kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba...

14
kulturuli memkvidreoba

Upload: vothu

Post on 26-May-2018

273 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

kulturuli memkvidreoba

Page 2: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

`kultura fufunebaa, aucilebeli fufuneba!~ _ arc Tu ise mdi-

dari saqarTvelo, aseTi fufunebiT sakmaod ganebivrebulia, Tan

`visac meti mieca, mas metic moekiTxeba:~ msoflio civilizaciasa da

evropul Rirebulebebze integrirebuli qveyana valdebulicaa, Tavisi

kulturuli memkvidreoba daicvas da am sferoSi warmoSobili samarT-

lebrivi urTierTobebi moawesrigos. problema ki marTlac uam-

ravia: saqarTvelos teritoriasa Tu mis farglebs gareT arse-

buli materialuri, aramaterialuri Tu bunebrivi kulturuli

Zeglebis reabilitacia-restavracia-konservacia, XXI saukuneSi

didi qalaqebisaTvis damaxasiaTebeli urbanuli xasiaTis Znelad

gadasawyvet-gansaxorcielebeli sakiTxebis mowesrigeba. dabin-

Zurebuli garemo, damaxinjebuli infrastruqtura, bunebrivi

dabali fonis miuxedavad, Zvel istoriul ubnebSi mravalsar-

Tulian nagebobaTa bumi, mZime sayofacxovrebo pirobebi, Warbi

mosaxleoba.

90-ian wlebSi, qalaqis ganviTarebis generaluri gegmis uqonlo-

bis pirobebSi, xalxis gulis mosagebad naCqarevad Catarebulma

upirobo privatizaciam, gamousworebeli ziani miayena kultu-

rul memkvidreobas. qalaqis istoriul ubnebSi gayidulia parke-

bi, skverebi, savali nawilebi da a.S.

saqarTvelos parlamentma mesame mosmeniT miiRo kanoni `kul-

turuli memkvidreobis Sesaxeb.~ kanonis miRebis aucilebloba,

masSi Cadebuli mTeli sikeTe gadafara erTaderTma sityvam _

`mosakrebelma.~ erTi SexedviT, politikisagan sakmaod Sors

mdgomi Tema politizebuli gaxda da didi aurzauric gamoiwvia.

mosakreblis gauqmebisa da mudmivi Semosavlebis wyaroebTan

dakavSirebiT, opoziciam alternatiuli kanonproeqtic war-

moadgina. arada sakiTxis mxolod gadasaxadis gadaxda-gadauxdelo-

baze dayvanam, SeiZleba, didi ziani moutanos am marTlac saWirboroto

problemis xalxisa da kulturuli memkvidreobis sasargeblod gadaw-

yvetas.

saxelmwifo, faqtobrivad, restavraciis 95%-s ixdis. obivateli

ikiTxavs, sadac amdeni, iqac 5%-o: mosakrebeli sareabilitacio ubnis

mosaxleobisaTvis simboluri Tanxaa _ TanamonawileebisaTvis da

Tavisi sakuTrebis gadasarCenad. rac mTavaria, kerZo sakuTrebisadmi

damokidebulebis Sesacvlelad, memkvidreobiT miRebuli mentaliteti-

sagan gasaTavisufleblad. saxelmwifo investoris pirispir ar tovebs

Zveli ubnebis Rarib mosaxleobas da cdilobs, daxmarebis xeli gauwo-

dos _ cxovrebis pirobebis gasaumjobeseblad, gasamdidreblad, dasa-

saqmeblad, axali samuSao adgilebis Sesaqmnelad, tradiciuli dargebis

asaRorZineblad, turistuli industriis gasaviTareblad.

axla yvelaferi kanonis amoqmedeba-amuSavebasa da mis Sedegebzea

damokidebuli.

Page 3: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

79s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

2007

k o m e n t a r i

yvelaze liberaluri kanoni

`kulturuli memkvidreobis kanoni~ parlamentSi sami mosmeniT ukve mi-

Rebulia. sazogadoebaSi yuradReba gadatanilia mxolod erTze _ mo-

sakrebelze. sinamdvileSi moicavs metad mniSvnelovan sakiTxebs, exeba

mTlianad kulturul memkvidreobas, dawyebuli Cveni winaprebis mier

pirvelad Seqmnili kulturuli faseulobebidan, damTavrebuli guSin-

deli dRiT. es kanoni awesrigebs memkvidreobisadmi saxelmwifos, ker-

Zo piris, saxelmwifosa da kerZo piris damokidebulebas. aqedan gamom-

dinare, awesebs saxelmwifosa da kerZo piris ufleba-movaleobebs, aseve

am movaleobebis darRvevis SemTxvevaSi, sanqciebsa da jarimebs.

Zalian bevri ram am sferoSi dRemde kanonmdeblobiT daureguli-

rebeli iyo da am kanoniT wesrigdeba. rac Seexeba sazogadoebisagan yu-

radRebamiqceuli mosakreblis sakiTxs, aqac axali araferi gamougonia

kanonmdebels.

yvela civilizebul qveyanaSi kulturuli memkvidreobisadmi

damokidebuleba gansazRvrulia ara marto saxelmwifos, aramed

im adamianebis mxridanac, vis sargeblobasa an kuTvnilebaSia

kulturuli faseulobis mqone obieqti.

evropis nebismier qveyanaSi, moqalaqe Tu cxovrobs kulturuli Rire-

bulebis mqone saxlSi, siamovnebis garda, es didi tvirTi da pasuxis-

mgeblobaa. zogierT qveyanaSi moqalaqe valdebulia, saxelmwifo fa-

seulobas, saxls mouaros, daicvas, TviTSemoqmedebas ar mihyos xeli,

saxelmwifosTan unda SeaTanxmos yovelgvari cvlileba _ miSeneba-

daSeneba da a.S. erTi sityviT, saxelmwifo akontrolebs aseT procesebs.

magram, rac mTavaria, moqalaqe Tavis qonebas uvlis sakuTari saxsrebiT.

Tu amas ar akeTebs, aris sanqciebi ukiduresi zomis CaTvliTac ki _ piro-

bis darRvevis SemTxvevaSi, saxelmwifo axdens qonebis eqspropriacias. es

exeba ZiriTadad mdidar qveynebs. aris qveynebi evropaSi, sadac saxelmwi-

fo tvirTulobs kulturuli memkvidreobis statusis mqone obieqtebis

nodar grigalaSvili _

saqarTvelos parlamentis

ganaTlebis, mecnierebis,

kulturisa da sportis

komitetis Tavmjdomare

fraqcia `maJOoritarebi~

`mTavari ki aris is, rom saxelmwifom gamoTqva mzadyofna Tavis Tavze aiRos Cveni mdidari urbanuli memkvidreobis gadarCena da daxmarebis xeli gauwodos istoriul ubnebSi mcxovreb mesakuTreebs, romelTa umetesobas ar Seswevs saxsari ara Tu restavracia Cautaros, aramed jerovnad mouaros Tavisive sakuTrebas da amis gamo iZulebulia, gayidos is Calis fasad.~

`mosakrebeli~ aris Tanxa, romelsac ixdian `sareabilitacio arealis~ mcxovrebni mxolod im drois ganmavlobaSi, rodesac qalaqis am mcire (!) monakveTebSi aRdgeniTi samuSaoebi mimdinareobs. mosakrebeli aris wili, rasac gaiRebs mosaxleoba Tavisi sakuTrebis daRupvisagan gadasarCenad, maSin, rodesac saamiso Tanxis umetes nawils saxelmwifo ixdis.~

`upasuxismgebloba da gulgriloba sakuTrebis mimarT sabWoTa wyobis da mentalitetis erT-erTi mZime memkvidreobaa.~

`24 saaTi~

Page 4: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

2007

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

80 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

Senaxvas, gadarCenasa da restavracias, magram es aris wilobrivad gadan-

awilebuli saxelmwifosa da mepatrones Soris. wilobriv-procentuli

gadanawileba sxvadasxvanairia: 60%-s moqalaqe ixdis, 40%-s saxelmwifo

an saxelmwifo aZlevs SeRavaTian, anda nulovan kredits. aseT SemTxveva-

Si moqalaqe Tavad uvlis qonebas, anu arsebiTad TviTon ixdis fuls

Tavisi qonebis Sesanaxad. zogan didi xelgaSliloba gamoiCines da gan-

sakuTrebiT istoriuli Rirebulebis mqone saxlebs 95%-iTac ki afin-

ansebs saxelmwifo. 5% rCeba kerZo mepatrones...

Cven mier Semotanili mosakreblis kanoni aris yvelaze lmobieri.

xmauri, romelic saqarTveloSi atyda, pirdapir vityvi, iyo am sferoSi

sruli ucodinrobis gamovlineba.

jer erTi, 2000 wlidan saqarTvelo mierTebulia evropul

konvencias, romelic iTvaliswinebs istoriuli Zeglebis movlas,

patronobas, gadarCenas, da valdebulic viyaviT aseTi kanoni

migveRo.

meorec _ Cven viRebT yvelaze liberalur kanons _ dawesda aramud-

mivi mosakrebeli: mepatrone qonebaze Tavis wils ixdis ara mTeli sic-

ocxle, aramed mxolod Tavisi saxlis reabilitaciis dros. amaSi arse-

biTi gansxvaveba arsebobs: samudamodaa es adamiani am procesis monawile,

Tu garkveuli periodis ganmavlobaSi.

sainteresoa, ra TanxiT Semodis da xom ar aris es ufro mZime

tvirTi, vidre Cem mier CamoTvlili qveynebis mosaxleobisa. saerTo

danaxarjis 5%-ze metiT ar mouwevs arc erTs am wilSi Semosvla _

nulidan 1,5 laramde _ maqsimum ori wlis ganmavlobaSi.

Cven, evropis zogierTi qveynis msgavsad, aseTi fufunebis ufleba mi-

veciT Cvens Tavs. mepatroneze tvirTis Zalian mcire nawili gadavita-

neT. ai, es aris mTeli arsi am kanonisa. ise yvelafris winaSe SeiZleba

galaSqreba, ar gadavixdiT, ver gadavixdiTo, _ es ar mogonila mxolod

saqarTveloSi, asea mTel msoflioSi. SeiZleba am etapze moqalaqes uWirs

mosakreblis gadaxda, magram restavraciis Semdeg misi saxlis Rirebule-

ba Seudareblad izrdeba, quCas, ubans eZleva Zalian maRali statusi. mo-

qalaqeebma unda icodnen, rom TavianTi mosakrebeli xmardeba uSualod

im ubans, quCas da Tavis saxls. TiToeuli moqalaqe zrunavs, Tavis STa-

momavlobas dautovos ZviradRirebuli memkvidreoba _ Tundac naxevar

milionad Rirebuli saxli. marTalia, moqalaqes mouwevs garkveuli

droiT axali gadasaxadis gadaxda, magram Tavis 100 000 dolarian saxls

verasodes aqcevda 500 000 dolarianad.

Sardenis quCaze, Tbilisis Zvel ubanSi, oTxi-xuTi wlis win farTi

Rirda 50-100 dolari, dRes 4000-4500 dolaria. am quCis mosaxleobam

ramdeni moigo, rom dRes quCis statusi aris gansakuTrebuli, ramdenime

wlis win ki Sardeni arafriT iyo gamorCeuli. es kanoni iqneba xelSemwyo-

bi qalaqSi calkeuli ayvavebuli ubnebis gaCenisa, miuxedavad imisa, rom

zogi yvelafers ewinaaRmdegeba, cxovreba mainc win midis.

Page 5: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

81s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

2007

k o m e n t a r i

kulturuli memkvidreobis reabilitacia

mudmivi procesia

`kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~ kanons Cveni fraqcia daeTanxma.

mosaxleobis didi guliswyroma gamoiwvia mosakreblis dawesebam da

fasma. Cven mosakreblis Sesaxeb muxli CavasworebineT, magram mosakreb-

lis cneba gaCnda `mosakreblis Sesaxeb kanonSi.~

es kanoni albaT imuSavebs, imitom, rom marTlac sruli ganukiTxaoba

da upatronoba iyo kulturuli memkvidreobis dacvis saqmeSi.

Tavi unda moiyaros, sainformacio baza gakeTdes, imisa, Tu romeli

Zegli saWiroebs daxmarebas, reabilitacias da a.S. TavisTavad es swori

kanoni iyo. mTavarma sakiTxma, axali mosakreblis dawesebam, gamoiwvia

azrTa sxvadasxvaoba, sakmaod didi nerviuloba. iyo ori varianti, ori

alternatiuli kanonproeqti _ umravlesobisa da Cveni _ `axali memarj-

veneebis~. kanonproeqtis avtori me var. yovelgvari partiuli kuTvnile-

bis gareSe, obieqturad rom ganvixiloT orive kanonproeqti da raRac

logikas davuqvemdebaroT, aseTi suraTi iqneba: umravlesoba gvTavazobs

Semdegs _ saxelmwifo iwyebs reabilitacias da, vinc cxovrobs am are-

alSi, yvelas erTnairad varTmevT fuls. mosaxleobidan aRebuli fuli

ar aris adekvaturi da Tanazomadi saxelmwifos mier gaweuli xarjebisa.

mosaxleoba, romlis pirobebic gaumjobesdeba saxelmwifo investicie-

bis xarjze (vinaidan kapitalizacias ganicdis es qoneba da gaizrdeba

misi Rirebuleba), valdebulia, monawileobdes reabilitaciis proces-

Si _ garkveuli droiT _ ramdenime wliT. Tbilisis Zvel ubnebSi gan-

sakuTrebiT masStaburi RonisZiebebia Casatarebeli _ milionobiT lari

dajdeba da, cxadia, mosaxleobis monawileoba simboluri iqneba.

Cveni kanonproeqti eyrdnoba Semdeg principebs: umravlesobis kanon-

proeqti aris erTjeradi aqti. me davusvi es kiTxva Cveni kanonproeqtis

prezentaciaze avtors: Tqven gamoarTmevT fuls erTjeradad da ra iqneba

sami, xuTi wlis Semdeg. kulturis Zeglebs, istoriul ubnebs xom mudmivi

irakli iaSvili _

fraqcia `memarjvene opozicia~

Page 6: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

2007

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

82 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

meTvalyureoba da movla sWirdeba. isev gamovarTmevT fuls mosax-

leobas? kulturuli memkvidreobis reabilitacia mudmivi procesia,

saxelmwifos valdebulebisa da zrunvis sagani. amitom mas sWirdeba

aseve mudmivi Semosavlis wyaro. saxelmwifom SeiZleba erTxel gaiRos

xarjebi, Cven ki vTavazobT ori saxis mudmiv Semosavals. pirveli: mosak-

reblis akrefa mxolod komerciuli farTidan. damqiravebelma unda

gadaixados myari mosakrebeli erT-naxevari laris odenobiT. komer-

ciuli farTi ixdis mudmivad!

mudmivi Semosavlis meore wyaro, magaliTad, rogorc dubrovnik-

Sia: turisti sastumroSi ganTavsebisas ixdis qalaqis mosakrebels xuTi

amerikuli dolaris ekvivalentiT.

me warmovadgine statistika, Tu ra SemosavalTan SeiZleba gvqondes

saqme am nawilSi. TbilisSi dRes oTxi aTasi sastumro adgilia _ maRali,

saSualo da dabalfasiani. ucxoelebi, rogorc wesi, maRalfasian sastum-

roebs irCeven. dRes 450 sastumroa, magram paralelurad mimdinareobs

Zalian seriozuli mSeneblobebi da ori wlis ganmavlobaSi sakmaod bev-

ri sastumro adgili Seva eqspluataciaSi. ori-sami wlis Semdeg maRalfa-

sian sastumro segmentSi Cven gveqneba aranakleb 3000 adgili da es dReSi

10-15 aTasi amerikuli dolaria. iq, sadac 300-350 dolaria sastumros

Rirebuleba, 5 dolari namdvilad ar Secvlis suraTs. am SemosavlebiT

srulad dakmayofildeba is xarjebi, romelic sWirdeba kulturuli

memkvidreobis mudmiv movlas. ar vkrebT mosakreblebs, miT umetes, im

raionebSi, romlebic dabalSemosavliania. mxolod sacxovreblad

Tu iyenebs farTs, mas fuli ar unda wavarTvaT. es aris logika. me dar-

wmunebuli var, rom maT logika moswonT erTmaneTSi saubrisas, magram

erTxel Tqves, rom Cven es unda gavakeToT, ukan ar daixeven da miiReben

imas, rac maT surT. ase, rom logika da WeSmariteba Cven kanonproeqtSi

devs, xolo politikuri mizanSewoniloba amaSi ramdenad Caideba, es

kenWisyris dros gamoCndeba. Tumca pirveli mosmenisas ar gavida Cveni

kanonproeqti. Cven SevTavazeT absoluturad arakonfrotaciuli reJimi

_ saqmianad ganvixiloT, argumentebiT. ratom ara ase da ratom maincda-

mainc SevesioT da yvelas wavarTvaT fuli. rac ufro gaaRizianeben, gaagi-

Jeben saqarTvelos moqalaqeebs, miT ufro met xmas dakargaven, magram Cven

es xels ar gvaZlevs, ar gvinda, rom mudmivi daZabulobis da SiSis qveS

icxovros Cvenma xalxma. Tavidan im kanonproeqtSi namdvilad saSineleba

ewera: movidodnen, azomavdnen farTs da, Tu ar gadaixdida, pirdapir

gamosaxlebaze iyo saubari. amaze interfraqciulma jufma Zalian serio-

zulad ixmaura da swored interfraqciuli jgufis damsaxurebaa, rom

es saSineleba iqedan amoaRebina. moitanes samlariani gadasaxadi. isev

interfraqciulma jgufma erT-naxevramde Camoayvanina. ubralod arako-

reqtulia, Cven dagvabralo aseTi ram: dubrovnikSi qonebis gadasaxads

yvela ixdis, CvenTan, visac Semosavali 40 aTasis laris zeviT aqvs. Cvens

kanonproeqtSi erTi sityva araa naxsenebi, rom qonebis gadasaxadi unda

SevcvaloT, sagadasaxado kodeqsSi cvlileba unda Sevides da a.S. Cven

ar viRebT am SeniSvnas _ ar viTxovT, qonebis gadasaxadi yvelam gadaixa-

dos. is, rac Cven warmovadgineT daTvlilia da hyofnis im saqmianobas,

romlisTvisac daiwera kanonproeqti. male iqneba meore mosmena da

sainteresoa, ra argumentebs warmoadgenen. aralogikuri kanoni rom

`magram ismis kiTxva, rogor unda gadaixados Tugind

mciredi Tanxebi istoriuli ubnebis mosaxleobam, romelic

umravlesad nivTierad Zalze gaWirvebulia?

saamisod arsebobs mravali aprobirebuli meTodi:

SeRavaTiani sesxebi, sakredito xazebi, mcire grantebi, saerTaSoriso

mxardaWera, `mbrunavi fondebi~, qonebis gaqiraveba an dagiraveba, mesakuTreTa amxanagobebis, samezoblo

fondebisa da kondominiumebis Camoyalibeba, romlebic

wevrTa urTierTdaxmarebas efuZneba da Tavisi wilis dafarvis sxva formebi.~

`24 saaTi~

Page 7: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

83s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

2007

ar SemohqondeT, eWvic ar iqneboda: axla maqvs eWvi, rom surT, garemo

Secvalon, avTentikuri mosaxleoba iqedan gaiyvanon. kanonSi weria sau-

ravebi, sanqciebi da a.S. procesebi daiwyeba da swori SiSi aqvs mosaxleo-

bas: saxelmwifo gaaZvirebs qonebas da spekulaciuri garigebisaTvis Zal-

ian farTo areali gadaiSleba. araa gamoricxuli tradiciuli dargebi

aRorZindes, mosaxleoba dasaqmdes, am ubnebs turistuli datvirTva

miecema, Canafiqri swori da misasalmebelia, magram, vimeoreb, mosakre-

blis daweseba ZiriTadi mosaxleobisagan daclis am zonebs, aq mdidari

axali qarTvelebi dasaxldebian, erTi kvadratuli metri 5000 dolarze

metic eRireba da, wvrili mewarmeoba da xelosnoba romc ganviTardes,

aseTi maRali fasebis zewolas mainc ver gauZlebs. mosakrebeli aSkara

winaaRmdegobaSia. gava ori weli da Sedegsac vnaxavT.

`es sakiTxi sruliad mcdarad Suqdeba _ iseTi STabeWdileba iqmneba, TiTqos reabilitacias mxolod am 3 an 1,5 lariT Sekrebili fuliT apirebs vinme. axali kanoni ki swored mTavrobas akisrebs ufro did movaleobebs da pasuxismgeblobas da biujetidan Zveli ubnebis reabilitaciisaTvis mniSvnelovani Tanxebis gamoyofas.~

`sabednierod, Cven arc cariel adgilze, alalbedze gadawyvetilebis miReba gviwevs da sxvaTa gamocdilebis moSveliebac SegviZlia. saxelmwifos mier urbanuli kulturuli memkvidreobis reabilitaciis klasikur warmatebul magaliTad mTels evropaSi miCneulia lisabonis modeli.~

`gavixsenoT rogoria Cveni Zveli qalaqebis istoriuli ubnebis mdgomareoba _ Senobebi daZvelebulia, infrastruqtura (wyalgayvaniloba, kanalizacia, saniaRvre sistema) moSlilia. gansaxlebis sabWouri `politikis~ kvalad mosaxleobis simWidrove normalurze bevrad maRalia.~

`miviReT mesakuTreTa fena, romelic ar Tvlis, rom Tavis sakuTrebis mimarT raime gansakuTrebuli movaleobebi aqvs da arc ki icis, rom, am movaleobebis Seusruleblobis SemTxvevaSi, kanoniT sakuTrebis CamorTmeva an Tundac didi jarima emuqreba.~

`am viTarebaSi ori ram SeiZleba moxdes _ an saxelmwifo mTlianad aiRebs Tavis Tavze mTel xarjebs da adre Tu gvian, `sabazro ekonomikis~wesis Tanaxmad _ mekuTvnis is, rasac uvli da inaxav _ axlandeli kerZo sakuTreba municipalurad gadaiqceva.~

`24 saaTi~

Page 8: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

2007

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

84 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

i n t e r v i u

konservacia da harmonizacia

_ qalbatono marika, saqarTvelos parlamentma `kulturuli memkvi-

dreobis Sesaxeb~ kanoni miiRo, riTac qarTvel xelovanTa mravali Tao-

bis ocneba realobad iqca: saxelmwifo kulturuli memkvidreobis aRd-

gena-SenarCunebaze pasuxismgeblobas iRebs. am sakiTxis preistoria...

_ kanoni `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~ 1999 wels miiRes. pirve-

lad kanonproeqti evrosabWos daxmarebiT kulturuli memkvidreobis

dacvis fondSi damuSavda. masSi sakomiteto mosmenebze cvlilebebi Sevida,

gadakeTda da cota mkafioba dakarga, magram ZiriTadi debulebebi mainc

darCa, romliTac mravali aqtualuri sakiTxi gvardeboda, Tundac kultu-

ruli memkvidreobis mesakuTris ufleba-movaleobebi: yvela, vinc flob-

da moZravsa Tu uZrav kulturul Rirebulebas, valdebuli iyo, saTanado

pirobebSi moevlo da SeenarCunebina igi, winaaRmdeg SemTxvevaSi, es faseu-

loba CamoerTmeoda an Tavad unda gadaeca saxelmwifosTvis an imisTvis,

vinc ukeTesad mouvlida. ra Tqma unda, mflobelSi igulisxmeboda ekle-

siac, organizaciebic da kerZo pirebic. axalma kanonma ufro daxvewili,

axal drosa da garemoebebTan misadagebuli saxe miiRo da dRevandel

mraval saWirboroto sakiTxs Seexo.

_ am mravalisagan erT-erTi _ aRdgena-SekeTeba-konservaciaa...

_ marTalia. sakmaod gamkacrda mSeneblobaze, zonebsa Tu kulturul

Zeglebze ama Tu im saxis samuSaoebis Catarebis kontroli da nebarTve-

bis gacema. es wina wlebis srulma ganukiTxaobam ganapiroba. naCqarevma,

daufiqrebelma privatizaciam Zalian daazarala kulturuli memkvi-

dreoba. me mgoni, raRac saCuqari iyo _ xalxis gulis mosagebad, arada

namdvilad gvmarTebda cota meti dafiqreba. am ubnebis mosaxleobi-

dan maSin bevrma mimarTa xelisuflebas, magram amaod. saprivatizacio

marika didebuliZe _

eqsperti, xelovnebismcodneobis doqtori

Page 9: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

85s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

2007

xelSekruleba unda dadebuliyo ormxrivi valdebulebebiTa da pirobe-

biT: Tu cxovrob istoriul zonaSi, gevaleba, raRac gaakeTo _ milebi

gamocvalo, fasadi SeRebo, Tu ar SegiZlia, vinme daixmaro, magram is,

faqtobrivad, Semodis Tanamflobeli xdeba da SeuZlia, pretenziac

hqondes... privatizaciis dros es pirobebi rom Cadebuliyo, nawili

mainc igrZnobda valdebulebas da aRar eqneboda sakuTrebisadmi mxo-

lod momxmarebluri damokidebuleba, romelsac fsiqologiurad,

mentalitetis doneze vejaxebiT: Cemia, ver vuvli, magram aba erTi gabede

da raime momTxove...

_ `gabedes~ da... `kulturuli memkvidreobis gadasaxadma~ yvelas yvela-

feri daaviwya, isic, rom ufulod araferi keTdeba: mesakuTrem da, gansa-

kuTrebiT, saxelmwifom `keisrisa~ unda gaiRos, `arapolitikuri sakiTxi

politikuri brZolis sferoSi~ gadaizarda...

_ am kanonSi Zalian bevri sakiTxi kargadaa mogvarebuli, sxva saqmea

misi amoqmedebis meqanizmebi.

gadasaxadma _ mosakrebelma _ adamianebs Tavgza aubnia da yvelas

daaviwyda, rom saxelmwifo TiTqmis TavisTavze iRebs yvelafers (me

da Cemma kolegam am sakiTxze statiac ki gamovaqveyneT) mosakreblis

odenobaze atyda kamaTi.

me namdvilad vici, rom kulturis saministros ar hqonda zRvari da-

Tqmuli. inflaciis, anda laris kidev ufro gamyarebis pirobebSi, wlebis

Semdeg ra moxdeba, aravin icis. Tanac Cveni qveyana araa mdidari, yvela sfe-

rosa da yvela dargs unda, saxelmwifom daafinansos. aRdgena-konserva-

ciamde sakmaod didi saqmea gasakeTebeli: mosaxleoba unda gamoikiTxos

_ visTvisaa darCena xelsayreli, visTvis _ ara, vis ra Semosavali aqvs...

aris ubnebi, samuSaoTa sirTulisa da siZviris gamo, saerTod ver Sex-

val. upirvelesad, miwisqveSa infrastruqturaa mosawesrigebeli, 50 we-

lia mili ar gamocvlila. Zvel qalaqs grunti ki ara, gaJonili wylebi

angrevs da Rupavs. Tu miwisqveSa samuSaoebi ar mowesrigda, restavracias

azri ara aqvs. TiTqos trivialuri _ yofiTi sakiTxia, magram kulturu-

li memkvidreobis dacva-gadarCenas uSualod exeba.

_ iqneb sjobs, kargad movuaroT da aRar dagvWirdes ase ZviradRire-

buli da msxvilmasStabiani sareabilitacio samuSaoebi...

_ CvenTan ukve iseTi mdgomareobaa, namdvilad sWirdeba. sxva saqmea,

SeiZleba Tu ara, kulturuli memkvidreoba kerZo sakuTrebaSi iyos.

ritorikuli kiTxvaa _ mTel msoflioSi kerZo mflobelobaSia. zogi

X-XII saukuneebidan flobs istoriul Zegls, magram xelisuflebis ukiTxa-

vad, xels ver gaanZrevs. saerTod, istoriul-kulturuli memkvidreo-

bis movla-SenarCuneba Zviria, magram didi Semosavlebis momtani: uvlian,

dahkankaleben ara imitom, rom mTeli msoflio sulierebaze giJdeba

_ dainaxes misi ekonomikuri SesaZleblobebi, samuSao adgilebi. aseTi

cnebac gaCnda _ konservaciis dividendebi. bevr qveyanaSi cvlilebebic ki

`dRevandeli codniT, SemoTavazebuli gza _ raoden rTulic unda gveCvenebodes masze siaruli, _ erTaderTi SesaZlebloba Cans xelmokle mosaxleobisaTvis SeinarCunos Tavisi sakuTreba _ ra Tqma unda, martooden SesaZlebloba, romlis xorcSesxmas ara erTi piroba sWirdeba, maT Soris adamianTa aqtiuroba da SemarTebac.~

`sazogadod miRebulia, rom urbanuli konservaciis programebi axali samuSao adgilebis Seqmnas uwyobs xels.~

`Zveli ubnebis reabilitaciis mizniT kulturis saministros mier SemoTavazebuli saxelmwifosa da kerZo mesakuTreebis partniorobis idea ar aris moufiqreblad, viRacis axirebiT meyseulad Seqmnili. es awon-dawonili winadadebaa, romlis ugulebelyofas metad uaryofiTi Sedegi Tu eqneba da romlis alternativa, rogorc naTlad gamoCnda, CvenSi aravin icis. neba-uneburad imasac ifiqrebs kaci, rom mTeli am miTqma-moTqmis ukan imaTi interesebi imaleba, visac imedi aqvs, ukiduresobamde misuli adamianebisagan kapikis fasad iyidon maTi `nangrevebi~ da Zveli ubnebi TviTon Caigdon xelSi.~

`24 saaTi~

Page 10: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

2007

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

86 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

Seitanes sagadasaxado kodeqsSi, raTa interesi axalze ki ara kulturuli

Zeglebis reabilitacia-konservaciisaken gadaadgilebuliyo. inglisSi

axali mSenebloba 15%-iT ibegreba, Zvelis aRdgena _ 5%-iT.

Cven jer kidev 90-iani wlebidan vambobdiT, rom restavracia-

konservacia unda gaTavisufldes dRg-isagan. dRes es ukve miRweulia

_ uzarmazari mobruneba interesebis veqtoriisa: investori

interesdeba, axlis aSenebasTan SedarebiT restavracia iafi da

momgebiani xdeba.

marto mowodebebi _ giyvardes da gaufrTxildi _ adamianebze nak-

lebad moqmedebs. unda Seuqmnas merkanteluri ganwyobileba: es xelsayre-

lia, ufro iafi dagijdeba...

_ umTavres problemas mivadeqiT: mobinadreni! Zveli Tbilisi ar iyo

mxolod lamazi aivnebi, banebi da Wrel-Wreli fardagebi. ubnebs kolo-

ritebi da Sesabamisi garemo qmnida. `jentrifikaciis~ procesi...

_ istoriuli ubnebis mosaxleoba aseve kulturuli memkvidreobaa.

istoriul-kulturul zonebSi avTentikuri mosaxleoba Zalian cota

darCa. iq, ZiriTadad, 24-ian wlebSi Sesaxlebuli Warbi mobinadreni

cxovroben. ori ojaxisaTvis gankuTvnil binaSi oci Seasaxles.

cxadia, maT normalur sacxovrebel pirobebs ver Seuqmni. Cvens dro-

Si amas daemata manqanebi, romelic Zvels Tbiliss, faqtobrivad, angrevs.

infrastruqtura amden datvirTvas veRar uZlebs. CamorTmeva-gasaxle-

bas rom Tavi davaneboT, aseTi ubnebis mosaxleobisagan gantvirTva au-

cilebelia. Cven winaaRmdegi varT Zvel ubnebSi maRalsarTuliani mSene-

blobebisa, arada investorma mogeba `simaRleSi~ unda naxos. es arRvevs

Zveli qalaqis ubnebis urbanul-istoriul xasiaTsa da mxatvrul saxes,

praqtikulad ufro uaryofiT Sedegs viRebT: ufro meti adamiani, dabin-

Zurebuli haeri, manqanebiT gadatvirTuli feodaluri xanis quCabandebi,

mouwyobeli infrastruqtura... Cveni gamokiTxviT sakmaod bevri Tanax-

maa, gadavides sxva raionSi _ ukeTes pirobebSi. rogorc ki daiwyeb amaze

saubars, im wuTSi dagabraleben: ai, Warbi mosaxleoba unda garekon, mac-

xovreblebis winaaRmdegi arian da a.S.

es kanoni iZleva saSualebas, aseTi midgoma ganeitraldes, uZravi

qonebis yidva-gayidva daregulirdes _ veravin amikrZalavs, bina ufro

mdidars mivyido. Zvel TbilisSi apireben Zalian didi investiciebis

Cadebas, Seiqmneba programebi. bolo wlebSi Zalian mniSvnelovani cvli-

lebebi moxda. saxelmwifom gamoyo fuli da keTdeba qalaqis istoriul-

arqiteqturuli sayrdeni gegma. Zveli Tbilisis calke administraciul

erTeulad gamoyofa Cveni eqspertebis SeTavazeba iyo.. masSi saerTo we-

sebi imoqmedebs da saerTo saxis SenarCunebaze iqneba orientirebuli.

_ yvelas gvaxsovs TbilisSi fasadebis SeRebvas ra vnebaTaRelva mo-

hyva. axla globalurs veWidebiT _ istoriul ubnebs Zveli saxe unda da-

vubrunoT. vin iRebs Tavis Tavze am uzarmazar pasuxismgeblobas. Tavad

`Cven sazogadoebas `samarTlianobisaTvis

brZolis~ qarcecxlSi isic ki gamorCa mxedvelobidan,

rom isev da isev kulturis saministros didi ZalisxmeviT

TiTqmis 15-wliani brZolis Semdeg sarestavracio

samuSaoebi gaTavisuflda damatebiTi Rirebulebis

gadasaxadisgan. es ki sruliad Secvlis sainvesticio garemos

kulturuli memkvidreobis sasargeblod da Tanac

sagrZnoblad gaaiafebs am samuSaoebs, rac, Tavis mxriv,

isev istoriuli ganaSenianebisa da misi mkvidri mosaxleobis

sasikeTod Semobrundeba.~

dimitri TumaniSvili xelovnebismcodne

`24 saaTi~

Page 11: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

87s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

2007

kanoni ramdenad aris am sakiTxSi erTmniSvnelovani da ar iZleva mod-

ernizebis saSualebas?

_ investorma unda icodes akrZalvebi: am arealSi amaze maRalsa da

ganiers ver aaSeneb, quCis konfiguracias ver Secvli... ratom maincdamainc

Zvel TbilisSi? _ vakeSi, saburTaloze saintereso Tanamedrove arqiteq-

turuli nagebobebis Seqmna-aSeneba SeiZleba. rasac minda, imas gavakeTeb!

_ dRes es SeuZlebelia... magram erTi ezos, saxlis mobinadreebs, Tu iq

rTuli mdgomareobaa, avariulia da ingreva, SeuZliaT ar daelodon

arealad gaxdomas, Seqmnan samezobloebi _ kondoniumebi, iSovon inves-

tori da, Tu ubnis statuss ar ewinaaRmdegeba, daudon Tavisi pirobebi.

vinc samuSaoebis Catarebis uflebas ar mogvcems, Cven aucileblad unda

gvqondes masze zemoqmedebis berketebi.

sabWoTa mentaliteti iniciativas klavda: aravin arafers mekiTxeba,

magram arc mevaleba, ingreva _ daingres.

arada iniciativa, rogorc lisabonSi, xalxisagan unda modiodes,

magram cnobierebis transformacia yvelaze rTuli procesia da did

dros moiTxovs. bolo TxuTmeti weli nadgurdeboda Zveli Tbilisi,

sazogadoebas xma ar amouRia. daTo maRraZe parlamentidan wamovida,

ramdenime mniSvnelovani proeqti gaakeTa. Zalian didia am saqmeSi zurab

Jvanias damsaxureba. faqtobrivad, gardatexa Seitana kulturuli memkvid-

reobis gadarCenis saqmeSi. gaxda Tu ara premier-ministri, moratoriumi

gamoacxada Zvel qalaqSi _ droebiTi reJimi SemoiRo. arafers vambob

kulturuli memkvidreobis ZeglTa dacvis fondze, xelovnebis institut-

ze. nika vaCeiSvili maSin xelovnebis institutis rigiTi TanamSromeli

iyo, roca usaxo, koSmaruli mSeneblobebis didi gamofena moawyo, mag-

ram araviTari Sefaseba, reaqcia...

ferebze kamaTi da gangaSi, wminda politikuri xasiaTisa iyo: am mTav-

robam gaakeTa da cudiao. ra Tqma unda, jobda, ufro Camqrali, damjdari

ferebi yofiliyo, magram qalaqs Semoglejili saxe aRara aqvs, Tanac ram-

deni adamiani dasaqmda. Cemi azriT, es iyo sazogadoebis farisevluri

reaqcia _ uceb Tavi aRmoaCina kulturuli memkvidreobis damcvelad.

_ imave sazogadoebis reaqcia umwvavesi iqneba avTentikurobasTan mi-

marTebaSi. ramdenad damaimedebelia arqiteqtorTa prognozi?

_ mTavroba apirebs didi fulis mobilizacias, izidavs investorebs,

amzadebs sakanonmdeblo bazas, magram, kanoni ragind kargi iyos, kultu-

ruli memkvidreobis dacvis aucilebloba TiToeuli Cvenganis SegnebaSi

unda gacnobierdes: saxelisuflo uwyebebis, mflobelebis, menaSeneebis,

investorebis, arqiteqtorebis, xelovnebismcodneebis, mSeneblebis, zoga-

dad, sazogadoebis. gansakuTrebiT mniSvnelovania arqiteqtorTa Segne-

buli da profesiuli damokidebuleba, Sinagani wesiereba. amis sanimuSo

magaliTad mimaCnia saproeqto-samSeneblo firmis `artstudiis~ direq-

toris Temur diasamiZis saqmianoba. man ramdenime sarfian proeqtze Tqva

uari, likanis sasaxlis ganaxlebisas, TviTon moiTxova eqsperti, raTa

araferi evno istoriuli nagebobisaTvis.

Page 12: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

2007

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

88 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

avTenturobazec mogaxsenebT: absoluturi avTenturobis SenarCu-

neba Zalian Znelia. 90% kargi maCvenebelia da aRar niSnavs darRvevas.

abanoTubani axali restavrirebulia, Tavisi momxibvleloba aqvs, magram

Tavdapirvelisagan Zalian daSorebuli. saerTod, realuri cxovrebisa

da konservaciis ideebis Serwyma rTuli sakiTxia. kulturul Tu bunebriv

memkvidreobaSi es aris ori ganviTareba, ori konservaciis dapirisp-

irebis procesi _ ganviTareba da konservacia _ dabalanseba da harmo-

nizacia.

mTavaria, ras CavTvliT zRvrad: sacxovrebeli pirobebis Tanamed-

roveobasTan adaptaciis pirobebSi, ras vtovebT, ras _ vangrevT, garedan

SevunarCunoT yvela aucilebeli maxasiaTebeli da Sida ganlagebaSi mo-

vaxdinoT cvlileba. zogi nageboba araa faseuli, sjobs axliT SevcvaloT.

oRond ar unda dairRves istoriuli mTlianoba, raRac cvlileba ar

unda iqces wamyvan xmad. ver vinarCuneb, vangrev, magram rogor? _ Tavidan

vaSenebT zustad iseTs, Tu, ZiriTadi maxasiaTeblis dacviT, vakeTeb axals.

arc konservaciis wesebia standartuli, yvela SemTxveva unikaluria.

_ icnobT Tu ara `axali memarjveneebis~ alternatiul kanonproeqts.

gansxvavebebi, Tundac mudmivi Semosavlebis wyaroebi.

_ am kanonproeqtSi cota arasworadaa sakiTxi dasmuli. aramc Tu ori

_ turizmi da komerciuli farTi _ Semosavlis uamravi aprobirebuli

da gamoyenebuli wyaro arsebobs. evrosabWom specialuri saxelmZRvane-

lo gamosca `kulturuli memkvidreobis dafinanseba.~ mudmivi Semosav-

lis moZiebis uamravi variantia. oRond saxelmwifom es Semosavlebi

kulturuli memkvidreobis mosavlelad unda daxarjos. lisabonsa Tu

dubrovnikSi iuridiul pirebs gaudides gadasaxadi, miuxedavad imisa,

rom mTeli msofliodan wamovida daxmareba, grandiozulma Tanxebma

moiyara Tavi, fuli mainc ar eyoT. es sakiTxi Zirfesvianad Seswavlilia

kulturis saministrosa da kulturuli memkvidreobis fondis special-

istebisa da eqsperTa mier.

_ esec gadasaxadebs exeba, `gadasaxadebis sakiTxSi, kerZo mesakuTreTa

Soris moxdeba ranJireba,~ maTi social-ekonomikuri statusis mixed-

viT~... erTsa da imave adgilze, erTsa da imave sareabilitacio zonaSi?

_ diax, ranJireba, erTsa da imave saxlsa da ezoSi SeiZleba moxdes.

saxlSi ori moxuci Tu cxovrobs 40 lariani pensiiT, SeiZleba

mezoblebma Tavis Tavze aiRon mosakrebeli, moxucebma 10 TeTri

gadaixadon. warmatebul mewarmes meti gadavaxdevinoT. Tumca xandaxan

informaciac dafarulia da viRacis kaprizs didi saqme ewireba.

erekles quCaze kulturuli memkvidreobis fondma Caatara samuSaoebi,

didi cvlilebebi moxda, yvelaze mimzidveli ubani gaxda, fasebi avarda.

qarvaslis fundamentis gasamagreblad Cvenma fondma msoflio banks

gamoayofina fuli da, samuSaoebis specifikidan gamomdinare, saWiro

gaxda Svidi ojaxis sami TviT sxvagan gadayvana. amis fulic viSoveT, magram

Page 13: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

89s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

2007

`srulyofileba is ki ar aris, rasac araferi miemateba, aramed is, rasac araferi daakldeba.~

antuan de sent ekziuperi

`istoriis uzustes sasworze rafaelis funjs aleqsandre makedonelis xmlis Zala aqvs..~

kozma prutkovi

erTi weli vevaWreT am ojaxebs, verafriT gavagebineT, rom yvelaferi

maTs sasargeblod keTdeboda. moxda miwisZvra, fasebi gaizarda da

mxolod samuSaos nawili Sesrulda. mosaxleobis Seugneblobisa da

uazro vaWrobis gamo, aseTi SesaZlebloba daikarga. vimeoreb: Zalian

bevri ram mesakuTreebzea damokidebuli, aseve investorze _ istoriuli

ubnebi didi Semosavlebis momtania. tradiciebi unda aRdges. turistebs

Zalian uyvarT macxovreblebTan kontaqti. turistul industriaSi aqcenti

mosulisa da damxduris urTierTobazea agebuli da ara neitralur aR-

qmaze. konservacia qmnis iSviaT da ZviradRirebul samuSao adgilebs _

yvelaferi xeliT keTdeba, Stampi gamoricxulia.

_ saqarTveloSi kulturul-istoriuli memkvidreobis reabilitacia

dawyebulia _ siRnaRs vgulisxmobT, xelovnebismcodnis TvaliT Sefase-

buli procesi...

_ Cven didi xania vmuSaobT siRnaRSi da iq msoflio bankis dafinan-

sebiT bevri ram gakeTda. miwisqveSa samuSaoebis garda (faqtobrivad, arc

iyo), infrastruqtura mowesrigda, gzebi gakeTda. aris ubnebi, quCebi,

romlebic zustad iseTive iqneba, rogorc iyo. zogic mosaxleobam ise

Page 14: kulturuli memkvidreoba - საქართველოს ... · 2007 weli kulturuli memkvidreoba kulturuli memkvidreoba 80 saqarTvelos parlamenti Senaxvas, gadarCenasa da restavracias,

2007

weli

kulturuli memkvidreobakulturuli memkvidreoba

90 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

Secvala, aRarc SerCa Zeglis Rirebuleba. iyo idea, yvela saxli wiTeli

kramitiT daxuruliyo, Tumca zogierT macxovrebels vercxlisferi

laplapa saxuravi urCevnia. aq aravin arafers ixdis. rogorc iqna resta-

vratorTa da mosaxleobis survilebi dabalansda. Sedegebi oqtomberSi

gamoCndeba. siRnaRis aRdgena-restavracia avTentikurobasTan sakmaod

miaxloebuli proeqtia.

bolos SeniSvnis saxiT: xelovnebismcodneebs xSirad gvsayveduroben,

rom Zvel qalaqSi mkacri reJimebis moTxovniT, vzRudavT `arqiteqtu-

ruli Semoqmedebis Tavisufal ganviTarebasa da SesaZleblobebs~.... si-

namdvileSi ki swored es SezRudvebi aris safuZveli niWis, gemovnebis,

codnis, saerTod, SemoqmedebiTi unaris gaaqtiurebisa, rasac adasturebs

mis van der roes, XX saukunis erT-erTi udidesi xuroTmoZRvris, barse-

lonas pavilionis Seqmnis Taobaze gamoTqmuli mosazrebebi.