kujtime dhe tregime për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë...

42
1 Selman Lameborshaj KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa harruar Moskë 2016

Upload: others

Post on 12-Jul-2020

21 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

1

Selman Lameborshaj

KUJTIME DHE TREGIME

Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa harruar

Moskë 2016

Page 2: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

2

Mendime të vërteta, pa ndo një lustër,

Të jetuara dhe të pa dala nga kujtesa ime

Asnjëherë. Për çeçon tim, për shokun, për

njeriun mëtë dashur. Për dhimbjen më

të madhe nga vdekja e tij, për pa fzqishmërimë

time ta mbroja nga vdekja, dhe ta shpëtojaa nga

dhëmjet dhe vuajtjet e tij nga Kanceri

NGA AUTORI

Këto tregime, sipas mendimit tim, kanë dy qëllime. E para që të mos

harrojmë jetën e vështirë të prindërve tanë dhe sakrificat e tyre për të na rritur dhe

për të na bërë, njerëz të denjë. E dyta qëndron në atë që sa më shpesh ti kujtojmë

prindërit, aq më shpesh do ti kuptojmë gabimet tona të së kaluarës në

marrëdhëniet me prindërit, dhe dëshpërimet që u kemi sjellë atyre duke mos i

plotësuar këshillat e tyre.

Duke i kujtuar këshillat e tyre ne do i përdorim ato në edukimin e fëmijëve

tanë.

Prindërit tаnë sipas mendimit tim kanë jetuar gjithmon një jetë të ndershme,

kanë punuar me vuajtje dhe sakrifica për të mirën e familjes të tyre për të mirën e

Republikës popullore e cila sot nuk ekziston, dhe e cila nuk u’a shpërbleu

mundimet, djersën dhe gjakun që derdhën Radhimjotët për «Shqipërinë e Re».

Këto tregime nuk kanë qëllim ta mbrojnë ose t’a kritikojnë të kaluarën. Atë,

në të ardhëshmen, do ta gjykojë historia.

Për të kaluarën nuk kam as pak nostalgji. E kujtoj të kaluarën vetëm si

ideollogji të rreme, që me vite të tëra na ka detyruar të jetonim si të verbër.

Të gjitha krimet e të kaluars që i ka hequr shumica e shqipëtarëve, kanë

mbetur në kujtesën e atyre që i kanë kryer, në se janë ende gjallë, ose ruhen në

Page 3: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

3

dosjet e organeve të punëve të brëndëshme, të cilat janë të pa njohura nga populli

shqiptar, mbasi shumë pak janë lejuar të botohen nga shkrimtarë dhe shkencëtarë

shqipëtarë. Por jo shumë von ato do bëhen të njohura nga çdo shqiptar, dhe do ti

njohim me emra xhelatët tanë.

Krimet e së kaluarës nuk i zhdukën dëshirat e shqipëtarëve për një jetë më të

lumtur. Në çdo popull ose shoqëri mbeten të gjalla filizat e reja që i bashkojnë

njërëzit dhe u japin atyre frymëzimin për vllazërim, besnikërinë dhe ndeshmëri të

gjitha gjeneratat e shqipëtarëve nga do që janë dhe ku jetojnë sot.

Gjat gjithë jetës time në mërgim, me sa kam mundur ta vërej jetën e të

huajve, në as një vënd të botës - besa dhe nderi nuk e kanë atë vlerë që ato kanë

pasur dhe e kanë në shqipëri.

Prandaj këto tregime mbi Çeçon kanë të vetmin qëllim, që nga jeta e Çeços,

që është shëmbëll i jetës të atyre që kanë jetuar në të kaluarën, t’a bëjmë të

mundur, që në shëmbëllin e punës dhe pasojave të tyre, të ndërtojmë jetën e re në

Radhimë dhe në gjithë Republikën e sotme Shqiptare.

Tregimet mbi Çeçon janë kujtimet e mia të kohës të kaluar,sepse si dihet

nostalgjia për të kaluarën e prindërve tanë është gjithmon në mëndjet tona.

I kujtojmë gjithmon sakrificat dhe mundimet e tyre që i bënin gjatë gjith jetës,

për të arritur një jetë më të lumtur të fëmijve të tyre, shumica e të cilëve me punën

e tyre të pa lodhur e bënë në atë kohë realitet për familjet e tyre.

Por stuhia e fuqishme e reformave të pas çlirimit që ra mbi kokat e çdo

shqiptari u’a theu vullnetin dhe dëshirën për të punuar si më parë.

Sot më mirë se dje duken ndryshimet e mos barazisë të shoqërisë sociale

shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit.

Në Shqipëri mbas vitit 1991 me një herë, pa pritur e pa pandehur, «erdhi

koha e reformave të reja», që i priste çdo shqiptar, por që realisht e vështirësuan

jetën e çdo shqiptari.

Mbas vitit 1991 erdhi koha e tregut ku filloi të shitej dhe të blihej çdo virtyt

shqiptar. Erdhi koha e maskarallëkut, ku filluan të shiten dhe të blihen të tilla

virtute si besa, nderi, mirpritja, trimëria, besnikëria, pronësia e të tjera, e të tjera.

Page 4: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

4

Në vënd të tyre erdhi korupsioni, droga, kurvëria, kusaria, banditizmi dhe fuqia e

hajdutëve për të zaptuar pronën e të tjerëve. Vepra që nuk pajtohen me karakterin

radhimjot dhe shqiptar.

Një pjesë e vogël e rinisë shqiptare, e pa pjekur, «këto virtyte të reja» i priti

me zëmër të hapur, pjesa tjetër me kundërshtim, kurse pjesa më e madhe me

indiferencë.

Mendoj se nuk do kalojë kohë e gjatë kur drejtimin e shqipërisë do e marrin

në dorë njerëzit të ndershëm dhe virtytet shqiptare tradicionale do të kthehen

përsëri në Arbëri.

Për fat të keq shumica e atyre personave që e provuan mbi vete gjithë atë

tragjedi nuk do t’i shohin lulet e ardhëshme.

Po thuaj se të gjithë ata që i hoqën në kurrizin e tyre gjithë atë padrejtësi nuk

janë të gjallë, kanë shkuar në botën tjetër, në botën e Zotit.

Por si do e kuptojmë nga jeta e Çeços, dhe radhimjotëve të tjerë, kur ata ishin

të gjallë mundoheshin t’i mbronin me fanatizëm virtutet e shkëlqyera shqiptare, si

bamirësinë, mikpritjen, ndihmën për njeri tjetërin dhe besnikërinë. Tani që u plaka

më vjen shumë keq, që s’pata fatin të jetoja afër Çeços në vitet e pjekurisë time,

për t’i përvetësuar të gjitha virtytet e mira të tij.

Mbas 30 vjetësh i mërguar nga at`dheu, në momentet më të vështira gjithë

mon i lutesha Çeços të më mbromte nga çdo rrezik. Dhe si më duket mua ai më ka

ndihmuar.

Kur erdha në Radhimë dhe shkova për herë të parë te varri i Çeços, në

moment më lindën rrjeshtat e para të drejtuara Çeços.

TE VARRI I ÇEÇOS

E ndiej qё mё ke pritur,

E mbase dhe ke thёnё me vete

Po Selmani, pse s’bёhet gjallё? Ku e ka hallin?

Qё asnjë herë nuk e vizitoi varrin.

Page 5: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

5

I shtrёnjti im!

Ti flё nё kёtё vёnd tё qetё,

Ku nuk vyshken lulet e moshёs tёnde,

Dyzet e pesë vjeç ti je nё mёndjen time,

Dhe e ndiej veten gjithёmon tё lehtё.

Me vdekjen tёnde, stuhija e kohёs

Mё la pa fletё qysh filiz tё ri,

Por sot s’kam ardhur tё qahem,

As tё ankohem pёr fatin tim, tё zi.

Njё tjetёr brёngё kam, qё s’di me kё ta qaj,

Ç’po mё trishton shtёpia, - si kavak i zhveshur,

Me plot çerdhe, tё braktisura tё shkreta!

Thёllim i ftohtё fryn mbi tё pa reshtur,

Pse ndodh kёshtu? Pse vallё u dashka pritur

Deri sa tё zhvishet druri pёr t’a parё,

Sa çerdhe kish ndёr tё? Medet nga vitet.

Njё radhё “PSE?” mё ngrihen si gardh pёrpara,

Qё t’u jap pёrgjigje, s’po harrij!

Dhe ndiej vehten tё braktisur, zёmёr vrarё,

Si kavak i tharё nё shkretёtirёn e tij, dhe aq më tepër pa ty.

1. JETA E SHKURTËR E ÇEÇOS DHE VEPRAT E TIJA.

Çeçua im lindi në datën 10 jenar të vitit 1908 në Radhimë të Vlorës. Prindërit

e tij - Babai Lame Halili dhe nëna Rabie Majkua, ishin të dy nga Radhima. Pas

martesës krijuan familjen e tyre dhe rronin të ndershëm si të gjithë Radhimjotët e

tjerë. Prindërit e Çeços: Lamja me Rabien lindën tre fëmijë: Medinenë, Halilin dhe

Dudën.

Halili nga karakteri ngjante në babë Majkon (nevrik, trim i zgjuar dhe

besnik), gjithashtu ishte shakaxhi dhe familjar shëmbëllor.

Shkollën fillore e kreu në fshat nën rujdesin e kushëririt të tij mësuesit dhe

hoxhës të fshatit me shkollë të lartë - Mulla Sali Lameborshit.

Page 6: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

6

Mulla Saliu që në vitin e dytë të mësimit j’u drejtua xhaxhait të tij Lames të

kujdeset për djalin. Ti japë arsim, sepse është nxënës shumë i zgjuar.

Mbas mbarimit të shkollës fillore në villin të vitit 1919 Lamja me ndimën e të

vëllait Mehmet Halilit e rregulloi të birin në shkollën tregëtare të Vlorës (të sapo

hapur).

Atje Halili dallohej në gjithë mësimet, por më i shkëlqyer dhe shumë i

zellshëm ishte në matematikë.

Por për fat të keq të tij, shpesh grindej me profesorin e matematikës.

Si pas mendimit të Halilit problemi që shtronte profesori nuk kish vetëm një

zgjidhje si e diktonte profesori, por kishte edhe zgjidhje të tjera. Këto mendime të

Halilit profesorit nuk i pëlqenin.

Në vitin e katërt, në simestërin e fundit të shkollës, aq u acaruan marrëdhëniet

ndërmjet profesorit dhe Halilit, sa ky i fundit nuk e përmbajti dot veten. Në atë

moment e harroi këshillën e babë Lames - “As një herë mos mearr vendim kur je i

nevrikosur”.

Duke e harruar këshillën e të jatit e ofendoi profesorin me epitetet më të liga

që i erdhën në mëndje.

Kaloi një muaj nga dita e ofendimit të profesotit, kur me urdhër të Drejtorit të

shkollës tregëtare Halilin e përjashtuan si nxënes me sjellje të keqe, pa të drejtë

reabilitimi.

Prej qershorit të vitit 1922 dhe deri sa ndërroi jetën më 9 shkurt të vitit 1952,

u muar me punë shtëpiake me bujqësi dhe punëra të ndryshme si brigadier në

punëra të ndryshme.

Në moshën 20 vjeçare e martuan me një vajzë nga Dukati, me Hyri Alien.

Në shkurt të vitit 1929 u lindi vajza e parë Elibaja.

Çeçua ishte familjar i mirë dhe çdo veprim i tij bëhej për të mirën e familjes.

Fëmijët në shtëpinë e Halilit shtoheshin në çdo dy vjet nga një fëmijë, nga të

cilët mbas 7 vjetëve u bënë tre vajza dhe një djalë.

Jeta familjare në shtëpinë e Halil Lames kalonte çdo ditë e më mirë. Kullonte

si burimi me ujë të pastër.

Page 7: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

7

Babë Lamja me paratë që merrte nga të dhjetat e Armenit dhe puna e

përditëshme e Çeços në bujqësi dhe blegtori e bënin jetën familjare të kënaqshme.

Unë, akoma fëmijë, por isha i bindur, se jeta në familjen tonë është e qetë

dhe e lumtur, me një gjallëri, si më dukej mua, që e kishin zili dhe një pjesë e

fshatarëve të Radhimës.

Por shumë shpejt e kuptova pa pjekurinë time dhe supozimet pa pjekuri.

At`here në shtëpinë tonë jetonte kushëri i parë i babait - jetimi Sihat, një djalë

i gjatë, dhe simpatik. Ai ishte nja 5-6 vjet më i ri nga Babai, dhe gjithëmon i

ndihmonte atij në punët bujqësore.

Ne, të gjithë pjesëtarët e familjes, e trajtonim shumë mire, kishim për të

dashuri dhe respekt.

Familja jonë, në atë kohë priste nga Hyrija lindjen e fëmijës të pestë.

Por pa pritur, dhe pa pandehur, ngjarjet u nderlikuan si së romanet e

Shekspirit.

Thashethemet e fshatit tregonin se Hyria fëmijën e pestë e ka zënë jo, nga

Halili por nga Sihati.

Të tilla thashetheme të pa denja, i dëgjuan Hyrija dhe Sihati të cilët vendosën

të largohen fshehurazi nga fshati.

Përndryshe, i priste vdekja.

Në Radhime dhe kudo në Shqipëri në atë kohë dominonin ligjet mesjetare.

Për trathëti të burrit, gruaja vritej pa gjyq.

Praktika tregonte se dhe nga thashethemet të cilat në fshat nuk u dihej

përhapësi i tyre dhe nuk e gjëje dot të vërtetën, përsëri burri bënte të njëjtin veprim

i vriste, të dyshuarit.

Në mbrëmje, kur të gjithë u mblodhën në shtëpi dhe u zbulua arratisja e

Sihatit me Hyrinë, babai mori pistoletën dhe iku duke i kërkuar fajtorët në të gjithë

Shqipërinë.

Pas shumë kërkimeve të pa rezultatëshme, u kthye në shtëpi i lodhur dhe i

raskapitur.

Page 8: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

8

Çeçua, po thuaj se një muaj të tërë nuk kishte dëshirë të takohesh dhe të

bisedonte me asnjë njeri. Dukej si kur u nxi nga fytyra dhe u dobësua. Ditët dhe

netët i kalonte në hodë i mbyllur në vetmi.

Pas një muaji, babë Gjyshi u ballafaqua me Çeçon në shkallë tek argalia.

E shikuan njëri tjetërin në sy, dhe babe Lamja nuk e mbajti dot veten.

Unë që isha afër tyre për here të pare e dëgjova gjyshin që ngrijti zërin në

djalin e tij të vetëm.

Halil!!! Shqiptoi babë Lamja më një zë urdhërues ose komandues që unë e

dëgjoja për here të parë. Çfarë problemesh zgjidh në hodë i vetmuar.? A mendon ti

për katër kalamajtë dhe babain plak që mbetën mbi supet e tu ?.

Kush do t’i mbajë dhe do t’i ushqejë ata.?

Ke të drejtë ju përgjigj çeçua.

Çeçua në atë kohë sapo i kish mbushur të 31 vjetët, u skuq nga fytyra dhe u

fut përsëri në hodë.

Mbas ndo një ore Çeçua doli nga shtëpia dhe e njoftoi Elibanë se do shkojë

tek dajo Hasani.

Të nesërmen Çeçua u kthye në shtëpi në gjëdje të mire shpirtërore.

Nuk e di, çfarë këshillash të llogjikshme i bëri dajo Hasani, por pas bisedës

me të, Çeçua erdhi në vete.

Natyrisht, jeta familjare, nga arratisja e Hyrisë u perkeqësua, sidomos për ne,

fëmijët e Hyrisë.

Ne kishim frikë të dilnim nga shtëpija, sepse mund të na përbuzte ndonjëri

nga fëmijët e fshatit.

Që në ditën e dytë të ikjes të Hyrisë, punët shtëpijake i mori përsipër motra e

madhe Elibaja, e cila sapo i kish mbushur 13 vjetet.

Ajo, e mbajti shtëpinë si zonjë. Të gjithë pjesëtarët e familjes ishin gjithmonë

të ngopur të veshur dhe të pastër.

Vetëm pas shtatë-tetë muajsh të largimit të Hyrisë dhe Sihatit çeçua vendosi

të martohet me Mamudie Muraten nga Tragiasi, një grua e ve me vajzën tre-

Page 9: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

9

vjeçare erdhi në shtëpin e Lameborshajve dhe gjithë jetën e saj jetoi në këtë

familje, të cilën gjithmon me punën dhe veprat e saj e ka nderuar.

Mamudia nga trupi ishte e shkurtër, por shumë e lezeçme, me gërsheta të

gjata deri te beli. Ajo ishte nja 15-16 vjeçe më e madhe se Elibaja, dhe u bë për

fëmijët e gjetur të Halilit motër, dhe nënë e dashur.

Shumë shpejt, ajo na e zëvendësoi nënën.

Së bashku me Elibanë, e pruri shtëpinë në një rregull të mrekullueshëm.

Motrat i mori për sipër, që t’u mësonte argalinë dhe shtizat. Ajo i mësoi ato

të bëjnë çorape, triko, sixhade dhe qylymë.

Mamudieja thoshte se vajzat duhet t’a bejnë pajën për te burri me duart e veta.

Ne shumë shpejt u adaptuam me rregullat e reja. Respekti për Mamudien

rritej nga dita ne ditë e më shumë. Por më e preferuar në familjen tonë ishte vajza e

saj Tarika, vajza bjonde e qeshur dhe e bukur. Ajo deri para dy vitesh jetonte në

Radhimë (tashme edhe ajo ka vdekur ). Për të gjithë fisin tone ajo është motra me e

dashur, dhe ajo e vlerësonte dashurinë tone.

Por, ne fëmijët e Hyrisë, ende, ishim të strukur. Kishim frikë dhe turp për të

dalë në publik.

Kishim gjithmon frikë se dikush nga fëmijët e fshatit mund të thërriste ej ju

fëmijët e nënës të keqe. Dhe për shkak të këtij sebepi, loznim dhe e kalonim kohën

në havllinë e shtëpisë tonë.

2. SURPRIZA E PARË PËRMAMUDIEN

Në baçën e rrethit të ullijve, Çeçua me kazmë dhe qysqi, vendosi të çkulë një

pjesë të shqopjes dhe koçimares dhe ta kthente në tokë për të mbjellë zarzavate.

Mu lut mua që të mos tregoj ndokujt për punën që bënte se do që t’ja bëjë surprizë

Mamudies.

Unë e mbajta fjalën.

Çdo ditë e kqyrja me admirim punën e çeços kur ai me mundime dhe

mjeshtëri të rrallë, pa u nxituar, e shkulte çdo rrënjë të këtyre shkurreve që

shkonin mbi një metër thellë në tokë. Unë e shikoja dhe mahnitesha me durimin

dhe kujdesin e tij për të mos lënë as një rrënjë në tokë.

Page 10: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

10

Çeçua mbasi e çliroi tokën mbi dyqint metro kuadrat, nga rrëjët e shumta që

mjaftuan gjat dimërit në shtëpi, si dru zjarri. E punoi tokën me bel dhe e mbolli me

domate piperka dhe bamje . fidanat e duhura shkoi dhe i bleu në Vlorë.

Kur u poqën zarzavatet, Çeçua dhe unë, për herë të parë mbushëm shportën e

vogël, dhe i sollem në shtëpi,dhe j’a vumë Xhxhisë përpara.

Ajo nuk u besoi syve se ato ishin zarzavate nga baçja e jonë.

Mos më gënjeni, tha Mamua.

Nga pamja duken sikur i keni blerë në merkaton e Vlorës.

Unë i thashë Xhixhisë të vërtetën.

Çeçua me punën e tij të pa lodhëshme e bëri të mundur vetëm e vetëm për të

kënaqur ty. Sot siç e shihni ja arriti qëllimit. Mamudieja u ngrit nga vëndi dhe

puthi Çeçon me dashuri të madhe. Që të gjithë të pranishmëve, ky xhest i xhixhisë

na pëlqeu.

3. PETULLAT E XHIXHISË

Nga fundi i dhjetorit të vitit 1941, ditët qëlluan të ishin shumë të ngrohta dhe

shumica e Radhimëjotëve e harruan që është akoma dimër, prandaj ishin veshur

lehtë, si në behar dhe gëzoheshin nga këto ditë të ngrohta.

Por atë ditë, nga të gjithë Radhimjotët, më të gëzuar ishin nxënësit e shkollës

fillore që për 10 ditë do pushonin nga shkolla.

Në shkollë Zoti Gaspër na njoftoi sukseset e tremuajorit të parë, na uroi

pushime të mira dhe na këshilloi që gjat pushimeve të mos i bezdisim prindërit, të

bëjmë çmos që tu ndihmojmë atyre. Duke u ndimuar prindërve tha Z. Gaspër, si ata

dhe ju do merrni kënaqësi nga ndihma për njëri tjetërin.

Sa po dola nga shkolla mora rrugën për në shtëpi, kur mbrijta te shtëpia e

Fejzos Manes, nga ana e djathtë ngrita kokën mbi mur dhe shikova mos kish

ardhur hallë Duda nga lugu i Gegëve, të cilën unë e doja pa mënt, dhe kisha qejf ta

kënaqja me rezultatet e mia të mira, por ajo nuk kish ardhur shtëpia ishte ende e

mbyllur.

Vazhdova rrugën për në shtëpi.

Page 11: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

11

Afër shtëpisë të Hodo Begotares qëndrova për disa minuta duke dëgjur një

këngë melodike italine nga gramafoni që e kishin vënë në shkallë. Mbas kësaj

muzike të bukur, me alegrin fëmijnore vrapova për në shtëpi.

Kur mbrita në fillim të kalldrëmit e pashë Xhixhinë që ish ulur në parmak të

derës, e cila në të njëjtën kohë më pa, u ngrit nga vëndi, dhe me gjithë se ishte

shtatzanë në muajin e tetë ose të nëntë, zbriti nga shallët dhe erdhi në takim me

mua.

Akoma pa u takuar ajo më pyeti si e mbarove tremuajorin? Me të gjtha njësha

j’u përgjigja unë (në atë kohë nota një ishte nota më e mirë). Për disa sekonda u

ndodha në pushtimet e saj duke më puthur dhe lavdëruar. Fakt, që m’a ngrijti

akoma më lart gjëndjen time të mirë shpirtërore.

Të dy, të zënë me njëri tjetërin për dore u futëm në dhomën e zjarrit ku ishin

duke lozur motrat. Ajo i njoftoi motrat për rzultatet e mia të shkëlqyeshme dhe u

tha: e lini Selmanin për ndo një orë të pushojë i qetë. Ju shkoni në Mjaltaj tek

Vezikua që sot ka mbetur vetëm se Saliheja ka shkuar në Tragjas për ngushullime.

Motrat pa as një kundërshtim dualën nga dhoma dhe shkuan tek Vezikua të loznin.

Kur mbetëm vetëm Xhixhia më pyeti: Mano! çfarë do që tëtë bëjë Xhixhia

për të ngrënë – peta apo petulla? J’u përgja petulla. Ajo me energjitë e saja të pa

shteruar mori miellin dhe në një kupë filloi të pergatiste brumin. Mbasi mbaroi së

gatuari brumin e vuri tiganin me vaj në zjarr dhe pas disa minutave filluan të piqen

katër petullat e para të cilat i hoqi nga tigani dhe i hodhi në një pjatë.

Në këtë moment u hap dera dhe u fut në dhomë Çeçua që erdhi nga xha

Abazi, ku kish vajtur për ti ndimuar në qepjen e samarit të mushkës. U afrua te

Xhixhija dhe e pyeti: për kë i bën këto petulla? Për Selmanin që e mbaroi

tremuajorin me të gjithë njësha ju përgjeq Xhixhija.

Ajo është detyra e tij u përgjeq Çeçua.

Dhe vazhdoi të thotë: pse vetëm për Selmanin bën petulla! Po motrat lopa i ka

pjellë!

Mori pjatën me katër petulla dhe ja hodhi gomarit në grazhd.

Page 12: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

12

Kur u kthye në dhomë i tha Xhixhisë. Dëgjo Mamo! ky rast le të jetë i pari

dhe i fundit. Fëmijët nuk duhet ti ndash në të dashur dhe shumë të dashur. Për

prindërit ata janë të gjithë njësoj. Doli nga dhoma dhe u fut në odë ku afër oxhakut

vuri nënë kokë jastëkun dhe u shtri mbi sixhade për të pushuar ose për të analizuar

veprimin e tij, sepse ishte hera e parë që i bënte vrejtje Xhixhisë.

Mbas dy orësh u kthyen motrat nga Vezikua dhe në shtëpi u kthye harmonia

dhe gëzimi i parë. Tarika, sapo u fut në shtëpi, erdhi tek unë dhe më dha një kokër

karamele. Unë e pyeta pse s’e hëngre vetë? Ajo m’u përgjigj Vezikua më dha dy

kokrra, njërën e ruajta për ty. Këjo vepër e Tarikës ma largoi dëshpërimin e vogël

që nuk m’u dha rasti të haja petulla.

Pas gjysmë ore Çeçua e thiri Elibanë në odë dhe e porositi ti ndimojë

Mamudies të skuqnin petulla për të gjithë.

Elibaja u kthye e gëzuar dhe bashkë me Xhixhinë filluan të bënin petulla.

Nuk kaloi shumë kohë kur në mes të sofërës qëndronte një kupë e madhe plot

me petulla dhe ibrigu me çaj mali që ziente në zjarr.

Elibaja e lajmëroi Çeçon që dreka është gati.

Çeçua u fut në dhomë me një shishe raki në dorë dhe e porositi Elibanë ti bëje

meze. Mbasi çdo gjë u bë gati të gjithë u ulën rreth sofrës.

Pa filluar të hanin petulla Çeçua më thirri mua: Selman hajde të të puthë

Çeçua se e kënaqe familjen me notat e mira dhe të gjithë së bashku, për nderin tënd

do hamë prtullat e shishme të Mamudies. Vajta te Çeçua i cili më puthi në të dya

faqet.

Për mua puthja e Çeços qe peshqeshi dhe kujtimi më i shtrënjtë që e mbaj

mënd edhe deri më sot.

Me që Çeçua erdhi në qejf dreka kaloi me shakarat dhe qyfyret e tij të pa

mbaruara.

Ja Ky - të dashur lexues, është një tregim i vogël mbi fillimin dhe mbarimin e

historisë të petullave të Xhixhisë, i cili ka mbetur për mua kujtim dhe mësim i

mirë në jetë.

Page 13: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

13

4. ZËVËNDËSIMI I TRARIT TË THYER

Si thuhet shtëpia ndërtohet një herë, por gjatë gjithë jetës remontohet.

Nga fillimi i marsit të vitit 1943 u thye një nga trarët e dhomës të zjarrit dhe

ishte rrezik të binte çatia.Çeçua pa humbur kohë u mendua dhe e gjeti zgjidhjen e

zëvëndësimit të trarit. Vendosi të heqë një nga trarët e molit të vogël që ndodhej

afër “Posta Feriti” për ballë të arës të Selmanajve dhe ta zëvëndësonte trarin e

thyer.

Me një herë shkoi në vëndin e duhur e shikoi molin nga të gjitha anët dhe

vendosi se cilin tra do të mirrte. E sdudioi mundësin e heqjes të tij nga moli pa

zhurme, duke përdorur për këtë qëllin një qysqi të vogël, për t’i nxjerë ganxhat me

të cilat ishte fiksuar trari në mol.

U kthye në shtëpi dhe me një herë shkoi te hallë Medinea të ftonte Sylejmënin

dhe Hasanin për ndimë. Ata ranë dakort, mandej shkoi te Bushi, i cili në fillim

çfaqi frikë se mos dëgjonin italianët per shkuljen e trarit, por Çeçua e qetësoi me

planin që kish bërë, atehere dhe ai ra dakord. Në një natë të kthjellët nga hëna,

mbas orës 12 të natës, Çeçua, Bushi, Sylejmëni dhe Hasani u nisën për të shkulur

trarin. Çeçua e kish llogaritur mirë shkuljen e trarit pa i parë dhe dëgjuar njeri. Të

katër burrat e vunë trarin në krahë dhe e prunë në shtëpi.

Po atë ditë e zëvëndësuan trarin e thyer me trarin e ri.

Dhoma e zjarrit me trarin e ri u duk si kur u bë dhomë e re. Nga trari përveç

lezetit që mori dhoma, shtëpia me një herë u mbush me një erë deti që të kënaqte

shpirtin. Hasani, që e dalloi i pari këtë aromë me shaka tha: dajua trarin e mori pa

lejen e italianëve, por si duket, për zotësin e tij Zoti i madh si peshqesh i dhuroi të

marrë me vete dhe erën e detit.

Atyre që u dha Zoti mënçuri tha Bushi, çdo gjë futet në shtëpi si pasojë e

mënçurisë.

Si duket, për të gjitha të mirat që ka dajua, Zoti i ka ngjitur vetëm një të metë

– përtacinësinë tha Sulejmëni. Unë mendoj se njeiu i mirë duhet të jet i rrethur si

me virtute dhe me të meta e mbylli shakanë Sulejmëni.

Page 14: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

14

Për kohën që bëhej zëvëndësimi i trarit dhe vazhdonin shakatë, Xhixhia

pregatiti një drekë të shijshme dhe shtroi për ta sofërën në odë. Mbasi mbaruan

punën i ftoi për drekë.

Sapo mbaruan punët, në shkallë ish vënë legeni dhe ibrigu me ujë për të larë

duart. Mbasi i lanë duart të katër burrat u futën në odë, të drekeshin.

Dreka dhe darka vazhduan me të ngrënë dhe me të pirë, pa u ngritur nga

sofra. Vetëm mbas orës 12 të natës mezi u ndanë me njëri tjetrin.

Të nesërmen Ceçua shkoi në mal te partizanët dhe u kthye në shtëpi pas një

muaji me një automatik italian në sup.

5. VEPRIMI I SHPEJTË I MAMUDIES SHPËTOI NGA VDEKJA

HURMANË

Mbas dy ditësh Çeçua e mori automatikun t’a zbërthente për t’a fshirë dhe për

t’a lyer. Ne, të gjithë fëmijet bashkë me Xhixhinë dhe Hurmanë nëntë vjeçare që

kishte ardhur për të lozur me motrat e rrethuam Çeçon dhe po e shikonim me

kujdes veprimet e tij.

Kur e rregulloi automatikun, me shaka e drejtoi grykën e automitikut në

koken e Hurmasë, me qëllim që ta provonte sa frikacake është, në atë moment

Xhixhija ja ngriti lart grykën e automatikut dhe për çudin e të gjithve u dëgjua

krisma e automatikut. Plumbi kaloi mbi kokën e Hurmasë dhe theu një qeramidhe

të çatisë.

Të gjithë u hutuam, dhe sikur të gjithve na u tha gjuha dhe nuk folëm as një

fjalë, por të gjihë e drejtuan shikimin nga Çeçua.

Unë për herë të parë e pashë Çeçon të trëmbur dhe të verdhë si limoni.

Ai, për një momet zgjati duart dhe e mori Hurman në gji dhe filloi ta puthë

me lotë në sy dhe ti kërkojë falje për gabimim, që desh e vrau. Ajo nuk kuptonte

çfarë ndodhi por dhe ajo filloi ta puthë Çeçon dhe të qajë bashkë me të.

Ne, pa bërë as një fjalë, të gjithë shikonim Çeçon të trishtuar në maksimum.

Mbas disa minutash Çeçua j’u drejtua Mamudies dhe i tha: tu lumtë ajo dorë që më

shpëtove jetën e Hurmasë bonjake. Të dhëntë zoti të gjitha të mirat që ti do shpirti.

Page 15: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

15

Unë ju premtoj, që që sot e tutje, armën, qoftë dhe me shaka, nuk do vë në shënjë

as një njeri në botë, përveç okupatorëve.

Të nesërmen Çeçua iku me vullnetarët e Radhimës në mal të bashkoheshin

me brigadat partizane dhe në datën 13 shtator të mirte pjesë në luftën e

Drasovicës kundra gjermanëve, ku dhe u plagos në supin e djathtë.

Në datën 14 shtator e prunë në shtëpi ku filloi t’a mjekonte për disa ditë një

doktor i partizanëve. Kur u shërua na tregoi, se ai bashkë me Balil Barin , Myftar

Musain dhe Dervish Abazin kishin zënë një pozicion dhe të përbashkët dhe luftuan

të tre si trima. Në këtë luftë nga Radhima morën pjesë Ali Rroko Veli Kapo,

LazeTefa, Ismail Bilani, Sherif Havari, Brahim Bilani, Fejzi Saliu ,Hasan Lagji, Beqir

Kajtazi, Barjam Veliu, Selim Maze, Xhezo Rroko, Numan Bilani etj. Tëgjithë ata nuk

u trëmbën, por me trimëri i sulmonin fortifikatat e gjermanëve.

28 Nentor 1943, me krijimin e formacioneve te para te Brigates se V-te partizane

shume radhimjote u inkuadruan në të, duke marrë pjesë me armë në dore kunder

pushtimit nazist .

Ata u inkuadruan si partizanë të thjeshtë, por më von u bënë drejtuesa

kompanish dhe batalionesh, treguan se me të vërtetë ishin njerez të sakrifices ,

luftetare trima, të pa trëmbur, mbi te gjitha besnike e të ndershem .

Radhima krenohet per bijte e bijat e saj , që kur i kërkon nevoja dolen maleve, pa

e kursyer edhe jeten . I tillë ishte dhe Çeçua im i dashur.

Qëndrimi i denjë i Çeços gjat të okupimit të Shqipërisë

Mbas okupimit të Shqipërisë nga fashistët italianë më 7 prill të vitit 1939,

jeta e lirë dhe e pa bezdi e shqipëtarëve mbaroi.

Pas vitit 1939 si për Çeçon dhe për gjithë shqipëtarët konditat jetësore u

ndryshuan.

Filluan rryma dhe ideologji të ndryshme për çlirimin e Shqipërisë nga

okupatorët fashistë dhe më von nazistë.

Në të gjithë Shqipërinë filloi lëvizja antifashiste Nacional çlirimtare.

Radhima si dhe pjesa më e madhe e Shqipërisë e përkrahu lëvizjen nacional

çlirimtare.

Page 16: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

16

Megjithë atë, në këtë periudhë në fshat pati edhe persona qe lekundeshin si

Hysen Saliu, Ali Radhima, Sadik Ramo, e ndonje tjeter, të cilët nuk kishin vendosur

cilën rrugë të merrnin. Të tillë, të lëkundëshëm ishin dhe vëllezërit e Mamudies,

të cilët mundoheshin t’a inkuadronin dhe Çeçon të futej në radhët e «Ballit

Kombëtar». Organizatën e preferuar të tyre. Çeçua nuk ra në kompromis

Nga fundi i dhjetorit të vitit 1943, në shtëpinë tonë erdhi Muhameti vëllai i

madh i Mamudies dhe u mbyllën me Çeçon në hodë, ku filluan bisedimt e tyre

serioze dhe nervoze.

Muhameti ishte i frymëzuar me ideologjinë Ballit Kombëtar dhe kërkonte

nga Çeçua që dhe ai të bashkohej me këtë ideologji d.m.th të luftojnte kondra

armikut pa u ndarë nga ai. Duke e dobësuar atë nga brënda dhe duke pasur sa më

pak viktima, kështu të bëjmë të mundur çlirimin e Shqipërisë. Mandej mbas

çlirimit gjithë njërëzit janë të barabartë para ligjit shtetënor.

Çeçua nuk binte dakort me shumë mendimet të Muhametit.

Biseda zhvillohej e nevrikosur me zë të lartë që dëgjohej në gjithë shtëpinë.

Mbas dy orësh debati mbaroi.

Çecua nuk ra në kompomis me Muhametin.

Muhameti dolli nga hoda dhe u fut në dhomën e zjarrit ku e urdhëroi

Mamudien të bëhet gati se pas gjysmë ore do nisemi për Tragjas.

Jo a të keqen, unë nuk do vij me ty ju përgjigj Mamudieja.

E dëgjova bisedën tuaj dhe unë jam dakort me mendimet e burrit tim dhe jo

me mendimimet e tua.

Nga kjo shtëpi unë do dal vetëm e vdekur i tha fjalën e fundit Mamudieja të

vëllait.

Muhameti mbasi mbaroi së folur Mamudieja u largua me një here dhe për

gjithmone.

Kështu nga dashuria për Halilin ose nga bindja politike Mamudieja u nda për

gjithë jetën me vëllezërit e saj të dashur.

Page 17: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

17

6. SHUMË SHKURT MBI MAMUDIEN.

Mamudie Murate Lameborshaj. Në vajzëri kishte mbiemërin Gjonzeneli.

Lindi, ne Tragjas me 25 mars të vitit 1913. Mamudieja ishte nje grua e shkurter,

pak e dobët, por e lezeçme.

Ishte punetore, familjare dhe guzhinjere e rrallë, po ashtu ishte dhe mikpritëse.

Nga pikëpamja politike si e shpegova dhe më lart, Mamudieja ishte me shpirt

komunisti por pa teser partie.

Burrëria e saj u bë shëmbëll për të gjithë fare e fisin e Lameborshajve. Ajo i priste

me dashuri dhe respect revolicionarët e fisit të Lameorshajve dhe të Radhimës që vinin

si miq ose per të bërë plane kundra okupatorit si p.sh. Hasan Pulon, Zyhra Radhimën ,

Zenel Hamitin, Beqir Shuaipin, Nuri Radhimën, Veli Kapon, Veledin Rukon, Numan

Bilanin, e të tjerë që e vizitonin shpesh shtëpinë tone.

Të gjithë këta emra më vone u bënë të njohur në gjithë shqipërinë, si partizanë

të denjë dhe armiq të rreptë për okupatorët italo-gjermanë.

Më von, të gjithë ata, u hodhën në ilegalitet duke u inkuadruar në çeta të

ndryshme partizane. Të gjithë Radhimjotët ilegalisht ishin me partizanët dhe

legalisht punonin si pas mundësive për të ushqyer fëmijët.

ÇEÇUA BIZNESMENI I PARË NË RADHIMË

Nuk më kujtohet data por më kujtohet ngjarja.

Në një ditë me vapë vere të ulur në sheshin e shkalles ku gjithmon kishte freskësi

Çeçua dhe Babë Lamja fillun bisedën për t’a kthyer pjesën e pyllit të

Lameborshajve në Nisi, e në një arë bujqësore.

Babë Lamja nuk besonte që ai vënd të kthehej në tokë bujqësore vetëm me

fuqin e Çeços.

S’është e mundur more Halil t’a presish atë pyll që zë pesë hektarë pa e

përdorur gjithë atë dru të prerë. Mandej t’i shkulish të gjitha ato rrënjë - duhen

mekanizma dhe maqina transporti.

Ti ke të drejtë i tha Çeçua Babë Lames, por unë i kam menduar të gjitha ato

dyshimet e tua.

Unë kam lidhur kontratë me Xhenjon e Vlorës.

Page 18: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

18

Mua më duhet të organizoj prerjen e verriut duke e kthyer atë në sortimentet

(kualitetet) që i duhen Xhenjos dhe ti bëj stiva afër rrugës. Ngarkimin dhe

trasportin e bën Xhenjua.

Kur të transportohet druri, vazhdoi Çeçua unë do ti shpërndaj degët dhe

majat e verriut në për gjithë sipërfaqen me dëndësi të barabartë, mandej do ti djeg.

Mbas kësaj pune me kazmë e qysqi do ti shkul rrënjët dhe do i bëj qymyr të

cilin e blen përsëri Xhenjua.

Babë Lamja i dëgjonte planet e të birit me vëmëndje, në syt dhe fytyrën e tij

dukej një gëzim për vepërën që ka ndërmënd ta kryhej çeçua, dhe aq më tepër për

mënçurinë e djalit të tij të vetëm.

Nuk kaluan shumë ditë kur Çeçua organizoi brigadën e prejes dhe filloi

puna.

Mbas një muaji filluan kamjonat të transportojnë dru për në Vlorë.

Veç çdo ditë nga terreni dilnin vështirësi të ndryshme në transport, si

përshëmbull ngecnin maqinat në rërën e viroit, ose rrëzohej kamjoni i ngarkuar me

dru.

Më kujtohet një rast kur kamjoni ngeci në rërë afër konakut të Nikajve dhe

mua më lanë në kabinë të ruaja maqinën.

Sapo u futa në kabinë dhe u binda që Çeçua me shoferin u larguan,

kurioziteti i im i kaloi çdo kufi të frikës. Fillova të ndizja dritat dhe ti bie bories,

por shyqyr që shoferi u kthue shpejt dhe më qërtoi për faktin se me veprimet e mia

shkarkohej akumulatori dhe është e pa mundur mandej të ndezish maqinën.

Nuk kaloi shumë kohë kur Çeçua filloi fazën e dytë të bëjë qymyr.

Brënda një viti, sipas kontrates të gjitha detyrat para Xhenjos Çeçua i

plotësoi, mori paratë që i takonin me të cilat i shpërbleu punëtorët e tij si pas punës

të kryer. Ky ishte biznesi i parë dhe shumë i leverdishëm në Radhimë.

Mbas këtij rasti në Radhimë filluan dhe fshatarë të tjerë të shesin shkure të

ndryshme atyre që u duheshin për të djegur gëlqere në kamina por fitimet e tyre

nuk krahasohehin me të Çeços.

Page 19: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

19

Çeçua, me që filloi lufta partizane dhe gjëndia në Shqipëri u ashpërsua, nuk

mundi ta realizonte kthimin e pyllit të Nisisë në tokë bujqësore.

PUSHTIMI NË BEFASI I FSHATIT

Më 25 Korrik 1943 fshatin në mënyrë të befasishme e zaptuan italianët.

Kerkonin të kapnin Hasan Puluon.

Pasi i vendosën autoblindat perballe shtepive të çdo fshatari, filloi

grumbullimi i fshatarëve ne maje të Bregut.

Me qënë, se nuk e gjetën Hasanin, kërkuan nga fshatarët të dorëzonin djalin e

Hasanit - Jahjain.

Në atë moment delikat, xha Brahimi e urdhëroi Qaniun të nrihet dhe u paraqit

para komandaturës italiane Qani Brahimi dhe u thotë italianëve: "Me merni mua ne

vend te Janit!..." Per një moment oficerët italianë vështruan njeri-tjetrin dhe nga

këjo ndodhi nuk u besonin veshëve të tyre.

Heshtjen e prishi Brahim Sihati , babai i Qaniut: - "Merrni djalin tim se une

kam te tjere, kurse Hasani e ka djalin të vetem !..." Perseri heshtje !

Ndërkohë radisti italianë njofton postkomandën e tyre ne Moçale. Prej andej

erdhi urdhëri. Neqofte se ështe vrare ose plagpsur ndo një italian, gjithe burrat e

fshatit do ti pushkatoni ! Për fat të mire nuk ish dëmtuar nga Radhimjotët as një

Italian.

Disa orë qëndruan italianët në Radhimë. Gjatë këtyre orëve dogjën vetëm

shtepine e Hasan Pulos, dhe u larguan nga fshati.

Mbas Radhimes , i erdhi radha Tragjasit.

Pushtuesit perfundimisht e bene shkrumb e hi kete fshat të bukur të krahinës tone.

Si rezultat i luftes frontale qe po i behej fashizmit Italia po shkonte drejt kapitullimit

shume shpejt më 9 Shtator 1943 ajo kapitulloi.

..Mbas kapitullimit te Italise ushtarët dhe oficierët italianë u konsideruan nga

Gjermanija si armiq të nazizmit. Ata me një here gjetën mbrojtje nga familjet

shqiptare. Shume ushtare për muaj të tërë u strehuan nga familjet radhimjote.

Page 20: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

20

Në momentin e ardhjes të nazisteve gjermane, shume nga keto familje

rrezikonin veten dhe femijet, prandaj gjithmon i fshihnin italianët në vënde të sigurta,

mbasi strehimi i italianeve në familjet shqiptare ishte i ndaluar nga gjermanët.

Gjermanet sapo e kupuan Shqipërinë moren nën kontroll gjithe ish pikat

ushtarake italiane të krahinës tone , si në Ramec ,Çipe, Mocale ,etj.

Kudo në Shqipëri, po ashtu dhe në krahinën tonë pushtuesi i ri nuk i’u bë

mirepritje Shqiptare, përveç ballistave që hodhën parullën se okupimi i tyre ishte

kalimtar .

Por në atë kohë Partia Komuniste hodhi parrullen "Lufte gjermanëve pa

kompromis.

Me urdher te shtabit te Zones se I-re Operative Vlore-Gjirokaster me 14

Shtator 1943 duhej te sulmohej garnizoni i ri gjerman i sapo i dislokuar ne

Drashovice. Prandaj, me 13 Shlator çeta vullnetare e fshatit me komandant Zenel

Hamitin , ishte gati per veprim . Radhimjotet pas lufte u kthyen në fshat si fitimtare,

por me nje shok te plagosur, Halil Lamen (babain tim). Siç na tregoi më von, ai

bashkë me Balil Barin , Myftar Musain , Dervish Abazin kishin zënë një pozicion

më vete dhe të tre luftuan si trima .

7. MLEDHJET E SHPESHTA NË SHTËPINË TONE GJAT LUFTËS

ITALO-GJERMANE.

Me sa më kujtohet mua, në kohën e luftës bisedimet e fshatarëve në mledhjet e

ndryshme me njëri tjetërin kishin po thuaj gjithmon në një drejtim - mbi të ardhmen

e jetës të lire të pas luftës.

Me gjithë që propaganda komuniste ishte e këndëshme, disa nga fshatarët e

Radhimës dyshonin në kuptimin e këtyre parrullave, kurse disa të tjerë ishin të

bindur se jeta e njërëzve të lire do bëhet ashtu si deklarojnë komunistat.

Në një nga ditët e mledhjes të aktivistave të luftës partizane në shtëpinë tonë

xha Fejziu ju drejtua Çeços dhe e pyeti. Halil ti beson që në komunizmë i gjithë

njerëzimi do hajë me lugë të florijte? Çeçua ju përgjegj, rruga deri në komunizëm

është e largët, vlera e floririt gjat kësaj kohe do barazohet me vlerat e metaleve të

tjerë kështu që është e mundur të hamë të gjithë me lugë të florjta. O! Ho! Shqyptoi

Page 21: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

21

xha Fejziu, at`here unë dhe ti do jemi në pallatet e Perëndisë. Atje po ramë në

xhenet do hamë me ç’të na japë perëndia, po ramë në xhehnem do piqemi si petullat

në tigan.

Ato që thua ti e kundërshtoi Zeneli janë parrulla feje. Pas vdekjes as një në

botë nuk ka dalë nga varri dhe tu tregojë të gjallëve, ka a po ska jetë mbas vdekjes.

Kurse komunizmi është i bazuar në shkencën e Marksimë –Leninizmit ku njërëzit

do jenë të barartë nga çdo pikëpamje.

Dhe çeçua për herë të parë tregoi një dyshim për shkencën e Marksizmë –

Leninizmit, duke ithënë Zenelit se dhe ai nuk beson që në komunizëm çlo njeri do

përdorë për vete sipas nevojës dhe do punojë sipas mundësisë.

Zeneli u përpoq t’u shpegonte të pranishmëve të vërtetën, por shpegimi i tij

ngjalli më shumë dyshime se sa aprovime.

Xha Abazi me qesëndi tha: Si duket Marksi para formimit të shkencës të

komunizmit foli me Zotin dhe mori aprovimin e tij që fëmijët në komunizem do

lindin pa të meta morale, prandaj me bindie të plotë, thotë se njerëst do hanë si pas

kërkesës dhe do punojnë sipas mundësive.

Pa aprovin e Zotit është e pa mundur të realizohet në jetë ajo shkencë.

Marksi ishte ateist, prandaj dhe shkenca e tij nuk do realizohet as një herë dhe në as

një vënd të Botës, shtoi xha Fejziu.

Diskutimet, për çudi zhvlloheshin me gjak të ftohët pa e ofenduar njëri tjetërin.

Veç se të gjithë kishin shpresë se në qoftë se do mbetemi të gjallë nga kjo luftë e

tmerrshme shumë shpejt do i shikojë çdo njëri me syt e tij përparimet që do arrijmë.

Kur vinin shokët e Çeços dhe fillonin diskutimet dhe shqyrtimet politike, për mua

ishte kënaqësia më e madhe ti dëgjoja dhe të fantazoja mbi jetën e shkëlqyeshme të

të gjithë njerëzimit.

Unë dhe vetë e pyesa Çeçon për shumë gjëra, se si do bëhet jeta pas luftës

dhe merrja nga ai përgjie përrallore që fluturoja nga gëzimi. Sidomos ne bisedonim

me njëri tjeterin mbas moshës time trembëdhjetvjeçare, kur fillum të afërohemi me

njëri tjetërin ideologjikisht dhe shpirtërisht.

Page 22: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

22

Çeçon deri në moshën dymbëdhjet vjeçare e kam dashur si baba, por e kam

pasur frikë se mos më ndëshkonte për çapkënllëqet e mia që i bëja pa rreshtur.

Mandej për gjithë jetën e kam dashur si baba, si vëlla dhe si shokun tim më të

ngushtë.

Çeçua ishte burrë me trup mesatar, mbi 165 cm i lartë, i shëndoshë në masën

e duhur, i fortë fizikisht, por jo i shkathët. Punonte me ngadalë por punën e bënte

me cilësi të lartë. Babë Lamja e cilësonte punën e tij me të tillë mendim: “Kush

punon ngadalë por e bën punën të mirë, me kohë do t’a harrojnë që punonte

ngadalë, por do t’a kujtojnë që bënte punë të mirë, kurse për ata që punojnë shpejt

po e bëjnë punën shkel e shko, do ta harrojnë që e mbaruam shpejt por do e

kujtojnë që e bënë shkele shko”.

8. KAPITULLIMI I ITALISË

Si rezultat i luftes Nacional çlirimtare të partizanëve shqipëtarë dhe të grekë Italia

po shkonte drejt kapitullimit.

Më 9 Shtator 1943 Italia kapitulloi. Ushtarët dhe oficierët italianë nga gjermanija

u shpallën si armiq të nazizmit. Shume ushtarë dhe oficierë italianë për muaj të tërë

u strehuan në familjet shqiptare dhe radhimjote me qëllim që të mos pushkatohehin

nga gjermanët.

Në momentin e ardhjes të nazisteve gjermanë në Radhimë, shume nga keto familje

rrezikonin veten dhe femijet, mbasi strehimi i italianet ishte e ndaluar nga gjermanët,

prandaj ata i fshinin në vënde të posaçme.

Gjermanet sapo e okupuan Shqipërinë, në Radhimë moren nënë kontroll gjithe ish

pikat ushtarake italiane, si ne Ramec, Çipe, Moçale , etj. Si kudo edhe ne krahinën

tonë pushtuesi i ri nuk u mirëprit nga populli, pavaresisht se ballistat hapën fjalë se

okupimi i tyre ishte kalimtar .

Sipas kqyrjeve të mia, në krahasim me vërsnikët e tij, Çeçua dallohej nga

mpeftësia mendore. Me mperftësin e tij mendore ai ishte në gjëndje të zgjithe çdo

problem që i delte përpara.

Sa po fillova shkollën më mori nënë kontrollin e tij, më stërviste memorien

duke më bërë probleme të ndryshme matematike.

Page 23: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

23

Më kujtohet një rast kur isha në klasën e tretë Z. Gaspër i ftoi nxënësit e

klasës së tretë të sajojnë çdo njëri, nga një problem matematik.

Kur unë i lexova problemin e sajuar nga Çeçua, mësuesi me një herë më

pyeti. Vetë e sajove këtë problemë?

Jo! ju pëgjegja e ka pas sajuar Çeçua.

Bravo i qoftë! Tha Z. Gasper.

Mësuesit më të mirë të vëndit nuk janë në gjëndje të sajojnë të tilla probleme

matematike si e ka sajuar Çeçua i yt.

Këjo veti të Çeços dhe thënia e Z. Gaspër mu kujtuan rastësisht në Moskë në

vitin 1980.

9. DUHANI I ÇEÇOS

Më kujtohet dhe një rast tjetër që ndodhi në arën nënëujse në rreth të mullirit.

Afër gardhit që e ndante arën me përroin kish qënë për një kohë të gjatë një

vath i vjetër i dhënve. Çeçua vendosi ta punojë atë copë toke të vaditësme dhe ta

mbillte me duhan.

Mund të them pa komplimenta që duhani i Çeços mori nam në gjithë krahinën

tonë. Fletët e duhanit u bënë të mëdha si veshë elefandi dhe mbas tharjes me një

aromë të mrekullueshme. Tek Çeçua vinin blerësa nga e githë krahina e jonë, bile

dhe blerës nga Vlora. Por për shumicën e blerësave duhani nuk mjaftonte, me

gjithë atë, çdo blerës kishte shpresë se mot do blejnë pa tjetër të tillë duhan. Kështu

vazhdoi tre vjet deri sa Çeçua filloi tu ndimojë partizanëve.

8. THYERJA E KOTRUVES

Një ditë vape të prilli të vitit 1944, gjermanët nuk dukeshin në krahinën tonë,

Çeçua më mori me vete dhe shkuam tek arat në rreth të mullirit. U ulëm nënë hien

e fikut të bardhë që të preheshim pak nga rruga.

Çeçua më urdhëroi të marr kotruven, dhe të shkoj në dërstilë ta mbushja me

ujë të ftohtë.

Sa po u nisa për në dërstilë Çeçua dy – tre herë më porositi: kij kujdes mos ta

thyesh kotruven se do ta marr shpirtin.

Page 24: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

24

Vajta në dërstilë e mbusha kotruven me uje të ftohtë dhe fillova të zbrisja nga

muri i dërstilës, tek fundi i murit u gremisa dhe rashë mbi një gur të rubullakët,

kotruvja u thye, kurse unë pa as një plagë, por me verigat e kotruves në duar

qëndroja në këmbë mbi gurin e madh me frikë të madhe në zëmër.

Kur edha në vete të gjitha mendimet e mia kishin një drejtim: si do paraqitem

para Çeços?

Duke më kulluar nga sytë lotët e frikës ju afrova fikut dhe më pa Çeçua që

ishja duke qarë. Pse qan më pyeti, si duket e theve kotruven.

Mos qaj shpirti i Çeços.

Unë të porosita të kesh kujdes të mos e thyesh, por tani që u thye çfarë do

bësh! Do blejmë një kotruve tjetër të re, më të bukur se ajo që theve.

Erdhi afër meje më fshiu lotet, më puthi dhe më përqafoi me dashuri atnore.

Që prej asaj dite mua mu hoq përfundimisht frika nga Çecua.

Fillova ta doja për gjithëmon me një dashuri dhe respekt të madh.

Çeçua ishte tipik burrë shtëpie.

Atë nuk e shikoje kurrë në dyqanin e Amet Sinanit të loste bixhos ose të pinte

raki. Kurrë nuk e kam dëgjur të fliste keq për as një njeri.

Me qejf të madh ai shkonte te Bush Kajtazi të pinte ndo një kafe dhe qanin

hallet me njëti tjetërin.

Me Bushin atij i shkonte muhabeti.

Nga një herë shkonte dhe te xha Abazi. At`;here në shtëpin e hallë Sados

bëhej një duet i mrekullueshëm i dy shakaxhijve që ajo i dëgjonte me gjithë qejf.

9. SELMAN ! MË DUHET NDIMA JOTE

Isha ulur nënë hijen e vidhave që rriteshin te vija e ujit dhe e shikoja me

vëmëndje veprimet e Çeços që po i mbërthente dy qetë për të sheshuar arën pas

lëvrimit. Mbasi e lidhi zinxhirin për verigën e tezgës, shtroi dy thasë në tezgë, u ul

vetë në njerin dhe filloi të më kërkonte mua me sy. Mbasi më pa ku isha ulur – foli

me zë të fortë. SELMAN!!! Mbasi dëgjoi zërin tim më urdhëroi – hajde tek unë,

më duhet ndima jote.

Page 25: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

25

Me një frymë dhe me vështirësi duke hecur nëpër plisat e shumtë, arrita te

kufiri i arës me Mjaltajt dhe i fola çeços, çfarë ndime kërkon nga unë.

Ulu afër meje në tezgë që të rëndohet tezga, ta sheshojmë arën më mirë.

Sa po dëgjova urdhërin u ula në thesin afër tij, më pushtoi me dorën e majtë

dhe foli hecë Balash dhe me dorën e djathtë e çpoi me hosten.

Qetë filluan të lëvizin në drejtimin që i urdhëroi Çeçua.

Për herë të parë u bëra pjesëtar i punës të përbashët me Çeçon dhe ndeja veten

të lumtur.

Duke lëvizur lesa nëpër arë unë e kosideroja veten sikur fluturoja në aeroplan.

Me gjithë që pluhuri ngrihej si shtëllungë dhe na i mbushte floket dhe fytyrën,

pa marrë parasysh pluhurin, shpirti i im ishte i kënaqur.

Çeçua e kuptoi gjendjen time shpirtërore dhe më pyeti të pëlqen bujqësia.

Pa u menduar ju përgjegja që më pëlqen shumë. Ai nuk foli më.

10. LARJA NË DET

Mbasi mbaruam të sheshuarin e arës, u ngritëm, nga lesa dhe Çeçua i lëshoi

qetë duke i shoqëruar në arën kseriko nënë hien e vidhave dhe duke u vënë para

sejcilit nga një tufë majë misëri. Unë shkoja pas Çeços.

Mbasi mbaroi të gjitha punët u kthye nga unë dhe po më shikonte me një

shikin sikur më shikonte për herë të parë.

Mandej filloi të qeshë me gjithë shpirt dhe më tha: hajde të shkojmë të lahemi

në det, se nga pluhuri je bërë si durdulec.

Mbasi u shkundëm nga pluhuri. Mes për mes të arës të çeço Bushit mbritëm

në buzë të detit.

Deti me gjithë që ishte pak i ftohët por i qetë si vaj dhe aty këtu dukeshin

lëmenjt e peshqëve që loznin. Buza e detit ishte plot me fiqeza. Në buzë të detit

s’kishte njeri. U xhveshëm me çeçon lakuriq dhe të dy u futëm në det.

Në fillim deti m’u duk uji i ftohët, por shumë shpejt trupi u ambjentua dhe me

Çeçon filluam të loznim në detin e pa fund.

Deri sa unë kënaqesha me ujin e detit, Çeçua mori rrobat me pluhur dhe i lau

në vijën e mullit që ishte nja 30 metro larg nga vendi që laheshim.

Page 26: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

26

Mandej i hapi në diell dhe pas një kohe i veshëm rrobat e thara. Kështu më ka

mbetur si kujtim ajo ditë e parafundit të marsit. të vitit 1944.

11. ÇEÇUA I DASHUR NGA GJITHË FISI

Çeçua i donte pa masë i gjithë njerezit e fisit tonë. Gëzohej kur vinin në

shtëpinë tonë nipërit dhe mbesat e tij. Por si fëmijë gëzohej kur vinin nga Sellua

Sulejmëni, Hankua, Hasani dhe Fatimeja. Gëzimi më i madh i tij, që nuk kishte

kufi, ishte kur vinte nga lugu i gegëve hallë Duda me Arshiun (nipin e tij më të

dashur).

Çeçua nuk largohej nga shtëpia. Kur dilte nga shtëpia shkonte me gjithë qejf

në stan të Ismail Sihati, burri i mbesës së tij.

Kur takohesh Çeçua me Ismahil Sihatin (burri i Hankos) muhabeti dhe shakat

e tyre nuk kish mbarim. E detyronin ta linin muhabetin vetëm dhitë që duhet ti

nxirte Ismahili për ti kullotur.

Çeçua gjithëmon ndiente lumturi të rrallë kur vinin miq dhe shokë në shtëpinë

tonë.

Me gjithë që nga lufta nga muaji në muaj vërfaroheshim, por Çeçua nga

shpirti ishte gjithëmon i pasur, dhe kishte gjithmon dëshirë të vinin miq.

Në shtëpi merrej me punë të ndryshme. Shkonte në arat e rrethit të mullirit,

punonte në baçën e shtëpisë dhe në rrethin e ullijve. Në të njëjtën kohë e ndiente si

detyrë tu ndimonte dhe forcave partizane.

Sa po fillova shkollën Çeçua më mori nënë kontrollin e tij, më stërviste

memorien duke më bërë probleme të ndryshme matematike.

Çeçua ishte tipik burrë shtëpie.

Atë nuk e shikoje kurrë në dyqanin e Ahmet Sinanit të loste bixhos ose të

pinte raki. Kurrë nuk e kam dëgjur të fliste keq për as një njeri.

Çeçua mu si fëmijë gëzohej kur vinin nga Sellua nipërit dhe mbesa e tij, por

gëzimi më i madh i tij, që skishte kufi, ishte kur vinte nga lugu i gegëve hallë Duda

me Arshiun (nipi i tij më të dashur).

Mbas çlirimit të Shqipërisë, me qënë që lufta na la pa kuaj, pa qe dhe pa

dhën. Kur nuk kishim as një të ardhur në shtëpi, Çeçua u fut në punë brigadier në

Page 27: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

27

ndërtimin e fabrikës të vajit në Ujin e Ftohët, kurse për mua i dha dokumentat në

seksionin e arsimit që të më jepnin bursë për të vazhduar shkollën.

12. MË PËRCOLLËN PËR NË GJYMNAZIN E GJIROKASTËRS

Në dhjetor të vitit 1945 Çeçua dhe Xhixhija më përcollën mua për

Gjirokastër të vazhdoja shkollën.

Atë ditë në Vlorë bëmë një fotografi të përbashkët për kujtim.

Atë fotografi që kemi dalë shtatëdhjet vjet më parë e mbaj dhe sot e kësaj dite

dhe kujtoj me mallëngjim, të dashurit e mi Çeçon dhe Xhixhinë, ashtu, si janë në

fotografi të gjallë, të rimj, të bukur dhe seriozë. Ata dhe sot e kësaj dite janë në

zëmërën time.

Po mësove mirë pa tjetër do të japin bursë për të studjuar

në BRSS, ishte këshilla e Çeços kur u ndamë.

Çeçua gjat gjithë kohës që unë mësoja në Gjirokastër më shkruante letëra, më

jepte kurajo, se po të mësoja mirë shteti pa tjetër do të dërgojë të studjosh në

Bashkimin Sovjetik, më fuste nga një herë në lertër dhe nga 25 lekë të blija

akullore.

Për fat të keq Çeçua ndërroi jetë nëntë muaj dhe dhjetë ditë para se të nisesha

për në Bashkin Sovjetik dhe nuk pati fatin, që atë ditë ta ndiente veten të lumtur që

djali i tij pas pesë vjetëve do kthehej nga Moska inxhinjer, dhe do t’ja plotësonte

dëshirën etij.

Page 28: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

28

Po kthehem përsëri në të kaluarën e largët.

10. ÇEÇUA BRIGADIER I NDERTIMIT NË FABRIKËN E VAIT TË

ULLIRIT NË UJIN E FTOHËT

Mbas çlirimit të Shqiprisë, me qënë që lufta na la pa kuaj, pa qe dhe pa dhën.

Kohë kur nuk kishim as një të ardhur në shtëpi, Çeçua u fut në punë brigadier në

ndërtimin e fabrikës të vajit në Ujë të Ftohët, kurse për mua i dha dokumentat në

seksionin e arsimit që të më jepnin bursë për të vazhduar shkollën. Mbasi mbarova

vitin e parë të gjymnaziti në verën e vitit 1945 erdha nga Gjirokastra për pushime

në Vlorë.

Çeçua atë ditë më priti në ujin e ftohët para tunelit të madh, u përqafuam dhe

u puthëm. Mandej shkuam në teritorin e fabrikes të vajit dhe u futëm në kabinën ku

flinte Çeçua.

Mbasi u preha pak nga rruga, Çeçua më propozoi të punoj dhe unë në

ndërtime për një muaj dhe t’i furnizoja punëtorët me ujë nga burimi. Paratë që do

fitosh tha Çeçua do i marresh me vete në Gjirokastër.

Unë rashë dakort.

Në kabinë më rregulloi dhe mua vëndin për të fjetur.

Mbas një muaji pune n’a dhanë rrogën dhe u nisëm me Çeçon për në shtëpi.

Sapo erdhëm në shtëpi Xhixhia na priti me gëzim dhe tha: shyqyr që erdhet.

Dje na lajmëroi Veli Kapua se nesër do mblidhen burrat e Radhimës që i kanë

ndimuar luftës partizane te ullijt e Alikapuet në një mbledhje të rëndësishme. Më

porositi të vijnë si Halili dhe Selmani.

Në orën e caktuar tek ullinjtë e Alikapojve ishin mbledhur disa burra të

Radhimës dhe po prisnin të hapej mbledhja.

Nga porta e Alikapojve dolli Veliu i veshur me uniformë ushtarake dhe të

mbushur gjoksin me dekorata, afër tij ishte një burrë i pamshëm me një valixhe të

vogël në dorë.

Mbasi u përshëndetën me të pranishmit Veli Kapua e hapi mledhjen dhe ndër

të tjera tha: Shqipëtarët e jugut kanë qënë si një monolit në luftë kundra

okupatorëve të Shqipërisë dhe Kuvëndi popullor i ka dekoruar ata me urdhëra dhe

Page 29: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

29

dekorata të ndryshme. Shumica e tyre i kanë marrë ato në brigadat e tyre, ose në

Tiranë, kurse një pjesë e vogël s’pati mundësi që ti marrë. Kuvëndi popullor

vendosi tu a dërgojë atyre në fshatërat e tyre në shtëpit e tyre. Sot në Radhimë

përfaqësuesi i Kuvëndit popullor ka prurë dekoratat e Radhimjotëve që akoma nuk

i kanë marrë. Në këtë mledhje ceremonale përfaqësuesi i Kuvëndit popullor do tua

dorëzojmë çdo njërit.

Mandej përfaqësuesi i kuvëndit popullor hapi valixhen dhe me listë filloi të

dekurojë.

I pari në listë ishte Brahim Sihati. Përfaqësuesi foli shumë fjalë të mira për të,

bile kujtoi dhe xhestin burrëror të tij, kur në vënd të Jahja Pulos u dorëzoi

italjanëve djalin e tij Qaniun. Përfaqësuesi ja vari në gjoks xha Brahimit

dekoratën e kujtimit të trimërisë dhe të çlirimit. Mandej ftoi Halil Lamen dhe për

të ai foli shumë fjalë të mira, kujtoi dhe luftën e Drashovicës ku ai u plagos, po

ashtu dhe Çeçon e dekoruan po me të njëjtat dekorata që i vuri xha Brahimit.

Pas Çeços foli emërin tim Selman Halili, Veliu sa po dëgjoi emërin tim, ja

mori dekoratën nga dora e përfaqësuesit të Kuvëndit popullor duke i thënë se këtë

dekoratë ka qejf tja vërë vetë në gjoks të Selmanit. Sa po erdha afër tij ai foli se sot

po dekorohet korieri trim i partizanëve. Ai tha se është dëshmimtar i shumë

sakrificave të Selmanit për të plotësuar detyrën e tij si korier. Me dorën time po i

vë në gjoks dekoratën e trimërisë. I uroj Selmanit trimëri dhe vullnet në mësime,

mandej në gjoks më vari dekoratën.

Që nga ky moment unë vetëm me trup isha pjesëtar i ceremonisë të dekorimit

e të fshatarëve, kurse me mëndje isha në mes të shokëve duke u mburrur për

dekoratën që më dha Kuvëndi popullor.

Të nesërmem Çeçua shkoi në punë kurse unë mbeta në abjentin tim të dashur,

në mes të të dashurve të mi – gjyshit, Xhixhisë dhe motrave. Por gëzimi im nuk

zgjati shumë. Nga fundi i gushtit u nisa për të vazhduar mësimet në Gjimnaz të

Gjirokastrës. Çeçua gjat kësaj kohe vazhdoi punën në ndërtimin e fabrikës të vajit

në Ujë të Ftohët deri sa u mbarua ndërtimi i saj.

11. BRIGADJER NË MINIERAT E SERËS TË SELENICËS.

Page 30: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

30

Kushëriri i Çeços Zeneli Ministri i gjeologjisë dhe minierave e rekomandoi

atë të punonte në minierat e Selenicës dhe me një herë emëruan brigadier në atë

minierë me një rrogë më të lartë se ajo që merrte në fabrikën e vajit. Por konditat e

punës ishin shumë më të vështira se se në fabrikën e vajit.

Çeçua ra dakord për të punuar, vetëm e vetëm që familja e tij të mos vuante

nga uria si më parë.

Mbas 7 muaj pune në minierë Çeçua u dobësua dhe u verdh nga fytyra.

Doktorët e ndaluan të punojë në minierë.

Mbasi u pushua nga puna erdhi në shtëpi.

Nënë kujdesin e Mamudies, pas disa muajsh erdhi në gjëndjen e parë

shëndetësore dhe filloi të merret me punët shtëpijake.

12. BRIGADIR I NDËRTIMIT TË LERAVE NË KARABURUM

Për fatin e tij në atë kohë Ministria e Bujqësisë, në fillim të vitin 1949, filloi

ndërtimin në Karaburun të lerave të ujit për bagëtinë nënë udhëheqjen e inxhinjerit

të pyjeve Ilia Mitrushit.

Çeçon e emëruan brigadier të ndërtimit të lerave dhe ai filloi punën të cilën e

mbaroi në afatin e caktuar me cilësi të lartë. Me një fjalë e kreu detyrën e ngarkuar

me sukses.

E them me sukses, sepse në vitin 1957 u njoha me Ilia Mitrushin i cili e

cilësoi Çeçon si brigadier me llogjikë inxhinjeri. Organizator dhe largpamës të

mrekullueshëm. Pa llogjiken dhe vetit organizative të babait tënd përfundoi Ilia

Mitushi ne nuk do ta kishim mbaruar atë ndërtim aq të veshtirë në afatin e caktur

dhe me cilësi të mirë.

Mbas mbarimit të punëve në Karaburun në fillim të vitit 1951 Çeçua

përfundimisht u kthye në shtëpi dhe filloi të merret me punët e shtëpisë. Por për

fat të keq nga dita në ditë e ndiente veten të lodhur dhe pa fuqi. Sëmundja e pa

dukshme lëshoi metastazat në trupin e tij dhe dhëmbjet që ndiente çdo ditë po

bëheshin të pa durushme.

Page 31: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

31

Ra në dyshek dhe nuk u ngrit më. Siç më tregoi në një bisedë Naileja

kuptohej që ishte i gjallë kur bërtiste nga dhëmbiet, aq fort sa dëgjohej në gjithë

fshatin.

Nga thënja e Nailesë, mua mu kujtua Hajriu(Tefa)djali i babë hoxhes ( Mete

Tefes) që vdiq nga ajo sëmundje. Bërtitjet e tij që i dëgjoja kur kaloja afër shtëpisë

të tyre dhe më ngjethej mishtë. Dhe sot e kësaj dite më tingëllojnë në vesh bërtitjet

e tij.

Prandaj dhëmbiet e Çeços i parafytyrova dhe në shpirt ndjeva një keq ardhie

për ato kohë kur nuk kishte hilaçe për ti larguar dhëmbiet e tmershme të kancerit.

13. ÇALASHI

Në këto shkrime po kujtoj një ngjarje që ndodhi ne vitin 1950 me motërën

time të dashur Nailenë. Viti 1950 ekonomikisht ishte viti më i vështirë për çdo

shqiptar. Bujqësia ishte dëmtuar nga lufta dhe prodhimtaria e arave kishte rënë,

ndihma nga BRSS nuk ishte e mjaftueme, prandaj kudo ndihej një uri e

përgjithëshme. Populli luftone kundra urisë me metoda të ndryshme.

Unë në atë vit studjoja në teknikumin bujqësor të Tiranës dhe më kujtohet si

sot uria e përditëshme, kur për ta shuar një çikë urinë, në orët e pushimit shkoja në

fermën e Kamzës për te kërkuar në arat mbledhura të misërit ndo një korçan misri

të cilin e zieja dhe e haja. Këto kërkime i vazhoja deri sa kalbej misri i lënë

rastësisht në arë.

Fshatarët për të blerë misër ose grure, që të shuanin urinë e fëmijve, filluan t’a

seleksiononin bagëtinë e imtë – “shterpë, të plakur dhe me të meta trupore”, ti

dërgonin në kasapanë për t’i shitur. Dukati fshati më i pasur me dhi, po thuaj se

çdo ditë tufa dhish dhe kecër të dobët i dërgonin në Vlorë.

Në një ditë korriku të vitit 1950 erdhi Elibaja nga Vlora, në derë babe, të

shikonte motrëm 6 mujore Mjaftimen dhe ti binte Mamudies nja dy kile peshq që i

zinte Ejeti me grep në molo. Mandej do të shkonte në Virua tek xha Shemja për ti

thënë një lajm të mirë.

Page 32: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

32

Kur Elibaja do nisej për në Virua Naileja 5 vjeçare j’u lut asaj ta mirte dhe atë

me vete, dhe të dya u nisën për në Virua. Xha Shemen nuk e gjetën në konak dhe u

kthyen për në shtëpi.

Sa po fillon rruga e Radhimës në Virua, në një xinë Naileja dalloi një kec të

vogël si një mace, të mbetur nga tufa e dhive Dukatase, i cili çalonte në kemben e

mbrapëme, dhe i erdhi Nailesë në duar. Naileja e përqafoi dhe u gëzua tepër për

fatin që keci erdhi vetë në dorë të saj, prandaj ju lut Elibasë t’a mernin kecin në

shtëpi. Elibaja e vrejti kecin dhe i tha Nailesë, nuk ka kuptim ta marrim me vete

këtë kec, ai mbas 2-3 javësh do ngordhë.

Naileja filloi të qajë dhe duke i premtuar Elibasë se ajo do ta ushqejë mire, do

ta shëndoshë, dhe mot do e bëj kurban për vëllan që do vijë për pushime nga

Tirana. Elibasë i erdhi mirë dëshira e Nailesë dhe mori kecin në duar për ta çuar në

shtëpi.

Naileja e mbajti premtimin e dhënë. Sa po e prunë në shtëpi, ja mbushi kecit

kupen e vogël me ujë dhe ja vuri përpara i cili piu sa u ngop. Pas ujit i vuri një enë

me bukë misëri të thërmuar që i hëngër me dëshirë të madhe. Mbas këtij shërbimi

keci vajti te këmbët e Nailes, sikur donte ta falënderonte për mirësinë që ajo i bëri.

Naileja e mori kecin në prehër, duke e përkëledhur si mace dhe tha se emërin

do tja vërë Çalash.

Të gjithë të pranishmit qeshën me emërin që ajo zgjodhi, por për çudi të gjithë

shikuan Nailen me admirim, për zëmër gjerësin e saj, që do ti bëjë të mirë çdo

gjëje të gjallë në botë.

Të nesërmen Naileja e nxori Çalashin në majë të Çukës për ta kullotur, duke i

mbledhr gjethet e njoma të përrallit që ti hante nga duart e Nailesë. Mbasi u ngop

Çalashi të dy “çalashet”1 u kthyen në shtëpi të kenaqur nga njëri tjeteri.

Mbas dy-tre muajsh Çalashi e mori veten. Filloi jo vetëm të shëndoshet por

dhe të lozë me pjesëtarët e familjes. Reagonte kur i flisnin Çalash dhe shkonte tek

çdo njëri që ta perkedhelnin dhe të loznin me të, por gjithë mon i qëndronte besnik

thirjes të Nailesë që sigurisht e dallonte shqyptimin e saj të ndryshëm nga të tjerët.

Page 33: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

33

Foto 1. Çalashi mbas tre mujsh nënë kujdesin e Nailes u shëndosh. Tani është

duke pushuar në havlli mbas shtëpisë

Tek Naileja ai shkonte dhe pa i folur, bënte çmos që Nailenë t’a binte në qejf

dhe të loste me të. Nailenë ai e kosideronte si nënën etij, i futej në gji kur ajo flinte

i ulej në prehër kur ajo rrinte dhe si nje qën e lëpinte fytyrën e saj. Dashurija e tij

për Nailenë ishte si dashuria e fëmijës për nënën e vetëme.

Që të mos bredhërinte natën nëpër dhoma i shtruan nën argali një prokof të

vjetër dhe e detyruan të fline në vëndin e caktuar.

Çdo ditë keci priste në mëngjes sa të ngrihehin fëmijët të cilët e ushqenin dhe

loznin me të. Kështu kalonin ditë dhe muaj. Keci nga muaji më muaj rritej,

shëndoshej dhe zbukurohej, filluan ti dalin brirët dhe ti shkëlqente gjithë leshi i tij

me ngjyrë kafe të errët.

Keci filoi të shëndoshej, sidomos gjat dimërit kur fëmijët shkonin në baça për

të mbledhur ullij. Keci shkonte me dëshirë të madhe mbas tyre, sepse në ullishte ai

hante jo vetën lastarë të ndryshëm, por u mësua të hante dhe kokra ulliri të

vyshkura. Keci shumë shpejt u kthye në një kec manar.

Kështu vazdoi jeta e tij deri në fillim të qershorit të vitit 1951, kur unë

mbarova vitin e tretë të teknikumit dhe erdha në shtëpi për pushime.

Të gjithë pjesëtarët e shtëpisë, bashkë me Mamudien që mbante për dore

Mjaftimen e vogël - një vjeçe e gjysmë, më pritën te porta e havllisë. Filluan të më

puthim dhe të më perqafonin. Më flisnin fjalët më të mira që u a thoshte zëmëra.

Page 34: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

34

Naileja mu drejtua mua dhe më tha: Vëlla unë të kam ushqyer një kec që ta

bëjmë kurban për ty. Nesër do ta therë Çeçua dhe do hash mish sa të ngopesh.

Sa po u futëm në dhomen e zjarrit u njoha me kecin i cili më shikoi mua si i

frikësuar. Mandej shkoi te këmbet e Nailesë.

Të nesërmen kur u ngëritëm nga gjumi, hëngërëm mengjezin dhe duallëm të

shikonim kecin. Për çudi ai nuk ishte në vëndin e tij të zakonshëm. Fillum ta

thërisnim me emërin Çalash, por nuk bënte as një shënjë gjallërie. Më në fund dolli

Naileja dhe e thiri, dhe ai me një herë e la hien e shegës që rritej te muri havllisë

dhe erdhi në duar të Nailesë. Të gjithë u habitën për ketë ngjarje të çuditëshme.

Naileja e zuri kecin dhe ja dha Çeços në duar.

Çeçua e mori kecin nën sqetull dhe u drejtua tek arra ku në degat e saj ishin

varur dy çengela për ta mbajtur varur bagëtin kur e rjepin.

Në këtë kohë Naleja u fut në dhomë dhe filloi të qajë me dënesë për therjen e

shokut të saj të dashur. Të gjithë mundoheshin ta qetësonin por pa rezultat, vetëm

kur i derdhi të gjithë lotët pushoi vetë.

Çeçua mbasi i bëri të gjitha ceremonit e therjes e vari kecin në çengela dhe

filloi ta rjepë. Mbas rjepjes i çau barkun dhe këputi shprekëtën gjysmën e të silës

ma dha mua ta haja të ngrohet, gjysmën tjetër e hengeri vetë. Mandej kërkoi një

kupë për të hedhur mëlçinë, mushkrin dhe gjysmën e dhjаmit të plendësit per të na

bërë Mamudieja arapash për drekë.

I mblodhi zorrët e holla e zbrazi stomakun nga ç’kishte brënda dhe u a dha

motrave që ti lanin dhe të na bënin për darkë paçe. Kecin e rjepur e mbështolli në

një çarçaf të bardhë dhe e vari në shtëpin e zjarrit në një nga trarët e shtëpisë.

Mbas ndo një gjysmë ore dreka ishte gati. Të gjithë hëngërëm me githë qejf

arapash të gatuar me të brëndëshmet e kecit deri sa u ngopëm. Në darkë hengërëm

paçe të shijshme të gatuar nga duart e shënjta të Mamudies, dhe deri von vazhduan

bisedimet e përzëmërta për njëri tjetërin të shoqëruara me shakat e një pas njëshme

të Çeços, që e bënë atë mbrëmje të pa harruar.

Të nesërmen Mamudieja preu kofshet e kecit dhe filloi të na bente një drekë

të shijsme – mish me zarzavate. Kur u mblodhëm për drekë Naileja nuk j’u qas

Page 35: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

35

gjellës – tha se nuk i bën mirë mishi i kecit, të gjithë e kuptuan shkakun dhe po

shikonim si do veprojë Mamudieja. Ajo pa bërë fjale u ngrit nga sofra, mori një

pjatë, hodhi mjaft ullij të krypur dhe një çikë djahë dhe ja vuri përpara Nailes.

Ndësa ne kënaqeshim me mish, Naileja hante bukë me ullij dhe djathë.

E njëta gjë u përsërit deri sa mbaroi i gjithë mishi i kecit.

Unë për vete u kënaqa me mish keci që kisha kohë që nuk kisha ngrënë kaq

mish të shishëm të gatuar nga Xhixhija, dhe shpirtërisht e falënderoja Nailenë për

sakrificen e madhe që bëri për mua.

Nailenë e vura re që kur shkonte afër arrës dhe shikonte lëkurën e Çalashit të

ndërë për tu tharë hiqte në zëmër, këtë unë ja tregova Çeços i cili e shpuri lëkurën

në Vlorë dhe e shiti. Si peshqesh për Nailenë bleu për të biskota.

Mbas disa muajsh Çeçua e ndjeu veten keq nga një sëmundje e rëndë dhe po

thuaj afro një vit vuajti nga këjo sëmundie. Në dhjetor të vitit 1951 në kohën e

pushimeve erdha në shtëpi dhe e gjeta Çeçon të shtrirë në dyshek te dritaja e

djathtë e odës, të dobet që mezi fliste. Por pjesëtarët e familjes ishin gjithëmon afër

tij dhe sidomos Mamudieja, ishte te koka e tij, dhe çdo kërkesë ja plotësonte në

moment. U dëshpërova shumë kur pashë Çeçon në të tillë gjëndie, dhe nuk dija dhe

s’kisha asnjë mundësi t’a ndimoja. Xhixhisë i thashë se do rri t’i ndimoj asaj sa të

jetë Ceçua gjallë.

Por ajo më shikoi me dhëmbshuri dhe më këshilloi se ajo sot për sot ka

ndihmën e vajzave, prandaj më urdhëroi të vazhdoj mësimet që të plotësoj

dëshirën e Çeços të bëhesh inxhinjer.

Mbas tre ditësh ika për të vazhdur mësimet. Në datën 9 shkurt të vitit 1952

më lajmëruan që Ceçua vdiq nga kanceri. Kështu që gëzimi i vitit 1950 ishte

gëzimi i fundit në familjen time në prezance të Çeços tim të pa zëvëndësuar nga as

një njeri në zëmërën time.

*1 Me dhëmbie në zëmër e lexova tregimin e Nailesë të shruar në libërin

“Nëna te deti” ku ka përshkrkur shkakun e çalimit të saj.

Besoj se ai tregim do bëhet abetare për prinderit e sotëm dhe të ardhëshëm të

krahines tonë, që për çdo të metë të fëmijës kur lind të konsultohen me doktorin,

Page 36: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

36

me qëllim që as një fëmijë të mos ketë fatkeqësinë e Nailesë të çalojë dhe të durojë

dhimbje të tmershme për gjithë jetën. Vetën e vetëm nga suposzimi i prindërve që

vajza lindi e çalë.

14. PRERJA E LISIT NË HAVLLI

Mbasi e mbaruam së ngrëni mishin e kecit në një nga ditët e pushimit , në një

mëngjes të freskët Çeçua më ftoi të shetisnim bashkë.

Sa po dolëm nga dera më futi dorën për krahu dhe më drejtoi nga furra e

bukës. Atje qëndruam dhe filloi të më tregonte planet e tij për ta prurë havllinë në

rregull.

Ja e shikon atë vëndin bosh afër vrimeve të bucelave, më tha ai duke më

treguar me gjisht vendin bosh - do ishte mire të mbillnin një hardhi rrushi e cila do

ti zbukurojë shrallët kurse këtu te furra do bëhet një tëndë e gjelbër prej hardhie ku

mund të pushosh gjatë vapës. Mandej u drejtua nga Arra dhe më tha: e shikon, që

ajo është plakur. Duhet zëvëndësuar me një arrë të re.

Mandej u drejtua nga baça e fikut dhe tha: Me qënë që Leua (ushtari Italian që

jetoi tek ne që nga qershori i vitit 1943 dhe deri sa u çlirua shqipëria, për tu

mbrojtur nga gjermanët të cilët sap o i kapnin ish ushtarët italianë i pushkatonin me

një here), e ndërtoi murin e baçës dhe dheu nuk rrukuliset më në baçën e nënë

Alidies, është mire që në atë vend të mbjellim dy fiq çapelle. Mandej e ktteu kokën

nga maja e çukës.

Ja e shikon atje ku janë përrallet, është mire ti shkulim dhe ti zëvendësojmë

ata me ullinj.

Mandej, ashtu si ishim për krahu u drejtuam tek muri që ndan havllinë tone

me havllin e Mjaltave, dhe më tha se këtu është mire të mbjellim një portokalle dhe

një limon.

Kur u afruam tek muri ma hoqi dorën nga krahu dhe vetë u kumbis (mbeshtet)

për muri duke më shikuar mua me një dashuri të rrallë, sikur ishte hera dhe e

fundit që më shihte.

Page 37: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

37

Mbasi u mendua pak u drejtua nga unë dhe më tha – do ishte mire sikur ta

presnin lisin që është afër teje dhe ta bëjmë dru zjarri për dimër. Sot unë e ndiej

veten si pa fuqi, por po të më ndimosh ti, do ta fillojmë ta presim qysh sot.

Pa u menduar, unë rashë dakort dhe i kërkova spatën.

Në fytyrën e tij sikur shkëlqeu nga gëzimi, menjë here shkoi në katua dhe më

pruri spatën.

Unë e mora spatën në dorë dhe provova me gisht mprefësin e saj, ajo ishte e

mprehët që mund të rruheshe. Në përgjithësi Çeçua i mbante vegëlat e punës

gjithmon në rregull, të mprehta dhe me bishtra të rehatëshëm për punë.

Vajta afër lisit dhe po mendoja nga t’ja ta filloja punës. Çeçua i kumbisur për

muri më shikonte me vëmëndje, dhe nuk më dha as një këshillë.

Unë kur ju afrova lisit në momet m’u kujtua si i prisnin trungjet specialistët

që punonin në ndërtimin e hekurudhës.

Dhe me një herë e fillova nga prerja harkut të drejtimitt të rrëzimit, mandej i

dola lisit nga mbrapa dhe fillova t’a pres trungun deri sa të rrëzohet.

Me gjithë që lisi nuk ishte shumë i trashë nja 50 ose 60 cm , por, me që druri

ishte shumë i forte unë u lodha pa masë. Kanatjerja u lag nga djersa sa mund t’a

shtrydhje, duart e pa mësuara me sopatë mu mbushën me flucka dhe filluan të më

dhëmbin.

Çeçua e kuptoi gjëndjen time dhe më këshilloi të çlodhem.

Ndërsa unë në momentin e këshillës mendova për veten time se po të çlodhem

nuk do jem në gjëndje ta filloj punën për së dyti. Prandaj vazhdova t’a pres lisin

deri sa të rrëzohet.

Nuk e di sa vazhdoi prerja, por lisi u rrëzua në drejtimin e arrës pa bërë as një

dëm.

Çeçua që akoma ishte i kumbisur, në syt e tij dukej një kënaqësi. Sa po u

rrëzua lisi erdhi tek unë, më përqafoi dhe më puthi, mandej tha se sot ai është më

lumturi në botë, sepse u bind që Selmani im nuk është vetëm i mënçëm por dhe

punëtor i shkëlqyer, i cili po e filloi punën do ta vazhdojë deri sa ta mbarojë.

Page 38: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

38

Mua më erdhi shumë mire nga fjalët e tij dhe i thashë që çdo pushim do e

kaloj në shtëpi dhe do ta ndimoj atë në zbatimin e të gjitha planeve që më tregoi.

Por si thonë , ne bëjmë plane duke harruar që jemi në duart e Zotit.

Kur u ktheva në shtëpi nga mërgimi mbas 30 vjetësh i pashë që shumë

ëndërra të Çeços ishin realizuar nga dhëndëri i tij Agim Novruzi, rahmet paste, dhe

ndjeva një gëzim të rrallë.

Nga ndërtimet dhe rregullat që pashë në shtëpi Agimi u fut në shpirti tim si

vëlla dhe i tillë do të mbetet sa të jem i gjallë.

RINDËRTIMI I KASOLLES TË VJETËR.

Para luftës, nuk më kujtohet se kur, Çeçua në rrethin e mullirit kish ndërtuar

një kasolle të madhe afër fikut të bardhë për të mbrojtur bereqetin dhe vehten nga

shiu. Gjat luftës, nga erërat e forta dhe pa kujdesia për kasollen, ajo po shkonte

drejt shkatërrimit. Me që Çeçua shte ishte i zënë, nuk më kujtohet me çfarë pune,

unë shkoja çdo ditë në rreth të mullirit dhe mendoja si t’a rindërtoja kasollen.

Mbasi e bëra planin e ndërtimit, në fillim preva në Nisi numurin e nevojshem të

shufrave ; në fëngje korra sasin e duhur të fierit dhe një shumicë të madhe fije

gjeshtre.

Mbas një jave kasollen e mbulova.

Kur erdha në shtëpi u mburra para Babë Lames për punën e bërë.

Ai nuk u besoi fjalëve të mia dhe tha që nesër do shkojmë bashkë në rreth të

mullirit të shikojë punën tënde.

Të nesërmen që në mëngjes, gjyshi hipur në gomar kurse unë në këmbë u nisëm

për në rreth të mullirit.

Sapo u kthyem nga xhadeja për në arë nga llogoraja u dëgjuam bubullimat e

para.

Sa po e shkarkum gomarin dhe i hoqëm samarin filloi të binte një shi shëndreu

(dhjetori) ifortë që zgjati disa orë.

Të dy, u futëm në kasolle dhe pritëm sa të mbaronte shiu.

Page 39: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

39

Mbasi mbaroi shiu Gjyshi e shikoi kasollen e cila nuk pikoi në asnjë vend u

kthye nga unë dhe më tha: t’u lumshin duart shpirti i Babës. Punën e ke bërë të

cilësisë të lartë. Ke punuar me cilësi të lartë si Halili.

Kjo ishte mburrja më e lartë që bënte Babë Lanja kur krahasonte cilësinë e

punës të të tjerëvet me punën e Halilit.

15. ÇEÇOS NUK I SHKOI FATI DHE NË RINI

Në Moskë në vitin 1980, m’u kujtua një rast që më dëshpëroi.

Kur isha në klasën e tretë Z. Gaspër i ftoi nxënësit e klasës së tretë të sajojnë

çdo njëri problem matematik. Siç e përmënda dhe më lart, kur unë i shtrova

problemin e sajur nga Çeçua, mësuesi me një herë më pyeti. Vetë e sajove këtë

problemë?

Jo! ju pëgjegja e ka pas sajuar Çeçua.

Bravo i qoftë! Tha Z. Gasper.

Mësuesit më të mirë të vëndit sjanë në gjëndje të sajojnë të tilla probleme

matematike si e ka sajuar Çeçua i yt.

Fjalët e Z. Gasperit mu kujtuan në Moskë në vitin 1980, kur mora pjesë në

ronferencë mbi përdorimin e metodave të optimizimit të drejtuar nga lauranti i

çmimit Nobel L.V. Kantaroviçi.

Për herë të parë u njoha me Leonid Vitaljeviçin dhe kur e pashë atë, mu duk si

kur pashë Çeçon të gjallë. Nga fytyra, nga trupi, nga duart ngjante kopje e Çeços,

dhe brrylet mu duk se i kishte si të Çeços.

Jo vetëm nga ngjashmëria e tyre trupore m’u kujtua atë ditë Çeçoa, por m’u

kujtua thënia e Z. Gasper për aftësinë e Çeços në matematikë.

Në atë çast unë mendova se njerëzit që ngjajnë nga pamja e jashtëme me

njëri tjetërin mundet dhe talentet e tyre t’i kene te njejta

Prandaj më erdhi shumë keq për Çeçon, që nuk pat fatin të sdudjonte. Pa

tjetër do ish bërë matematiku i njohur në botë.

Page 40: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

40

16. PËRFUNDIMI I TREGIMEVE

Përfundimin e tregimeve po e mbyll me vjershën e Naile Lameborshit –«Babai

im», nga libëri «Të lindësh te baba, të vdesësh te burri», e cila me dahuri të

rrallë dhe me respekt të lartë e ligjëron jetën e shkurtër të babait tonë.

BABAI IM

BABA IM I MIRË

ISHE HALLEXHI,

GJYSHI NË QOSHE

DHE NËNTË FËMIJË

EDHE JU TË DY.

BABA IM I MIRË

KISHE TRIMËRI

DOLE PARTIZAN

LUFTOVE PËR LIRI.

BABA IM I MIRË

O MËNDJE ME VLERË

NË LERAT E SHTETIT

ISHE BRIGADIER.

BABA IM I MIRË

ME SHUMË ZGJUARSI

FËMIJËT NË SHKOLLË MËSONIM

PO ASHTU SI DESHE TI.

BABA IM I MIRË

NE, SENEJA E DYTË

SHUMË U NGATËRUAM

SE FILL NUK LËSHUAM

MË DAJOR NGJASUAM.

BABA IM I MIRË

PO TË ISHE TI

Page 41: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

41

S’DO KISHE LEJUAR

AS NJË STRES SI KY.

BABAI IM I MIRË

VDIQE SHUM I RI

VJEÇ, DYZET E PESË

DHE JETIME LE

DHE, NË TRI SENE.

TË KEQEN O ÇEÇO

MORE ÇEÇO XHANI

NUK TË HARROJ KURRË

VIJ TE TI, TE VARRI.

MË MIRË QË S`RROVE

QË S`PE ELIBANË

EDHE ADIXHENË

DHE MË PAS SELMANË

U HELMUAN RËNDË

SE HUMBËN EVLANË.

BABA IM I MIRË

ISHE SHAKAXHI

ISHE SHUMË I DASHUR

DHE MUHABETÇI.

BABAI IM I MIRË

S`RROVE DHE NJË ÇIKË

TË SHIKOJE DJALIN,

ËSHTË AKADEMIK.

IKËT QË TË DY

TI EDHE sELMANI

TI I VARROSUR,

SELMANI NË ARRATI

Page 42: KUJTIME DHE TREGIME Për Çeçon tim të shtrënjtë dhe të pa ... · shqiptare, që janë pasojë e reformave jo largpamëse të kohëve të fundit. Në Shqipëri mbas vitit 1991

42

DHE TË GJITHA HALLET

I LATË MBI MUA,

BËHEM SI E ÇMËNDUR,

TË DYVE U DUA.

DY HERË TË VARROSËM

ËSHTË E VËRTETË

SE DO VINTE mAMUA

QË TË FLËSH I QETË.

BABAI IM I MIRE

TI NUK E DI

DERA ËSHTË MBYLLUR

SE NUK KA NJERI

SELMANI NË MOSKË

TI NË VARR TË ZI.

BABA IM I MIRE,

MOS U BËN MERAK

LAJME MË TË MIRA

DO TI DËRGOJ PRAPË.