Vakfımızın kurucusu, Türk Dünyası’nın aksa-kalı ve hepimizin hocası Prof. Dr. Turan Yazgan’ın aramızdan ayrılışının üstünden tam altı yıl geçti. Bu süre zarfında Türk Dünyası’nda çok şey değişti.

Bugün, Mehmet Emin Resulzade’nin kurucu-su olduğu ve bir asrı geride bırakan Azerbaycan ile Türkiye arasındaki ilişkiler hiç olmadığı kadar iyi. Özbekistan’da değişen yönetim yaklaşımı tüm Türk Dünyası’nda olumlu bir hava estiriyor. Kaza-kistan, alfabe birliği açısından muazzam adımlar atarken, “Ortak Türk Tarih Dersi” müfredatı ile gençlerimizin aynı düşünce ve hissiyatla yetişmesi yönünde oldukça yapıcı adımlar atıldı.

Bu altı yıl içinde yaşanan olumlu gelişmelere rağmen hala çözüm bekleyen çok büyük acılar da yaşadık. Herkesin gözü önünde Kırım işgal edildi, Kırım Tatarları yine yurtlarını terk etmek zorunda kaldı, yine yüzyılların birikimi olan eserler tahrip edildi. Hemen ardından Ortadoğu Türklüğü ka-rıştı. Tüm dünya, gözünü bu bölgenin yeraltı zen-ginliklerine çevirmişken Irak ve Suriye’de Türk-menler hayatları pahasına yurtlarını savunmaya çalışıyor.

Ve Doğu Türkistan… Doğu Türkistan, mede-niyetimizin doğduğu yer… Bugün ise insanlık dışı dramların yaşandığı vatanımız… Çin tarafından fiilen işgal edilen, buradaki soydaşlarımızın insan-

lık dışı şartlarda yaşamaya mahkûm edildiği yerin adı Doğu Türkistan… Kardeşlerimize on yıllardır Çin tarafından sistematik bir şiddet ve işkence uy-gulanıyor. Tüm dünya yapılan zulmü ve infazları kabullenmiş gibi sessiz.

Biz de bu yıl Turan Yazgan’ın aramızdan ay-rılışının altıncı yılı etkinliklerinin ana konusunu Doğu Türkistan olarak belirledik. Dünya’nın gör-mek istemediği gerçekleri elimizden geldiğince dillendirmek istedik. 24 Kasım tarihinde gerçek-leşen törende “Türk Dünyası’nda İnsan Hakları İhlalleri” başlıklı bir panel düzenledik ve her yıl Turan Yazgan anısına verdiğimiz Türk Dünyası Büyük Ödülü’nü suçsuz yere Çin hapishanelerin-de insanlık dışı şartlarda alıkonulan Doğu Türkis-tanlı aydın Dr. İlham Tohti’ye verdik.

Aradan geçen altı yıla rağmen Turan Yazgan’ın hatıraları, temennileri ve fikirleri bizim yolumuzu aydınlatmaya devam ediyor. Biz bu sebeple hiçbir zaman “Doğu Türkistan’da iş işten geçmiştir” diye-meyiz. Yılmadan, usanmadan çalışmalı, Mustafa Kemal Atatürk’ün gördüğü Türk birliği için eli-mizden geleni yapmalıyız.

Tanrı Türk’ü Korusun…Közhan Yazgan

TarihTürk Dünyası

Kültür Dergisi

Sevgili Okuyucular,

Bugün Doğu Türkistan gibi ciddi bir meselemiz var! Doğu Türkistan, dünya Türklüğünün kana-yan yarası haline gelmiştir!..

Doğu Türkistan’da 30 milyonu aşkın Türk, atom denemelerine maruz bırakılarak sağlığını önemli ölçüde yitirmiştir. Analar önü müzdeki 50 yıl süreyle ve yüzde 50 ihtimal ile sakat çocuk doğura cağını bilerek yaşamaya mahkûm edilmiştir. Kanserli ve kapanma yan yaralarıyla, el ve ayakları dönmüş insanların ıstırapları ömür boyu sürmekle bitmeyecek, elli yılın nesillerine de intikal edecektir.

Çeşitli baskılarla kısırlaştırılan kız ve erkekler önemli bir yüzde tutmaktadır. Her tutuklanan, her hapishaneye düşen, her hastaneye düşenin değişmez kaderi kısırlaştırmadır. Çin’de, fazla doğuran kadın ve kocası derhal birlikte işsizliğe mahkûm edilmektedir.

İnsanların herhangi bir şekilde gösterdiği bir toplu direniş, çok acımasız ve hukuk dışı cezalara yol açmakta, insanlar der hal idam edilmektedir.

Halkın gelir seviyesi düşürülmekte, eğitim seviyesi düşü rülmekte, her çeşit insan hakları kısıtlan-maktadır.

Doğu Türkistan’a yerleştirilen Çinliler istedikleri gibi ço ğalmakta ve Türkleri artık kendi öz vatan-larından azınlığa dü şürmüş bulunmaktadırlar.

Tanrı Türk’ü Korusun... Prof. Dr. Turan Yazgan

Şehzadebaşı, 26 Nisan 2000

Hakan Kaya Ayda Bir FilmBildiğimiz Bir Yerin, Bilmediğimiz Bir Hikayesi Gelibolu

Rekin Ertem Alfabe Tartışmalarında Hurûf-ı MunfasılaDeneyimi

Doç. Dr. Kürşat Yıldırım Eski Çin’in Batıyla Ticarete Başlaması ve Yeşimtaşı Kapısı

Funda Kılınçarslan Ayda Bir Müze Hilye-i Şerif ve Tesbih Müzesi

Prof. Dr. Minehanım T. Nuriyeva Unutulan Tarih /Değiştirilen Adlar: 74Doğu Türkistan’da Bir Şehir Karakaş Moyuy

Burak Tut Ayda Bir Spor “Koca” Bir “Yusuf”Efsanesi

Cansu Dıramalı Gözardı Edilen Bir Kültürel Mirasın İzinde: Keçecilik Geleneği

Bakıt Turmagambetova Kıl Kopuza Hayat Veren Ravşan Orazbayeva

16

22 28

32

10 12

20

04

Metin Köse 2018 Türk Dünyası Turan Yazgan Büyük Ödülü Doğu Türkistanlı Aydınİlham Tohti’nin

Prof. Dr. Ayşegül Demirhan Erdemir Türk Tıp Tarihindeki Yeri ve Bazı Örneklerle Bal

Yasin Cemal Galata Kut’lu Şehitliğimiz Irak

Mehmet Kürşad Yavanİttihatçıların Son Kurşunu: Milli Mücadele’de İstihbarat

Müjgan Ergil“Güneşin Çocukları”ndan “Andların Dokumacıları”na İnkalar Peru-Boliyva Gezisi İzlenimleri -2-

TDAVVakfımızdan Haberler

58

54

44

62

50

38

Cilt: 64 Sayı: 384

Kurucu BaşkanProf. Dr. Turan Yazgan

SahibiTürk Dünyası Araştırmaları Vakfı adınaKözhan Yazgan

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüSaadet Pınar Yıldırım

Genel Yayın YönetmeniMehmet Töre Yıldırım

DüzeltmenMehmet Kanlı Cansu Dıramalı

Kapak FotoğrafıYeşimtaşı Kapısı

Güncel Fotoğraflar M. Kemal Sallı Samet Çolban

Görsel Tasarım Hayri Güntek

Teknik Yönetim ve Tasarım Emel Gökay

Tasarım - Fotoğraf İşlemeGökhan Kaya

İdare Merkezi Türk Dünyası Araştırmaları VakfıKemalpaşa Mah. Bukalidede Sok. Nu: 4 Saraçhane PK: 34134 Fatih - İstanbul

(0212) 511 10 06 www.turan.org.tryayin@turan.org

Basıldığı YerŞenyıldız MatbaacılıkGümüşsuyu Cad. Işık San. Sit. C Blok No: 19/102 Topkapı İstanbul Telefon: (0212) 483 47 91Matbaa Sertifika No: 11964

Fiyatı: 10 TL

Abonelik Bedeli Yurtiçi: 100 TLÖğrenciler için : 85 TL Yurtdışı: 60 USD

Banka Hesap Numaraları Vakıfbank İstanbul Fatih Şb: TR76 0001 5001 5800 7287 8397 25

İş Bankası İstanbul Aksaray Şb: TR09 0006 4000 0011 0021 1928 92

Posta Çeki Hesap Numarası İstanbul Aksaray PTT Şubesi 141720 Nolu Hesap

Milli Eğitim BakanlığıTalim - Terbiye Kurulu’nca eğitim ve öğretim açısından öğretmenlere tavsiye edilmiştir.(8 Mart 1995 tarih ve B.08.0.TTK.0.0 1.04/611.7/0946 nolu karar)

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı’nınAylık Süreli Yayın Organıdır.

TarihTürk Dünyası

Kültür Dergisi

62

Vakfımızdan Haberler

9 Kasım 2018 Günü Azerbaycan’ın “Bayrak Günü” dolayısıyla okulu-muzda bir tören düzenle-dik. Ayrıca çocuklarımız bütün sınıfları Türkiye ve Azerbaycan bayrakla-rıyla süsleyerek “Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez!” dediler. Törende duygu dolu anlar yaşandı.

Aramızdan ayrılışı-nın 80. yılında, lisemizde ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ü andık. Atatürk anısına şiirler okundu, şar-kılar söylendi, hayatından kesitler sunuldu. Ayrıca T.C. Bakü Büyükelçiliği’nin Ata-türk Anıtı’na çelenk koyma törenine biz de iştirak ettik.

TürkDünyasıBakü AtatürkLisesi

1990 Yılından Beri VerdiğiEğitimle Bakü’nün En ÇokTercih Edilen LisesindenHaberler

Türkiye Cumhuriyeti’nin 95. yılını törenlerle kutla-dık. Törene çok sayıda veli, öğretmen ve öğrencilerimiz katıldı. Ardından Türkiye Cumhuriyeti Bakü Büyükel-çiliği’nin Şehitler Hıyabanı’nda bulunan Türk Şehitli-ği’nde düzenlediği törene öğrencilerimizle katılan tek Türk okulu olduk. Tören sonrası yine Türkiye Cumhu-riyeti Bakü Büyükelçiliği’nce düzenlenen “Cumhuriye-timizin 95. Yıldönümü Resepsiyonu”na katıldık.

Milli Irsi Medeni Tarihi Araştırmalar Fonu’nun (MİMTA) yayınladığı Füyuzat Dergisi, Azerbaycan Halk Cumhuriye-ti’nin kuruluşunun 100. Yılı dolayısıyla “100 Yaşlı Cumhuri-yetim” temalı bir kompozisyon yarışması düzenledi. 28 Ekim 2018 Cumartesi günü MİMTA merkezinde gerçekleşen ödül töreninde ilk kategoride birinciliğe 8-A sınıfından Zehra Şabili, ikinciliğe 7-B sınıfından Muhammed Bayramlı ve 8-A sınıfın-dan Muhammed İsmayılbeyli, üçüncülüğe 8-A sınıfından Ha-san Şiriyev ve 7-A sınıfından Banu Rüstemli layık görüldüler. İkinci kategoride ise birinciliğe 10-A sınıfından Fidan Aliyeva, ikinciliği 10-A sınıfından Rafet Bahşıyev ve 10-B sınıfından Şemsiye İsmayıllı, üçüncülüğü ise 10-A sınıfından Hüseyn Alili, 10-B sınıfından Fidan Abbasova, 10-B sınıfından Fidan Allahyarova ve 9-A sınıfından Ayan Cemal hak kazandılar.

22 Kasım 2018 Perşembe günü okulumuzun kurucusu Prof. Dr. Turan Yazgan hocamızı vefatının 6. yılını tören-lerle andık. Törene öğretmen, öğrenci ve konuklarımızın yanında, Azerbaycan tanınmış müzisyeni Fahrettin Sanem de katıldı. Törende hocamızın hayatından kesitler sunuldu. Onun Türkçe hakkında görüşleri dile getirildi, anısına şiir-ler okundu, gösteriler yapıldı. Tören sonunda Turan Yazgan Hocamızın aziz hatırası ve 2 yıl önce vefat eden okul müdü-rümüz Ali Devrim için Kuran okuttuk.

Türkiye Maarif Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi Doç. Dr. Cihad Demirli ve Gürcis-tan-Azerbaycan koordinatörü Selçuk Baş okulumuzu ziyaret ettiler. Maarif Vakfı ve okulu-muz arasında işbirliği imkan-larını görüştük. Alakalarından dolayı Türkiye Maarif Vakfı yetkililerine teşekkür ederiz.

63

Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası Bakü İşletme Fakültesi

15 Kasım 2018 tarihinde Prof. Dr. Turan Yazgan vefatının 6. yılında Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi’nde anıldı. Anma törenine Türkiye Cumhuriyeti Gençlik ve Spor Bakanı Dr. M. Muharrem Kasapoğlu, İstanbul Milletvekili Şamil Ayrım, T.C. Bakü Büyükelçisi Erkan Özoral, Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Adalet Muradov, TDAV Genel Başkanı Közhan Yazgan, İstanbul Üniversitesi Rek-törü Prof. Dr. Mahmut Ak, Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Yüce, Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi Dekanı Prof. Dr. A. Vecdi Can, Maarif Vakfı mütevelli heyeti üyesi Doç. Dr. Cihat Demirli’nin de aralarında olduğu geniş bir katılım gerçekleşti. Açılış konuşmalarının ardından program, “Azerbaycan ve Türkiye Arasında Yükseköğretim Alanındaki Paylaşıma Yönelik Yeni Öneriler” başlıklı panelle devam etti.

Okulumuzda Sakarya Üniversitesi Eğitim Fa-kültesi’nden Doç. Dr. Suat Kol ve Doç. Dr. Hüseyin Çalışkan, öğretmenleri-mize “Eğitimde Çağdaş Ge-lişmeler” konulu seminer verdiler. Sakarya Üniversi-tesi yönetimine ve hocala-rımıza teşekkür ederiz.

Türkiye Barolar Birliği Başkan Yardımcısı Hüse-yin Özbek ve Türk Dili Konuşan ve Akraba Ül-keler Avukatlık Örgütleri Birliği Başkan Yardımcısı Sn. Kürşat Karacabey oku-lumuzu ziyaret ettiler. İlgi-lerinden dolayı baro yetki-lilerine teşekkür ederiz.

Türk Dünyası İşletme Fakültesi’nin öğretim üye-leri 2019 eğitim yılının birinci döneminde Mevlana programı çerçevesinde Türkiye’nin çeşitli üniversite-lerine davet edildiler. Öğretim üyelerimizden Dr. Ok-tay Guliyev ve Dr. Agil Memmedov Erzurum Atatürk Üniversitesi’ne, Güşnar Mirzayeve Yıldız Teknik Üni-versitesi’ne ve Neriman Hanahmedov ise Konya Sel-çuk Üniversitesi’nde davet edilerek alanlarında çalışma yaptılar. Hocalarımızı tebrik ediyoruz.

Uluslararası Kantörö Şaripoviç Toktomamatov ÜniversitesiTürk Dünyası Kırgız-Türk Prof. Dr. Turan Yazgan Sosyal Bilimler Ensitüsü

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 95. yıldönü-mü olan 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nı enstitümüz personeli ve öğrencilerinin katılımında büyük bir coşku ile kutladık. Programda öğretim elemanlarımızdan Çağ-rı Ergezer ve Halil Şengül’de günün anlam ve önemini belirten konuşmalarını yaptı. Programın ilerleyen bö-lümlerinde Türk Dünyası Araştırma ve Kültür Merke-zi’nin bünyesinde faaliyet gösteren Türk Dünyası Halk Oyunları ekiplerinin gösterileri göz doldurdu.

Türk Dünyası’nın bilge yazarı Cengiz Aytmatov’un 90. yaş günü anma etkinlikleri kapsamında, üni-versitemizde düzenlenen uluslararası sempozyuma enstitümüz öğretim elemanlarından Seyfettin Gelekçi ve Ozan Ulaş Sayman katıldı. Türk Dünyası’nın en büyük değerlerinden birisi olan Cengiz Aytmatov’un ede-biyat dünyasına kazandırdıkları ile ilgili sunumlarını gerçekleştiren öğ-retim elemanlarımıza teşekkür eder, başarılarının daim olmasını dileriz.

64

İstanbul Valiliği tarafın-dan 29 Ekim 2018 Pazarte-si günü Vatan Caddesi’nde düzenlenen “Cumhuriyeti-mizin 95. Yıldönümünü Kut-lama Töreni”ne katıldık.

İstanbul’daki okulların, gençlik gruplarının, sivil toplum kuruluşlarının ve askeri birliklerin katıldığı kutlamalarda, Türk Dün-yası giyimleriyle donanmış Türk ülkeleri bayrakları taşıyan vakfımızın Genç-lik Kolları’nın tören kıtası, yoğun alkışlarla halkımızın ilgi odağı oldu.

Turan Kültür Mer-kezi Süleymaniye Kür-süsü’nün 2018-2019 faaliyet dönemi 3 Kasım 2018 Cumartesi günü başladı. Türk Dünyası müziği üstadı Bünyamin Aksungur’un yeni albü-mü “Canan Uykuda”nın tanıtım toplantısı bağ-lamında verdiği “Türk Dünyası’nın Ortak Müzi-ği” başlıklı konferansı yu-karıdaki kodu okutarak izleyebilirsiniz.

10 Kasım 2018 Cu-martesi günü Süleymani-ye Kürsüsü’nde 29 Mayıs Üniversitesi Tarih Bölü-mü Dr. Öğretim Üyesi Zekeriya Türkmen’i mi-safir ettik. Türkmen’in “Askeri Öğrenci Mustafa Kemal’den Mareşal Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e” başlıklı konferansını yu-karıdaki kodu okutarak izleyebilirsiniz.

İstanbul Aydın Üni-versitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Kutay Karaca, 17 Kasım 2018 Cumarte-si günü saat 14:00’te Sü-leymaniye Kürsüsü’nün konuğu oldu. “Emperya-lizm Kavramı İçerisinde Yükselen Bir Güç: Çin” başlıklı konferansı yuka-rıdaki kodu okutarak iz-leyebilirsiniz.

22 Kasım 2018 tari-hinde Turan Yazgan Ho-camızın kabrini ziyaret edip duada bulunduk.Bütün ömrünü Türk Dünyası’nın “Dilde, Fikir-de, İşte Birlik” ülküsünü gerçekleştirmeye adayan, Vakfımızın Kurucu Baş-kanı Prof. Dr. Turan Yaz-gan Hocamızı vefatının 6. yılında saygı, sevgi ve rahmetle anıyoruz.

TÜRKSOY ve Kaza-kistan Cumhuriyeti Dev-let Merkez Müzesi’nin birlikte organize ettiği “Altın Elbiseli Adam” ser-gisinin açılışına katıldık. Serginin açılışında Al-matı Milli Müze Müdü-rü Dr. Nursan Alımbay, TÜRKSOY Genel Sek-reteri Prof. Dusen Kasei-nov ile İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Dr. Coşkun Yılmaz birer ko-nuşma yaptılar.

Eğitim Kültür Mü-dürümüz Metin Köse ve Gençlik Kolları Başkan Yardımcımız Mehmet İnce’nin maiyetindeki heyet, K.K.T.C İstanbul Başkonsolosluğu tarafın-dan İstanbul Taksim Ata-türk Anıtı önünde düzen-lenen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin 35. ku-ruluş yıldönümü töreni-ne katılıp çelenk koyduk.

Vakfımızın desteğiyle İ.Ü. Farabi Avrasya Çalış-maları Uygulama ve Araş-tırma Merkezi tarafından düzenlenen 2. Uluslara-rası Farabi Sempozyumu, 25 Aralık 2018 tarihinde gerçekleşti. Sempozyum boyunca Türk felsefecisi Farabi’nin ahlak ve siya-set anlayışı çerçevesinde çalışmalar sunuldu.

Sempozyumun ar-dından Türk Dünyası sa-natçımız Bünyamin Ak-sungur Türk ülkelerinin müziklerinden oluşan bir konser verdi.

Ziyaretçi Defteri

Kasım Ayı BoyuncaKatıldığımız Etkinlikler ve Ziyaretçilerimiz

Turan Kültür MerkeziSüleymaniye Kürsüsü Konuşmaları1989’dan Beri Türk Dünyası’nın

Bilim, Sanat ve Düşünce İnsanlarını Halkla Buluşturuyoruz.