe vitaliteti

– Përbërja gjinore

– Mënyra e të ushqyerit

– Gjendja fizike dhe morale e forcës punëtore etj.

• Rrethi vicioz: rritja e produktivitetit – rritja e pagës

– Rritet produktiviteti => rritja e pagës => rritja e arsimimit,

trajnimit, përmirësimi i shëndetit etj. => rritja e

produktivitetit => rritja e pagës

• E gjithë kjo në periudha afatgjata

• Vendet me të ardhura të larta shpenzojnë më shumë për arsim

(si shpenzimet publike ashtu edhe private për arsim)

20


• Sasia e kapitalit të përdorur për orë pune

– Raporti kapital fizik / punë

– Rritja e kapitalit fizik ka kontribuar me 28% në rritjen e

produktivitetit të punës (nga Tabela 7.1)

• Efiçienca e kombinimit të faktorit punë me kapital në

procesin e punës

– Mori faktorësh që ndikojnë në PP

– Dy më kryesorët:

• Progresi teknologjik: përmirësimi i cilësisë së kapitalit

(kompjuterizimi) si dhe i menazhimit dhe organizimit të firmave

• Specializimi i punëve – ekonomizimi i shkallës (lidhja pagë –

përvojë e punës)

• Rialokimi i punëve nga vendet më pak produktive në më

shumë produktive

• Ndryshimet shoqërore - kulturore, mjedis, politikat etj.

21

Ndryshimet ciklike të produktivitetit të punës

• PP rritet në afat të gjatë, ka trend pozitiv,

• Por, ndryshon në mënyrë ciklike: bie gjatë recesionit - rritet

gjatë ekspansionit

• Arsyet konsistojnë në ndryshimet që ndodhin në:1. Përdorimin e forcës së punës (sjellja e L gjatë cikleve)

2. Kapaciteteve prodhuese të firmave (përdorimi i K gjatë cikleve)

3. Përbërjen e GDP-së (sektorët ku kërkesa ëshë/nuk është e ndjeshme)

22

Produktiviteti dhe punësimi

• Rritja e PP kërkon më pak punëtorët,

– A shkakton rritja e PP zvogëlimin e punësimit?

– A e nxjerrin nga puna punëtorët njëri tjetrin?

• Shembull:

– Firma punësin 50 punëtorë

– Produktiviteti mesatar i çdo punëtori është 10$ në vlerë malli

– Q = 50 punëtorë x 10 $= 500 $

– Nëse rritet produktiviteti në 12.5 $ për punëtorë

– Atëherë, Q=500 $ prodhohet me 40 punëtorë (40 x 12.5 $ = 500 $)

• Por kjo analizë e thjeshtë lë mënjanë rritjen e të ardhurave

(dhe rrjedhimisht rritjen e kërkesës) që vie nga rritja e PP

• Rritja e PP => rrit pagën reale => rrit kërkesën agregate

• Pasi kërkesa për punë është kërkesë e derivuar:

– Rritja e kërkesës agregate e rrit kërkesën për punë

– Prandaj punësimi nuk bie kur rritet produktiviteti

23

Këndvështrimet e menaxherëve, sindikatave dhe

ekonomistëve për PP• Menaxherët:

– Rritja e PP zvogëlon kostot dhe rrit fitimin,

– Duke përdorur më pak L prodhohet i njëjti Q

• Sindikatat:

– Rritja e PP kërkon më pak punëtorët, prandaj tentojnë të mbajnë

konstant PP duke kundërshtuar menaxherët

• Ekonomistët:

– Rritja e PP është faktori kryesor i rritje së mirëqenies:

– Tre faktorë kryesorë shpiejnë në rritjen e PP:

• Rritja e kapitalit

• Përmirësimi i cilësisë së forcës së punës (arsimimi dhe trajnimi)

• Përmirësimet teknologjike

24

Detyrë

ØMerrni të dhëna nga Enti i Statistikës të Kosovës, BQK ose MEF mbi:

ØGDP real për periudhën 2001-2011

ØNumrin e punëtorëve për periudhën 2001-2011

ØPagën mesatare për këtë periudhë

ØLlogaritni produktivitetin e punës për këtë periudhë dhe komentoni se çfarë ka ndodhur me këtë produktivitet gjatë kësaj periudhe

ØTregoni shkurtimisht se cilat supozime është dashur të bëhen për të bërë këtë analizë

ØKomentoni trendin e pagës nominale gjatë kësaj periduhe dhe tregoni se cila është rritur më shumë (paga apo produktiviteti i punës) dhe komentoni pasojat eventuale për ekonominë (efekti në inflacion, në aftësinë konkuruese të bizneseve kosovare etj.)

l09 (master) produktiviteti i punës · 4 hyrje (2) • Çështjet që analizohen në këtë...

Documents