1

KURBAN KURBANLA LGL HKMLER ............................................ 3

1) Kurbann hkm nedir? .................................................................................... 3

2) Kurbann din dayana nedir? ............................................................................ 3 3) Kurban keserken Allahn isminin anlmasnn, besmele ekilmesinin hkm nedir? Hangi dualar okunmaldr? ....................................................................................... 4

4) Kurban keserken nelere dikkat edilmelidir? .............................................................. 5

5) Terik tekbirlerinin dini hkm nedir, bu tekbirleri kimler ne zaman getirir? ........................ 5

6) Kurban eti nasl deerlendirilmelidir? .................................................................... 5

7) Kurban kesim vakti ne zaman balar ve biter? ........................................................... 6

8) Kurban kestikten sonra kr namaz klmann hkm nedir? Bu namaz nasl klnr? .............. 6

9) Bir kurbann yenilmeyecek yerleri nerelerdir? Bu organlarn ne yaplmas gerekir? ................. 6

10) Kesilen kurbann kanndan alna srlmesi dinimizde var mdr?...................................... 7 11) Kurban kesen kasaba cret vermek caiz midir? Kurban etinin bir ksm kesim creti olarak verilebilir mi? ....................................................................................... 7 12) Kii besledii ve kurban olarak kesmeyi kararlatrd bir hayvann stnden veya gcnden yararlanabilir mi? ....................................................................................... 7

13) Kurban kesmek yerine sadaka vermekle bu ibadet yerine getirilmi olur mu? ........................ 7

14) Kurban eti, derisi, barsaklar gibi kurban rnlerinin satlmas caiz midir? ......................... 8

15) Akika, adak, udhiyye ve nafile kurbanlar iin ayn bykba hayvana ortak olunabilir mi? ........ 9

16) Dii ya da erkek hayvandan hangisinin kurban edilmesi daha faziletlidir? ............................ 9

17) Kurban derisi nasl deerlendirilmelidir? ................................................................. 9

18) Kurban bayram gn kurban kesilmeden nce bir ey yememenin dini dayana var mdr? ....10

KURBAN ETLER ...............................................................10

19) Akka kurban nedir? .....................................................................................10

20) Adak kurban ne demektir? Etinin hkm nedir? ......................................................10

21) l kurban diye bir kurban eidi var mdr? .........................................................11

22) kr kurban ne demektir?..............................................................................11

23) Bir grup oluturarak aralarnda para toplayp Hz. Peygamber adna kurban kesilebilir mi? .......12

KURBAN KESEN LE LGL HKMLER ...........................12

24) Kimler kurban kesmekle ykmldr? .................................................................12

25) Hacca giden kiinin hacla ilgili kurbanlar memleketinde kesilebilir mi? ...........................12

26) Hac ibadetini yapan kii, ayrca memleketinde de kurban kesmekle ykml mdr? ............13

27) Kredi kartyla kurban satn almak caiz midir? .........................................................13

28) Borlunun kurban kesmesi gerekir mi? .................................................................13

29) Bir zr sebebiyle vaktinde kesilemeyen kurbanlarn fakir ve zengin iin hkm nedir? .........14 30) Kurbann satldktan sonra satcnn elinde emaneten dururken lmesi veya baka bir sebeple kesilememesi durumunda ne yaplmaldr? ...................................................................14

2

31) Satn alnan kurbanln lmesi durumunda ne yaplmaldr? ........................................14

32) hmal sebebi ile kurban kesmeyen kimse ne yapmaldr? .............................................15

33) Ehl-i kitap olmayan kiinin kestii kurban hell midir? ...............................................15

34) Kadn kurban kesebilir mi? ..............................................................................15

35) Adetli, lohusa kadn, abdestsiz veya cnp erkek kurban kesebilir mi? .............................15

36) Kurban keserken abdestli olmak art mdr? ...........................................................16 37) Zengin kimse kurbann kesmesi iin parasn bir fakire verse ve fakir de bu kurban kesmeyerek paray harcasa, paray veren kii bu durumu renince ne yapmaldr? ...................................16 38) Bir kimsenin olunun veya baka birisinin balad para ile kurban alp kesmesi durumunda bu kurban saylr m? .....................................................................................16

39) Yolcunun kurban kesmesi gerekir mi? ..................................................................16

40) Gayr-i meru yolla kazanlan parayla kurban kesilebilir mi? .........................................17

41) Banka kredisiyle kurban kesilebilir mi? ................................................................17

42) Veklet yoluyla kurban kesilebilir mi? .................................................................18

43) Taksitle kurban alnabilir mi? ...........................................................................18

44) Kurbanlk olarak satn alnan hayvana, daha sonra bakalar ortak edilebilir mi? ..................18 45) ki bykba hayvann yediden fazla kii tarafndan hisseleri belirlenmeksizin kurban edilmesi ve kesildikten sonra etlerin kark bir ekilde blnerek hissedarlara datlmas halinde, yaplan bu ilem

caiz olur mu? .....................................................................................19 46) Kurbanlk olarak alnan bykba hayvana ortak olanlardan bir ksmnn, sonradan bir bakasn kendi hisselerine dahil etmeleri caiz midir? ..................................................................19

KURBANLIK HAYVANLA LGL KUSURLAR ...............20

47) Kurban edilecek hayvanlar hangi nitelikleri tamaldr? .............................................20 48) Kesimden nce kusuru tespit edilemeyen bir hayvann, kurban edildikten sonra hasta olduunun anlalmas ve etinin yenilmeyeceine dair uzmanlarca karar verilmesi halinde, kurban dinen geerli

midir? .....................................................................................20 49) ki yan bitirmeyen ancak kapak atm olan sr cinsi bykba hayvanlarn kurban edilmeleri caiz midir? .....................................................................................21

50) Sun tohumlama yoluyla retilen hayvanlarn kurban olarak kesilmesinde bir saknca var mdr?21

51) Kurbanlk hayvanlarn gebeliinin nlenmesi caiz midir? ............................................21

52) Kula kesik veya delinmi hayvanlar kurban olur mu? ..............................................22 53) Gebe hayvann kurban edilmesi caiz midir? Kurbanlk hayvann kurban edilmeden nce dourmas durumunda ne yaplmaldr? ......................................................................22

54) Satn alndnda salam olup sonradan kusurlu hale gelen bir hayvan kurban edilebilir mi? .....22 55) Doutan boynuzu olmayan veya boynuzlar krk olan ya da doumdan sonra boynuzlar elektrikle kreltilen hayvanlar kurban olarak kesilebilir mi? ...............................................23

56) Kuyruksuz veya kuyruu kesik koyunlar kurban edilebilir mi? ......................................23

57) Ksrlatrlm hayvanlar kurban edilebilir mi? .......................................................23

58) Memeleri kusurlu olan hayvan kurban edilebilir mi? .................................................23

3

KURBAN

KURBANLA LGL HKMLER

1) Kurbann hkm nedir?

Szlkte yaklamak, Allaha yaknlamaya vesile olan ey anlamlarna gelen kurban, din bir terim olarak, Allaha yaklamak ve Onun rzasna ermek iin ibdet maksadyla, belirli artlar tayan hayvan usulne uygun olarak kesmeyi ve bu amala kesilen hayvan ifade eder (bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 312). Kurban Bayramnda kesilen kurbana udhiye, hacda kesilen kurbana ise hedy denir.

Akll, hr, mukim ve dini llere gre zengin saylan mmin, ilh rzay kazanmak gayesiyle kurbann kesmekle hem Cenab- Hakka yaklamakta, hem de maddi durumlarnn yetersiz olmas sebebiyle kurban kesemeyenlere yardmda bulunmaktadr (Serahs, el-Mebst, XII, 8; bn Nceym, el-Bahrur-Rik, VIII, 197). Bu ibadetin ruhunda Hakka yaknlk ve halka fedakrlkta bulunma anlay vardr.

Mezheplerin ouna gre udhiyye kurban kesmek snnettir (bn Rd, Bidyetl-Mctehid, Msr, 1975, I, 429). Hanef mezhebinde ise tercih edilen gr, kurbann vacip olduudur (Merinn, el-Hidye, IV, 70). Kurban, -fkh hkm ne olursa olsun- Mslman toplumlarn belirli simgesi ve iar saylan ibadetlerden biri olarak asrlardan beri zellikle milletimizin dini hayatnda nemli bir yer tutmaktadr. Kurban, bir Mslmann btn varln gerektiinde Allah yolunda feda etmeye hazr olduunun bir nianesidir.

2) Kurbann din dayana nedir?

Kurbann meru oluu Kuran- Kerim, Snnet, slam limleri ve slam mmetinin gr birlii (icm) ile sabit bir ibadettir. Kurbann meru bir ibadet olduuna dair Kuran- Kerimde deliller mevcuttur. Hz. brahimin olu Hz. smailin yerine bir kurbann, Allah tarafndan kendilerine fidye (kurban) olarak verildii aka bildirilmektedir (Sfft, 37/107).

Kurbann meruiyetine iaret eden baka ayetler de vardr: Kendilerine rzk olarak verdii kurbanlk hayvanlar zerine belirli gnlerde Allahn adn ansnlar. Artk onlardan siz de yiyin, yoksula fakire de yedirin. (Hacc, 22/28) Her mmet iin, Allahn kendilerine rzk olarak verdii hayvanlar zerine ismini ansnlar diye kurban kesmeyi meru kldk. (Hacc, 22/34) Kurbanlk bykba hayvanlar da sizin iin Allahn dininin nianelerinden kldk. Sizin iin onlarda hayr vardr.

4

Onlar saf saf sralanm dururken kurban edeceinizde zerlerine Allahn adn ann. Yanlar zerlerine dp canlar knca onlardan siz de yiyin, istemeyen fakire de istemek zorunda kalan fakire de yedirin.

kredesiniz diye onlar bylece sizin hizmetinize verdik., Onlarn etleri ve kanlar asla Allaha ulamaz. Allaha ulaacak olan ancak, sizin Onun iin yaptnz, gsteriten uzak amel ve ibadettir. (Hacc, 22/36-37)

Bu ayetlerde zikredilen hayvan kesiminin, et ihtiyac temini iin kesilen hayvanlar olmad, bunlarn ibadet amal birer uygulama olduklar gayet aktr. Et ve kanlarn Allaha ulaamayacann, asl olann ihls ve takva olduunun bizzat ayetin metninde yer almas bunu aka ortaya koymaktadr.

Hz. Peygamber (s.a.s.) de, kurban bir ibadet olarak kabul etmi ve bizzat kendisi de kurban kesmitir. Hz. Peygamber (s.a.s.)in, meru klnmasndan itibaren vefat edinceye kadar her yl kurban kestii bilinmektedir (Tirmiz, Edah 11; bkz. Buhr, Hac, 117, 119; Mslim, Edh 17).

Sahih hadis kaynaklarnda yer alan rivayetlerde, Hz. Peygamber (s.a.s.), kurban bayramnda, Allah katnda en sevimli ibadetin kurban kesmek olduunu, kurbann kesilir kesilmez Allah katnda makbul olacan ve kurban edilen hayvann boynuzu, trna da dhil olmak zere her eyinin kiinin hayr hanesine yazlacan ifade edip; bu ibadetin Allah rzas iin yaplmasn tavsiye etmitir (Tirmiz, Edh 1; bn Mce, Edh 3).

Hicretin ikinci ylndan itibaren bugne kadar btn Mslmanlarn kurban kesmeleri, bu konuda bir icma- mmet olduunu gstermektedir (bn Kudme, Mun, Beyrut, XI, 95).

3) Kurban keserken Allahn isminin anlmasnn, besmele ekilmesinin hkm nedir? Hangi dualar okunmaldr?

ster kurban niyetiyle olsun ister baka bir amala olsun hayvan kesilirken besmele ekilmesi gerekir. Hayvann kesimi esnasnda besmele kasten terk edilirse o hayvann eti Haneflere gre yenilmez. Ancak kastsz ve unutularak besmele ekilmezse bu hayvann eti yenilir (Ksn, Bedius-Sani, V, 48; bn Nceym, el-Bahrur-Rk, VIII, 190-191).

Kurban kesilirken defa Bismillahi Allahekber denilir ve u ayetler okunur (Semerkand, Tuhfetl-Fukaha, Beyrut 1984, I, 127):

De ki: phesiz benim namazm, kurbanm, hayatm ve lmm hepsi lemlerin Rabbi Allah iindir. Onun orta yoktur. Bana sadece bu emrolundu ve ben Mslmanlarn ilkiyim. (Enam 6/162-163)

5

Ben, hakka ynelen birisi olarak yzm, gkleri ve yeri yaratana dndrdm. Ben, Allaha ortak koanlardan deilim. (Enam, 6/79)

4) Kurban keserken nelere dikkat edilmelidir?

Kurban keserken aadaki hususlara dikkat edilmelidir:

a. Usulne gre bir kesim yapm olmak iin hayvann yemek ve nefes borularyla, iki atardamarndan en az birinin kesilmesi gerekir. Bu ekilde yaplan bir kesim srasnda, hayvann omuriliinin kesilmesi mekruhtur. Bu konuda etlik kesim ile kurbanlk kesim arasnda bir fark yoktur.

b. Hayvann can kmadan bann gvdesinden ayrlmamasna zen gsterilmelidir.

c. Kurban edilecek hayvana ac ektirilmemeli ve eziyet edilmemelidir. Bu nedenle hayvanlar ehil kiiler tarafndan kesilmeli ve kesim ilemi sratli bir ekilde yerine getirilmelidir.

d. evre temizlii iin gerekli tedbirler alnmaldr.

f. Ayn ekilde, hayvanlarn bir dierinin kesimini grecek ekilde yan yana bulundurulmamalarna azami zen gsterilmelidir.

5) Terik tekbirlerinin dini hkm nedir, bu tekbirleri kimler ne zaman getirir?

Hz. Peygamber (s.a.s.)in, kurban bayramnn Arefe gn sabah namazndan balayarak bayramn drdnc gn ikindi namazna kadar, ikindi namaz da dahil olmak zere farzlardan sonra terik tekbirleri getirdiine dair rivayetler vardr (Beyhk, es-Snenl-Kbr, Haydarbd, 1344, III, 315; Drekutn, Snen, Beyrut, 1966, II, 49).

Buna gre Haneflerde tercih edilen gre gre arefe gn sabah namazndan bayramn drdnc gn ikindi namazna kadar 23 vakit, her farzn ardndan terik tekbiri getirmek, kadn erkek her Mslmana vaciptir. Terik gnlerinde kazaya kalan namaz kaza edilirken terik tekbirleri de kaza edilir. Terik gnleri ktktan sonra kaza edilmeleri halinde ise tekbir getirilmez. Namaz kaza edilmedike tekbirler kaza

edilmez (Serahs, el-Mebst, II, 43; bnl-Hmm, Fethul-Kadr, II, 81). fi mezhebine gre ise terik tekbirleri snnettir (Mverd, el-Hv, 1994, II, 501).

6) Kurban eti nasl deerlendirilmelidir?

Hz. Peygamber (s.a.s.) kurban etinin e taksim edilip, bir

blmnn kurban kesemeyen yoksullara datlmasn, bir blmnn akraba, tandk ve komularla paylalmasn, bir ksmnn da evde

6

yenmesini tavsiye etmitir (Eb Dvd, Dahy, 10). Ailenin fakir olmas durumunda etin tamam da evde braklabilir (Tahv, erhu Menil-sr, Beyrut 1399, IV, 185). Ancak, durumu iyi olan Mslmanlarn, toplumda muhtalarn artt bir dnemde kurban etlerinin ounluunu hatta tamamn datmalar uygun olur.

7) Kurban kesim vakti ne zaman balar ve biter?

Kurban kesim vakti, bayram namaz klnan yerlerde bayram namaz klndktan sonra; bayram namaz klnmayan yerlerde ise, fecirden (sabah namaz vakti girdikten ) sonra balar. Haneflere gre bayramn 3. gn akamna kadar devam eder (Merinn, el-Hidye, IV, 72). filere gre ise 4. gn de kurban kesilebilir (Mverd, el-Hvl-Kebr, Drul-Fikr, Beyrut, ts. , XV, 284; bn Rd, Bidyetl-Mctehid, Msr, 1975, I, 436).

Kurban bu sre iinde gece ve gndz kurban kesilebilir. Ancak

kurbanlarn gndzleri kesilmesi uygundur. Bayramn birinci gn kesmek daha faziletlidir.

8) Kurban kestikten sonra kr namaz klmann hkm nedir? Bu namaz nasl klnr?

Esas olarak kurban namaz diye bir namaz yoktur. Ancak kii nafile namaz klnmas mekruh olmayan bir vakitte, sebepli veya sebepsiz diledii kadar nafile namaz klabilir. Kurban kesen kii de byle bir ibadeti yapma imknna kavutuu iin Allahn verdii nimete kr olarak -bu namazn din bir gereklilik olduu inanc veya kanaati olmamak kaydyla- iki rekt nafile namaz klabilir.

9) Bir kurbann yenilmeyecek yerleri nerelerdir? Bu organlarn ne yaplmas gerekir?

Etlerinin yenmesi helal olan hayvanlarn, -ister kurban olarak ister baka bir amala kesilmi olsun- kanlar, dleri, bezeleri, idrar torbalar, cinsel organlar, husyelerini (yumurtalarn) yemek tahrmen mekruhtur (bn Nceym, el-Bahrur-Rk, VIII, 553; Fetvy- Hindiyye, VI, 445).

Bir hadisi erifte Hz. Peygamber (s.a.s.)in, eti yenen hayvanlarn cinsel organlarn, husyelerini (yumurtalarn), dbrlerini, bezelerini, d keselerini, mesanelerini irkin grd bildirilmektedir (Beyhak, es-Snenl-Kbr, Haydarbd, 1344, X, 7).

Kurbann veya baka bir amala kesilen bir hayvann yenilmeyen ksmlarn topraa gmmek, salk ve evreyi temiz tutuma asndan ncelikli olmakla beraber evreyi kirletmemek kaydyla, kedi ve kpek gibi hayvanlara da verilebilir.

7

10) Kesilen kurbann kanndan alna srlmesi dinimizde var mdr?

Kesilen kurbann kannn alna srlmesinin dinle hibir ilgisi yoktur. Gvenilir kaynaklarn hi birinde byle bir bilgi mevcut deildir. Halkmz arasndaki uygulamalara baka kltrlerden girdii anlalmaktadr.

11) Kurban kesen kasaba cret vermek caiz midir? Kurban etinin bir ksm kesim creti olarak verilebilir mi?

Hayvann kesim ameliyesi ibadet deildir. Bu yzden kurban kesen kasabn cret almas caizdir. Ancak kurban etinden kesim iini yapan kiinin creti verilemez. nk verildii taktirde, kurban ibadetini yerine getirmek iin gerekli maddi klfetin bir ksm bizzat ibadetin kendisi zerinden karlanm olur. Hz. Alinin yle dedii rivayet edilmitir: Raslllah (s.a.s.), develer kesilirken banda durmam, derilerini ve srtlarndaki ullarn yoksullara paylatrmam emretti ve onlardan herhangi bir eyi kasap creti olarak vermeyi bana yasaklad vekasap cretini biz kendimiz veririz buyurdu. (Buhar, Hac, 120; Mslim, Hac, 348; Buy, 21; Eb Dvd, Mensik, 21)

12) Kii besledii ve kurban olarak kesmeyi kararlatrd bir hayvann stnden veya gcnden yararlanabilir mi?

Bir kimse, kendi evinde besleyip bytt bir hayvan, kurban olarak keseceine karar verse; bu hayvann gcnden veya dii ise stnden yararlanabilir. Fakat kurban olarak alnan bir hayvann kesim ncesinde stnden ve ynnden yararlanmak uygun deildir. nk bu durumda hayvan satn alnmasndan itibaren kurbanlk olarak belirlenmi olmaktadr. ayet byle bir hayvandan yararlanlmsa, yararlanma bedeli sadaka olarak verilmelidir (Fetvy- Hindiyye, V, 291, 301; bn bidin, Reddul-Muhtr, V, 204, 209).

13) Kurban kesmek yerine sadaka vermekle bu ibadet yerine getirilmi olur mu?

badetlerin; ekil, art ve rknleri olduu gibi hikmetleri, amalar ve teri gerekeleri de vardr. badetlerdeki bu zelliklerin birbirinden ayr dnlmesi mmkn deildir. Hayvann kesilmesi kurbann rkndr (Ksn, Bedis-san, V, 66). Her ibadetin bir yapl ekli vardr. Kurban ibadeti de ancak kurban olacak hayvann usulne uygun olarak kesilmesiyle yerine getirilebilir (Fetvy- Hindiyye, V, 291). Bedelini infak etmek

suretiyle, kurban ibadeti yerine getirilmi olmaz.

8

Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) de, kurban meru klndktan sonra her yl bizzat kurban kesmek sureti ile bu ibadeti yerine getirmitir (Buhr, Hac, 117, 119; Mslim, Edh, 17).

Hz. Peygamber (s.a.s.); kurban bayramnda, Allah katnda en sevimli ibadetin kurban kesmek olduunu, kurbann kesilir kesilmez Allah katnda makbul olacan ve kurban edilen hayvann her bir parasnn kiinin hayr hanesine kaydedileceini ifade etmitir (Tirmiz, Edh, 1; bnMce, Edh, 3).

Allah Telnn rzasn kazanmak niyetiyle, karlksz olarak fakir ve muhtalara yardm etmek, iyilik ve ihsanda bulunmak da Mslmann nemli vazifelerinden biridir. Zaruret derecesinde ihtiya ierisinde

bulunan kimseye yardm etmek dinimizde farz kabul edilmitir. Ancak, bu iki ibadetin birbirinin alternatifi olarak sunulmas doru deildir. Bu sebeple kesme olmadan hayvan, sadaka olarak bir kiiye vermek kurban yerine gemez (bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 313). Ayn ekilde kurban bedelini de yoksullara ya da yardm kurulularna vermek suretiyle, kurban ibadeti ifa edilmi olmaz (Serahs, Mebsd, Beyrut, 2000, XII, 23).

14) Kurban eti, derisi, barsaklar gibi kurban rnlerinin satlmas caiz midir?

Kurbann eti, -ksmen veya tamamen- sahibi ve ev halk tarafndan tketilebilecei gibi, ister zengin, ister yoksul olsun baka kimselere de hediye ve sadaka olarak verilebilir (Eb Dvd, Dahy, 10).

Ancak kurbann eti, ve barsaklar gibi eylerinin satlmas caiz deildir. Ayrca kurbanlarn deri, et, ya, ba, ayak, yn ve st gibi paralarnn satlmas da mekruhtur. (bn Nceym, el-Bahrur-rik, Beyrut, ts. , VIII, 203). Zira Hz. Peygamber (s.a.s.) Kim kurbann derisini satarsa, kurban kesmemi gibidir. (Beyhak, es-Snenl-Kbr, Haydarbd, 1344, IX, 294) buyurmutur. Bu sebeple kurbann derisi ya da etinin satlmas halinde alnan bedelin sadaka olarak verilmesi gerekir (Merinn, el-Hidye, IV, 76).

Kurbann derisi, bir yoksula veya hayr kurumuna balanabilecei gibi, evde namazlk, kalbur ve benzeri ev eyas yaplarak kullanlmasnda da bir saknca yoktur (Ksn, Bedis-san, V, 81; Merinn, el-Hidye, IV, 76).

Kurbann her hangi bir ksm kasap creti olarak da verilemez. Hz. Aliden yle dedii rivayet edilmitir: Resulullah (s.a.s.), develer kesilirken banda durmam, derilerini ve srtlarndaki ullarn paylatrmam emretti ve onlardan herhangi bir eyi kasap creti olarak vermeyi bana yasaklad ve Kasap cretini biz kendimiz veririz.buyurdu (Mslim, Hac, 348; Buhar, Hac, 120; Buy, 21; Eb Dvd, Mensik, 21).

9

15) Akika, adak, udhiyye ve nafile kurbanlar iin ayn bykba hayvana ortak olunabilir mi?

Ortak kesilen kurbanlarda, hissedarlardan her birinin kurbanlarn ayn maksat iin kesmi olmalar gerekmez. Ortaklarn her birinin ibadet niyetiyle katlm olmas kaydyla bir ksm udhiyye, dier bir ksm ise adak, akka, nafile kurban olarak niyet edebilirler (Ksn, Beday, V, 71).

16) Dii ya da erkek hayvandan hangisinin kurban edilmesi daha faziletlidir?

Deve, sr gibi bykba hayvanlarla, koyun, kei gibi kkba hayvanlarn belirli artlar tamalar durumunda, erkek olsun dii olsun kurban olarak kesilebilecekleri hususu Hz. Peygamber (s.a.s.)in hadis ve uygulamalar ile sabittir. Kurban edilecek hayvann cinsiyeti, kurban ibadetinin fazileti asndan bir l deildir. Ancak srn diisinin kurban edilmesinin faziletli olduu grn ileri sren fakihler olmutur (bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 322). Bu gr o fakihlerin yaadklar toplum ve dnemin artlarna gre deerlendirmek daha isabetli olur. Tarma dayal bir toplumda erkek srn gcnden daha fazla yararlanlma imknnn bulunmas gz nnde bulundurularak byle bir gr ortaya atlm olabilir. Ancak bu grler, dinin deimez esasndanm gibi kabul edilmemelidir. Bunlar, toplum menfaati gz nnde bulundurularak

ortaya konulmu grlerdir. Gnmzde de ayn esastan hareketle dii srlarn kurban edilmesinin retime zarar vermesi halinde, erkek srlarn tercih edilmesi uygun olur. Ayrca kurbanlk hayvann erkek veya dii olmas, kurbann geerlilik artlar arasnda yer almamaktadr.

17) Kurban derisi nasl deerlendirilmelidir?

Kurbann derisi, bir fakire veya hayr kurumuna verilmelidir. Hz. Peygamber (s.a.s.), veda haccnda Hz. Aliye, kurban olarak kesilen develerinin banda durmasn ve bunlarn derileri ile srtlarndaki ullarn sadaka olarak vermesini, kasap creti olarak bunlardan bir ey vermemesini emretmitir (Mslim, Hac, 348; Buhar, Hac, 120; Buy, 21; Eb Dvd, Mensik, 21). Buna gre kurban derilerinin para karlnda satlmas, kurbann kesimi veya bakm iin cret olarak verilmesi caiz deildir (bn Nceym, el-Bahrur-Rik, Beyrut, ts. , VIII, 203). Derinin satlmas halinde bedelinin yoksullara verilmesi gerekir (Merinn, el-Hidye, IV, 76).

Ancak kurbann derisi, bir yoksula veya hayr kurumuna balanabilecei gibi, evde namazlk, kalbur ve benzeri ev eyas yaplarak kullanlmasnda da bir saknca yoktur (Ksn, Bedis-San, V, 81; Merinn, el-Hidye, IV, 76).

10

18) Kurban bayram gn kurban kesilmeden nce bir ey yememenin dini dayana var mdr?

Hz. Peygamber (s.a.s.)in zilhiccenin ilk dokuz gn oru tutmay srdrd rivayet edildii iin (Eb Dvd, Savm, 62) zilhiccenin ilk dokuz gnnn, yani kurban bayramndan nceki dokuz gnn orulu geirilmesi mstehaptr. Zilhicce aynn 10. gn kurban bayramnn ilk gndr. Kurban bayramnda da oru tutulmaz (Buhr, Savm, 66-67; Eb Dvd, Savm, 48; Ksn, Bedis-san, II, 215, 218). Ancak imsaktan itibaren bir ey yemeyip o gnn ilk yemeini kurban etinden yemek mstehaptr. Fakat bu, kendi evinde kurban kesebilen insanlar iindir. Zamanmzda iftliklerde kurban kestiren baz Mslmanlara, akama kadar sra ancak gelmekte, hatta ertesi gne kalmaktadr. Bu insanlarn a kalp orulu imi gibi durmalar uygun olmaz.

KURBAN ETLER

19) Akka kurban nedir?

Yeni doan ocuk iin kr amacyla kesilen kurbana, akka ad verilir. Akka kurban kesmek snnettir. bn Abbastan (r.a.) rivayet edildiine gre Rasulullah (s.a.s.) Hasan ve Hseyin iin birer akka kurban kesmi (Eb Dvd, Edh, 21; Nes, Akka, 1) bir hadisinde de yle buyurmutur: Her ocuk (doumunun) yedinci gnnde kendisi iin kesilecek akka kurban karlnda bir rehine gibidir. Akka kurban kesildikten sonra ocuun ba tra edilir ve ona isim verilir. (Eb Dvd, Edh, 21).

Bu adan akka kurban, ocuun doduu gnden bul ana kadar kesilebilirse de doumun yedinci gn kesilmesi daha faziletlidir. Ayn gnde ocua isim verilmesi ve sa arlnda altn veya deeri miktarnca sadaka verilmesi mstehaptr (bn Rd, Bidyetl-Mctehid, Msr, 1975, I, 462-463).

20) Adak kurban ne demektir? Etinin hkm nedir?

Kurban adayan kiinin kurban kesmesi vaciptir. Eer kii bu ada, bir artn gereklemesine balamsa bu art gerekleince kesmesi gerekir. Adak kurbannn etinden adak sahibi, usul ve fru (neslinden geldii ana, baba, dede ve nineleri ile kendi neslinden gelen ocuklar ve

11

torunlar) yiyemeyecei gibi, bunlarn dnda kalp zengin olanlar da yiyemez (Zeyla, Tebynl-Hakik, Kahire 1313, VI, 8). Eer kiinin kendisi adak kurbandan yer veya bu saylanlardan birisine yedirmi bulunursa, yenilen etin rayi bedelini yoksullara verir (bn Nceym, Bahrur-rik, VIII, 199-203).

21) l kurban diye bir kurban eidi var mdr?

Dinimizde l kurban veya kabir kurban diye bir kurban eidi yoktur. Ancak, sevab lye balanmak zere kurban kesilebilir.

Ayrca, kurban borcu olup, hayatta iken vasiyet eden kiinin brakt miras yeterli ise miraslar tarafndan vasiyetinin yerine getirilmesi gerekir. Tabiinden olan Haneden rivayet edildiine gre o yle demitir: Ben Aliyi (r.a.) iki kou (birden) kurban ederken grdm de kendisine; Bu da nedir? diye sordum. Rasulullah (s.a.s.) (salnda) kendi yerine bir kurban kesmemi vasiyet etti. te ben de onun yerine kurban kesiyorum. cevabn verdi. (Eb Dvd, Dahy, 2; Msned, I, 107, 149).

Bu rivayette Hz. Ali kurban kesme gerekesi olarak Hz. Peygamber (s.a.s.)in kendisine bunu vasiyet etmesini gstermitir. Dolaysyla bu hadis, eer vasiyeti yoksa l adna kurban kesileceine delalet etmez.

Buna gre vasiyeti yoksa len kimseler iin miraslarnn kurban kesmeleri gerekmez. Ancak bir kimse, sevabn lm bulunan anne veya babasna yahut dier yaknlarna balamak zere, eitli hayr kurumlarna, fakir ve muhta kiilere bata bulunabilecei gibi, kurban da kesebilir.

lenin kendisi iin kurban kesilmesine dair vasiyeti yoksa kesen

kimse, bu kurban etini fakirlere yedirebilecei gibi, kendisi ve zenginler de yiyebilir. Ancak len kiinin vasiyeti varsa, tamamen fakirlere yedirilmesi veya datlmas gerekir (Fetvy- Hindiyye, 1991, VI, 115).

22) kr kurban ne demektir?

Bir kimse arzu ettii bir amaca ulamas veya bir nimete nail olmas sebebiyle kr kurban kesebilir. Ancak byle bir nimeti elde eden kiinin, adakta bulunmad srece, kurban kesmesi zorunlu deildir. Ayrca Hanef mezhebine gre temettu veya kran hacc yapan kiilerin, ayn mevsimde hac ve umreyi beraberce yaptklar iin Harem blgesinde kestikleri kurban da bir tr kr kurbandr.

12

23) Bir grup oluturarak aralarnda para toplayp Hz. Peygamber adna kurban kesilebilir mi?

Dinimizde byle bir uygulama yoktur. Bunun, yaplmas gereken bir ibadet gibi grlmesi doru deildir. nk Allah ve Ralnden nakledilmeyen bir uygulamay ibadet gibi telakki etmek ve ona dnlik vasf vermek bidattir. Her bidat de Hz. Peygamber (s.a.s.)in nitelemesiyle dallettir (Mslim, Cuma 44; Eb Dvd, Snnet 6; Tirmiz, Mukaddime 16).

Hz. Aliden rivayet edilen Rasulullah (s.a.s.) (salnda) kendi yerine bir kurban kesmemi vasiyet etti. te ben de onun yerine kurban kesiyorum. (Eb Dvd, Dahy, 2; Msned, I, 107, 149) eklindeki haber, bu uygulamaya delil olamaz. nk Hz. Ali kurban kesme gerekesi olarak Hz. Peygamber (s.a.s.)in kendisine bunu vasiyet etmesini gstermitir. Dolaysyla bu hadis, eer vasiyeti yoksa l adna kurban kesileceine delalet etmez.

KURBAN KESEN LE LGL HKMLER

24) Kimler kurban kesmekle ykmldr?

Kurban kesmek, kil, bali (akll, ergen), dinen zengin saylacak kadar mal varlna sahip ve mukim olan bir Mslmann yerine getirecei mali bir ibadettir (Merinn, el-Hidye, IV, 70). ster nmi (artc) olsun isterse nmi olmasn temel ihtiyalarndan ve borcundan baka 80. 18 gr. altn veya bunun deerinde para veya eyaya sahip olan kii dinen zengindir. Dolaysyla bu kii Allahn kendisine bahetmi olduu nimetlere kran ifadesi ve Allah yolunda fedakrln nianesi olarak kurban kesmelidir (Mevsl, el-htiyr, stanbul, I, 99-100, 123; V, 723; bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 312).

25) Hacca giden kiinin hacla ilgili kurbanlar memleketinde kesilebilir mi?

Temettu veya krana niyet eden haclar, Cenab- Hak, kendilerine ayn mevsimde hac ve umreyi nasip ettii iin, kr olarak kesecekleri hayvanlar Harem dhilinde kesmeleri gerekir (Bakara, 2/196; Mide, 5/95). Bu kurbann, kurban bayramnda kesilen udhiye kurban ile ilgisi olmayp, kiinin memleketinde kesilmesi caiz deildir ( Merinn, el-Hidye, I, 185). Hacc-

13

ifrada niyet edenlerin ise, kurban kesmesi art deildir (Mevsl, htiyr, stanbul, V, 153).

26) Hac ibadetini yapan kii, ayrca memleketinde de kurban kesmekle ykml mdr?

Hac iin ihramda olan kii Mekkede sefer ise kendisine udhiyye kurbannn vcip olmad konusunda ittifak vardr. Sefer olmamas halinde ise udhiyye kurbannn vacip olup olmad konusunda Hanef fakihleri arasnda ihtilaf vardr.

Gnmzde tercih edilen gre gre haccetmekte olan kimse, ister seferi olsun ister olmasn kurban kesmekle ykml olmaz (Haddd, el-Cevheratn-Neyyira, Pakistan ts. , II, 282; bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 315). Uygulama da bu yndedir.

Ancak yolcu hkmnde bulunan kimsenin tek bana veya mukimlerle birlikte kurban kesmesine bir engel de yoktur.

fi mezhebine gre ise udhiyye kurban, seferi olsun olmasn, hacda bulunsun bulunmasn, imkn bulan herkes iin snnet-i mekkededir ( Nevev, el-Mecmu, VIII, 383-384).

27) Kredi kartyla kurban satn almak caiz midir?

Kurban kesmekle mkellef olan ahs, satn alaca hayvann bedelini pein olarak verebilecei gibi, vadeli veya taksitli olarak da verebilir. Bu balamda bedelin kredi kartyla denmesi kurbann shhatine engel tekil etmez. Ancak kredi kart borcunu, deme tarihinde demek ve gecikmeden kaynaklanan faizli ileme dmemek gerekir.

Kredi kart ile taksitli kurban alrken, taksit yapma karlnda bankaya ilave bir cret denmesi durumunda ise, kesilen kurban geerli

olmakla birlikte, faizli ilem sebebiyle ayr bir gnah sz konusu olur.

28) Borlunun kurban kesmesi gerekir mi?

Kurban, zorunlu ihtiyalar ve borlar dnda belirli (nisap) miktarda mala sahip olan kiiye vaciptir. Hz. Peygamber (s.a.s.) imkan bulduu halde kurban kesmeyenlerle ilgili ar ifadeler tayan hadisiyle (bn Mce, Edh, 2), bir taraftan kurban ibadetinin imkan bulmaya, g yetirmeye

bal olduunu ifade ederken, bir yandan da g yetirenin kurban kesmesinin gerektiine iaret etmektedir. Buna gre kurban ibadetiyle ykml olabilmek iin belli bir mal imkna sahip olmak gerekir ki,

bunun ls de, ister nmi (artc) olsun isterse nmi olmasn, zerinden bir yl gemi olsun ya da olmasn, temel ihtiyalar ve borlarndan baka, nisap miktar mala sahip olmaktr. Temel ihtiyalarndan ve borcundan baka 80. 18 gr. altn veya bunun deerinde para veya eyaya

14

sahip olan kii dinen zengindir ve kurban keser (Mevsl, htiyr, stanbul, V, 723). Kiinin mal olmakla birlikte borlu da olsa ve borcu ile asli ihtiyalar ktktan sonra nisap miktar mal kalsa o kii kurban keser. Fakat temel ihtiyalar ve borlar iin ayraca para haricinde bu kadar bir mala sahip olmayan kiinin kurban kesmesi gerekmez.

29) Bir zr sebebiyle vaktinde kesilemeyen kurbanlarn fakir ve zengin iin hkm nedir?

Kurban kesimi iin belirlenmi olan mddet iinde (kurban bayram gnlerinde) kesilemeyen kurbanlar; sahibi fakir ise ve kurbanlk niyetiyle satn almsa bunu yoksullara verir. Zengin ise, ister kurbanlk satn alm olsun olmasn bir kurbanlk hayvan kymetini yoksullara sadaka olarak vermesi gerekir (Merinn, el-Hidye, IV, 73).

30) Kurbann satldktan sonra satcnn elinde emaneten dururken lmesi veya baka bir sebeple kesilememesi durumunda ne yaplmaldr?

Satn alnp da, korunmak veya beslenmek zere kurban bayramna kadar satcnn yannda braklan kurbanlk hayvan onun yannda emanet hkmndedir. Emanet maln telef olmas halinde, emaneti elinde tutanda kast, kusur veya ihmal bulunmad srece sorumlu olmaz. Dolaysyla, satc emanet mal, korunmas gerektii ekilde korur da buna ramen mal telef olursa onu tazmin etmesi gerekmez (Merinn, el-Hidye, III, 215-219). Bu

durumda, kurbanlk hayvann daha nce creti denmemise, alcnn demesi gerekir. len hayvan satn alan kii zenginse, yenisini alp kesmek zorundadr. Yoksulsa yeniden hayvan alp kesmesi gerekmez (Merinn, el-Hidye, IV, 74-75; Mehmet Zihni, Nmet-i slam, 602).

Fakat hayvan elinde emanet olan kii, ister satc olsun ister bakas, onu gerektii ekilde korumaz veya ihmalkr davranr ve bu yzden hayvan telef olursa hayvann deerini tazmin etmesi gerekir (Merinn, el-Hidye, IV, 74-75). Bu durumda da hayvan sahibi zenginse yenisini alp keser. Yoksulsa kesmesine gerek yoktur. nk ona kurban kesmek

vacip deildi, satn almakla, satn ald hayvan kesmeyi kendisine vacip klmt. Ald hayvan lnce, vucbiyet der ve yenisini almak gerekmez (Merinn, el-Hidye, IV, 74; Ksn, Bedius-sani, Beyrut 1982, V, 68).

31) Satn alnan kurbanln lmesi durumunda ne yaplmaldr?

Satn alnan kurbanln kesilmeden nce lmesi halinde satn alan kiinin ekonomik durumuna gre farkl hkm uygulanr. ayet kii varlkl ise, yenisini alp onu keser. nk kendisine vacip olan kurban

15

kesmi deildir. Fakat yoksulsa yenisini almasna gerek yoktur. nk yoksula kurban vacip deildir, satn almakla, satn ald hayvan kesmeyi kendisine vacip klmtr. Ald hayvan lnce, vcbiyet der ve yenisini almak gerekmez (Merinn, el-Hidye, IV, 74; Ksn, Bed, Beyrut, 1982, V, 68).

32) hmal sebebi ile kurban kesmeyen kimse ne yapmaldr?

Kurban kesme artlarn tad halde unutma, ihmal vb. sebeplerle kurban kesmeyen kimsenin, o yla mahsuben, bir kurban bedelini fakirlere vermesi (bn bidin, Reddul-Muhtr, VI/320-321, Merinn, el-Hidye, IV, 73) ayrca tevbe ve istifarda bulunmas gerekir.

33) Ehl-i kitap olmayan kiinin kestii kurban hell midir?

Eti yenen hayvanlarn etlerinin helal olmas iin, hayvan kesecek kimsenin, akl ve temyiz gcne sahip, Mslman veya Ehl-i kitaptan olmas gerekir. Mslman veya Ehl-i kitaptan olmayan mecs, putperest veya ateistin kestii hayvann eti hell deildir. Onun kestii hayvan da kurban olmaz (Mevsl, htiyr, stanbul, V, 716; Fetvy- Hindiyye, V, 300; bn bidin, Reddul-Muhtr, V, 189, 209).

34) Kadn kurban kesebilir mi?

Hayvan kesiminde, bu ilemi yapacak kiinin akll, temyiz gcne sahip ve Mslman veya ehl-i kitap olmasnn dnda bir art bulunmamaktadr Bu artlar tayan kii kadn olsun, erkek olsun kurban kesebilir (Mevsl, el-htiyr, stanbul, V, 716; Aliyyul-Kr, Fethu Bbil-nye, IV, 79).

35) Adetli, lohusa kadn, abdestsiz veya cnp erkek kurban kesebilir mi?

Kurban ibadetini yerine getirmek, gerekli artlar tayan bir hayvan, kurban niyetiyle kesmekle gerekleir. Hayvann kesim ameliyesi ibadet deildir. Bu yzden kurban kesen kasabn cret almas caizdir. ayet kurban kesme eylemi ibadet olsa idi kasabn cret alamamas gerekirdi. nk ibadet karlnda cret almak caiz deildir (Mevsl, htiyr, stanbul, II, 235-236). te yandan mekruh olmakla birlikte ehl-i kitaptan

olan kasabn kestii kurban geerlidir (Merinn, el-Hidye, IV, 76). Dolaysyla kurban kesen kiinin abdestli olmas art olmamakla birlikte kurban bir kurbet (Allaha yaknlama arac) olduu iin kesenin abdestli olmas daha faziletlidir.

16

36) Kurban keserken abdestli olmak art mdr?

Kurban kesen kiinin abdestli olmas art olmamakla birlikte, kurban bir ibadet olduu iin kesenin abdestli olmas daha faziletlidir.

37) Zengin kimse kurbann kesmesi iin parasn bir fakire verse ve fakir de bu kurban kesmeyerek paray harcasa, paray veren kii bu durumu renince ne yapmaldr?

Zengin bir kimse bir ahsa para verip bununla kurbanlk hayvan al ve benim adma kes. dese; ancak paray alan ahs kurbanlk almayp, paray harcasa; paray veren kii de bu durumu kurban kesim gnlerinde renirse yeni bir kurbanlk alp kesmesi gerekir. Paray alan kii ald paray tazmin eder. Eer zengin olan kii bu durumu kurban kesim gnleri getikten sonra renirse kendisinin kurban ykmll dmez. Bu parann fakirlere verilmesi gerekir (bn bidin, Reddul-Muhtr, V, 211).

38) Bir kimsenin olunun veya baka birisinin balad para ile kurban alp kesmesi durumunda bu kurban saylr m?

Olu veya bakas tarafndan kendisine ba yaplan kimse bu parann sahibidir. Balanan bu paray diledii gibi harcayabilir. ster baka ihtiyalar iin sarf eder, isterse kurbanlk alp kesebilir. Bu kesilen hayvan kurbandr (bn bidin, Reddul-Muhtr, V, 213).

39) Yolcunun kurban kesmesi gerekir mi?

Yolcu (seferi) kurban kesmekle mkellef deildir (Fetvy- Hindiyye, V, 292). Ancak kesmesi halinde sevabn kazanr. Kii, kurbann ikamet ettii yerde kesebilecei gibi, bayram dolaysyla veya baka bir sebeple gitmi olduu yerde de kesebilir. Seferi olmas, kurban kesmesine ve kestii kurbann makbul olmasna engel deildir.

Sefer iken kurban kesenler; bayram gnleri iinde memleketlerine

dnerlerse, yeniden kurban kesmeleri gerekmez. Yine kurban bayramnn banda mukim iken sefere kana da vacip olmaz. Sefer halinde iken kurban kesmeyip de bayram gnlerinde memleketlerine dnenlerin,

kurban kesmeleri gerekir (Ksn, Bedis-San, V, 63).

Bata fi mezhebi olmak zere kurbann snnet olduu grnde olanlara gre, seferilik durumunda da ayn hkm geerlidir (Nevev, el-Mecmu, VIII, 383).

17

40) Gayr-i meru yolla kazanlan parayla kurban kesilebilir mi?

slm dini kiilerin meru ilerle uramalarn ve geimlerini hell yollardan elde etmelerini ister. Buna ramen bir kii maln haram yoldan kazanmsa, ldnde varisleri bu maln sahibini aramal; sahibini bulduklarnda bu mal kendisine vermelidirler. ayet bu maln sahibini bulamazlarsa sevap beklenmeksizin yoksullara veya hayr ilerine harcamaldrlar (Serahs, el-Mebst, XII, 306; bn Nceym, el-Bahrur-Rik, VIII, 229; Fetvy- Hindiyye, III, 210).

Bu itibarla, gayr-i meru yolla elde edilen para ile kurban kesmek uygun deildir. Mali ibadetler helal parayla yaplmaldr. Zira Raslllah (s.a.s.) yle buyurmutur: Ey insanlar! Allah temizdir; sadece temiz olanlar kabul eder. Allah Peygamberlerine neyi emrettiyse mminlere de onu emretmitir. yle ki Allah Peygamberlere: Ey Peygamberler! Temiz ve helal olan eylerden yiyin, iyi ve faydal iler yapn! (Mminun, 23/51); Mminlere de: Ey iman edenler! Size verdiimiz rzklarn temiz olanlarndan yiyin. (Bakara, 2/172) buyurmutur. Sonra Raslllah (s.a.s.) unlar syledi: Bir kimse Allah yolunda uzun seferler yapar. Sa ba dank, toza topraa bulanm vaziyette ellerini gkyzne aarak: Ya Rabbi! Ya Rabbi! diye dua eder. Hlbuki onun yedii haram, itii haram, gdas haramdr. Byle birinin duas nasl kabul edilir! (Mslim, Zekt, 65).

Btn bu ikazlara ramen yine de haram parayla kurban kesilmise, bunun hibir sevab olmamakla birlikte, gasbedilmi elbise ile namaz klma durumunda namazn dmesi gibi kurban sorumluluu da der (Ksn, Bedi, Beyrut 1982, III, 96; Zeyla, Tebynl-Hakk, Msr 1313, VI, 48).

41) Banka kredisiyle kurban kesilebilir mi?

Kurban kesmek, kil, bali (akll, ergen), dinen zengin saylacak kadar mal varlna sahip ve mukim olan bir Mslmann yerine getirecei mali bir ibadettir (Merinn, el-Hidye, IV, 70). ster nmi (artc) olsun isterse nmi olmasn temel ihtiyalarndan ve borcundan baka 80. 18 gr. altn veya bunun deerinde para veya eyaya sahip olan kii dinen zengindir. Dolaysyla bu kii Allahn kendisine bahetmi olduu nimetlere kran ifadesi ve Allah yolunda fedakrln nianesi olarak kurban kesmelidir (Mevsl, htiyr, stanbul, I, 99-100, 123; V, 723; (bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 312).

ster vacip olduu iin, isterse nafile olarak kurban kesen birisinin kurbann pein alabilecei gibi, borlanarak satn alabilir. Bu, kurbann shhatine engel tekil etmez. Fakat kredi almas durumunda faiz deyecekse, faiz verme yasan (Bakara, 2/275-279; Mslim, Mskt, 105-106; Ebu Dvud, By, 4)

18

iledii iin gnaha girmi olur. Maddi durumu iyi olmayan kiinin byle yntemlere bavurmas yerine kurban kesmemesi daha uygundur.

42) Veklet yoluyla kurban kesilebilir mi?

Kurban, kiinin kendisi kesebilecei gibi, veklet yoluyla bakasna da kestirebilir (Fetvy- Hindiyye, 1991, V, 302). Zira kurban, hac ve zekat gibi gibi mal ile yaplan bir ibadettir; mal ile yaplan ibadetlerde ise veklet caizdir. (Mevsili, htiyar, I, 170; Nevev, Minhcut-Tlibn, s. 272). Nitekim Hz. Alinin (r.a.) yle dedii rivayet edilmitir: Raslllah (s.a.s.), develer kesilirken banda durmam, derilerini ve srtlarndaki ullarn paylatrmam emretti ve onlardan herhangi bir eyi kasap creti olarak vermeyi bana yasaklad ve kasap cretini biz kendimiz veririz. buyurdu. (Mslim, Hac, 348; Buhar, Hac, 120; Buy, 21, Eb Dvd, Mensik, 21)

Veklet yoluyla kurban kestiren kii kendi bulunduu yerde birisine veklet verebilecei gibi, baka bir yerdeki kii veya kuruma da veklet verebilir. Veklet, szl veya yazl olarak ya da telefon, internet, faks ve benzeri iletiim aralar ile verilebilir. Vekil tayin edilen kii veya kurum ald vekleti gerei gibi yerine getirmelidir.

43) Taksitle kurban alnabilir mi?

Kurban Allaha yaklamak niyeti ile yerine getirilen bir ibadettir. Bu ama ise ancak kiinin kendi mlkiyetindeki hayvan kurban etmesi ile gerekleir (Ksn, Bedis-san, V, 76). Mlkiyet, hayvann bizzat yetitirme, hibe veya miras yolu ile olabilecei gibi satn alma yolu ile de gerekleebilir.

Esasen vadeli sat caizdir (Mevsili, htiyar, II, 184-185). Taksit ise, borcun denmesinin belirli birka zamana vadeli olarak geciktirilmesidir (Mecelle md.

157). Buna gre taksitlendirme yolu ile satn alnan bir mala satn alan sahip olduuna gre, bu yolla alnan bir hayvann kurban edilmesinde bir saknca yoktur.

44) Kurbanlk olarak satn alnan hayvana, daha sonra bakalar ortak edilebilir mi?

Bykba hayvanlar bir kiiden yedi kiiye kadar ortak olarak kurban edilebilir. Byle bir hayvan, yedi kiiye kadar ortak olarak satn alnabilecei gibi, alndktan sonra veya elde bulunan bykba hayvana yedi kiiyi gememek kaydyla bakalar da ortak edilebilir (bn Nceym, el-Bahrur-Rik, VIII, 198).

Bunun iin ya btn ortaklarn raz olmas gerekir (Fetvy- Hindiyye, Darul-Fikr, 1991, V, 305).

19

Eb Hanfeden bu konuda, aksi ynde bir gr de rivayet edilmitir. Bu bakmdan ihtilaftan kurtulmak iin kurbanlk hayvan alnrken ortaklarn kesin olarak belirlenmesi daha iyi olur (Merinn, el-Hidye, IV, 72).

Fkh kaynaklarnda, kurban kesmek kendisine vacip olmad halde kurbanlk iin bykba bir hayvan alan kimsenin ise, daha sonra kendisine ortak kabul etmesinin caiz olmad, nk vacip olmad halde kurbanlk satn almakla onu btn ile kendine vacip hale getirmi olduu ifade edilmitir (Ksn, Bedis-san, V, 72).

45) ki bykba hayvann yediden fazla kii tarafndan hisseleri belirlenmeksizin kurban edilmesi ve kesildikten sonra etlerin kark bir ekilde blnerek hissedarlara datlmas halinde, yaplan bu ilem caiz olur mu?

Koyun ve kei gibi kkba hayvanlardan her biri yalnz bir kii adna kurban edilir. Deve veya sr gibi bykba hayvanlar bir kiiden yedi kiiye kadar ortak olarak kurban edilebilir. Hissenin tek say veya ift say olmas arasnda bir fark yoktur. Ancak bu ortaklarn hepsi mslman olup, herbirinin, Allah rzas iin kesilen kurbanlk hayvann en az yedide birine sahip olmas gerekir. Koyun veya keinin, iki kii adna kurban olarak kesilmesi caiz deildir (Mevsli, htiyar, stanbul, tsz. V, 723). Bu itibarla her bir bykba hayvana hissedar olan kiiler, kendileri adna kesilen kurbandan hisselerini belirlemelidirler.

Buna gre iki bykba hayvan, hisseleri belirlenmeksizin kurban olarak kesilir de etleri kark bir ekilde mesela dokuz eit paraya blnerek hissedarlara datlrsa, yaplan bu ilem caiz olmaz. Ancak iki bykba hayvan kurban eden ortaklarn yedi veya daha az kii olmalar durumunda bu ilem caiz olur. Zira her bir ortak, her iki hayvann en az yedide birine sahip olur.

46) Kurbanlk olarak alnan bykba hayvana ortak olanlardan bir ksmnn, sonradan bir bakasn kendi hisselerine dahil etmeleri caiz midir?

Kurbanlk olarak alnan bir bykba hayvann ortak saysnn yediden az olmas durumunda, ortaklardan bir ksm, sonradan ortak olmak isteyen bir kiiyi kendi hisselerine dhil etmek isteseler; her bir hisse, hayvana verilen bedelin yedide birinden az olursa, yaplan bu ilem caiz olmaz. Ancak bu hisselerden herbiri hayvana verilen bedelin en az

20

yedide biri veya daha fazlas ise ve ortak says yediyi amazsa, o zaman ortak kabul etmek caiz olur.

Mesela; be kii bir bykba hayvan ortaklaa satn alsa, sonra bir kii bu hayvana ortak olmak istese, ortaklarn drd bu kiiyi ortak olarak kabul etse de sadece biri kabul etmese; bu sonradan gelen kiinin, o drt kiinin hissesinde ortakl caiz olur. Zira bu durumda ortaklarn herbirinin hissesi en az yedide birden fazladr (Heyet, el-Fetval-Hindiyye, Darul-Fikr, 1991, V, 305).

KURBANLIK HAYVANLA LGL KUSURLAR

47) Kurban edilecek hayvanlar hangi nitelikleri tamaldr?

Kurban edilecek hayvann, salkl, azalar tam ve besili olmas, hem ibadet asndan, hem de salk bakmndan nem arz eder. Bu nedenle, ktrm derecesinde hasta, zayf ve dkn, bir veya iki gz kr, boynuzlarnn biri veya ikisi kknden krk, dili, kuyruu, kulaklar ve memelerinin yars kesik, dilerinin tamam veya ou dkk hayvanlardan kurban olmaz (Eb Dvd, Dahy, 6). Ancak, hayvann doutan boynuzsuz olmas, a, topal, hafif hasta, bir kula delik veya yrtlm olmas, memelerinin bir ksmnn olmamas, kurban edilmesine mani tekil etmez (Ksn, Bedius-Sani, V, 75-76).

fi mezhebinde, hayvann etini, yan ve sakatatn kusurlu hale getirecek derecedeki ayplar kurbann shhatine engel tekil etmektedir. Genel olarak yukarda saylan kusurlardan birinin bulunmas bir hayvann kurban olmasna engel tekil ettii gibi, uyuz olan hayvanlar ile yem yemesini engelleyecek derecede dilerinin bir ksm dklm olan hayvanlarn da kurban edilmesi caiz deildir (Nevev, el-Mecm, VIII, 372-379).

48) Kesimden nce kusuru tespit edilemeyen bir hayvann, kurban edildikten sonra hasta olduunun anlalmas ve etinin yenilmeyeceine dair uzmanlarca karar verilmesi halinde, kurban dinen geerli midir?

Bir hayvann kurban edilebilmesi iin, hayvanda baz kusurlarn bulunmamas gerekir. Satn alnrken kurbana engel bir kusuru olan hayvan kurban olarak kesilemez. Hayvan kusursuz olarak satn alnp da, alcnn elinde iken kurban olmaya engel bir kusurun ortaya kmas halinde, kii zenginse ayb olmayan baka bir hayvan alp keser.

21

Yoksulsa yeni bir hayvan alp kesmesine gerek yoktur (Merinn, el-Hidye, IV, 74-75; Ksn, Bedius-Sani, Beyrut 1982, V, 68; Mehmet Zihni, Nmet-i slam, 602).

Kurbanlk hayvann hasta olduu, kesildikten sonra ortaya km ve salk sebebiyle etinin imha edilmesi gerekmi ise, bu durumda iki ihtimal sz konusudur:

a) Satcya rcu edilip kurban bedelinin geri alnm olmas. Bu durumda, kurban kesme gnleri henz kmam ise, yeni bir kurban alp kesmek gerekir. Kurban bedeli, kurban kesme gnlerinden sonra iade

edilmi ise, bu para fakirlere verilir.

b) Kurban bedeli satcdan geri alnamamsa kiinin yeniden bir kurban kesmesi gerekmez. Ancak imknlar yerinde ise ve henz kurban kesim gnleri gememi ise, ikinci bir kurban kesmesi ihtiyata daha uygundur.

49) ki yan bitirmeyen ancak kapak atm olan sr cinsi bykba hayvanlarn kurban edilmeleri caiz midir?

Sr cinsi bykba hayvanlarn kurban edilebilmesi iin, en az iki kameri yalarn bitirmeleri gerekir (Mevsli, htiyar, stanbul, tsz. V, 724).

Buna gre iki yan bitirdikleri kesin olarak bilinen sr cinsi bykba hayvanlarn kapak atmamalar, bu hayvanlarn kurban olmalarna engel olmaz. Yine kapak att halde henz iki kameri yan doldurmam olan bykba hayvanlar kurban olarak kesilemezler.

Ancak doumu kesin olarak bilinmeyen sr cinsi bykba hayvanlar iin kapak atma denilen iki n diin kmas, o hayvann kurban edilebilmesi iin bir l olarak kabul edilebilir.

50) Sun tohumlama yoluyla retilen hayvanlarn kurban olarak kesilmesinde bir saknca var mdr?

Hayvan neslini slah etmek ve verimini artrmak amacyla, bir hayvana kendi cinsi olan baka bir hayvandan sun tohumlama yaplmasnda dinen bir saknca olmad gibi, bu yolla retilen bir hayvann kurban edilmesinde de saknca yoktur.

51) Kurbanlk hayvanlarn gebeliinin nlenmesi caiz midir?

Kurbanlk veya etlik olarak beslenen hayvanlarn gebe kalmalarnn nlenmesi, hayvan iin kurbanlk olmas asndan ayp saylmyorsa ve

22

insanlarn yararna bir menfaati gerekletirmeye ynelik ise, bunda bir saknca yoktur (bn bidin, Reddul-Muhtr, Riyad, 1423/2003, IX, 557-558).

Ancak kurbanlk iin hazrlanan hayvanlarn mevcut gebeliklerinin sonlandrlmas ftrata mdahaledir. Hayvanlara kar efkatli davranlmas gibi ilkeler de dnldnde, mevcut gebeliklerinin sonlandrlmas dinen uygun grlemez.

52) Kula kesik veya delinmi hayvanlar kurban olur mu?

Bir hayvann kurban edilebilmesi iin, o hayvanda insanlar arasnda kusur saylan ayplardan birinin bulunmamas gerekir. Hz. Peygamber (s.a.s.), kurbanlklarn gz ve kulaklarnn salam olmasna dikkat edilmesini istemitir (Eb Dvd, Dahy, 6). Buna gre, kulann yardan fazlas kesik olan hayvan, kurban olmaya elverili deildir. Hayvann bir kulann delik veya yrtlm olmas durumunda; eer delikler ve yrtklar kulan yardan fazlasn tekil ediyorsa, byle bir hayvan kurban edilemez. Bu lye varmayan kesikler, delikler ve yrtklar ise hayvann kurban olmasna engel deildir (Merinn, el-Hidye, Beyrut, IV, 354-355; bn bidin, Reddul-Muhtr, Riyad, 1423/2003, IX, 468-469).

53) Gebe hayvann kurban edilmesi caiz midir? Kurbanlk hayvann kurban edilmeden nce dourmas durumunda ne yaplmaldr?

Karnnda yavrusu bulunan hayvanlarn kurban olarak da etlik olarak da kesilmesi uygun deildir. Ancak kesilmesi durumunda da kurban ibadeti yerine gelmi olur. Kurban edilmek zere belirlenen gebe bir hayvan kurban edilmeden yavrulayacak olursa, o da annesiyle birlikte

kesilir, fakat sahibi etini yemez, yoksullara verir. Yerse kymetini sadaka olarak vermelidir. Kesilmezse yavrunun kendisi ya da deeri fakirlere sadaka olarak verilir (bn bidin, Reddul-Muhtr, Msr 1966, VI, 322-323).

Yavru anne rahminde iken anne kesilirse, bu yavrunun etinin

yenilip yenilmeyecei konusu fukaha arasnda ihtilafldr. Bu ceninin ister kllar km olsun ister olmasn, mam Eb Hanfeye gre yenilmez, mam fi, Eb Yusuf ve Muhammede gre yaratl tamamlanmsa yenilir (Merinn, el-Hidye, IV, 67).

54) Satn alndnda salam olup sonradan kusurlu hale gelen bir hayvan kurban edilebilir mi?

Salam bir halde satn alnan kurbanlk hayvanda henz kesilmeden nce kurban edilmeye engel bir kusur meydana gelirse; satn

23

alan kii zenginse yenisini alp kesmelidir. Yoksulsa yenisini almasna gerek yoktur, alm olduu hayvan kurban olarak kesmesi yeterlidir (Merinn, el-Hidye, IV, 74-75). Kesim esnasnda meydana gelen kusurlar, kurbanlk olmaya engel tekil etmez.

55) Doutan boynuzu olmayan veya boynuzlar krk olan ya da doumdan sonra boynuzlar elektrikle kreltilen hayvanlar kurban olarak kesilebilir mi?

Kurbana engel olan ayplar, hayvann emsali arasnda kymetini azaltan kusurlardr. Zararsz ekilde ve daha iyi gelimesi maksadyla kuyruklarnn fazla ksmlarn bomak suretiyle drmek veya boynuzlarn zel olarak yaplan ameliyelerle kreltmek, hayvanlarn kymetini dren ayplardan deildir.

Bu itibarla, doutan boynuzsuz kurbanlk hayvanlarn kurban olarak kesilmesi caiz olduu gibi (Tirmiz, Edh, 9; Merinn, el-Hidye, IV, 74), kkken yaplan mdahale ile boynuzlar kesilerek, elektik veya kimyasal yolla boynuzu yaklarak ya da benzeri ilemlere tabi tutularak boynuzsuzlatrlan hayvanlarn kurban olarak kesilmesinde bir saknca yoktur.

56) Kuyruksuz veya kuyruu kesik koyunlar kurban edilebilir mi?

Doutan kuyruksuz olan veya besili olmas iin kk yata kuyruklar boulmak suretiyle drlen koyunlarn kurban edilmelerinde bir saknca yoktur. Ancak bir kaza ile deerini azaltacak ekilde kuyruunun tamam veya yarsndan ou kopan hayvann kurban edilmesi caiz deildir (bnl-Hmm, Fethul-Kadr, Beyrut, IX, 514).

57) Ksrlatrlm hayvanlar kurban edilebilir mi?

eitli amalarla ksrlatrlm veya burularak hadm hale getirilmi hayvanlar kurban olarak kesilebilir (Ksn, Bedius-Sani, V, 69). Kurban asndan bu herhangi bir eksiklik oluturmamaktadr.

58) Memeleri kusurlu olan hayvan kurban edilebilir mi?

Hayvandan beklenen bir menfaati tmyle yok eden veya hayvann gzelliini ortadan kaldran kusurlar, onun kurban olmasna engeldir. Buna gre ister doutan olsun ister sonradan memelerinin yars olmayan hayvan kurban olmaz.

24

Ayn ekilde bir hastala dayal olarak memelerinin yarsnn st kesilen hayvan da kurban olmaz. Fakat hastalk olmakszn st kesilen hayvann kurban olmasnda bir saknca yoktur (Fetvy- Hindiyye, Beyrut 1991, V, 299; bn bidin, Reddul-Muhtr, VI, 325).