KURUMLAR VERGİSİ

Yunus Emre ÜLKÜ**Gazi University-Faculty Of Economics And Administrative Sciences-Public Finance

Y 2006 yılında yürürlüğe giren 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu(KVK) ile yapılan düzenlemeler sonucunda vergi sisteminde önemli değişiklikler gerçekleşmiştir.

Y Ticaretin ya da ekonomik faaliyetlerin daha fazla ve giderek hızlanan bir eğilimle uluslararası boyutlara ulaşması sonucunda yurt içi faaliyetlere ilişkin düzenlemeleri içeren yasalarda değişiklikler yapılması gereği doğmuştur.

Y Buna göre;hukuki altyapının bu gerçeğe göz önüne alma alma ihtiyacı doğmuştur.Bu çerçevede yapılan yasal düzenlemeler ile dar mükellefiyet rejimine ilişkin hükümler ön plana çıkmıştır.

Y Tam mükellefiyete tabi kurumların yurt dışı faaliyetlerine yönelik vergilendirme ilkeleri ile kontrol edilen yabancı şirket ve vergi cennetleri ile mücadele gibi konular önem kazanmıştır.

Y Uluslararası vergilemede karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi ise transfer fiyatlandırması konusu da yeniliklerin en önemlisi olarak kanunda yerini almıştır.

Y Uluslararası vergilemede karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi ise transfer fiyatlandırması konusu da yeniliklerin en önemlisi olarak kanunda yerini almıştır.

Y Yeni KVK’nın içerdiği önemli diğer yenilik ise,bugüne kadar kurumları ve kurumlar vergisini ilgilendirdiği halde Gelir Vergisi Kanunu(GVK) çerçevesinde gerçekleştirilen vergi kesintisi uygulamalarının KVK kapsamına da alınmış olmasıdır.

Y Günümüz koşulları doğrultusunda verginin kaynakta kesilmesi yönteminin sağladığı kolaylıklardan vazgeçebilmek olası görünmemektedir.

Y Bununla birlikte kurumlar vergisine tabi olanların kurum kazançlarını ilgilendiren işlemleri üzerinden yapılacak kesintilerin,GVK içinde yer almaması hususu yeni düzenlemenin gerekçelerinden biri olarak ifade edilmektedir.

A. KURUMLAR VERGİSİNİN KONUSU Kurum kazancı,kurumlar vergisinin konusunu oluşturmaktadır.Buna göre; sermaye

şirketleri,kooperatifler,iktisadi kamu kuruluşları,dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler ile iş ortaklıklarının kazançları kurumlar vergisine tabiidir.

Kurum kazancı,gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluşur.Gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurları ise çeşitli kazanç ve iratlardan oluşmaktadır.Bu gelir unsurları ise aşağıdaki gibidir:

i. Ticari Kazançlarii. Zirai Kazançlariii. Ücretleriv. Serbest Meslek Kazançları(SMK)v. Gayrimenkul Sermaye İradı(GMSİ)vi. Menkul Sermaye İradı(MSİ)vii. Diğer Kazanç Ve İratlar(DKİ)

B. KURUMLAR VERGİSİNİN MÜKELLEFLERİ

KVK uyarınca,tüzel kişiliklerinin bulunup bulunulmadığına bakılmaksızın,kurumlar vergisine tabi olan mükellefler sayılmıştır(KVK Madde:1,2;1 Seri No’lu KVK Genel Tebliği)

SERMAYE ŞİRKETLERİ⁂ Kurumlar vergisi mükelleflerinin önemli kısmını ortaklarının koydukları sermaye ile sınırlı sorumlulukları

bulunan sermaye şirketleri oluşturmaktadır.

⁂ Türk Ticaret Kanunu’na(TTK) göre;kurulmuş olan anonim,limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketidir.

⁂ Anonim ve limited şirketlerinin kazancının tamamı,kurumlar vergisine tabiidir.

⁂ Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin kurumlar vergisi mükellefiyeti,komanditer ortağın payına ilişkindir.Vergiye tabi kurum kazancının komanditer ortakların hissesine isabet eden kısmı kurumlar vergisine,komandite ortaklara isabet eden kısmı ise ortaklarca beyan edilmek üzere gelir vergisine tabiidir.

⁂ KVK’nın uygulanmasında,Sermaye Piyasası Kurulu’nun(SPK) düzenleme ve denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar da sermaye şirketi olarak kurumlar vergisi mükellefidir.Bu fonlara benzer özelliklere sahip yabancı fonlar da sermaye şirketi sayılmıştır.

⁂ Yatırım ortaklıkları ise anonim şirket şeklinde kurulduklarından sermaye şirketi olarak kurumlar vergisi mükellefi olmaktadırlar.

KOOPERATİFLER

Kooperatifler Kanunu’nun 1.maddesine göre;Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım,dayanışma ve kefalet suretiyle saylayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara ‘’kooperatif’’ denilmektedir.

İKTİSADİ KAMU KURULUŞLARI(İKK) İKK,kamu idare ve kuruluşlarına ait veya bağlı olan tüm iktisadi işletmeleri kapsamaktadır.Bu sebeple İKK,hem

kamu iktisadi teşebbüslerini hem de kamu kurum ve kuruluşlarına ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen iktisadi kuruluşlar ile döner sermayeli kuruluşları da kapsamına alır.

Bir İKK’dan söz edebilmemiz için kuruluşun;

Kamu idareleri veya kamu kuruluşlarına ait veya bağlı olması(ait olma,sermaye bakımından;bağlı olma ise idari bakımdan bağlılığını ifade eder),

Sermaye şirketi veya kooperatif şeklinde kurulmamış olması ve Ticari,sınai veya zirai alanda devamlı olarak faaliyette bulunması

gerekmektedir. Bu kurum ve kuruluşların mükellefiyetlerinin belirlenmesi hususunda,kazanç amacı gütmemeleri,tüzel

kişiliklerinin olmaması,müstakil muhasebeleri ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmamasının mükellefiyetlerine herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

DERNEK VEYA VAKIFLARA AİT İKTİSADİ İŞLETMELER

‘’Dernek’’,kazanç paylaşma dışında,kanunlar ile yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere en az yedi gerçek veya tüzel kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.

Türk Medeni Kanunu’na(TMK) göre;’’vakıf,gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleri ile oluşan tüzel kişiliğe sahip mal(meta) topluluklarıdır’’.

Dernek veya vakfa ait bir iktisadi işletmenin varlığından söz edilebilmesi için iktisadi işletmenin;

Dernek veya vakfa ait veya bağlı olması(ait olma,sermaye bakımından;bağlı olma ise idari bakımdan bağlılığını ifade eder),

Sermaye şirketi veya kooperatif şeklinde kurulmamış olması ve Ticari,sınai veya zirai alanda devamlı olarak faaliyette bulunması gerekmektedir.

Kanunda belirtilen şartları taşıyan dernek veya vakıfların iktisadi işletmeleri;Kazanç gayesi güdüp gütmediklerine,Faaliyetin,kanunla verilmiş görevler arasında bulunup bulunmamasına,Tüzel kişiliğe sahip olup olmamalarına,Bağımsız muhasebelerinin bulunup bulunmamasına veKendilerine tahsis edilmiş sermaye veya iş yerlerinin olup olmadığına

bakılmaksızın vergiye tabi tutulurlar.Diğer taraftan;Satılan mal veya hizmete ait bedelin sadece maliyeti karşılayacak kadar

olması,Kar edilmemesi veKarın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesiBunların iktisadi işletme olma özelliğini değiştirmeyecektir(1 Seri No.’lu

Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

İŞ ORTAKLIKLARI

İş Ortaklığı;kurumların kendi aralında veya şahıs ortaklıkları ya da gerçek kişilerle,belli bir işin birlikte yapılması ortaklaşa yüklenmek ve kazancını paylaşmak amacıyla kurdukları ortaklıklardan bu şekilde mükellefiyet tesis edilmesini talep edenlerdir.

İş ortaklıkları kazanç paylaşımı amacıyla kurulan ortaklıklar olup ortaklar,belli bir işin birlikte yapılmasını üstlenmektedirler.

Şahıs ortaklıkları veya gerçek kişilerin Kanunun 2’nci maddesinde sayılanlarla veya Kanunun 2’nci maddesinde sayılanların kendi aralarında oluşturdukları adi ortaklıklar hakkında,istenilmesi halinde iş ortaklığı olarak kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirilebilecektir.

Bu durumda,mükelleflerce talep edilmesi halinde tüzel kişiğinin bulunup bulunulmadığına bakılmaksızın iş ortakları,kurumlar vergisi mükellefi olabileceklerdir.

Kurulacak olan iş ortaklığının kurumlar vergisi mükellefi sayılabilmesi için en az şu şartları taşıması gerekmektedir:

Ortaklardan en az birisinin kurumlar vergisi mükellefi olması,Ortaklığın belli bir işi sonuçlandırmak üzere yazılı bir sözleşmeyle kurulması,İş ortaklığı konusunun belli bir iş olması,Birlikte yapılacak olan işin belli bir süre içinde gerçekleştirilmesinin öngörülmesi,İş ortaklığı ile işveren arasında bir yüklenim sözleşmesinin olması,Tarafların,müştereken yüklenilen işin belli bir veya birden fazla bölümünden değil,tamamından işverene karşı sorumlu olmaları,İşin bitiminde kazancın paylaşılması veBirlikte yapılması öngörülen ve müştereken yüklenilen işin bitimi ve Vergi Usul Kanunu’nda(VUK) belirtilen mükellefiyet ile ilgili ödevlerin tamamının yerine getirilmesiyle mükellefiyetin sona ermesidir(1 Seri No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

C. KURUMLAR VERGİSİNDE MÜKELLEFİYET TÜRLERİGelir vergisinde olduğu gibi kurumlar vergisinde de mükellefiyet türleri ikiye ayrılmaktadır. Kurumlar,kanuni veya iş merkezlerinin Türkiye’de bulunup bulunmadığına göre ‘’tam mükellefiyet’’ veya

‘’dar mükellefiyet’’ esasında vergilendirilmektedir. ‘’Kanuni merkez’’, vergiye tabi kurumların kuruluş kanunlarında,tüzüklerinde,ana statülerinde veya

sözleşmelerinde gösterilen merkez olarak ifade edilmektedir. ‘’İş merkezi’’ ise iş bakımından işlemlerin bilfiil toplandığı ve yönetildiği merkezdir(KVK 3.md).

TAM MÜKELLEFİYET

Kurumlardan,kanuni veya iş merkezleri Türkiye’de bulunanlar,gerek Türkiye içinde gerek ise Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilmektedir.

Kanuni veya iş merkezinden sadece birinin Türkiye’de olması,tam mükellefiyet için yeterli sayılmaktadır.

DAR MÜKELLEFİYET

Mükelleflerden, kanuni ve iş merkezlerinden her ikisi de Türkiye’de bulunmayanlar,sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilmektedir.

Buna göre dar mükellefiyette,kurum kazancı aşağıdaki kazanç ve iratlardan oluşmaktadır:

VUK hükümlerine uygun Türkiye’de işyeri olan veya daimi temsilci bulunduran yabancı kurumlar tarafından bu yerlerde veya bu temsilciler vasıtasıyla yapılan işlerden elde edilen ticari kazançlar(Bu şartları taşısalar bile kurumların ihraç edilmek üzere Türkiye’de satın aldıkları malları Türkiye’de satmaksızın yabancı ülkelere göndermelerinden doğan kazançlar,Türkiye’de elde edilmiş sayılmaz.Türkiye’de satmaktan amaç,alıcı veya satıcının ya da her ikisinin Türkiye’de olması veya satış sözleşmesinin Türkiye’de yapılmasıdır.),Türkiye’de bulunan zirai işletmeden elde edilen kazançlar,Türkiye’de elde edilen serbest meslek kazançları,Taşınır ve taşınmazlar ile hakların Türkiye’de kiralanmasından elde edilen iratlar,Türkiye’de elde edilen menkul sermaye iratları ve Türkiye’de elde edilen diğer kazanç ve iratlar

şeklindedir.

D. KURUMLAR VERGİSİNDE YER ALAN MUAFİYETLER Kamu İdare ve Kuruluşları Tarafından Tarım ve Hayvancılığı,Bilimi,Fenni ve Güzel Sanatları

Öğretmek,Yaymak,Geliştirmek ve Teşvik Etmek Amacıyla İşletilen Kuruluşlar

Bu muafiyetten yararlanabilmek için kuruluşun;

a. Yukarıda sayılan kamu idare ve kuruluşları tarafından işletilmesi veb. Amacının ise bilim,fen ve güzel sanatlar ile tarım ve hayvancılığı öğretmek,yaymak,geliştirmek ve

teşvik etmek olması

gerekmektedir.

¶ Bu kuruluşların aynı amaçlarla da olsa kamu idare ve kuruluşları dışındaki kurumlar tarafından işletilmesi halinde söz konusu muafiyet hükmü ortadan kalkacaktır.Buna göre yukarıda belirtilen her iki durumun birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

¶ Kamu idare ve kuruluşları;merkezi yönetim kapsamına giren genel ve özel bütçeli daireler ile il özel idareleri,belediyeler ve köyler olarak ifade edilmektedir.

Kamu İdare ve Kuruluşları Tarafından Genel İnsan ve Hayvan Sağlığını Korumak ve Tedavi Etmek Amacıyla İşletilen Kuruluşlar

Kamu idare ve kuruluşları tarafından genel ve hayvan sağlığını korumak ve tedavi amacıyla işletilen hastane,klinik,dispanser,sanatoryum,huzurevi,çocuk bakımevi,hayvan hastanesi ve dispanseri,hayvan bakımevi,veteriner bakteriyolojisi,seroloji,distofajin kuruluşları ve benzeri kuruluşlar,Kurumlar Vergisi Kanunu gereğince kurumlar vergisinden muaf tutulmuşlardır.

Söz konusu muafiyet kapsamına giren sağlık hizmeti sunanların teşhis ve tedaviye yönelik olarak birbirlerine yapacakları mal ve hizmet satışları bu muafiyeti sona erdirmemektedir.

Kamu İdare ve Kuruluşları Tarafından Sosyal Amaçlarla İşletilen Kuruluşlar Kamu idare ve kuruluşları tarafından sosyal amaçlarla işletilen şefkat,rehin ve yardım sandıkları,sosyal yardım kurumları,yoksul aşevleri,ceza ve infaz kurumları ile tutukevlerine ait iş yurtları,darülaceze atölyeleri,öğrenci yurtları,pansiyonları ve benzeri kuruluşlar kurumlar vergisinden muaftırlar.

Kamu İdare ve Kuruluşları Tarafından Açılan Sergilen,Fuarlar ve Panayırlar Kamu idare ve kuruluşları tarafından yetkili idari makamların izni ile açılan yerel,ulusal veya uluslararası nitelikteki sergiler,fuarlar ve panayırlar kurumlar vergisinin dışında bırakılmıştır.

Söz konusu muafiyetin uygulanmasıyla ilgili olarak bir sınırlama bulunmakta olup,muafiyetin fuar alanında ticari faaliyet gösteren mükellefler için uygulanması söz konusu değildir.

Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerine Ait Kreş ve Konukevleri İle Askeri Kışlalardaki Kantinler

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait olup sadece kamu görevlilerine hizmet veren,kar amacı gütmeyen ve üçüncü kişilere kiralanmayan kreş ve konukevleri ile askeri kışlalardaki kantinler kurumlar vergisinden muaftırlar.Bahsolunan;bu kurum ve kuruluşların öncelikli olarak sadece kamu görevlilerine hizmet sunması gerekmektedir.

Kanunla Kurulan Emekli ve Yardım Sandıkları İle Sosyal Güvenlik Kurumları Bu muafiyet,özel bir kanunla kurulmuş olan ve üyelerinden topladığı primleri üyelerine emekli aylığı ve diğer sosyal yardımları sağlamak amacıyla kullanan emekli ve yardım sandıkları ile sosyal güvenlik kurumlarına uygulanmaktadır.

Bir emekli ya da yardım sandığı ile sosyal güvenlik kurumunun,kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için,tüzel kişiliğinin yanında ayrıca ‘’ kanunla kurulmuş olma’’ şartı da aranmaktadır.

Yaptıkları İş veya Hizmet Karşılığında Resim ve Harç Alan Kamu Kuruluşları

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı İle Özelleştirme Fonu,Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Şans Oyunları Lisans veya İşletim Hakkının Hasılatının Belli Oranında Hesaplanan Pay Karşılığında Verilmesi Halinde Bu Hakkı Devralan Kurumlar Hariç Olmak Üzere,Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi,Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3’üncü Maddesinde Tanımlanan İlgili Kurum ve Kuruluşlar

Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü İle Askeri Fabrika ve Atölyeler

İl Özel İdareleri,Belediyeler ve Köyler İle Bunların Oluşturdukları Birlikler veya Bunlara Bağlı Kuruluşlar Tarafından İşletilen İşletmeler

İl Özel İdareleri,Belediyeler Ve Köyler İle Bunların Oluşturdukları Birlikler Veya Bunlara Bağlı Kuruluşlar Tarafından İşletilen; Kanal,boru ve benzeri yollarla dağıtım yapan su işletmeleri, Belediye sınırları içinde faaliyette bulunan yolcu taşıma işletmeleri, Kesim,taşıma ve muhafaza işleriyle sınırlı olmak üzere mezbahalar kurumlar vergisinden muaftırlar.

Muafiyet kapsamına giren su işletmeleri,şebeke suyunun boru hattı ile dağıtımını yapan işletmeleri ifade etmektedir. Köyler veya köy birlikleri tarafından işletilen işletmeler

Bu muafiyet için ise köyler ile bunların birliklerine ait yolcu taşıma işletmelerinin;

a. Bağlı oldukları il sınırı içinde faaliyet göstermesi veb. Taşımanın eşya ve yük dışında sadece yolcu taşınmasına özgü olması gerekmektedir.

Spor Klüplerinin İdman ve Spor Faaliyetlerinde Bulunan İktisadi İşletmeleri İle Sadece İdman ve Spor Faaliyetinde Bulunan Anonim Şirketler

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile özerk spor federasyonlarına tescil edilmiş spor klüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi işletmelerinin muafiyet hükmünden yararlanabilmesi için iktisadi işletmenin;

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ve/veya özerk spor federasyonlarına tescil edilmiş olan spor klüplerine ait olması veFaaliyetin sadece idman ve spor faaliyetlerinden oluşması

gerekmektedir.

⁑ İdman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim şirketler ise sadece idman ve spor faaliyetinde bulunmaları şartıyla kurumlar vergisinden muaftır.Aksi halde vergiye tabi olur.

Diğer yandan; Transfer ve bonservis gelirleri,saha reklam gelirler,maç bileti satışları,sporcuların formalarına

aldıkları reklamlar,maç yayın hakkının satılması faaliyetleri de idman ve spor faaliyeti kapsamında değerlendirilecektir.

KooperatiflerKooperatifler,üyelerin meslek ve geçimlerine ait gereksinimlerinin karşılıklı dayanışma ve yardımlaşma ile sağlanması esasıyla kurulmaktadırlar.

Muafiyetten yararlanması için ana sözleşmelerinde;

Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmamasına,Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesine,Yedek akçelerinin ortaklara dağıtılmamasına veSadece ortaklarla iş görüşülmesine ilişkin hükümlerin bulunması

gerekmektedir.

Kredi Teminatı Sağlamak Üzere Kurulmuş Olan KurumlarSöz konusu kurumun statüsü,muafiyetten yararlanma açısından önem taşımaktadır.KVK’nın 1’inci maddesinde yazılı kurumlar arasında yer alması yeterli sayılmaktadır.

ANCAK, sözü edilen kurumların,kuruluş sözleşmelerinde yalnızca kredi teminatı sağlamak üzere kuruldukları ve faaliyetlerini bu çerçevede sürdürecekleri,ortaklara kar dağıtmayacakları açıkça yazılı olacaktır.

Yukarıda açıklanan şekilde kurulan bu kurumların anılan muafiyetten yararlanabilmeleri için;

Kurumun,Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile yabancı ülkeler veya uluslarası finans kuruluşları arasında imzalanan mali ve teknik işbirliği anlaşmaları çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuş olması,Kurumun elde ettiği kazançların kanuni yükümlülüklerin yerine getirilmesinden sonra kalan tutarın tamamının teminat sorumluluk fonuna eklenmesi,Teminat sorumluluk fonunun ortaklara dağıtılmaması,sadece kredi temininde teminat sağlamak için kullanılması veTeminat sorumluluk fonunun kredi sağlayan banka ve kuruluşlarda değerlendirilmesi şarttır.

Diğer yandan,KOSGEB vb. kuruluşlar tarafından verilen mali yardımların elde edilmesi amacıyla teminat sağlanması da muafiyeti etkilemeyecektir.

Bilimsel Araştırma ve Geliştirme Faaliyetinde Bulunan Kurum ve KuruluşlarYalnızca bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar,bu vergiden muaftır.

Organize Sanayi Bölgeleri İle Küçük Sanayi Sitelerine Ait İktisadi İşletmelerOrganize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların;arsa,elektrik,gaz,buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce birlikte oluşturulan ve kazancının tamamını bu yerlerin ortak ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanan iktisadi işletmeler kurumlar vergisinden muaftır.

Öte yandan,organize sanayi bölgeleri,tüzel kişilikleri itibarıyla kurumlar vergisinin konusuna girmemektedirler.

E. KURUMLAR VERGİSİNDE YER ALAN İSTİSNALAR

İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASIBu istisnaya göre kurumların;

1. Tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılımlarından elde ettikleri kazançlar,2. Tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun karına katılma imkanı veren kurucu senetleri ile diğer intifa

senetlerinden elde ettikleri kar payları ve3. Tam mükellefiyete tabi girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım

ortaklıklarının hisse senetlerinden elde ettikleri kar payları

kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

Diğer fon ve yatırım ortaklıklarının katılma payları ve hisse senetlerinden elde edilen kar payları bu istisnadan yararlanamazlar.

i. Yurt Dışı İştirak Kazançları İstisnasıKanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki şirketlerin sermayesine iştirak eden kurumların,bu iştiraklerinden elde ettikleri aşağıdaki şartları taşıyan iştirak kazançları kurumlar vergisinden istisnadır:

İştirak payını elinde tutan şirketin,yurt dışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az %10’una sahip olması,Kazancın elde edildiği tarih itibarıyla iştirak payının kesintisiz olarak en az bir yıl süre ile elde tutulması,Yurt dışı iştirak kazancının kar payı dağıtımına kaynak olan kazançlar üzerinden ödenen vergiler dahil iştirak edilen kurumun faaliyette bulunduğu ülke vergi kanunları uyarınca en az %15 oranında gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yükü taşıması;iştirak edilen şirketin esas faaliyet konusunun,finansal kiralama dahil finansman temini veya sigorta hizmetlerinin sunulması ya da menkul kıymet yatırımı olması durumunda,iştirak edilen kurumun faaliyette bulunduğu ülke vergi kanunları uyarınca en az Türkiye’de uygulanan kurumlar vergisi oranında gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yükü taşıması veİştirak kazancının,elde edildiği hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gerekn tarihe kadar Türkiye’ye transferinin sağlanmasıdır.

ii. Tam Mükellef Anonim Şirketlerin Yurt Dışı İştirak Hisselerini Elden Çıkarmalarına İlişkin İstisnaKVK’nın 5’inci maddesinin birinci fıkrasının(c) bendi gereği;

Yurt dışı iştiraklerinin anonim veya limited şirket niteliğinde olması ve bu iştiraklerin Türkiye’de tam mükellef olmaması,Yurt dışı iştirak kazancının elde edildiği tarih itibariyle;aralıksız olarak en bir yıl süre ile nakit varlıklar dışında kalan aktif toplamının %75’ veya daha fazlasının yurt dışı iştirak hisselerinden oluşması ve yurt dışı iştiraklerinin her birinin sermayesine en az %10 oranında iştirak etmesi ve Satışa konu iştirak hisselerini,elden çıkarma tarihi itibariyle en az iki tam yıl(730 gün) süreyle aktifinde tutmuş olması

gerekmektedir.

Dolayısıyla,anonim şirketin nakit varlıklar dışındaki aktif toplamının %75’i veya daha fazlasının,en az bir yıl süreyle yurt dışı iştiraklerinden oluşması gerektiği gibi,anonim şirketin aktifinin %75’ini veya daha fazlasını oluşturan yurt dışı iştiraklerin her birinin sermayesine,en az bir yıl süreyle,en az %10 oranında iştirak edilmesi gerekecektir.

EMİSYON PRİMİ KAZANCI İSTİSNASI

Emisyon Primi;anonim şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artıkdıkları sırada çıkardıkları payların,itibari değerin üzerinde bir bedel ile elden çıkarılması halinde oluşan kazançlar olup söz konusu kazançlar kurumlar vergisinden istisnadır.

İstisna;anonim şirketlerin portföylerinde bulunan başka şirketlere ait hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançları kapsamamaktadır.

TÜRKİYE’DE KURULU FONLAR İLE YATIRIM ORTAKLIKLARININ KAZANÇLARINA İLİŞKİN İSTİSNA

KVK’nın 5’inci maddesinin birinci fıkrasının(d) bendi uyarınca Türkiye’de kurulu;

Menkul kıymetler yatırım fonları veya ortaklıkların portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,Girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları,Emeklilik yatırım fonlarının kazançları ve Konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları

kurumlar vergisinden istisnadır.

TAŞINAMAZLAR VE İŞTİRAK HİSSELERİ İLE KURUCU SENETLERİ,İNTİFA SENETLERİ VE RÜÇHAN HAKLARI SATIŞ KAZANCI İSTİSNASI

İstisnanın amacı;kurumların bağlı değerlerinin ekonomik faaliyetlerde daha etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlanması ve kurumların mali yapılarının güçlendirilmesidir.

Yasada belirtilen koşulların sağlanması halinde,kurumların en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri,intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların %75’lik kısmı kurumlar vergisinden istisna edilmektedir.

İstisnanın konusuna giren taşınmazlar; Araziler, Tapu siciline ayrı sayfaya kayıt edilen bağımsız ve sürekli haklar ile Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümlerdir.

İstisna konusuna giren iştirak hisseleri ise; Menkul değerler portföyüne dahil hisse senetleri ile Ortaklık paylarından oluşmaktadır.

Bu istisna,satışın yapıldığı dönemde uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur.

ANCAK, satış bedelinin,satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır.Bu süre içinde tahsil edilmeyen satış bedeline isabet eden istisna nedeni ile zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır.

Menkul kıymet veya taşınmaz ticareti ve kiralanmasıyla uğraşan kurumların bu amaç ile ellerinde bulundurdukları istisna kapsamındaki değerlerin satışından elde ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışında kalmaktadır.

BANKALARA VEYA TMSF’YE BORÇLU DURUMDA OLAN KURUMLAR İLE BANKALARA TANINAN İSTİSNA

Bankalara borçları nedeniyle kanuni takibe alınmış veya TMSF’ye borçlu durumda olan kurumlar ile bunların kefillerinin ve ipotek verenlerin sahip oldukları taşınmazlar,iştirak hisseleri,kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının bu borçlara karşılık bankalara veya bu fona devrinden sağlanan hasılatın bu borçların tasfiyesinde kullanılan kısmına isabet eden kazançların tamamı kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

İstisnada yer alan ‘bankalar’, Bankacılık Kanunu’na tabi olan bankaları kapsamaktadır.

YURT DIŞINDA YAPILAN İNŞAAT,ONARIM,MONTAJ İŞLERİ İLE TEKNİK HİZMETLERDEN SAĞLANAN KAZANÇLARDA İSTİSNA

⁍ Yurt dışında yapılan inşaat,onarım,montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanarak Türkiye’de genel sonuç hesaplarına aktarılan kazançlar,herhangi bir koşula bağlanmaksızın kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

⁍ Teknik hizmetler esas itibariyle inşaat,onarım ve montaj işleriyle ilgili olarak yürütülen planlama,projelendirme,mimarlık ve mühendislik,etüd,fizibilite,harita tasarımı,metraj,keşif,idari ve teknik şartname ile ihale dosyası hazırlama,ihale değerlendirme,mesleki kontrollük,inşaat kontrollüğü,tasarım kontrollüğü,işletmeye alma danışmanlığı,proje ve yatırım yönetimi ve benzeri hizmetleri kapsamaktadır.

⁍ Teknik hizmetlerden elde edilen kazançların da anılan istisnadan yararlanabilmesi için bu işlerin yurt dışında bulunan işyerleri veya daimi temsilciler aracılığıyla yapılması;yurt dışında ayrıca bir işyeri veya daimi temsilci olmadan yapılan teknik hizmetlerin,hizmet ihracatı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

⁑ Ayrıca,teknik hizmetlerin yurt dışındaki inşaat,onarım ve montaj işlerine bağlı olarak yapılma şartı bulunmamaktadır.

EĞİTİM TESİSLERİ İLE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNİN İŞLETİLMESİNDEN ELDE EDİLEN KAZANÇLARA İLİŞKİN İSTİSNA

Eğitim ve öğretim işletmelerine tanınan kazanç istisnası;

Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında yer alan okul öncesi eğitim,ilköğretim,özel öğretim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara veya kamu yararına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlara

uygulanmaktadır. İstisna,okulların eğitim-öğretim,merkezlerin ise rehabilitasyon faaliyetlerinden elde edilen kazançlara

uygulanmaktadır. Dolayısıyla eğitim tesisleri ile rehabilitasyon merkezlerinde yer alan büfe,kantin,kafeterya,kitap satış

yeri gibi tesislerin bizzat işletilmesinden ya da kiraya verilmesinden elde edilen kazançlara istisna uygulanması söz konusu değildir.

Yemek ve konaklama hizmetlerinin okul bünyesinde verildiği ve bu hizmetlere ilişkin bedelin okul ücretine dahil olduğu durumlarda,elde edilen kazanç herhangi bir ayrıma tabi tutulmaksızın istisna uygulamasına konu olacak olup,yemek hizmetinin dışarıdan satın alınması istisna uygulanmasına engel oluşturmamaktadır.

RİSTURN İSTİSNASIRisturn;kooperatiflerde ortaklar arası işlemler sonucunda oluşan kazancın ortaklara dağıtılan kısmıdır.

Kooperatiflerin türlerine göre risturn hesaplamaları değişkenlik göstermektedir. Tüketim kooperatiflerinde,ortakların kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılamak için satın aldıkları

malların değerine göre hesaplanan risturnlar,kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.

Buna göre,tüketim kooperatiflerinde,ortakların satın aldığı malların kıymetine göre hesaplanan risturnların istisnadan yararlanabilmesi için satıl alma fiilinin, ‘’kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılama’’ amacına dayalı olması gerekmektedir.Kooperatiflerin ortaklarına bu maddelerin dışında sattıkları mallardan(elektrikli ev aletleri,halı,mobilya vb.) sağladıkları kazançlar kurumlar vergisine tabiidir. Üretim kooperatiflerinde,ortakların üreterek kooperatife sattıkları veya kooperatiften üretim faaliyetinde

kullanmak üzere satın aldıkları malların değerine göre hesaplanan risturnlar kurumlar vergisinden istisnadır.

Buna göre,ortakların ancak kendileri tarafından üretilip kooperatife sattıkları mallar ile münhasıran kendi üretim faaliyetlerinde kullanmak üzere satın aldıkları malların kıymetlerine göre hesaplanan risturnlar istisnadan yararlanmaktadır. Kredi kooperatiflerinde,ortakların kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar kurumlar vergisinden

istisnadır.

Yabancı Fon Kazançlarının VergilendirilmesiSPK’nın düzenleme ve denetimine tabi fonlara benzer yabancı fonların,SPK’ca verilen portföy yöneticiliği yetki belgesine sahip tam mükellef şirketler aracılığıyla,organize bir borsada işlem görsün veya görmesin her türlü menkul kıymet ve sermaye piyasası aracı,vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi,varant,döviz,emtiaya dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi,kredi ve benzeri finansal varlıklar ve kıymetli maden borsalarında yapılan emtia işlemlerinden elde ettikleri kazançları nedeniyle,aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi halinde portföy yöneticiliği yapanlar;söz konusu fonlar için daimi temsilci,bunların işyerleri de bu fonların işyeri veya iş merkezi sayılmaz.

Bu kazançlar için beyanname verilmemekte ve diğer kazançlar nedeniyle beyanname verilmesi halinde bu kazançlar beyannameye dahil edilememektedir(KVK Madde:5/A).

a. Fon adına tesis edilen işlemlerin portföy yöneticiliği yapan şirketin olağan faaliyetleri arasında yer alan işlemlerden olması,

b. Portföy yöneticiliği yapan şirketin ticari,hukuki ve finansal özellikleri dikkate alındığında,yabancı fon ile arasındaki ilişkinin,emsale uygun koşullarda birbirlerinden bağımsız olarak faaliyet gösteren kişilerdeki gibi olması,

c. Portföy yöneticiliği yapan şirket tarafından,verilen hizmet mukabilinde emsallere uygun bedel alınması ve transfer fiyatlandırması raporunun kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi içerisinde Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’na verilmesi ve

d. Portföy yöneticiliği yapan şirketin ve ilişkili olduğu kişilerin yabancı fonun kazançları üzerinde,sağladığı hizmet mukabilinde her ne ad altında olursa olsun hesaplanan bedeller düşüldükten sonra,doğrudan veya dolaylı olarak %20’den fazla hak sahibi olmamasıdır.

Portföy yöneticisi şirketlerin,bu fonların daimi temsilcisi,iş yerlerinin de fonların iş yeri ve iş merkezi olarak kabul edilmemesi aşağıda sayılan şartların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir: Fon adına tesis edilen işlemlerin portföy yöneticisi şirketin mutat faaliyetleri arasında yer alması, Yabancı fon ile portföy yöneticisi şirket arasındaki ilişkinin bağımsız olarak faaliyet gösteren

kişilerdeki gibi olması, Portföy yöneticiliği hizmeti karşılığı alınacak bedelin emsale uygun olması ve transfer

fiyatlandırması raporu verilmesi ve Portföy yöneticisi şirketin yabancı fon üzerindeki hak sahipliği oranının %20’yi aşmamasıdır. Söz konusu şartların gerçekleşmemesi halinde,yabancı fonların kazançları genel hükümlere göre

vergilendirilecek ve duruma göre portföy yöneticisi şirketler yabancı fonun daimi temsilcisi,bunların iş yerleri de bu fonların iş yeri veya iş merkezi olarak değerlendirilebilecektir.

Portföy yöneticisi şirket ve ilişkili olduğu kişilerin yabancı fonun kazançları üzerinden,sağladığı hizmet mukabilinde her ne ad ile olursa olsun hesaplanan bedeller düşüldükten sonra,doğrudan veya dolaylı olarak %20’den fazla hak sahibi olmaması gerekmektedir(7 Seri No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

F. KURUMLAR VERGİSİ MATRAHININ TESPİT EDİLMESİ

Kurumlar vergisi,mükelleflerin bir hesap dönemi içerisinde elde ettikler safi kurum kazancı üzerinden hesaplanıp,bu kazancın tespitinde GVK’nın ticari kazanç hakkında hükümleri uygulanmaktadır.

Ticari kazancın bu şekilde tespitinin sırasında,VUK’un değerlemeye ait hükümleri ile GVK’nın ticari kazancın tespitinde indirilecek ve indirilemeyecek giderlere ilişkin hükümlere uyulması gerekmektedir.

Zirai faaliyet ile uğraşan kurumların bu faaliyetinden doğan kazançlarının tespitinde ise GVK’nın zirai kazancın tespitine ilişkin hükümleri dikkate alınmaktadır.

KURUMLAR VERGİSİ MATRAHINDAN İNDİRİLECEK GİDERLER

Kurumlar vergisi mükelleflerin ticari kazanç gibi hesaplanan kurum kazançlarının tespitinde ayrıca kazançtan indirebilecekleri giderler bulunmaktadır.Buna göre aşağıda belirtilen giderler hasılattan indirilebilmektedir(KVK Madde:8):MENKUL KIYMET İHRAÇ GİDERLERİ:Bu giderler;senetlerin kağıt ve basım giderleri,mahkeme,noter ve diğer tasdik ve tescil giderleri,damga vergisi ve ihraç dolayısı ile ödenen sair harç ve resimler,ihraç dolayısı ile bankalara verilen komisyonlar,hisse ve tahvil senetlerinin borsaya kaydı için yapılan giderler ve bunlara benzer diğer her türlü giderlerden oluşabilmektedir.KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ:Şirket ve ana sözleşmenin hazırlanması,kuruluş genel kurul toplantılarının yapılması,tanıtım,promosyon ve reklam ve benzeri giderler kurum kazancından indirilebilmektedir.GENEL KURUL TOPLANTILARI İÇİN YAPILAN GİDERLER İLE BİRLEŞME,DEVİR,BÖLÜNME,FESİH VE TASFİYE GİDERLERİ:İlan ve posta giderleri,toplantı salonu kira bedeli ve benzeri giderler,bu kapsamda indirilebilir.

SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKETLERDE KOMANDİTE ORTAĞIN KAR PAYI:Komandite ortakların şirket karından aldıkları pay,GVK’nın ticari kazanç ile ilgili hükümleri uyarınca şahsi ticari kazanç olarak vergilendirilmektedir.Bu sebep ile söz konusu payın şirket bünyesinde kurumlar vergisine tabi tutulmaması için komandite ortağın kar hissesi gider olarak kurum kazancın indirilmektedir.KATILIM BANKALARINCA KATILMA HESABI KARŞILIĞINDA ÖDENEN KAR PAYLARISİGORTA VE REASÜRANS(Reasürans, sigorta şirketlerinin üstlerindeki riskleri tekrar sigortalatarak kendilerini güvence altına alması. Reasürans işinde uzmanlaşan şirketlere ve bu şirketlerde çalışan reasürans konusunda uzman kişilere reasürör denir.) ŞİRKETLERİNDE BİLANÇO GÜNÜNDE HÜKMÜ DEVAM EDEN SİGORTA SÖZLEŞMELERİNE AİT OLUP,aşağıda belirtilen teknik karşılıklar kazançtan indirilmektedir:

MUALLAK HASAR VE TAZMİNAT KARŞILIKLARI, KAZANILMAMIŞ PRİM KARŞILIKLARI, HAYAT SİGORTALARINDA MATEMATİK KARŞILIKLAR ve DENGELEME KARŞILIĞI.

Bir bilanço döneminde ayrılan sigorta teknik karşılıkları,ertesi bilanço döneminde aynen kara eklenir.

KURUM KAZANCININ TESPİTİNDE KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

Kurum kazancının tespitinde aşağıdaki indirimlerin yapılması kabul edilmemektedir(KVK Madde:11):

ÖZ SERMAYE ÜZERİNDEN ÖDENEN VEYA HESAPLANAN FAİZLER ÖRTÜLÜ SERMAYE ÜZERİNDEN ÖDENEN VEYA HESAPLANAN FAİZ,KUR FARKLARI VE BENZERİ

GİDERLER.

Kurumların,ortaklarından veya ortaklarla ilişkili olan kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak temin ederek işletmede kullandıkları her türlü borcun,hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı,ilgili hesap dönemi için örtülü sermaye sayılmaktadır.

İşletmede kullanılan borçların örtülü sermaye sayılabilmesi için; Doğrudan veya dolaylı olarak ortak veya ortakla ilişkili kişiden temin edilmesi, İşletmede kullanılması ve Bu şekilde kullanılan borcun hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşması

gerekmektedir.

Aşağıda sayılan borçlanmalar ise örtülü sermaye sayılmamaktadır:

Kurumların ortaklarının veya ortaklarla ilişkili kişilerin sağladıkları gayri nakdi teminatlar karşılığında üçüncü kişilerden yapılan borçlanmalar,Kurumların iştiraklerinin,ortaklarının veya ortaklarla ilişkili kişilerin,banka ve finans kurumlarından ya da sermaye piyasalarından temin ederek,aynı şartlar ile kısmen veya tamamen kullandırdığı borçlanmalar,Bankacılık Kanunu’na göre faaliyette bulunan bankalar tarafından yapılan borçlanmalar ve

Finansal Kiralama Kanunu kapsamında faaliyet gösteren finansal kiralama şirketleri,Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında faaliyet gösteren finansman ve faktöring şirketleri ile ipotek finansman kuruluşlarının bu faaliyetleriyle ilgili olarak ortak veya ortakla ilişkili kişi sayılan bankalardan yaptıkları borçlanmalardır

Y Örtülü sermaye üzerinden kur farkı hariç,faiz ve benzeri ödemeler veya hesaplanan tutarlar,GVK İLE KVK’nın uygulanmasında,gerek borç gerekse borç veren nezdinde,örtülü sermaye şartlarının gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibariyle dağıtılmış kar payı veya dar mükellef için ana merkeze aktarılan tutar sayılır.

Y Daha önce yapılan vergilendirme işlemleri,tam mükellef kurumlar nezdinde yapılacak düzeltmede örtülü sermayeye ilişkin kur farklarını da kapsayacak şekilde,taraf olan mükellefler nezdinde buna göre düzeltilir.

Y Şu kadar ki,bu düzeltmenin yapılması için örtülü sermaye kullanan kurum adına tarh edilen vergilerin kesinleşmiş ve ödenmesi olması şarttır(1 Seri No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLU İLE ÖRTÜLÜ OLARAK DAĞITILAN KAZANÇLAR

Kurumların,ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunmlarında,kazanç tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yolu ile örtülü olarak dağıtılmış sayılmaktadır.

Alım,satım,imalat ve inşaat,kiralama ve kiraya verme,ödünç para alınması ve verilmesi işlemleri ile ikramiye,ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler her hal ve takdirde mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilmektedir.

‘’İLİŞKİLİ KİŞİ’’;

Kurumların kendi ortakları,kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi,denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları ifade etmektedir.

Ortakların eşleri,ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları da ilişkili kişi olarak kabul edilmektedir.

Kazancın elde edildiği ülke vergi sisteminin,Türk Vergi Sistemi’nin yarattığı vergilendirme kapasitesi ile aynı düzeyde bir vergilendirme olanağı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişimi hususunun göz önünde bulundurulması suretiyle Bakanlar Kurulu’nca ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde bulunan kişilerle yapılmış tüm işlemler,ilişkili kişilerle yapılmış sayılmaktadır.

EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ;

İlişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat veya bedelin,aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedele uygun olmasını ifade etmektedir.

Emsallere uygunluk ilkesi doğrultusunda tespit edilen fiyat veya bedellere ilişkin hesaplamalara ait kayıt,cetvel ve belgelerin ispat edici kağıtlar olarak saklanması zorunlu tutulmuştur.

Kurumlar,ilişkili kişilerle yaptığı işlemlerde uygulayacağı fiyat veya bedelleri,aşağıdaki yöntemlerden işlemin özelliğine en uygun olanını kullanarak tespit edeceklerdir:

1. KARŞILAŞTIRILABİLİR FİYAT YÖNTEMİ:

Bir mükellefin uygulacağı emsallere uygun satış fiyatının,karşılaştırılabilir mal veya hizmet alım ya da satımında bulunan ve aralarında herhangi bir şekilde ilişki bulunmayan gerçek veya tüzel kişilerin birbiriyle yaptıklarda işlemlerde uygulayacağı piyasa fiyatı ile karşılaştırılarak tespit edilmesini ifade etmektedir.

Bu yöntemin uygulanabilmesi için ilişkili kişilerle yapılan işlemin,birbirleriyle ilişkili olmayan kişilerin yaptıkları işlem ile karşılaştırılabilir nitelikte olması gerekmektedir.

Buradaki karşılaştırılabilir nitelik kavramı,işleme konu olan mal veya hizmet ile işlemin koşullarının gerek ilişkili kişiler arasındaki işlemlerde,gerekse aralarında ilişki bulunmayan kişiler arasındaki işlemlerde benzer nitelikte olması anlamına gelmektedir.

2. MALİYET ARTI YÖNTEMİ:

Emsallere uygun fiyatın,ilgili mal veya hizmet maliyetlerinin makul bir brüt kar oranı kadar artırılması suretiyle hesaplanmasını ifade etmektedir.

3. YENİDEN SATIŞ FİYATI YÖNTEMİ:

Emsallere uygun fiyatın,işlem konusu mal veya hizmetlerin aralarında herhangi bir şekilde ilişki bulunmayan gerçek veya tüzel kişilere yeniden satılması halinde uygulanacak fiyattan,uygun bir brüt satış karı düşülerek hesaplanmasına ilişkin bir yöntemdir.

Bu yöntemde,emsallere uygun fiyat veya bedele ulaşmak için esas alınan unsur,aralarında herhangi bir bağlantı bulunmayan gerçek veya tüzel kişilere yapılması olası satış ve bu satışta uygulanacak fiyat veya bedeldir.

4. DİĞER YÖNTEMLER:

Emsallere uygun fiyata yukarıdaki yöntemlerden herhangi birisi ile ulaşmak mümkün değil ise mükellef,işlemlerin özelliğine uygun olarak kendi belirleyeceği başka yöntemleri kullanabilir.

Tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluylu örtülü olarak dağıtılmış sayılan kazanç,GVK ile KVK’nın uygulanmasında,Kanunda yer alan şartların gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibariyle dağıtılmış kar payı veya dar mükellefler için ana merkeze aktarılan tutar sayılmaktadır.

ANCAK,örtülü kazanç dağıtımı yapılan kurumlarda bu düzeltmenin yapılabilmesi için örtülü kazanç dağıtan kurum adına tarh edilen vergilerin kesinleşmiş ve ödenmiş olması gerekmektedir.

HER NE ŞEKİLDE VE NE İSİMLE OLURSA OLSUN AYRILAN YEDEK AKÇELER(TTK’nın kurumların kuruluş kanunlarına,tüzüklerine,ana statülerine veya sözleşmelerine göre safi kazançlardan ayırdıkları tüm yedek akçeler ile Bankacılık Kanunu’na göre bankaların ayırdıkları genel karşılıklar dahildir).

KVK’YA GÖRE HESAPLANAN KURUMLAR VERGİSİ İLE HER TÜRLÜ PARA CEZALARI,VERGİ CEZALARI,AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN(AATUHK) HÜKÜMLERİNE GÖRE ÖDENEN CEZALAR,GECİKME ZAMLARI VE FAİZLERİ İLE VUK HÜKÜMLERİNE GÖRE BELİRTİLEN ÖDENEN GECİKME FAİZLERİ.

MENKUL KIYMETLERİN İTİBARİ DEĞERLERİNİN ALTINDA İHRACINDAN DOĞAN ZARARLAR.

Kanunlarla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak tespit edilen sınırlar saklı kalmak kaydı ile menkul kıymetlerin itibari değerlerinin altında ihracından doğan zararlar ile bu menkul kıymetlere ilişkin olarak ödenen komisyonlar ve benzeri her türlü giderler kurum kazancın tespitinde indirim olarak dikkate alınmamaktadır.

KİRALAMA YOLU İLE EDİNİLEN VEYA İŞLETMEDE KAYITLI OLAN;YAT,KOTRA,TEKNE,SÜRAT TEKNESİ GİBİ MOTORLU DENİZ TAŞITLARI İLE UÇAK,HELİKOPTER GİBİ HAVA TAŞITLARINDAN İŞLETMENİN ESAS FAALİYET KONUSU İLE İLGİLİ OLMAYANLARIN GİDERLERİ VE AMORTİSMANLARI.

SÖZLEŞMELERDE CEZA ŞARTI OLARAK KONULAN TAZMİNATLAR HARİÇ OLMAK ÜZERE KURUMUN KENDİSİNİN,ORTAKLARININ,YÖNETİCİLERİNİN VE ÇALIŞANLARININ SUÇLARINDAN DOĞAN MADDİ VE MANEVİ ZARAR TAZMİNAT GİDERLERİ.

BASIN YOLUYLA İŞLENEN FİİLLERDEN DOLAYI ÖDENEN TAZMİNATLAR.

Basın yolu ile işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından doğan maddi ve manevi zararlardan dolayı ödenen tazminat giderlerinin gider olarak indirimi kabul edilmeyecektir veyahut bu kapsamda değildir.

HER TÜRLÜ ALKOL VE ALKOLLÜ İÇKİLER İLE TÜTÜN VE MAMULLERİNE AİT İLAN VE REKLAM GİDERLERİNİN %50’Sİ.BAKANLAR KURULU BU ORANI %100’E KADAR ARTIRMAYA VEYA %0’A KADAR İNDİRMEYE YETKİLİDİR.

KREDİ KURULUŞLARI,FİNANSAL KURULUŞLAR,FİNANSAL KİRALAMA,FAKTÖRİNG VE FİNANSMAN ŞİRKETLERİ DIŞINDA,KULLANILAN YABANCI KAYNAKLARI ÖZ KAYNAKLARINI AŞAN İŞLETMELERDE,AŞAN KISMA MÜNHASIR OLMAK ÜZERE,YATIRIMIN MALİYETİNE EKLENENLER HARİÇ,İŞLETMEDE KULLANILAN YABANCI KAYNAKLARA İLİŞKİN FAİZ,KOMİSYON,VADE FARKI,KAR PAYI,KUR FARKI VE BENZERİ ADLAR ALTINDA YAPILAN GİDER VE MALİYET UNSURLARI TOPLAMININ %10’UNU AŞMAMAK ÜZERE BAKANLAR KURULU’NCA KARARLAŞTIRILAN KISMI.

Y Yukarıda sayılınlar dışında KVK’nın 5.maddesinin son bendinde yer alan düzenleme uyarınca;iştirak hisseleri alımıyla ilgili finansman giderleri hariç olmak üzere,kurumların kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararların,istisna dışı kurum kazancından indirilmesi söz konusu değildir.

Y KVK’da yer alan bu düzenlemelerin dışında,diğer vergi kanunlarında yer alan ve kurum kazancından indirilmesine izin verilmeyen unsurların da kurum kazancının tespitinde göz önüne alınması gerekmektedir.

KURUMLAR VERGİSİ MATRAHINDAN YAPILAN ZARAR İNDİRİMLERİKurumların ticari faaliyetlerinden doğan zararları,aşağıda belirtilen esaslara göre sonraki dönemlerde doğan kazançlardan indirilebilecektir.

GEÇMİŞ YIL ZARARLARI:

Kurumlar vergisi beyannamesinde,her yıla ilişkin tutarlar ayrı olarak gösterilmek ve beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararlar kurum kazancından indirilebilmektedir.

Mükelleflerce bir hesap dönemi içerisinde oluşan zararın,izleyen beş hesap döneminde oluşacak karlar ile mahsup edilememesi halinde indirim imkanı ortadan kalkmaktadır.

DEVİR VE BÖLÜNME DURUMUNDA ZARAR MAHSUBU:

Devir veya tam bölünme hallerinde,varlıkları devir alan kurumlar,devir alınan veya bölünen kurumların zararları aşağıda belirtilen sınırlamalar çerçevesinde indirebilme hakkına sahip bulunmaktadırlar.

YURT DIŞI ZARARLARIN MAHSUBU Kurumların yurt dışı faaliyetlerinden zarar doğması çerçevesinde,kanunda belirtilen koşullar dahilinde yurt dışı

zararların kurum kazancının indirilebilmesi mümkündür.

ANCAK,kazançları Türkiye’de kurumlar vergisinden istisna edilen faaliyetlerine ilişkin yurt dışı zararların indirilmesi söz konusu değildir.

Kurumların yurt dışı faaliyetlerinden doğan zararlarınıTürkiye’de beyan ettikleri kazançlarından indirebilmeleri için faaliyette bulundukları ülkenin vergi kanunlarına göre beyan ettikleri vergi matrahlarını(zarar dahil),her yıl o ülke mevzuatına göre denetim yetkisine sahip kuruluşlara incelettirip rapora bağlatmaları ve bu raporun aslı ile birlikte tercüme edilmiş bir örneğini de Türkiye’deki ilgili vergi dairesine vermeleri gerekmektedir.

Ayrıca,söz konusu denetim kuruluşlarınca hazırlanan rapor ekinde yer alacak vergi beyanları ile bilanço ve gelir tablosunun,yabancı ülkedeki yetkili makamlara onaylatılması zorunlu tutulmuştur.

Yurt dışı zararlarını Türkiye’de beyan ettikleri kazançlarından indirmek isteyen kurumların yurt dışı faaliyet sonuçlarını kanunda belirtilen esaslara göre belgelendirmeleri gerekmektedir.

Mükelleflerin yurt dışı zararlarını indirebilmeleri için Kanunda belirtilen esaslara göre hazırlanmış son beş yıla ilişkin raporlarını ilgili vergi dairesine ibraz etmiş olmaları gerekmektedir.

KURUMLAR VERGİSİ MATRAHINDAN YAPILAN DİĞER İNDİRİMLER

Diğer indirimler,esasen kazancın bulunması halinde beyanname üzerinden indirim konusu yapılan ve kazancın yetersiz olması nedeni ile sonraki yıllara devredilmeyen indirimler olarak ifade edilmektedir.

KVK’da düzenlenen ‘’diğer indirimler’’ aşağıda yer almaktadır(KVK Madde:10):

AR-GE İNDİRİMİ: Araştırma ve Geliştirme(AR-GE) faaliyeti,bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde

etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme,ürün ve araçlar üretmek,yazılım üretimi dahil olmak üzere yeni sistem,süreç ve hizmetler oluşturmak veya mevcut olanları geliştirmek amacıyla yapılan düzenli çalışmaları ifade etmektedir.

Yapılan bir harcamanın AR-GE indirimine konu edilebilmesi için AR-GE faaliyeti kapsamında yapılmış olması gerekmekte olup aşağıda belirtilen amaçlara yönelik faaliyetler AR-GE faaliyetleridir:Bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizlikleri gidermek ve bunları aydınlatmak amacı ile bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni teknik bilgilerin elde edilmesi,Yeni yöntemlerle yeni ürünler,madde ve malzemeler,araçlar,gereçler,işlemler,sistemler geliştirilmesi,tasarım ve çizim çalışmaları ile yeni teknikler ve prototipler üretilmesi,Yeni ve özgün tasarıma dayanan yazılım faaliyetleri,Yeni üretim yöntem,süreç ve işlemlerinin araştırlması veya geliştirilmesi veBir ürünün maliyetini düşürücü,kalite,standart veya performansını yükseltici yeni tekniklerin/teknolojilerin araştırılması

şeklindedir.

Aşağıda sayılan faaliyetler AR-GE faaliyetleri kapsamında değerlendirilmez:

Pazar araştırması ya da satış promosyonu, Kalite kontrol, Sosyal bilimlerdeki araştırmalar, Petrol,doğalgaz,maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri, İcat edilmiş ya da mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı, Biçimsel değişiklikler, Bilimsel ve teknolojik yenilik doğurmayan rutin faaliyetler, İlk kuruluş aşamasında kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri, Proje sonucunda geliştirilen ürüne ilişkin fikri mülkiyet haklarının korunmasına yönelik

çalışmalar ve Numune verilmek amacı ile prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve reklam amaçlı

tüketici testleridir.

AR-GE faaliyeti,esas itibariyle denemelerin son bulduğu,ilk üretimin yapıldığı aşamada sona erer.AR-GE projesi neticesinde elde edilen ürünün pazarlanabilir aşamaya geldiği andan itibaren AR-GE projesi bitmiş olarak kabul edilmektedir.

Mükellefler,hesaplayacakları AR-GE indirimini,beyanname üzerinden hesaplanan kurum kazancından indirebileceklerdir.AR-GE indirimi,AR-GE faaliyetine başlandığı andan itibaren hem yıllık beyannamede hem de geçici vergi beyannamelerinde uygulanabilecektir.

Hesaplanan AR-GE indirimi tutarı,mükellefler tarafından yıllık kurumlar vergisi beyannamesi ile geçici vergi beyannamesinin ilgili satırına yazılarak kazançtan indirilecektir(1 Seri No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

SPORSORLUK HARCAMALARI İLE BAĞIŞ VE YARDIMLAR:

Kurumlar tarafından yapılan sponsorluk harcamaları ile bağış ve yardımlar,aşağıda yapılan açıklamalar çerçevesinde kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.

Bu kapsamda yapılan indirimler spor faaliyetlerinin amatör veya profesyonel olmasına göre değişebilmektedir. Buna göre sponsorluk harcamalarının amatör spor dallarında tamamı iken,profesyonel spor dallarında ise

%50’si kurum kazancından indirilmektedir.

 

BAĞIŞ VE YARDIMLAR:

Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine,il özel idarelerine,belediyelere,köylere,Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının %5’ine kadar olan kısmı,kurumlar vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirim konusu yapılabilecektir.

Matrahtan indirilmesi için bağış ve yardımın;

Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine,il özel idarelerine,belediyelere,köylere,Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara yapılması,Makbuz karşılığı olması,Karşılıksız yapılması,Sadece ilgili dönem kazancından indirilmesi ve Beyannamede ayrıca gösterilmesidir.

Eğitim,sağlık ve bakım hizmetlerini geliştirmek ve devam ettirmek amacı ile yapılan harcamalar kurum kazancının tespitinde indirim unsuru olarak dikkate alınabilecektir. Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine,il özel idarelerine,belediyelere ve köylere bağışlanan okul,sağlık tesisi ve yüz

yatak(Kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu,çocuk yuvası,yetiştirme yurdu,huzurevi,bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısı ile yapılan harcamaların,

Söz konusu tesislerin inşası için yukarıda belirtilen kamu kuruluşlarına yapılan her türlü bağış ve yardımların ve Mevcut okul,sağlık tesisi ve öğrenci yurtları ile çocuk yuvası,yetiştirme yurdu,huzurevi,bakım ve rehabilitasyon merkezlerinin

faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan nakdi ve ayni bağışların tamamı

kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.

Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine,il özel idarelerine,belediyelere,köylere,Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan veya Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca desteklenen ya da desteklenmesi uygun görülen;

1. Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal veya uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,

2. Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü,sanatı,tarihi,edebiyatı,mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap,katalog,broşür,film,kaset,CD ve DVD gibi manyetik,elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel,işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması,bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması,yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,

3. Yazma ve nakdi eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,

4. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı,onarımı,yaşatılması,,rölöve,restorasyon,restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,

5. Kurtarma kazıları,bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,6. Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının

Türkiye’ye getirilmesi çalışmalarına,

7. Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına,

8. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar,çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eselerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına,

9. Somut olmayan kültürel miras,güzel sanatlar,sinema,çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve faaliyetler ile bu alanlarda araştırma,eğitim veya uygulama merkezleri,atölye,stüdyo ve film platosu kurulması,bakım ve onarımı,her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film yapımına ve

10. Kütüphane,müze,sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema,opera,bale ve konser gibi kültür ve sanat faaliyetlerinin sergilendiği tesislerin yapımı,onarımı ve modernizasyon çalışmalarına

İlişkin harcamalar ile makbuz karşılığı yapılan bağış ve yardımların %100’ü indirilebilmektedir.

Bu çerçevede yapılacak bağış ve yardımlar için bağış yapılan projenin Kültür Bakanlığı tarafından desteklendiği veya desteklenmesinin uygun görüldüğüne ilişkin ilgili Bakanlığınn yazısının kurumlar vergisi beyannamesi ekinde bağlı bulunan vergi dairelerine verilmesi gerekmektedir.

Bakanlar Kurulu’nca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısı ile Başbakanlık aracılığı ile makbuz karşılığında yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı kurum kazancından indirilebilecektir.

İKTİSADİ İŞLETMELERİ HARİÇ,TÜRKİYE KIZILAY DERNEĞİ’NE VE TÜRKİYE YEŞİLAY CEMİYETİ’NE MAKBUZ KARŞILIĞINDA YAPILAN NAKDİ BAĞIŞ VEYA YARDIMLARIN TAMAMI

Yasada belirtilen dernek ve cemiyetin iktisadi işletmelerine yapılan bağış veya yardımların kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması söz konusu değildir(7 Seri No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

 

VERGİ USUL KANUNU(VUK)’NUN 325/A MADDESİNE GÖRE GİRİŞİM SERMAYESİ FONU OLARAK AYRILAN TUTARLARIN BEYAN EDİLEN GELİRİN %10’UNU AŞMAYAN KISMI

Girişim sermayesi fonunun indirim konusu yapılabilmesi için;¶ İlgili yılda ayrılan fon tutarının beyan edilen gelirin %10’unu,toplam fon tutarının ise özsermayesinin %20’sini

aşmaması(İki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.),¶ Fonun ayrıldığı yılın sonuna kadar Türkiye’de kurulmuş veya kurulacak olan ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun

düzenleme ve denetimine tabi girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına veya fonlarına yatırım yapılması ve¶ Ayrılan fon tutarının ilgili yılın kurumlar vergisi beyannamesinde ayrıca gösterilmesi gerekmektedir(7 Seri

No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

TÜRKİYE’DE YERLEŞMİŞ OLMAYAN KİŞİLERLE,İŞYERİ,KANUNİ VE İŞ MERKEZİ YURT DIŞINDA BULUNANLARA TÜRKİYE’DE VERİLEN VE MÜNHASIRAN YURT DIŞINDA YARARLANILAN MİMARLIK,MÜHENDİSLİK,TASARIM,YAZILIM,TIBBİ RAPORLAMA,MUHASEBE KAYDI TUTMA,ÇAĞRI MERKEZİ VE VERİ SAKLAMA MERKEZİ ALANLARINDA FAALİYETTE BULUNAN HİZMET İŞLETMELERİ İLE İLGİLİ BAKANLIĞIN İZNİ VE DENETİMİNE TABİ OLARAK EĞİTİM VE SAĞLIK ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN VE TÜRKİYE’DE YERLEŞMİŞ OLMAYAN KİŞİLERE HİZMET VEREN İŞLETMELERİN MÜNHASIRAN BU FAALİYETLERİNDEN ELDE ETTİKLERİ KAZANCIN %50’Sİ.

İlgil şirketler tarafından elde edilen kazancın %50’sinin beyan edilen kurum kazancından indirilebilmesi için bu kazancın aşağıda belirtilen faaliyetlerinden elde edilmiş olması gerekmektedir:

Mimarlık,mühendislik,tasarım,yazılım,tıbbi raporlama,muhasebe kaydı tutma,çağrı merkezi ve veri saklama hizmetleri ve

İlgili bakanlığın izni ve denetimine tabi olarak verilen eğitim ve sağlık hizmetleri.

Ayrıca bu indirimden yararlanılabilmesi fatura veya benzeri belgenin yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmesi gerekmektedir.

KONTROL EDİLEN YABANCI KURUM KAZANCIKüreselleşen dünya gelişen uluslararası rekabet şartlarında ülkeler arasında ortaya çıkabilecek vergisel olumsuzlukların düzeltimesi amacıyla getirilen bu düzenlemenin uygulama esasları yasada düzenlenmiştir.Buna göre; Tam mükellef gerçek kişi ve kurumların doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı ya da birlikte sermayesinin,kar

payının veya oy kullanma hakkının en az %50’sine sahip olma suretiyle kontrol ettikleri yurt dışı iştiraklerinin kurum kazançları,dağıtılsın veya dağıtılmasın aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi halinde,Türkiye’de kurumlar vergisine tabiidir(KVK Madde:7):İştirakin toplam gayri safi hasılatın %25 veya daha fazlasının faaliyeti ile orantılı sermaye,organizasyon ve eleman istihdamı suretiyle yürütülen ticari,zınai vea serbest meslek faaliyeti dışındaki faiz,kar payı,kira,lisans ücreti,menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşması,Yurt dışındaki iştirakin ticari bilanço karı üzerinden %10’ndan az oranda gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yükü taşıması veYurt dışında kurulu iştirakin ilgili yıldaki toplam gayrisafi hasılatının yasada belirtilen tutar karşılığı yabancı parayı geçmesidir.

Yasada belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda yurt dışında kurulu iştirakin elde etmiş olduğu kar,yurt dışı iştirakin hesap döneminin kapandığı ayı içeren hesap dönemi itibariyle tam mükellef kurumların,kurumlar vergisi matrahına hisseleri oranında dahil edilmektedir.

G. KURUMLAR VERGİSİNDE BEYAN ESASI

Her mükellef vergiye tabi kazancının tamamı için bir beyanname vermek ile yükümlüdür.Mükellefin şubeleri,ajanlıkları,alım-satım büro ve mağazaları,imalathaneleri veyahut kendilerine doğrudan doğruya bağlı sair işyerleri için bağımsız muhasebeleri ve ayrılmış sermayeleri olsa dahi ayrı beyanname verilmesi söz konusu olmamaktadır.

ANCAK,tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi kamu kuruluşları ile dernek veya vakıflara ait tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi işletmelerin her biri için,bunlara bağlı oldukları kamu tüzel kişileri ile dernek veya vakıflar tarafından ayrı beyanname verilmesi gerekecektir.

Bu neden ile söz konusu kuruluşlara ait iktisadi işletmelerin her biri için ayrı kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirilmektedir

İktisadi işletmelerin ortak yönetimi veya sermayesi olsa dahi faaliyetlerinin bağımsız ve farklı olması halinde ayrı ayrı mükellefiyet tesis ettirilmesi gerekmektedir.Aynı faaliyet alanında farklı işyerlerinde faaliyette bulunulması halinde ise tek mükellefiyet tesis ettirilmesi mümkündür.

ANCAK,farklı yönetim,sermaye ya da organizasyonu olan işletmelerin ayrı ayrı iktisadi işletme olduğu açıktır.

Yıllık beyanname esasında vergilendirilen kurumların vergilendirme dönemi,hesap dönemidir.

ANCAK,kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerin vergilendirme dönemi,özel hesap dönemleridir.

Kurumlar vergisi beyannamesi,hesap döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Buna göre,kurumlar vergisi beyannamesinin hesap döneminin takvim yılı olduğu hallerde 1-25 Nisan tarihleri arasında,özel hesap dönemi uygulanıyor ise bu dönemin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar verilmesi gerekmektedir. Kurumlar vergisi beyannamesi mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir.Bağlı olunan

vergi dairesi,kurumun kanuni veya iş merkezinin bulunduğu yerin vergi dairesidir.

Kanuni merkez,vergiye tabi kurumların kuruluş kanunlarında,tüzüklerinden,ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkezdir.

İş merkezi ise iş bakımından işlemlerin bilfiil toplandığı ve yönetildiği merkezdir.

G. KURUMLAR VERGİSİNİN TARHIKurumlar vergisinde vergilendirme dönemi,hesap dönemidir.

Kesinti suretiyle ödenen vergilerde,istihkak sahiplerince ayrıca yıllık beyanname verilmeyen hallerde,vergi kesintisinin ilgili bulunduğu dönemler vergilendirme dönemi sayılır.

Kurumlar vergisi,beyannamenin verildiği vergi dairesince tarh olunmaktadır.

Kurumlar Vergisi; KVK’ya göre mükellef olanların tüzel kişiliği adına, İktisadi kamu kuruluşları ile derneklere ve vakıflara ait iktisadi işletmelerden tüzel kişiliği haiz

olmayanlar için bağlı oldukları kamu tüzel kişileri ya da vakıf adına, Fonlarda fonun kurucusu adına ve İş ortaklarında ise verginin ödenmesinden müteselsilen sorumlu olmak üzere yönetici ortak veya

ortaklardan herhangi birisi adına tarh olunur.

Kurumlar vergisi,bağlı olunan vergi dairesine beyannamenin verildiği günde,beyanname posta ile gönderilmiş ise,vergiyi tarh edecek daireye geldiği tarihi izleyen üç gün içinde tarh edilmektedir(KVK Madde:16).

İ. KURUMLAR VERGİSİNDE TAM MÜKELLEF KURUMLARA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ KESİNTİSİ Kurumlar vergisinde 2006 yılında yapılan düzenlemeler sonucunda önceleri sadece GVK’da yer alan kaynakta

vergi kesinti uygulaması,KVK’ya da taşınmıştır.KVK uyarınca yapılan vergi kesintisi tam ve dar mükellefler için farklı olarak düzenlenmiştir.

KVK’nın 15’inci maddesinde sayılan kişi,kurum ve kuruluşlarca,tam mükellefiyete tabi kurumlara yapılacak bazı ödemeler üzerinden istihkak sahiplerinin kurumlar vergisine mahsuben %15(Bakanlar Kurulu’nca başka bir oran belirlemediği sürece) oranında vergi kesintisi yapılması öngörülmüştür.Bu düzenleme ile daha önceleri sadece GVK’da yer alan uygulama,bu Kanuna da taşınmış olmaktadır.

Buna göre vergi kesintisine tabi tutulacak ödemelerden GVK’nın 94’üncü maddesi uyarınca vergi kesintisi yapılmayacak,bu madde kapsamında olan kazanç ve iratların GVK’nın geçici 67’nci maddesi uyarınca vergi kesintisine tabi tutulması durumunda da anılan kazanç ve iratlar bu madde uyarınca kurumlar vergisi kesintisine tabi tutulmayacaktır.

VERGİ KESİNTİSİ YAPMAK İLE SORUMLU OLANLAR Kamu idare ve kuruluşları, İktisadi kamu kuruluşları, Sair kurumlar, Ticaret şirketleri, İş ortaklıkları, Dernek veya vakıflar Dernek veya vakıfların iktisadi işletmeleri, Kooperatifler, Gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı ve Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler.Söz konusu sorumlular,GVK’nın 94’üncü maddesinde belirtilen sorumlularla paralellik göstermektedir.

Buna göre yukarıda belirtilen sorumlularca,KVK’nın 15’inci maddesinde sayılan ödemelerin(avans olarak ödenenler de dahil olmak üzere) nakden veya hesaben yapılması halinde,bu ödemeler üzerinden vergi kesintisi yapılacaktır.

Hesaben ödeme deyimi,kesintiye tabi kazanç ve iratları ödeyenleri hak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade etmektedir.

VERGİ KESİNTİSİNE TABİ TUTULACAK KAZANÇ VE İRATLAR

a. Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan kurumlara bu işleri ile ilgili olarak yapılan hakkediş ödemeleri,

b. Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemeleri,

c. Her nevi tahvil(ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipotekli sermaye piyasası araçları,varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi,Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a göre kurulan varlık kiralama şirketleri,Özelleştirme İdaresi’nce çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler(Döviz cinsinden yahut dövize,altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetlerin itfası sırasında oluşan değer artışları kesintiye tabi tutulmaz),

d. Mevduat faizleri,

e. Katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları,

f. Kanunda belirtilen bazı menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile elde edilmesi veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler ve

g. Başbayiler hariç olmak üzere 5602 sayılı Kanunda tanımlanan şans oyunlarına ilişkin bilet,kupon ve benzerlerini satanlara,düzenlenen her türlü bahis ve şans oyunlarının oynatılmasına aracılık edenlere,diğer kişilerce çıkartılan bu nitelikteki biletleri satanlara yapılan komisyon,prim ve benzeri ödemelerdenvergiden muaf olan kurumlara dağıtılan(karın sermayeye eklenmesi kar dağıtımı sayılmaz) GVK’nın 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının (1),(2) ve (3) numaralı bentlerindeki kar payları üzerinden,bu maddenin üçüncü fıkrası uyarınca vergi kesintisine tabi tutulan kazançlar hariç olmak üzere vergi kesintisi yapılır. Vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar,bu vergileri ödeme veya tahakkukun yapıldığı yer itibariyla bağlı

oldukları vergi dairesine,vergilendirme dönemini izleyen ayın yirminci günü akşamına kadar muhtasar beyanname ile bildirmek ile yükümlüdürler.

J. KURUMLAR VERGİSİNDE TASFİYE,BİRLEŞME VE DEVİRE İLİŞKİN DÜZENLEMELER

TASFİYE İŞLEMLERİ:

KVK uyarınca her ne sebeple olursa olsun,tasfiye haline giren kurumların vergilendirilmesinde hesap dönemi yerine tasfiye dönemi önemlidir.

Tasfiye,kurumun tasfiyeye girmesine ilişkin genel kurul kararının tescil edildiği tarihte başlar ve tasfiye kararının tescil edildiği tarihte sona erer.

Başlangıç tarihinden aynı takvim yılı sonuna kadar olan dönem ile bu dönemden sonraki her takvim yılı ve tasfiyenin sona erdiği dönem için ilgili takvim yılı başından tasfiyenin bitiş tarihine kadar olan dönem bağımsız bir tasfiye dönemi sayılmaktadır.

Tasfiyenin aynı takvim yılı içinde sona ermesi halinde tasfiye dönemi,kurumun tasfiye haline girdiği tarihte başlayacak ve tasfiyenin bittiği tarihe kadar devam edecektir.

Tasfiye beyannamesi,tasfiyenin aynı takvim yılı içinde başlayıp sonuçlanması halinde,tasfiyenin sonuçlandığı tarihten itibaren otuz gün içinde kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Tasfiyeye giriş tarihi ile tasfiyenin sonuçlanma tarihinin farklı takvim yıllarında gerçekleşmesi durumunda,her bir tasfiye dönemine ilişkin tasfiye beyannamesi,tasfiye memuru tarafından tasfiye döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilmektedir.

Tasfiyenin sona erdiği döneme ilişkin tasfiye beyannamesi ise tasfiyenin sonuçlandığı tarihten itibaren otuz gün içinde kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Tasfiye halindeki kurumların vergi matrahı,tasfiye karıdır.Tasfiye karı,tasfiye döneminin sonundaki servet değeri ile tasfiye döneminin başındaki servet değeri arasındaki olumlu farktır.

Tasfiye Karı Hesaplanırken;Y Ortaklar veya kurum sahiplerine tasfiye esnasında avans olarak veya diğer şekillerde yapılan her türlü

ödemeler tasfiyenin sonundaki servet değerine,Y Mevcut sermayeye ilave olarak ortaklar veya sahipleri tarafından yapılan ödemeler ile tasfiye esnasında elde

edilen ve vergiden istisna edilmiş olan kazanç ve iratlar da tasfiye döneminin başındaki servet değerine eklenmektedir.

⁂ Ayrıca,tasfiye karının hesaplanması sırasında,Kanunun indirilecek giderler,zararlar mahsubu,diğer indirimler ve kabul edilmeyen indirimler ile ilgili madde hükümleri de dikkate alınmalıdır.

KURUMLARIN BİRLEŞME İŞLEMLERİ: Bir veya daha fazla kurumun diğer bir kurumla birleşmesi durumunda,birleşme sebebiyle infisah eden

kurumların birleşme karı için tasfiye hükümleri geçerli olmaktadır.

ANCAK,birleşmede tasfiye karı yerine birleşme karı vergi matrahı olmaktadır.Dolayısıyla,birleşme tarihine kadar,birleşen kurumda ortaya çıkan faaliyet karları ile birlikte değer artışlarının da vergilendirilmesi gerekmektedir

KURUMLAR VERGİSİNDE DEVİR,BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ:

KVK’ya göre devir işlemleri,birleşmenin özel bir türünü oluşturmaktadır.Tam mükellef kurumlar arasında kayıtlı değerler üzerinden ve bütün olarak devir alma suretiyle gerçekleştirilen işlemler devir olarak tanımlanmaktadır.

Buna göre,aşağıdaki şartlar dahilinde gerçekleşen birleşmeler,’DEVİR’ işlemi olarak kabul edilmektedir: Birleşme sonucunda infisah eden kurum ile birleşilen kurumun kanuni veya iş merkezlerinin

Türkiye’de bulunması, Münfesih kurumun devir tarihinde bilanço değerinin,birleşilen kurum tarafından bir bütün halinde

devir alınması ve aynen bilançosuna geçirilmesi

Devir tarihi,şirket yetkili kurulunun devre ilişkin kararının Ticaret Sicili’nde tescil edildiği tarihtir.

Aşağıdaki işlemler ‘’BÖLÜNME VEYA HİSSE DEĞİŞİMİ’’ hükmündedir. TAM BÖLÜNME:Tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle bütün

mal varlığını,alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devir edilen sermaye şirketinin ortaklarına devir alan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilmesidir.

KISMİ BÖLÜNME:Tam mükellef bir sermaye şirketinin veya sermaye şirketi niteliğindeki bir yabancı kurumun Türkiye’deki iş yeri veya daimi temsilcisinin bilançosunda yer alan taşınmazlar ile en az iki tam yıl(730 gün) süre ile elde tutulan iştirak hisseleri ya da sahip oldukları üretim veya hizmet işletmelerinin bir veya birkaçını kayıtlı değerleri üzerinden ayni sermaye olarak mevcut veya yeni kurulacak tam mükellefler bir sermaye şirketine devretmesidir.

HİSSE DEĞİŞİMİ:Tam mükellef bir sermaye şirketinin,diğer bir sermaye şirketinin hisselerini,bu şirketin yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması ve karşılığında bu şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini vermesidir.

DEVİR,BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ HALLERİNDE VERGİLENDİRME

DEVİR HALİNDE VERGİLENDİRME VE BEYAN: Devir işlemlerinde münfesih kurumun sadece devir tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilmektedir.Y Birleşmeden doğan kazançlar ise hesaplanmamakta ve vergilendirilmemektedir.

Devir tarihi,şirket yetkili kurulunun devre ilişkin kararırın Ticaret Sicili’nde tescil edildiği tarihtir.

Devre ilişkin kurumlar vergisi beyannamesi,birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde münfesih kurumun bağlı bulunduğu vergi dairesine verilecektir.

Beyanname,münfesih kurum ile birleşilen kurum tarafından devir tarihi itibariyle hazırlanacak ve müştereken imlanacaktır.

Devir tarihine kadar olan kazan vergilendirilebilmesi için devir tarihi itibariyle hesaplanan kazancın bu beyannameye dahil edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.Bu tarihten sonraki işlemlerden doğan kazanç,devir alınan kuruma ait olacaktır.

TAM BÖLÜNME HALİNDE VERGİLEME VE BEYAN:

Tam bölünmelerde,münfesih kurumun sadece bölünme tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilmekte;Y Bölünmeden doğan karlar ise hesaplanmamaktadır.

Tam bölünme tarihi,şirket yetkili kurulunun bölünmeye ilişkin kararının Ticaret Sicili’nde tescil edildiği tarihtir.

Bölünme işlemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesi,bölünmenin Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde bölünme sureti ile infisah eden(bölünen) kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verilmektedir.

Beyanname,bölümün kurum ile bu kurumun varlıklarını devir alınan kurumlar tarafından bölünme tarihi itibariyle hazırlanacak ve ortaklaşa imzalanarak verilecektir.

Bölünme tarihine kadar olan kazancın vergilendirilebilmesi için bölünme tarihi itibariyle hesaplanan kazancın bu beyannameye dahil edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.Bu tarihten sonraki işlemlerden doğan kazanç,devralan kuruma ait olacaktır.

KISMİ BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ HALLERİNDE VERGİLEME:

KVK’ya göre gerçekleşen kısmi bölünme ve hisse değişimi işlemlerinden doğan karlar hesaplanmamakta ve vergilendirilmemektedir.

Kısmi bölünme işlemlerinde,bölünen kurumun bölünme tarihine kadar tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarından,bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumlar,devraldıkları varlıkların emsal bedeli ile sınırlı olarak müteselsilen sorumlu olmaktadırlar(1 Seri No.’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği).

K. KURUMLAR VERGİSİNİN ÖDENMESİ

Kurumlar vergisi beyannamesi hesap döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilmektedir.Verginin ödenme süresi de bu sürelere paralel olarak düzenlenmiştir.

Buna göre;kurumlar vergisinin de beyannamenin verildiği ayın sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir.Buna göre,beyannamenin verilmesi gereken ayın sonuna kadar herhangi bir günden ödeme yapılabilmektedir.

Tasfiye ve birleşme durumlarında ise tasfiye edilen veya birleşen kurumlara ait beyannameler tasfiyenin sona erdiği tarihi takip eden otuz güç içinde kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verileceğinden,bu beyannamelere göre tahakkuk eden vergilerin beyanname verme süresi içinde ödenmesi gerekmektedir.

Muhtasar beyanname ile beyan edilen vergilerin,muhtasar beyannamenin verildiği ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekmektedir.

L. DAR MÜKELLEFİYET ESASINDA KURUM KAZANCININ TESPİTİ,VERGİNİN TARHI VE ÖDENMESİ

KVK’ya göre kurumlardan kanuni ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye’de bulunmayanlar,sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilmektedir.

Buna göre kurumların,kanuni ve iş merkezlerinin Türkiye’de bulunup bulunmadığı durumuna göre tam mükellefiyet veya dar mükellefiyet esasında vergilendirilmesi esasları belirlenecektir.

KVK’ya göre vergileme yapılabilmesi için safi kurum kazancının kanunda belirtilen hususlara göre tespit edilmesi gerekmektedir.

Safi kurum kazancı,mükelleflerin kurum kazancından kanunen indirilebilecek gider veya maliyet unsurları ile diğer indirimleri düşmeleri ve indirimi kabul edilmeyen giderleri eklemek sureti ile bulunmaktadır.

Dar mükellef kurumların iş yeri veya daimi temsilci vasıtasıyla elde edilen kazançlarının tespitinde,aksi belirtilmediği takdirde tam mükellef kurumlar için geçerli olan hükümler uygulanır.

Dar mükellefiyete tabi kurumların ticari,sınai veya zirai kazançlar dışında kalan kazanç ve iratları hakkında,GVK’nın bu kazanç ve iratların tespitine ilişkin hükümleri uygulanır.

ANCAK,bu kazanç ve iratların Türkiye’de yapılmakta olan ticari veya zirai faaliyet kapsamında elde edilmesi halinde,kurum kazancı bu maddenin birinci fıkrasına göre tespit edilir.

Dar mükellefiyette kurum kazancının tespitinde,ayrıca aşağıdaki indirimlerin yapılması kabul edilmez:

Bu kurumlar hesabına yaptıkları alım satımlar için ana merkeze veya Türkiye dışındaki şubelere verilen faizler,komisyonlar ve benzerleri.

Türkiye’deki kurumun kazancının elde edilmesi ve idamesi ile ilgili olan ve emsallere uygunluk ilkesi uyarınca belirlenecek dağıtım anahtarlarına göre ayrılan paylar ile Türkiye’deki kurumun denetimi için yabancı ülkelerden gönderilen yetkili kişilerin seyahat giderleri hariç olmak üzere,ana merkezin veya Türkiye dışındaki şubelerin genel yönetim giderlerine veya zararlarına katılmak üzere ayrılan paylar.

DAR MÜKELLEFİYETTE VERGİLENDİRME DÖNEMİ VE BEYAN

Kurumlar vergisi,dar mükellefiyetin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur.Beyanname,ilgili bulunduğu hesap döneminin sonuçlarını içerir.

Mükellefler,vergiye tabi kazancının tamamı için bir beyanname vermekle yükümlüdür.

Mükelleflerin şubeleri,ajansları,alım satım büro ve mağazaları,imalathaneleri veya kendilerine bağlı diğer iş yerleri için,bunların bağımsız muhasebeleri ve ayrılmış sermayaleri olsa dahi ayrı beyanname verilmemektedir.

Yıllık beyan esasında vergilendirilen dar mükellef kurumların vergilendirme dönemi,hesap dönemidir.Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerin vergilendirme dönemi ise özel hesap dönemleridir.

Kesinti suretiyle ödenen vergilerde,istihkak sahiplerince ayrıca yııllık veya özel beyanname verilmeyen hallerde,vergi kesintisinin ilgili bulunduğu dönemler vergilendirme dönemi sayılır.

Dar mükellef kurumlarca,özel beyanname ile bildirilmesi gereken kazançların vergilendirilmesinde,vergilendirme dönemi yerine kazancın elde edilme tarihi esas alınacaktır.

Dar mükellefiyette yıllı kurumlar vergisi beyannamesi,dar mükellef kurumun;

Türkiye’deki işyeri veya daimi temsilcinin bulunduğu yerin ve

Türkiye’deki işyeri veya daimi temsilci bulunmaması halinde,yabancı kuruma kazanç sağlayanların bağlı olduğu yerin

vergi dairesine verilmektedir. Kurumlar vergisi beyannamesi,hesap döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın birinci gününden

yirmi beşinci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilmektedir.

Buna göre,kurumlar vergisi beyannamesinin hesap döneminin takvim yılı olduğu durumlarda 1-25 Nisan tarihleri arasında,özel hesap dönemi uygulanıyorsa bu dönemin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar verilmesi gerekmektedir.

Ayrıca,dar mükellef kurumlarda tarhiyatın muhatabının Türkiye’yi terk etmesi halinde beyannamenin,dar mükellefin ülkeyi terk etmesinden önceki on beş gün içinde verilmesi gerekmektedir.

ÖZEL BEYAN ZAMANI TAYİN OLUNAN GELİRLER

Dar mükellef kurumların,vergiye tabi kazancının GVK’da yazılı telif,imtiyaz,ihtira,işletme,ticaret ünvanı,marka ve benzeri gayrimaddi hakların satışı,devir ve temliki karşılığında alınan bedeller hariç olmak üzere diğer kazanç ve iratlardan ibaret olması halinde bu kazançların;yabancı kurum veya Türkiye’de bunlar adına hareket eden kimseler tarafından kazancın elde edildiği tarihten itibaren on beş gün içinde,vergi dairesine beyanname ile bildirilmesi gerekmektedir.

Diğer kazanç ve iratların belirlenmesi konusunda GVK’nın ilgili hükümlerinin uygulanması gerekmekte olup,diğer kazanç ve iratlara ilişkin hükümlerde yer alan vergilendirilmeme konusunda getirilen kayıt,şart ve süreler ile istisnalar dar mükellef kurumlarca elde edilen diğer kazanç ve iratların belirlenmesinde dikkate alınmamaktadır.

Bunun tek istisnası,Türkiye’ye bizzat getirilen nakdi ve ayni sermaye karşılığında elde edilen menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin elden çıkarılması sırasında kur farkı kazancına ilişkin düzenlemedir.Bu neden ile GVK’da yer alan diğer kazanç ve iratların tespitinde kur farkı kazancı ile ilgili belirlemeler,dar mükellef kurumlar için de geçerli olmaktadır.

Özel beyan zamanı belirlenen gelirlerle ilgili kurumlar vergisi beyannamesi;

¶ Taşınmazların elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve iratlarda taşınmazın bulunduğu,

¶ Taşınırların ve hakların elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve iratlarda mal ve hakların Türkiye’de elden çıkarıldığı,

¶ Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi karşılığında elde edilen diğer kazanç ve iratlarda işletmenin bulunduğu,

¶ Arızi olarak ticari işlemlerin yapılmasından veya bu nitelikteki işlemlere aracılıktan elde edilen kazançlar ile arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla elde edilen kazançlarda faaliyetin yapıldığı,

¶ Arızi olarak Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık faaliyetlerinden elde edilen kazançlarda yolcu veya yükün taşıta alındığı,

¶ Zarar yazılan değersiz alacaklara karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil olmak üzere terk edilen işlerle ilgili olarak sonradan elde edilen diğer kazanç ve iratlar ile ticari,zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi veya ihale,artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen diğer kazanç ve iratlarda ödemenin Türkiye’de yapıldığı ve

¶ Diğer hallerde Maliye Bakanlığı’nca belirlenen,

yerin vergi dairesine verilmektedir.

DAR MÜKELLEFİYETTE TARHİYATIN MUHATABI,TARH ZAMANI VE TARH YERİ

Dar mükellefiyete tabi yabancı kurumlar vergisi,bu kurumların; Türkiye’deki müdür ve temsilcileri, Müdür ve temsilcileri mevcut değil ise kazanç ve iratları yabancı kuruma sağlayanlar adına tarh

olunmaktadır.

Kurumlar vergisi, Vergi dairesine beyannamenin verildiği günde, Beyanname posta ile gönderilmiş ise vergiyi tarh edecek daireye geldiği tarihi izleyen üç gün içinde

beyannamenin verildiği veya gönderildiği verdi dairesince tarh olunmaktadır.

VERGİNİN ÖDEME SÜRESİDar mükellefiyette kurumlar vergisi; Yıllık beyanname ile bildirilenlerde beyannamenin verildiği ayın sonuna kadar,

Muhtasar beyanname ile bildirilenlerde beyannamenin verildiği ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar,

Özel beyanname ile bildirilenlerde beyanname verme süresi içinde,

Tarhiyatın muhatabının Türkiye’yi terk etmesi durumunda beyanname verme süresi içinde ve

Tasfiye veya birleşme hallerinde verilecek beyannamelerde ise beyanname verme süresi içinde ödenmektedir.

DAR MÜKELLEFİYETTE VERGİ KESİNTİSİ

KVK’da yer alan dar mükellefiyete tabi kurumların Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlardan yapılacak vergi kesintisine ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır.Buna göre,kazanç ve iratların nakden veya hesaben ödenmesi veya tahakkuk ettirilmesi aşamasında avanslar da dahil olmak üzere gayri safi tutar üzerinden vergi kesintisi yapılması gerekmektedir.

KVK’nın 30’uncu maddesine göre,dar mükellefiyete tabi kurumların vergi kesintisine tabi kazançlarına ilişkin kesinti,bu kazanç ve iratları avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben ödeyen veya tahakkuk ettirenler tarafından yapılacaktır.

KVK’da dar mükelleflerin elde ettikleri kazanç ve iratlardan vergi kesintisine tabi tutulacak kazanç ve iratlar sayılmaktadır.Buna göre,dar mükellef kurumlar tarafından elde edilen ve vergi kesintisine tabi olan kazanç ve iratlardan bazıları aşağıda yer almaktadır:

Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan kurumlara bu işleri ile ilgili olarak yapılan hakkediş ödemeleri,

Serbest meslek kazançları, Gayrimenkul sermaye iratları GVK’nın 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının(1),(2),(3) ve (4) numaralı bentlerinde sayılanlar hariç olmak üzere

menkul sermaye iratları.

YABANCI ULAŞTIRMA KURUMLARINDA KURUM KAZANCININ TESPİTİ

Dar mükellefiyet kapsamında vergilendirilen yabancı ulaştırma kurumlarının,ticari ve arızi ticari kazançlarının belirlenmesinde,Türkiye’de elde edilmiş sayılan hasılat;

Türkiye sınırları içinde gerçekleşen kara taşımacılığında,bilet bedeli ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu,yük ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne ad ile olursa olsun aldıkları tutarlardan,

Türkiye’deki yükleme limanlarından yabancı ülkelerdeki varış limanlarına veya diğer bir kurum gemisine aktarma yapılacak yabancı limana kadar gerçekleşen deniz ve hava taşımacılığında,bilet bedeli ile birlikte gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu,yük ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne ad ile olursa olsun aldıkları tutarlardan ve

Türkiye dışındaki taşımacılık faaliyeti için kurumlar hesabına Türkiye’de sattıkları yolcu ve bagaj biletleri ile Türkiye’de yaptıkları navlun sözleşmeleri dolayısıyla kendilerine verilen komisyonlar ve ücretlerden oluşmaktadır.

Türkiye’de elde edilen hasılatın brüt tutarına Kanunda belirtilen ortalama emsal oranlarının uygulanması suretiyle bulunacak tutar,yabancı ulaştırma kurumları için vergiye tabi kurum kazancı olmaktadır.

Kanunda belirtilen ortalama emsal oranları,Türkiye’de daimi veya arızi olarak çalışan bütün kurumlar için;

Kara taşımacılığında………………………………….. %12, Deniz taşımacılığında…………………………………. %15 ve Hava taşımacılığında………………………………….. %5

olarak belirlenmiştir.

M. KURUMLAR VERGİSİ ORANI VE GEÇİCİ VERGİ Kurumlar vergisi,kurum kazancı üzerinden %20 oranında hesaplanmaktadır. Kurumlar vergisi mükelleflerince,cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek

üzere GVK’da belirtilen esaslara göre ve cari dönemin kurumlar vergisi oranında (%20) geçici vergi ödenmektedir.

Ayrıca kurumlar vergisi uyarınca yasada belirtilen şartlar altında ‘’indirimli kurumlar vergisi’’ uygulamaları da bulunmaktadır(KVK:32/A).

Tam mükellef kurumlar için geçerli olan esaslar,dar mükellef kurumlara da uygulanmaktadır.Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci suretiyle faaliyet gösteren dar mükellefiyete tabi kurumlar ticari ve zirai kazançları üzerinden aynı esaslarlar geçici vergi ödenmektedir.

Ayrıca,yabancı ulaştırma kurumlarında vergi oranını karşılıklı olmak şartıyla ülkeler itibariyle kara,deniz ve hava ulaştırma kurumları için ayrı ayrı veya topluca sıfara kadar indirme veya bu maddeye yazılı oranın bir katını geçmemek üzere yeni bir oran tespit etme konusunda Bakanlar Kurulu’na yetki verilmiştir.

Yurt dışında elde edilip de Türkiye’de vergilendirilecek kazançlar için daha önce mahallinde ödenen vergiler,Türkiye’de bu kazançlar nedeniyle hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilmektedir.

Yurt dışında ödenen vergilerin Türkiye’de hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilmesi istendiğinde,Türkiye’deki vergi matrahına dahil edilen yurt dışı kazanç tutarının bu vergileri de içerecek şekilde bürtleştirilmiş olması gerekmektedir.

Diğer yandan,yurt dışında elde edilen kazançların kurumlar vergisinden istisna edilmiş olması halinde,bu kazançlar üzerinden yurt dışında ödenen vergilerin yurt içinde hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilmesi mümkün değildir.

Yabancı ülkelerde vergi ödendiği,yetkili makamlardan alınarak mahallindeki Türk elçilik veya konsoloslukları,yoksa mahallinde Türk menfaatlerini koruyan ülkenin aynı nitelikteki temsilcileri tarafından onaylanan belgelerle ispat olunmadıkça,yabancı ülkede ödenen vergilerin Türkiye’de tarh olunan vergiden indirilmesi mümkün değildir.

KVK uyarınca,beyannamede gösterilen kazançlardan,KVK’ya göre,kaynağında kesilmiş olan vergiler beyanname üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilmektedir.

KVK’da yer alan esaslara göre,mahsup edilecek vergilerin beyanname üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden fazla olması halinde,bu durum vergi dairesince mükellefe yazı ile bildirilmektedir.Fazla olan tutar,mükellefin söz konusu yazıyı tebellüğ tarihinden itibaren bir yıl içinde başvurması şartıyla kendisine iade edilecek olup,bu süre içinde başvurmayanların bu farktan doğan alacakları sona ermektedir.

Yurt dışında ödenen vergiler,KVK’ya göre hesaplanan kurumlar vergisinden öncelikle mahsup edilecek,artan tutarın bulunması halinde yurt içinde kesinti suretiyle ödenen vergiler ve geçici vergi mahsup edilecektir.

N. DİĞER KANUNLARDAKİ MUAFİYET,İSTİSNA VE İNDİRİMLERİN SINIRI

KVK’da yapılan düzenleme ile indirim,muafiyet ve istisna uygulamaları konusunda bir sınırlama getirilmiştir.Buna göre diğer kanunlardaki muafiyet,istisna ve indirimlere ilişkin hükümler,kurumlar vergisi bakımından geçerli bulunmamaktadır.

Öte yandan KVK’nın yürürlük tarihine kadar yürürlüğe giren kanunlarda yer alan muafiyet,istisna ve indirim hükümleri,kurumlar vergisi bakımından geçerlidir.ANCAK, bu tarihten sonra yürürlüğe giren kanunlarda yer alan hükümlerin uygulanması mümkün bulunmamaktadır.

Kurumlar vergisi ile ilgili muafiyet,istisna ve indirimlere ilişkin hükümler,ANCAK KVK,GVK ve VUK’a hüküm eklenmek veya bu kanunlarda değişiklik yapılmak suretiyle düzenlenebilmektedir.

Öte yandan muafiyet,istisna ve indirimler konusunda uluslararası anlaşma hükümleri geçerliliğini korumaktadır.

DİPÇE:Bu sunum;

Sayın,

Prof. Dr. Selda AYDIN ve Doç. Dr. Eren ÇAŞKURLU’nun Ekim 2013’de yazmış oldukları (2.Baskı) ‘’Kamu Maliyesi’’ adlı kitaptan alınıp hazırlanmıştır.