kültür bakanlığı sinema destekleri

7/26/2019 Kltr Bakanl Sinema Destekleri

1/45

-1-

KLTR BAKANLII SNEMA DESTEKLER

Kltgn Kaan Akbulut


2/45

-2-

ndeklerBALANGI VE DESTEKLERN TARHTrkiyedeki ilk sinema destekleri, sistematik sinema desteinin douu, yasal altyap,ekonomik model nerileri, smail Gne ve Erkan Mumcunun tanklklaryla 2005 yln-daki yasann hazrlan sreci

EKONOMK YAPI: SERKAN AKARER LERPORTAJSinema desteklerinin ekonomik yaps, yasal eksiklikler, rsum kesintilerinin geridn, farkl lkelerden destek modelleri, ekonomik anlamalar, SE-YAP

VERLER, DATALAR2005-2015 yllar arasnda destek alan filmler zerinden destek bilanosu, rsumlar,gie bilgileri, festival baarlar

YAPIMCI PERSPEKTF: YAMA OKUR LERPORTAJYaratc yapmclk anlay, yapmc-ynetmen zerine kurulu destekler, destek mo-delleri, kurulu dnemi tartmalar, Ulusal Sinema Merkezi t artmalar, DesteklemeKuruluna dair tartmalar, Kurul yelerinin seilmesi, ekonomik geri dnm

FLMLERN SELME SREC: AHMET GRATALE RPORTAJDestekleme Kurulunun yaps, Kurul yelerinin temsiliyeti, filmlerin seilme sreci,oylama sreci,

Trkiye sinema endstrisi 90lardan bu yana yeniden canlanma srecine

girdi. Gie baars yapan filmlerin yannda uluslararas festivallere katlmsalayan ve bu festivallerde dl alan filmlerin de says artt. 2005 yln-da yasalaarak Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan datlmaya balanansinema destekleri on yllk sre ierisinde Yeni Trkiye Sinemas olarak ad-landrdmz srecin en byk finansal destekisi konumuna geldi.

Bu aratrmada da bu on yllk sreci ekonomik, politik ve sanatsal adanbir incelemesini gerekletirdim. Trkiyedeki sinema desteklerinin tarihine,destekleme metodlarna ve formuna, desteklerin ekonomik ve sanatsalyansmasna ve gelecein sinemasna neler devredeceine baktm. Onuncuyl deerlendirmesi yapm oldum ve yakn zamanda kmas beklenen Tr-kiye Sinema Kanununu inceledim.

Objective Aratrmac Gazetecilik Bursu i le gerekletirdiim bu aratrmannilk hali Kltr Servisi web sitesinde yaz dizisi halinde yaynland. Bu e-kitapda aratrmaclar ve ilgililer iin bulgularmn ve rportajlarmn tam halinisunmak amacyla hazrlanmtr.

Aratrmamn gerekletirmesinde katklarn sunan Platform24 BamszGazetecilik Platformundan Yasemin ongara, editryal destei iinKltr Servisinden Asl Uluahine, yapmc kiiliinin yannda sinemadesteklerinin effaflamas zerine alan ve aratrma srecinde birok

adan yardmc olan Yama Okura ve sre boyunca desteklerini esirge-meyen ve en sonunda da e-kitabn tasarmn stlenen Ozan nlkoateekkrlerimi sunarm.

Aratrmann yaynlanm ilk haline u linkten ulaabilirsiniz.

http://kulturservisi.com/p/birinci-bolum-turkiyede-sinema-desteginin-dogusu

nsz

PERSPEKTFLERTayfun Pirselimolu, Melis Behlil, Nazif Tun, ar Knkolu, Kerem Sanatel, Serkanellik, Burak Evren, Engin Ertan, enay Aydemir, Deniz Yavuz, Frat Ycel

TRKYE SNEMA KANUNU TASLAITrkiye Sinema Kanunu tasla, Sinema Meslek Birlikleri G Birliinin nerileri


3/45

-3-

1. Blm:

Trkyede Snema DestennDouu

Sanat ve SnemayDesteklemek

Trkiyede sanat ve devlet arasndaki ilikinin tarihi sorunlu ve tartmal bir

tarih. Sanat desteklemek Cumhuriyetin kuruluundan beri eitli biim-lerde tartlm ve farkl destekleme metodlar oluturulmutur. DesteklerDevlet Tiyatrolar, Devlet Opera ve Bale Kurumlar, Belediye Tiyatrolar veTRT zerinden arlkl olarak mzik ve sahne sanatlarna ynelik olmutur.Bu destekler ulus devlet inas ve milli kltr tartmalarnn da nemli birunsuru olagelmitir.

Sinema ise yllarca destek verilecek bir alan olarak grlmedi. TRTnin bellidnemlerde ynetmenlere proje smarlayarak film ektirmesi sinema san-atn destekleyen uzun erimli bir politikadan ok zellikle belirli temalar-da (tarihsel hikayeler, edebiyat uyarlamalar gibi) prodksiyon retmeyedayalyd. Sinema Trkiyede ilk dnemlerinden itibaren zel sermaye ile

gelitirilmi bir sanat dal oldu. Ancak 80li yllardan itibaren dier tm al-anlarda olduu gibi sanat ekonomisi de daha farkl tartlmaya baland.Sinema filmi retimi 80li ve 90l yllarda kriz iindeydi. Sinemaya destektartmalar da balam oldu.

Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan verilen sinema destekleri hem Trki-yede sinemann geliimi, hem de devlet ve sanat arasndaki gerilimli ili-ki asndan nemli bir tartma konusudur. Sinemann kitleleri etkileyenbir sanat dal olduu gereinden hareketle birok ideolojik tartmannyansmasn sinema destekleri tartmalarnda bulabiliriz.

Bu yaz dizisinde Trkiyedeki sinema desteklerinin tarihine, desteklememetodlarna ve formuna, desteklerin ekonomik ve sanatsal yansmasnave gelecein sinemasna neler devredeceine bakacam. 2005 ylndan iti-baren verilen sistematik destekler iin ekonomik, yapsal ve politik adanonuncu yl deerlendirmesi yapacam ve yakn zamanda kmas beklenenTrkiye Sinema Kanununu inceleyeceim.

Yaz dizisinin bu ilk blmnde sinema desteklerinin tarihine ve 2005 yln-daki yasann oluturulma srecine bakyorum.


4/45

-4-

lk Destekler:1988-2000

1986 ylnda kan 3257 sayl Sinema, Video ve Mzik Eserleri Kanunu Trkiye sine-

masn dzenlemek ve desteklemek adna karlan ilk kanun maddesidir. DenizYavuzun hazrlad Trkiye Sinemasnn 22 Yl1 kitabna gre Kanunla sinema vemzik alanndaki rnlerin tevii ve sanatlara destek olunmas amalanmtr. yllk alma sreci ardndan Kltr Bakanlna bal olarak almalarnyrtecek olan Telif Haklar ve Sinema Genel Mdrl yaplandrlmtr. ncekiad Sinema Dairesi Bakanl olan bu mdrlk ilk desteini 1988 ylnda verir.2O dnem verilen destekler rsumlar ve bandrol gelirleri zerinden toplanyordu,ancak rsum gelirleri hem ok fazla toplanamyor, hem de verginin ou Maliyedekalyordu. Dolaysyla bu dnemin destekleri ironik bir ekilde dnemin ykselenmzik kasedi piyasasndan elde edilen bandrol gelirlerine dayanyordu. 3

u anki gibi sistematik olmayan biimde verilen destekler 80li yllardaki Trkiye

sinemasnn krizine are araynn bir parasyd. Her ne kadar u anki ynetmenkuana ve sinema endstrisine devrettii katk tartmal olsa da 90l yllarda-ki nemli filmlerin retilmesine olanak salad. Dnemin gie geliri elde edenAr Roman, stanbul Kanatlarmn Altnda ve Hoakal Yarn filmleri bu desteklersayesinde ekildi. Bunun yannda D Gezginleri, Lalelide Bir Azize, Melekler Evi,Kara Kentin ocuklar, ki Kadn gibi hem dnemin sinemas asndan ses ge-tirmi, hem de u an bahsettiimiz Yeni Trkiye Sinemasnn ayak seslerini olu-turan filmler bu fondan destek almtr.

88 ylnda verilmeye balanan destekler u anki gibi sistematik deildi, bununyannda hem endstriden, hem de yasann ve ynetmeliklerin eksikliklerin-den kaynakl birok sorunu barndryordu. Ynetmen smail Gne o dnemin

desteklerini yle aklyor:


5/45

-5-

O zaman ben bir tane destek aldm, fakat kullanamadm. nk ye-terli deildi. O destek zerine bir eyi koymay gerektiriyordu, benen azndan yle yapmak istedim. O dnemin destek alan filmleri-nin hibiri sinemalarda gsterilmedi diyebilirim. nk insanlar ora-dan aldklar desteklerle geimlerini de saladlar. Yasa, destek filmbtesinin % 50sini kapsyor, gerisini sen bulmalsn diyordu. Amainsanlar genelde, ounluk demeyelim, bunun zerinden geimleri-ni bile salayarak televizyon filmi bile olmayacak hikayeler yaptlar.Ceplerinden para kmad iin vizyona sokup para kazanmak gibi

dertleri de olmad. Bunu dndrelim ve sermaye olsun, diye dertleriolmad.4

Gnein vizyona dair sylediklerini verilerle de dorulamak mmkn. Den-iz Yavuzun kitabna gre destek alan 79 filmden sadece 37si vizyona girip biletsat gerekletirdi. 37 filmin toplam biletli izleyici says ise 2 Milyon 847 Bin Li-radr. Verilen destek miktar ve vizyon geliri karlatrldnda sorunlu bir modelgryoruz.5

Ancak smail Gne filmlerin vizyon sorununu desteklerdeki sorunun yan sra sek-trdeki temel bir yapmc-ynetmen ilikisi sorununa, endstrinin yaad krize

balyor.

Biraz da beceremediler, nk 1995te Telif Haklar yasasnda6 eser sahipliimeselesi deiince cahil yapmclar Paray biz veriyoruz ama eser sahibi onlar.Hadi buyurun yapn, diyerek film yapmndan ekildiler. Bunun psikolojisi budur.Bu nedenle filmlerin yaplar deiti, 12 Eylln etkileri sryordu, televizyon sine-may altst etmiti. 95te yasa da knca dnemin Yeilamdan gelen yapmclartamamen sreten ekildiler. Bu destek bu sefer ynetmenleri yapmc yapt. Y-netmen filmini ekmek zorunda ama yapmc gibi birikimi yok. 95 ncesi film ya-pan yapmclar filmlerin btn haklarna sahipti, dolaysyla yeni alan televizyonkanallarna filmlerini sattlar, gelir saladlar. Ondan ncesinde video pazarndagelirleri vard. Ama ynetmenler isiz kald. Bakanlk destekleriyle birlikte ynet-menler de yapm irketleri kurarak srecin iinde dahil oldular. Gne vizyonbaarszln ise u ekilde yorumluyor: Dolaysyla yapmc, ynetmen, senaristsinemas kt. Yapmc basks da olmaynca, u oyuncuyu oynat, unu yap gibi,ynetmenler kendilerini zgr hissedince gerek hikayelerimizi yapalm dediler.O gerek hikayeler de seyirciyle rtmeyince seyirci salondan kat veyahut dayabanc filmlere yneldi.

O dnemin destekleme modeli ise kamuya ak ve effaf deildi. u an olduu gibidestekleme kurulunda kimlerin olduu ve hangi filme, ne kadar bte verildiiaklanmyordu. Destekleme Kurulu ile destek alan sinemaclar ayn olabiliyorduya da arkaik ilikilerle destekler veriliyordu.

smail Gnein tanklna gre, ki komisyon vard, tam bilmiyorum ama er-beer kiilerdi. Komisyondakiler kendileri de bavuruyordu. Bir komisyondakikiinin filmi dier komisyonda deerlendiriliyordu. Hatta birbirlerinin projelerinidestekliyorlar diye bir dedikodu kt. Gerekti ama yaplabilecek bir ey yoktu.Mesela Halit Refi hem komisyondayd, dier komisyonda da filmi deerlendirili-yordu. yle bir cmle dediler: Kime verecektik? Sinemac olan biziz. Bildiimizanlamda yolsuzluk, kendi arkadan korumak gibi bir ey deildi. Onlar sinemannakil insanlaryd, iyi i yapan insanlard. Sistem de byle bir eye engel koymadiin dedikodular dnmt. rfan Tzm, Halil Ergn, Halit Refi gibi isimler komi-syondayd, benim hatrladklarm bunlar.

Komisyona yaplan bavurular da u anki gibi sistematik deil. Bavuru tarihleri

belli deil, bavuru format belirsizdi. Bunun yannda u anki sistemden bir dierfark da o yllarda bavuru yaplrken proje dosyas7 yerine sadece senaryoyla ba-vuru yaplmas. Gne, proje dosyas sistemini Eurimages bavurular sayesinderendiklerini ve 2004 ylndaki yasa hazrlanrken komisyona sunduklarn belir-tiyor.

u an emekli olan dnemin bir brokrat o dnem destekleri iin yurtdndaki farklmodelleri incelediklerini, Trkiyedeki fonun gelimesi iin almalar yaptklarn,raporlama yaptklarn, raporlar Meslek Birlikleriyle paylatklarn belirtti. Ancakhem siyasi hafzamzn zayfl nedeniyle dnemin almalar kmlatif bir ekil-de 2004 ylndaki yasa tartmalarna aktarlamad, hem de arivleme sorunlarnedeniyle bugne kamuya ak bir veri brakmad.


6/45

-6-

2004 Yilinagderken...

2004 yl Kasm aynda kan 5224 sayl Sinema Filmlerinin Deerlendirilmesi ve

Snflandrlmas ile Desteklenmesi Hakknda Kanun yukarda bahsettiim siste-matik olmayan sinema destekleri sonrasnda kurulan Trkiyedeki ilk sistematiksinema destei olmutur.8

2004 ylna gelirken birok tartma yaand, altaylar, forumlar, toplantlardzenlendi. Bu dnem sinema desteklerinin sistematikletirilmesi konusun-da aray yllaryd. Kltr Bakanl brokratlarnn ynlendirmesiyle sektr-le birlikte toplantlar yaplmaya baland.9 Adalet ve Kalknma Partisi hkmetisreci ve tartmalar devam ettirdi.10 Ancak Erkan Mumcu sreci hzlandran vesonulandran ba aktr oldu.11 Yaz dizisi dolaysyla grtm birok kii Mum-cunun bu konudaki kiisel abalar konusunda hemfikir.

smail Gne 2004 yl yasasnn olu srecini 80lerdeki rencilik yllarndanitibaren balatyor:

Sinemaya baladm yllarn hemen akabinde, ben Edebiyat Fakltesinde okuyor-dum, Erkan Mumcu Hukuk Fakltesinde okuyordu. Sinema kulbnden tanyor-duk, 81 yl olmas lazm. O zamanlar asistanlk yapyordum, film ekmemiz gereki-yordu ama sermaye ortada yoktu, olan sermaye de bize ynlenemezdi. Dolaysylakafamda destek yle olmal, byle olmal diye bir dnce vard, Erkan Beyle depaylardm. Bana da bir iki filmde asistanlk yapt. Dolaysyla film ekmenin nekadar zor olduunu grd iin, politikaya atldnda, Kltr ve Turizm Bakanolduunda bu alan dzenlemek gerektiini biliyordu. Eline de tek partili bir ik-tidarn imkanlar geince 2002den itibaren yasa almasna balad. Yaklak 50

tane toplant yaplmtr. Ben The Marmarada 100 kiilik toplant hatrlyorum,Bakann bakanlk yapt. AK Parti hkmeti baa getikten be alt ay sonra, 14Kasm sonrasnda sinemann kurulu yldnm kutlamalarndan sonrayd. 15-20gnde bir, ayda bir toplant olurdu. Erkan Mumcu da yirmiye yaknna bakanlkyapt, dierlerine mstearlar, yardmclar, genel mdrler katlrd. Herkes kend-ince sinemann sorunlarn anlatrd, arama konferanslar dzenlenirdi. Sektr ilkbata uyum salayamad, bir cmleyle sinemann sorunlarna cevap verilemedi.Sama cevaplar veren de oldu, sistemi bilip gzel cevaplar veren de. Arama kon-feranslar geliti. Son alt ayda ben, Reis elik, Aydn Sayman, Ahmet Haluk nalve bir kii daha kaldk. Bakanla kavga ettik, birbirimize bardk ardk. En nihay-etinde u noktaya geldik, biz bunu karalm, sonra deitiririz gerekirse. nkeski yasa mnasebetiyle verilen destek durunca sektrde durgunluk oldu, az filmekildi.

2000-2004 aras sinema desteklerine dair Deniz Yavuz unlar belirtiyor, 2000ylnda Trkiyede patlak veren ekonomik kriz sebebiyle, oluturulan birtakmdestek fonlarnn tasfiyesine gidildi. Bu sebeple 2004 ylnn Kasm Aynda kanun-laan yeni destek sistemine dek sinema projelerine drt yl boyunca destek sala-namad. Fonlarn tasfiyesi nedeniyle 2001, 2002 ve 2004 yllar arasnda KltrBakanl sinema desteklerinden yararlanan bir film olmad, ancak Bakanlk kendikaynaklar araclyla 2003 ylnda 23 farkl sinema projesini toplam 595.000 TL iledestekledi. 12

2003 ylnda kurulan 59uncu Hkmet AKP tarafndan tek partiyle kurulmu vebir ay sonra Kltr Bakanl ve Turizm Bakanl birletirilerek Kltr ve TurizmBakanl oluturulmutur. Turizm Bakan olarak grev yapan Erkan Mumcu daKltr ve Turizm Bakan olarak greve getirilmitir. Blent Ecevit Babakanln-daki 57 inci Hkmette Turizm Bakan, Abdullah Gln Babakanlk yapt 58inciHkmet dneminde de Milli Eitim Bakan olarak grev yapan Erkan Mumcusinema dnyasnn da tand biriydi. 80li yllarda Ynetmen Yardmcs olaraksetlerde alm olan Erkan Mumcu sinema dnyasnn sorunlarn ieriden bilenbir kiiydi.

AKP hkmeti kriz sonras yksek bir oy oranyla iktidara gelmi, zellikle ekonomievrelerinde heyecan yaratmt. Ancak kltr ve sanat dnyas AKPye, kadro-larnn Fazilet Partisinden gelmesi ve muhafazakar demokrat bir siyasi izgi

izleyeceini belirtmesi nedeniyle tereddtle yaklamt. Radikal gazetesi Abdul-lah Gl Babakanlndaki 58inci Hkmetin Kltr Bakan Hseyin elike soru-lar yneltmi13, elik de AKP hkmeti, banda bulunduum Bakanl, u veyabu ideolojiyi halka telkin ve dikte etme enstrman olarak kullanma niyetindeasla deildir. Biz, demokrasinin oulcu tarafna inanan insanlarz. Herkesin da-mak tadna gre men hazrlamak ama tercihi insanlara brakmak asli grevimizolacaktr.14 aklamasn yaparak rahatlatc bir tavr sergilemiti. Ancak sanatdnyasnn AKPye bak tek bir aklamayla deimedi. Yaanan tedirginlie dairErkan Mumcu kltr sanat dnyasnn tmnn katlaca arama konferanslardzenlemeye baladn belirtti: AK Parti hkmeti yeni gelmiti ve kltr sanatevrelerinde korku ve endie vard. Bugn herkes birok eye alm grnyorama o zaman kayg ve endie vard. Ne yapalm, nasl yapalm diyerek altaylarzinciri, arama konferanslar dzenledik. Ve tam bir mutabakatla geldiimiz iinyasadan etkilenecek olanlarla uygulayacak taraflarn tamamn bir arara getirerekkardk. O yasa muhalefetin de oylaryla kmtr. Belki de AK Parti iktidarnnmuhalefetsiz geirdii tek yasadr.15

Sinema yasasna dair tartmalar uzun sredir sinema dnyasnn gndemind-eydi. Erkan Mumcu ile toplantlar hzland. smail Gnein belirttiine gre 50yeyakn toplant, konferans, altay dzenlendi. Bunlarn yirmisine Erkan Mumcubizzat bakanlk etti, ynetmenler, yapmclar, sinema dnyasnn dier aktrleritoplantlara katld. En byk toplantlardan biri de 2003 yl Ekim ayndaki Anta-lya Altn Portakal Film Festivali bnyesinde gerekletirilen 4nc Sinema Kurul-tay olmutur. Bu kurultay sonrasnda kapsaml bir komisyon raporu hazrlanarakhkmete sunulmutur.16


7/45

-7-

yasanin vefonun bm

Peki, bu destek mekanizmas nasl oluturuldu? Model ve formlasyon nasl

gerekletirildi? Kaynak nereden bulunacakt ve nasl datlacakt?Yasann ve oluturulacak fonun biimi nemli tartma konularndan biriydi.Dnemin nemli gndem maddelerinden biri ise bamsz bir sinema merkezingren Trkiye Sinema Kurumuydu.

smail Gne dnemin tartmalarn u ekilde zetliyor:

Mumcu, sadece sinema destekleri deil genel olarak sanat alannda zgn fi-nansman kaynaklar ve modellerin oluturulmas iin altn syleyerek devamediyor: Ben eyi kendime dert edinmitim. Bir tanesi Trkiyenin gemiten

kalan kltr varlklarnn terk edilmilii, yklmaya braklml. kincisi zelliklemzik alannda ve edebiyat alannda yaratclarn hak ve hukuklarn koruyacakmevzuatn, koruyucu bir mekanizmann olmay, hatta kaba bir deyile salk sig-ortalarnn bile olamaylar.

Trkiye Sinema Kurumu olsun mu, olmasn m nemli un-surlardan biriydi. Parann nasl datlaca, teminat mek-tubu sorunu tartlyordu. Bunlar bizim sektr asndanzor ilerdi. Devlet ne kadarn versin, nasl artlar olsun?

Benim toplanty terk edesim bile oldu zaman zaman. Ennihayetinde Bakan (Erkan Mumcu) yasay kendi banakaleme ald. Trkiye Sinema Kurumunu niye kurmadkdiye sorunca, iki sorun vard, ilki bir kurum kurulduun-da, sektr diyor ki biz idare edelim, o da dedi ki, siz idareedecekseniz parasn siz bulursunuz, parasn devlet vere-cekse biz idare edelim. Yani paray verenlerin devletinsisteminin iinde olmas gerekiyor. Sektr byle olsunistemedi. Yllar sonra Bakanlktan ve siyasetten ayrlncasyledii bir ey var bana, Ben fark ettim ki bu toplantlarierisinde eer bir sinema kurumu kurup idaresini sek-tre versek, sektr birbirini katleder. Fikir baznda bile in-sanlar birbirine hakaretamiz eyler sylyordu ki para szkonusu olduunda nasl datlacayla ilgili handikaplarvard.

Erkan Mumcu ise 5227 nolu yasann Trkiyedeki destek mekanizmalar asndanyeni bir model olduunu vurguluyor, (Daha nceki destek modeliyle karlatrr-sak) 2004 sonras baka bir sretir, yeni bir hukuk tanmlanmtr, yeni bir ynet-sel teknoloji kurulmutur. Hem finansmann srekli salanmas, hem kullanlmas,hem geri dnler zerinden yeni bir tasardr. Bizim tevik sistemlerinde rneinerastlamadmz bir uygulamadr. Tamamen yenidir.

Gne, bu konuda Mumcuyla ayn fikirde olduunu belirtiyor. Ben de toplantlar-dan sonra sektrn bunu idare edemeyeceini dnenlerdenim. Paylamamtkncesinde ama bana gre de paray devlet verirse devlet idare etmez zorunda. Di-yelim ki uydurdular klfna ve paray sektre verdiler, o iin adil olmayacan g-zlemledim. Destekleme Kurulu yeliimde de bunu grdm. u anda paray asln-da sektr datyor. Ben de kurul yeliimde tuhaf eyler dndn gzlemledim.yi ki bu haliyle km. yi demiyorum yasaya ama o kavgalarn iinde biraz dahagecikmi olsaydk herhangi bir yasa kmayabilirdi. nk sonraki gelenler yasaya

pek sahip kmadlar.

ncs de sinema sektrndeki insanlarn canlarndilerine takarak film retmeye alrken devlet duyars-zlna maruz kalmalar. Bizzat da gzlemlediim bir ey.rencilik yllarmda ve sonraki birka yl yardmc ynetmenolarak altm. Oradan zaten sahadan gzlemlere sahiptim.ok iyi biliyordum ki birok gen sinemac yllarca hayalleri-ni kurduu projeleri gerekletirecek kaynaklardan yoksun.Tabi o zamanlar film teknolojileri pahalyd. Video teknolo-jilerinin gelimesiyle gn getike daha ekonomik, karla-nabilir maliyetler dzeyine geriledi. Btn bu gzlemlerzerine ne yapmak gerektiine dair kafa yoruyordum. Dahanceki Turizm Bakanl srasnda Kltr Bakanlndakiarkadalarn ve koalisyon partilerinin duyarszl yzndenbir ey yapamyordum. Ama 2004 ylnda tek bana iktidaragelince ve Kltr Bakanlnn sorumluluu bana verilincefrsat dodu. Maliye Bakanlyla uzun mcadeleler verdik,nk Maliye 2001 krizi sonras IMF anlamalarn, mali krizpolitikalarn ok sk uygulama peindeydi. KDV ya da baz

vergi muafiyetleri gibi dier sektrlere salanan tevik ediciistisnalarn hibirini sinemaya salamak istemiyorlard.


8/45

-8-

Para bulmak zorundaydm. Maliye genel bteden kaynakvermeyecekti, belliydi. Har bitti, yap paydos diyebilirdim.Ama alana zel kaynak yaratma dncesiyle yola kncabunlar buldum. Birinci tekil ahs dncesi kuruyorumnk kiisel olarak benim zerine gittiim bir ey. Amasektr bu fikri hemen benimsedi. Destek verdi, arkamz-da durdu ve sonuta baardk. O yasann ierisinde kltrgiriimlerine sponsorluk ve tevik yasas da vardr. Fakatbenden sonra ne hikmetse o yasann ynetmelikleri birtrl tamamlanamad ve o tevikler bir Allahn kuluna kul-landrmadlar. Halbuki yasa kltr giriimlerini tevik edi-yor. Ama Maliye Bakanlyla ortak bir protokole balaya-madlar. Bence geiremediler de deil. Brokrasi, siyasettarafnda da, sektr tarafnda da duyarllk olmadngsterir bu. Biz yasaya koyduk, byle bir imkan var. Yasa-nn kma sreci de byleydi. Siz ne kadar ileri adm atar-sanz atn ynettiiniz toplumsal alan sizinle ayn biliseldzeyde deilse olmuyor. Drt tekerin birinin hzl gitme-

siyle ara daha hzl gitmiyor, yalpalyor. Durum maalesefbudur.

Yasann ve btenin formlasyonu hakknda Mumcu: O paketin Trkiyenin idarimevzuatnda hi rnei olmayan bir uygulama getirdii grlecektir. Btedenkaynak verilmeyen ve verilmek konusunda cimri davranlan alanlarda, alan-na mahsus yeni kaynaklar yaratlmas amalanmtr. En arpc iki rnei kltrvarlklarnn korunmas amacyla emlak vergilerine kk bir ekleme yaplarak,genel bteye aktarmakszn, emlak vergilerini toplayan belediyeler marifetiyle ilzel idarelerin btelerinde toplanp sadece kltr varlklarnn korunmas amac-na dnk projelerde kullanmak zere bir kanunun getirilmi olmasdr. Kltr vetabiat varlklarn koruma kanunu, telif haklar kanunu ve sinema kanunu... Bun-larn hepsi bir pakettir. Hepsi de ayn mentalitenin rndr. Radikal olan ksm,kltr varlklar zerine asl basky yaratan eyin kentsel rant olduu gereindenyola karak kltr varlklarnn bundan yararlanmasn salayan, buna ortak edenbir imar mevzuatn koyduk, yasalat da. Ama belediyelerin hibiri bunu uygu-lamad. imdi evre Bakanlnn bu konuyu yeniden gndemlediini iitiyorumama lehtar kltr varlklar olacak ekilde deil de, belediyeler ve kamu olacakekilde dzenleme yapyorlar.

Sinemada da belediyeler tarafndan rsum harc ad altnda kesintiler yaplyor-du. Ya bu vergileri kaldrmak gerekiyordu, ya da genel bteye kaydrmadan zelbir kaynakta toplamak gerekiyordu. Biz de Maliye Bakanlna, zaten para ver-miyorsunuz, bari bu paray almayn ve tekrar sinemaya dndrelim dedik. Tabi

mcadele ettik ve kabul etmek zorunda kaldlar. Maliye devlete giren bir parannkendi kontrolleri dna kmasn hi sevmez. Neticede muvaffak olduk.

Mumcu, rsumlardan toplanan gelirin sinemaya aktarlmasna dair modelinoluma eklini u szlerle aklyor:

Btn bu tartmalar nda sektrn ekinceleri olsa da bir model oluturuldu.Mevcut destek modeline gre sinema biletleri zerinden kesilen rsum vergileribir kaynakta toplanyor ve Sinema Meslek Birliklerinin gnderdii birer temsilci-den ve Bakanlk tarafndan grevlendirilen temsilciden oluan bir kurul tarafn-dan nasl datlaca belirleniyor. Bu konuyu yaz dizimin ileriki blmlerindeayrntlaryla inceleyeceim.


9/45

-9-

SyasKonjonktr:

Grmecilerimin ou kan yasann AKP hkmetinin politikalarndan bamsz

olarak Erkan Mumcunun abalaryla gerekletirildiini belirtti. Ancak Yama OkurAKPnin 2002 ylndaki demokratikleme ve byme politikalarna vurgu yapt. Sine-ma destekleri Trkiyenin byme politikalarnn nemli uzantlarndan biriydi.

Yasann ve desteklerin siyaset ve sanat bamszl arasndaki iliki modeli hakknda Mumcu unlar sylyor:

Ben sanat kurumlarnn devletten siyasetten bams-zlamas gerektiini dnyorum. Ancak bu tam bams-zlk gerekte iktisadi ilikilerin de koparlmasndan geer.Bir taraftan tevik, himaye, korunma isterken bir yandanda bamszlk isteyemezsiniz. Ekonomik olarak da bamlolmaktan kurtulacaksnz. Ekonomik bamszln salana-mad, korunmaya, zel bir iklimlendirmeye ihtiya duyu-lan alanlarda da devletin, siyasetin etkisini en aza indirecekmekanizmalar dnmek gerekiyor. Bunun iin de devlette-ki bal ya da ilgili kurulularn dnda zellikle iktisadi al-annda dzenleyici denetleyici kurumlar SPK, BDDK gibi birtr dzenleyici, denetleyici rgtlerdeki bamszla sahip,ynetimine sektrlerin katlabilecei, ama kolektif bir kay-nan yaratlp adil bir biimde de yeniden dndrleceibir mekanizma tasarlyordum, aryordum. Bu arayn benigtrd bamsz sanat kurumudur. imdi konuulduu,

yaplmaya alld gibi deil. Daha kltr alanndan in-sanlarla oluturulmu bir ey. Ama mmkn olmad, an-lalmad. Bordrolu sanatlar, TRT, Kltr Bakanl, DevletTiyatrolar gibi kurumlarda alanlarn kayglar, devletemsiyesinin altndan kacaklar korkular olumsuz atmos-fer oluturdu. Korku ve kaygyla oluturamazsnz. Onlar iinok iyi olacandan emin olsam da, genel olarak Trkiyede-ki kltr yaam iin deerli olacandan emin olsam dayapamadk. Sinema evreleri daha rekabeti bir arka pla-na sahip olduklar iin yeni fikre daha abuk intikal ettiler.Devletle birlikte alan sektr iinden seilmi bir kurul vekurul gzetiminde ve iradesinde datm salama gibi birmodel tasarladk.

lkDestekler

2005 ylnda aklanan ilk desteklerle bugne kadar gelen sre balam oldu.

Yeilam sokaklar hareketlendi.

17

lk yllardaki destek mekanizmas gerek sek-trn eksikliklerinden, gerekse Bakanln sektr bilmemesinden tr sorun-luydu. Bu dnem destekleri nedeniyle baz ynetmen ve yapmclar brokratiknedenlerle zor durumda kald. Destee hak kazananlardan ynetmenlerden oudestek parasn almamay tercih etti. Alanlardan Handan peki de (ve baka ynet-menler de) brokratik nedenlerle sorun yaad.18Ancak yasadaki ve ynetmelikle-rdeki aklar bulunduka dzeltmeler yapld. O dnem ksa filmine destek alanUmut Aral kendisinin yaad arzi durumu u ekilde aklyor: Balatlan sinemadestek projesinin ilk ayanda proje dosyam gnderdim. nternet sitesindeki ilkaklamalarnda amatr almalara ynelik bir yardm sz konusu deildi. Dahasonra ortaya kt ki amatr projelere de destek var. Ksa metraj iin mi deil mi, oda belli deil, ortada mulak bir durum var. Bana, siz yine de gnderin projenizi,dediler. O bavurudan da sadece benim filmime yardm km.

lk yllardaki sorunlara ramen Bakanlk destekleri Trkiye sinemasnn nn atve bugne gelen tartmalar da balam oldu. Yaz dizimin dier blmlerindedesteklerin veri analizine, ekonomik yapsna, yapmclarla ilikisine, filmlerinseilme srelerine, siyasi gelimeler gibi desteklerin farkl alanlarna bakacam.


10/45

-10-

dpnot:1Deniz Yavuz, Trkiye Sinemasnn 22 Yl: 1990-2011 Saysal Verilerle 22 Yllk Dneme Bak, AntraktSinema Kitapl,2012

2a.g.y., syf:100

3smini vermek istemeyen emekli bir brokratla kiisel grme.

4Kiisel grme

5a.g.y., sfy: 102-103

61995 ylndan nce yapmclar filmin tm haklarna sahipti, ancak 1995 ylnda gelen Fikir ve SanatEserleri Kanunu ile AB Gmrk B irlii mevzuatlarna uyum salanarak sinema filmlerinin eser sa-hiplii ynetmen, senarist, diyalog yazar ve zgn mzik bestecilerine geti.

7u an dnyada da ou yerde uygulanan, iinde senaryo, finans plan, bte, ynetmen gr gibifilme dair birok taslan yer ald ayrntl dosya

8http://www.zaman.com.tr/gundem_sinemaya-tesvik-yasasi-kabul-edildi_67338.html ve http://www.zaman.com.tr/gundem_onaylanan-7-yasa-resmi-gazetede-yururluge-girdi_72054.html

9http://www.radikal.com.tr/radikal2/turkiyenin_sinema_merkezi-868090

10http://arsiv.zaman.com.tr//2002/12/25/kultur/h10.htmhttp://arsiv.zaman.com.tr//2002/12/29/kultur/h7.htm

11http://www.radikal.com.tr/kultur/film_uretimine_devlet_dopingi-736967

12a.g.y., syf: 100

13http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=57121

14http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=59250

15Kiisel grme

16Trkiye Sinema Kurumu Komisyonu, 4. Trkiye Sinema Kurultay;Bildiriler-Raporlar kitab, Antalya, 2003

17http://www.radikal.com.tr/kultur/film_uretimine_devlet_dopingi-736967


11/45

-11-

2. Blm:verler, Datalar

Snema desteklernnblanosu

Yaz dizisinin ikinci blmnde sinema desteklerinin verilerine1bakyorum. 2005-2015 yllar arasnda uzun metraj filmler zerinden ka film, ne kadar destek alm,filmlerin box office bilgileri ve katldklar festivaller gibi saysal verilere odakla-nacam. Bu veriler zerinden de sinemaclarn yorumlarna eileceim.

ncelikle hangi blmde ka filme destek verildiine bakalm. Yllara gre verilendestek miktarna baktmzda en ok uzun metraj film yapm destei, sonrasndada ilk uzun metraj filmini ekecek ynetmen destei yer alyor.


12/45

-12-

kinci olarak desteklerle ve desteklenen filmlerle ilgili eitli oranlara bakalm.

Destek alp 100 bin barajn geen filmler listesine geiyoruz. Bu listeye gre 24film vizyonda nemli bir baar elde etmi durumda. Ancak desteklenen toplamfilm saysna baktmzda 100 bin barajn geen film saysnn dk kalmas sine-ma destekleriyle ilgili tartmalarn en nemli kaynaklarndan birini oluturuyor.2zellikle ana akm medyadaki baz haberlerde de gie baars kazanan poplerfilmlerin vergilerinin bamsz filmlere aktarlmasna iaret ediliyor.3


13/45

-13-


14/45

-14-

festvalBaarlar:

Ancak destek alan filmlerin festival baarlarna baktmzda gie gelirlerin-den daha olumlu bir tabloyla karlayoruz. Ulusal festivallerden dl kazanan,

uluslararas festivallere katlm salayan ya da bu festivallerden dl alan filmsays 64. Peki, festival baarlar bakanlktan destek alan filmler iin neden nem-li? Destein artlarna gre her film geri deme yapmak zorunda. Ancak vizyongelirlerinden de anlalaca zere birok film geri deme yapabilecek kadar gelirelde edemiyor. Bu nedenle birok ynetmen deme yapmad iin tekrar bavuruyapamyor. Ancak festival baars olduu takdirde ynetmen cezal saylmyorve geri deme yapmasa da tekrar bavuru yapma hakk elde ediyor. Uluslararasfestivallerden dl almak ya da uluslararas festivallere katlm salamak ve ulusalfestivallerden birinde dl almak cezal saylmayp tekrar destek bavurusu yapa-bilmek iin ynetmenlerin tek ans.

Uluslararas festivaller ve katlan filmlerin listesi yle:Cannes: Yumurta (Semih Kaplanolu), klimler, 3 Maymun, K Uykusu (Nuri BilgeCeylan)Berlin: Takva (zer Kzltan), Hayat Var (Reha Erdem), Mommo, Kz Kardeim(Atalay Tadiken), Bizim Byk aresizliimiz (Seyfi Teoman), Bal (Semih Kaplano-lu), Tepenin Ard (Emin Alper), Hayat Boyu (Asl zge), Kumun Tad (Melisa nel),Mavi Dalga (Zeynep Dadak, Merve Kayan), Souk (Uur Ycel), Kuzu (Kutlu Ataman)Venedik: St (Semih Kaplanolu), ki izgi (Selim Evci), Kf (Ali Aydn), ounluk(Seren Yce), Kksz (Deniz Akay)

Dier nemli uluslararas festivallere katlan filmler: Gitmek: My Marlon and Bran-do (Hseyin Karabey), Sonbahar (zcan Alper), Byk Oyun (Atl na), Uzak hti-mal (Mahmut Fazl Cokun), Pandorann Kutusu (Yeim Ustaolu), Kara KpeklerHavlarken (Mehmet Bahadr Er), Atein Dt Yer (smail Gne), Sa (TayfunPirselimolu), Kars ykleri (Farkl ynetmenlerin ksa filmlerinden oluuyor), 11e

10 Kala (Pelin Esmer), ki Dil, Bir Bavul (zgr Doan, Orhan Eskiky), Ferahfeza(Elif Refi), Araf (Yeim Ustaolu), Gzetleme Kulesi (Pelin Esmer), Yozgat Blues(Mahmut Fazl Cokun), Kusursuzlar (Ramin Matin), ark Syleyen Kadnlar (RehaErdem), Gzmn Nuru (Hakk Kurtulu, Melik Saraolu), Ben O Deilim (TayfunPirselimolu), Zerre (Erdem Tepegz)

Antalya Altn Portakal, Adana Altn Koza, stanbul Film Festivali gibi ulusal filmfestivallerinden dl alan filmlerin listesi ise yle: ki Gen Kz (Kutlu Ataman),Cenneti Beklerken (Dervi Zaim), Kader (Zeki Demirkubuz), Nokta (Dervi Zaim),Zefir (Belma Ba), Kskanmak (Zeki Demirkubuz), Glgeler ve Suretler (Dervi Zaim),Bornova, Bornova (nan Temelkuran), Gie Memuru (Tolga Karaelik), Gelecek UzunSrer (zcan Alper), Daire (Atl na), Babamn Sesi (Orhan Eskiky, Zeynel Doan),Yeralt (Zeki Demirkubuz), Gzel Gnler Greceiz (Hasan Tolga Pulat), Geriye Kalan(idem Vitrinel zcan), Kavak (Selim Demirdelen), Cennetten Kovulmak (FeritKarahan), Eyll (Cemil Aackolu), imdiki Zaman (Belmin Sylemez), z/Re (Tay-fur Aydn), Kelebein Ryas (Necati Akpnar), Meryem (Atalay Tadiken), zr Dil-erim (Cemil Aackolu)


15/45

-15-

Toplam Haslatlarve Rsumlar:

Bu tabloda Trkiyedeki toplam sinema bilet satlar zerinden haslatgelirlerine ve %10 olarak belirlenen rsum vergilerinden toplanmas gereken kay-naa bakyoruz. 2005-2015 yllar aras Trkiyedeki sinema bilet satlarnn arttyllar oldu. AVM sinemalarnn artmas ve sinemaya ulamn kolaylamas, sine-mann bir elence biimi olarak tekrar kazanlmas, popler Trk filmlerine ynelikilgi bu artn nemli etkenleri.

Sinema gielerinden elde edilen rsum vergisi belediye tarafndan toplanan, biletkesilen her alanda uygulanan bir elence vergisi. Her bilet cretinin % 10u rsumvergisi olarak belediye tarafndan toplanyor. Bu verginin bir ksm toplayan bele-diyeye ve onun zerinden Maliye Bakanlna aktarlyor. % 75lik byk ksm iseKltr Bakanlna aktarlyor. Ancak toplam gie haslat ve aktarlmas gerekenpay zerinden baktmzda hibir zaman kat zerindeki miktar aktarlmyor. Hat-ta 10 yl iinde gie gelirleri ok byk miktarda artmasna ramen 2013 ylna ka-

dar destek miktarlar artmyor.Bunun sebeplerinden birini daha nceki bir rpor-tajnda Telif Haklar Genel Mdr Abdurrahman elikin syledii zere sinemasalonlarnn vergilerini dememesi olarak gryoruz. smail Gnein de aktard-na gre vergileri dememekten kaynaklanan ceza vergilerin kendisinden daha azbir miktar. Dolaysyla sinemalarn bir ksm vergiyi demektense cezay demeyidaha hesapl buluyor.

Ancak bir dier nemli konu da, toplanan ve Kltr Bakanlna aktarlan parannbir ksmnn Bakanln sevk ve idaresinde kullanlmak zere saklanmas. Asln-da sinemaya aktarlmas gereken para Bakanlkta kullanlyor. Bir dier payn dafestivallere verilen destekler gibi yapm d sinema desteklerinin bir ksmnn dabu bte iinden kullanlmas olduu dnlebilir. Buradaki asl nemli konu iseson iki ylda artan destekler. 20144 ylnda Bakanlk toplam 27 Milyon TLye yakndestek aktararak 2013 yl desteini ikiye katlad. 2015 yl ilk destekleme kurulundaise 22 Milyon TL destek karar akland, bu bir kararda aklanan en yksek destekmiktaryd. 20155ylnda verilecek dier desteklerle birlikte bu miktar daha da artprekor seviyeye ulamas bekleniyor.

Son iki yldaki destek miktarnn artmasn birka nedene balayabiliriz. Birinci-si yukarda bahsettiimiz vergi toplanamamas, toplanan ve Bakanla aktarlanparann baka yerlerde kullanlmas gibi sorunlarn nne geilmi olabilir. kincibir neden de Trk sinemasnn 100nc yl vesilesiyle destek miktar rsumdanbamsz olarak artrld, bunu Bakanlk yetkililerinin sylemlerinde de grebiliy-oruz.

Ancak nc ve sektrn salkszlatran unsur ise AKP hkmetinin bunu poli-tik bir baar olarak lanse etmesi olduunu syleyebiliriz. Kltr ve Turizm Bakanmer elikin aklamalarnda buna ska rastlayabiliyoruz. Bu noktadaki salkszyn ise belirli vergi oranlarna dayanmadan artrlan desteklerin hkmet ve sine-maclar nezdinde bir ulufe gibi alglanmas. Halbuki destekler belli bir formaliteerevesinde aktarlsa ve artrlsa byle bir algnn nne geilmi olacak.


16/45

-16-

Destek Mktarlarnn Karlatrlmasve Der destekler:

2005-2015 yllar boyunca film yapmna toplamda 130 Milyon TLye yakn destek verildi. Bakanlk desteklerinde en byk pay uzun metraj yapmlar alyor. Birok lkedeki sinemadestekleriyle benzer bir uygulama. Ancak lk Film Yapm destekleriyle karlatmzda belli sorunlarla karlayoruz. 2006-2011 yllar arasnda lk Film Yapm desteklerinin UzunMetraj Yapm desteklerinin genel olarak yars kadar olduunu, hatta 2011 ylnda birbirine ok yakn olduunu grebiliriz.

2012-2014 desteklerinde ise lk Film Yapm desteklerinin Uzun Metraj Yapm desteklerine gre drtte bir oranna ekildiini gryoruz. Bakanlk desteklerinin ilk yllarndaki genynetmenleri destekleme politikasndan vazgeildii aikar. Desteklerin ilk yllarnda gen ynetmenlere alan ama stratejisi uygulanmasna ramen, sektrn kkl nedeniylebirok ynetmen ikinci filminde sorun yaad. Ancak son iki yldr ilk film destei azald. Bir denge oluturulmaya alld.

Bakanlk destekleri arasndaki Belgesel Film Yapm, Senaryo Gelitirme, Animasyon Yapm ve Ksa F ilm desteklerinin de kendi iinde mantkl bir erevede bir paya sahip olduunusyleyebiliriz. Tabi ki belgeselciler, ksa filmciler ve animasyon filmciler bu miktarn artrlmas gerektii konusunda hemfikir. Ancak toplam tabloya ve sektrn dinamiklerine bak-tmzda dengenin kolay kolay deimeyeceini syleyebiliriz.

Desteklerdeki nemli bir sorun da Film Gelitirme desteklerinin eksiklii olarak grlyor. Film gelitirme sreci sinema filmi retiminin en nemli srelerinden biri. u an Trki-yede uygulanan sisteme gre filmler destek alyor ya da alamyor, ve buna gre film ekiliyor ya da ekilemiyor. Gelitirme srecinin salkl iledii bir srete ise filmler gelitirmesrecinde senaryo doktoruna gider, ortak yapmclar aranr, baka fonlar bulunmaya allr, ynetmenin film zerine alma sresi artar ve daha salam filmler kar. u an Trkiyeyapm filmlerdeki olmamlk sorununun en byk nedenlerinden birini burada aramak gerekiyor. Yama Okur ile yaptm rportajda bu konuyu ayrntlaryla konutuk.


17/45

-17-


18/45

-18-

Son olarak unu belirtmek gerekli: Btn bu verilerin kesinliine dairsorunlar olduunu syleyebiliriz. Baka veriler sunmak da mmkn olacaktr.nk aadaki tabloda da grebileceiniz zere kurul kararlar ile bakanlkweb sitesi zerinden aklanan rakamlarda arasnda dahi farkllklar var. Kkbir rnek vermek gerekirse, 2005 ylndaki ilk desteklerde, ksa film destei yokgrnyor, ancak ynetmen Umut Aral ksa filmiyle destek almt.

Bu adan Bakanln destekleri tekrar hesaplayp effaf bir ekilde websitesinden aklamas, hatta sektrel raporlar hazrlamas gerektiini vurgulamakgerekir.

DPNot:1Tablolar ve veriler Yapmc Yama Okurun blogundan alnmtr. https://yamacokur.wordpress.com/ ve https://drive.google.com/file/d/0B37XHub-ux8WNHF3ZllSSzJHZUU/edit

2http://www.beyazperde.com/haberler/filmler/haberler-50483/

3http://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/950488-ivedikin-vergisi-sanat-filmlerine-gitti

4http://www.milliyet.com.tr/kultur-bakanligi-ndan-27-milyon-tl-gundem-1890423/

5http://haber.star.com.tr/sanat/sinemaya-rekor-destek/haber-999970


19/45

-19-

3. Blm:

Ekonomk yapi: Serkan akaRerle rportaj

ekonomkyapi

Yaz dizisinin bu blmnde sinema desteklerinin ekonomik yapsna bakyorum.Trkiye sinemas 1996 ylnda vizyona giren Ekya filminin 2,5 milyon kii tarafndanizlenmesinden bu yana yeniden endstrileme dnemine girdi. Gie istatistikleri-nin uluslararas standartlara gre tutulmaya baland 1989 ylndan bu yana Tr-kiyede filmlerin gie baarlar konuulur oldu. 2000 ylndan itibaren ise Ekya ilefitili atelenen Trkiye sinemas hem yeni rekorlara kotu, hem toplam baarsnartrd, hem de uluslararas sinema camiasnda adndan sz ettirir oldu. SinemaGenel Mdrl 2000 sonras deiimi u ekilde yorumluyor:

Ayrca Avrupa Grsel-itsel Gzlemevi tarafndan 2014 yl Ekim aynda yaymla-nan rapora gre 2000li yllarla birlikte Trk sinema sektr gsterdii etkileyi-ci byme trendiyle Avrupadaki en hzl gelien ikinci ve en byk yedinci pazarhaline gelmitir. Bu haliyle Trkiyenin nnde sadece be byk AB lkesi ve RusyaFederasyonu yer almaktadr.2

Peki bu byme iinde sinema destekleri nerede durmaktadr. Sinema GenelMdrl sinema desteklerine bu adan bir nem atfediyor. 2004 ylnda, 5224sayl Sinema Filmlerinin Deerlendirilmesi Ve Snflandrlmas ile DesteklenmesiHakknda Kanun karlm, bu yasa Trk Sinemas iin bir dnm noktas olmu-tur. Bu yasa ile uluslararas deerlendirme ve snflandrma sistemine geilm-itir. Film retiminde ve yerli film seyirci saylarnda art yaanm, bu art tmyapmclarn ilgisini ekerek bir ivme yakalanmtr. 2013 ylnda sadece vizyon ge-lirleri 505.260.068 TLlik bykle ulam, sektrn toplam bykl 2 milyarTLyi amtr.

Sinema desteklerinin ana akma dahil olmayan yapmlarn gerekletirilmesinde,gen ynetmenlerin sektre kazandrlmasnda, uluslararas baarlarda katkstartlmaz. Ancak Trkiye yapm filmlerin haslat baars ile sinema destekleri

arasnda kolayca paralellik kurabilir miyiz?

zleyici profili deimi, sinemaclarn anlatmlarnda be-lirgin deiiklikler gzlemlenmeye balamtr. Trk film-lerinin teknik dzeyi dnya standartlarn yakalam, sine-maya sinema okullarndan yetimi eitimli genler hakimolmaya balamtr. Trk filmlerinin bteleri milyon dol-

arlk, seyirci saylar da milyon kiilik rakamlara ulama-ya balamtr. 2005 ylnda 30 milyona yaklaan Trkiyegeneli yllk bilet sat, 2013 ylnda 50 milyon snrnamtr.1


20/45

-20-

Yine Avrupa Grsel-itsel Gzlemevi raporuna bakalm. Rapora gre Trkiyedebox office piyasasnda ana akm filmler aslan payn alyor. Rapor, 321 filminvizyona girdii 2013 ylnda sadece 13 filmin bir milyon bilet baarsna ulatn, 13filmden 10 tanesinin Trkiye yapm olduunu ve onlarn da toplam gie gelirinin%47sine sahip olduunu vurguluyor.

Yerli ana akm filmlerin gie baarlar ile sinema destekleri arasndaki balantybulmaya alalm. Gie baars salayan yerli filmlerin birounun Bakan-lk destei almadn, zel sermaye yatrmlaryla gerekletirildiini gryoruz.Dolaysyla yerli filmlere ynelik artan ve gie baars olarak yansyan ilgi Bakan-

lk desteklerinden bamsz bir ekilde ilerlemektedir. Gzlemevi Raporu gie ya-pan yerli filmleri AVM sinemas gibi kompleks sinemalarn artmas ve sinemayaulamn kolaylamasna, televizyon nllerinin sinema filmlerinde boy gstererekilgi ekmesi gibi nedenlere balyor.

Peki destek alan filmlerin giede baarl olmamasnn sebepleri nelerdir? Hep dilegetirildii gibi bu filmlerin skc olmas, halkn bu tarz filmlere ilgi gstermemesimi? Yeterli datma ulaamamak m? Yoksa en temelde destek mekanizmasndakiilevsel bozukluklar m?

u anki destek mekanizmasnn ekonomik adan sorunlu yanlar nelerdir?Yapmclar ve ynetmenler ne tr ekonomik skntlar yaamaktadr. Yllar boyu-

nca reklam sektrnde altktan sonra sinemann yapmclk tarafna geen veendstrinin ekonomik ynn, mevzuatlar, yasalar ok iyi bilen bir isim olanSerkan akarerle grtk.

serkan akarer

ncelikle yapmc olarak Kltr Bakanl sinemadestekleriyle ilgili hikayenizi renmek istiyorum.lk ne zaman bavurdunuz? Hangi filmlerinize destekaldnz? Zorluklar yaadnz m?

Kltr Bakanl desteklerinin balad 2005ten itibaren eitli filmlerle destek al-dk. Hacivat Karagz Neden ldrld, Pandorann Kutusu, Araf, Krk Midyeler Bakanlkdesteklerinden faydalanmt. Elbette nceleri ok sorun vard, yeni lanse edilmi bir fon-du ve ok eksii vard. En temel fark da imdikine gre paray aldnz yl hesab kapat-manz, yani filmin btn ilemlerini yapp kasedini teslim etmeniz gerekiyordu. Fon uygu-lamaya konduka, aklar ortaya ktka ynetmelikte ve uygulamada deiikliler yapld.

retim says da artt. Aslnda Trk sinemasna nicelik olarak katks olmu gzkyor. Amau an yaadmz temel sknt u, mevcut sinema destekleme kanunu Trkiyede ylda 10-15 filmin retildii dnem iin karlm ama u an 80 zeri film retiliyor. Yani kanun uanda sinema endstrisini desteklemek, dzenlemek asndan yetersiz grnyor.

Sanat, konumuz itibariyle sinema neden devlet desteine ihtiya duyuyor?

Burada bir dzeltme yapmak istiyorum, sinemadaki destek ile dier sanat alanlarndakiarasnda ok ciddi kategorik olarak bir farkllk var. Sinemaya yaplan u anki destek, devletbtesinden yaplan destek deil, sinema biletlerinden kesilen rsum vergilerinden ak-tarlan bir para. Devletin burada fonksiyonu sinemay desteklemek deil, sinemadan eldeedilen rsumun yeniden datlmasn belirlemek. Genelde hangi tip filmler destekleni-yor? Trkiyeyi uluslararas alanda tantma potansiyeli olan, normalde retilmesi piyasa

artlarnda ok kolay olmayan filmlerin yaplmas ya da yeni yeteneklerin kefedilme-si, endstriye kazandrlmas gibi piyasa ekonomisinin izin vermeyecei alanlar. Sine-mann sosyal, kltrel bir anlam da var. Dolaysyla kamu faydas da var bunun ierisinde.Trkiyede yle bir sknt, eksik alglama var. Bizde, normalde devlet sinemay sadecedestekleme fonu zerinden destekler gibi grnyor. Ama Avrupa lkelerinde farkldestekler de, mekanizmalar da var. Televizyonlar, blgesel fonlar, vergi tevikleri vs. Sine-mada devlet destei dediimiz ey ylda ayrlan Trk Lirasyla 15-20 milyon TL, Euro olarakda toplamda 5-7 milyon Euro yapan bir miktar. Fransay vs. hi katmyorum, Hrvatistangibi lkelerin desteinin te birinden az bir para. Dolaysyla iki kategorik nokta var. Sine-ma kendi rettii gelir zerinden nemalanyor. Milletin vergileri deniyor ama bu sinema-ya gidenlerden toplanan paylar, onlar yine sinemaya yatrlyor. Deiik ortak yatrmlaryaplabilmesi, uluslararas ibirliine ak olunabilmesi, yeni yeteneklerin kefedilmesi

nemli eyler. Devlet demeyeyim ama endstrinin bu tarz mekanizmalar olmasa bu film-ler retilemez.


21/45

-21-

Dediiniz rsum3 kesintisinin nasl bir yaps var?

Sinemaya gittiinizde aldnz her bilette %10 bir kesinti var. Bu sinema deil,elence vergisi olarak geiyor. Lunaparka gitseniz de, konsere gitseniz de biletkesiliyorsa alnr, oradan da belediye tarafndan tahsil ediliyor. Realitede bu kadardoru ilemiyor ama kat zerinde belediye parann % 25ini alkoyuyor, % 75iniMaliye Bakanlna yatryor. Maliye de bir ksmn Kltr Bakanlna gnderiy-or. Ama bu parann tamam destee gitmiyor, Kltr Bakanlnn genel btes-ine gidiyor. Bu bteden de Kltr Bakanlnn sevk ve idaresi de muhtemelenburadan yaplyor. Yani aslnda bu argman tersine de evirebiliriz. Rsular ze-

rinden dnen bir sistem var ve buraya gidiyor. Kltr Bakanl sadece rsum deil,zel kopyalama bedellerini de tahsil ediyor. Aldnz bo CDler, Hard Disclerevb. konulan bir har bu. Bu parann da telif hakk olarak hak sahiplerine datl-mas gerekiyor ama datlmyor, Kltr Bakanlnn cari operasyonu da buradanyrtlyor olsa gerek. Tam bir bilgi yok elimizde, bu bilgi effaf deil.

yle hesaplayn, bugn bir sinema bileti 10 lira olsa, 50 milyon bilet satldndnn, yaklak 500 Milyon TLlik cirodan bahsetsek, 50 Milyonluk rsum vergisitoplanmas lazm. Ama u anki destekler 15 Milyon TL. Yani devlet rsumlarn tebirinden azn veriyor aslnda sinemaya.

yle bir sorum vard. Bu destekler ekonomik bir tevik mi, yoksa sanata yaplan

bir katk m? u anda sorum dediklerinize gre bambaka bir yere gidiyor. Ekono-mik anlamda nasl deerlendirirsiniz?

Ekonomik anlamda deerlendirilmesi yle olur: Buras bir istihdam alan birincianlamda. alanlar maa alyor, sosyal gvenlik bedelleri yatrlyor. Bir ekonomikaktivite yaratlyor. Ya da kendimden rnek vereyim, Geredede, Karabkte filmekiyorsunuz. Orada yerel kurumlara, esnafa maddi kaynak aktaryorsunuz. Tabi kisinemann ekonomik etkisini daha da artrmak mmkn. Mesela birtakm blgeselfonlar koyarsnz. Mesela Antalyada ekilen her film 1 liralk destek karlnda 1,5liralk oranda masraf yapmasn istersiniz. 200 bin liralk destek verirsiniz, Antalyada 300 bin liralk harcama yapmasn istersiniz. Avrupada bu tarz fonlar ok var.Birtakm harcamalar zerinden iadeler yaparsnz. Sinemann yaratt istihdamartrmak iin birtakm para iadeleri yaparsnz. Kald ki Kltr Bakanlnn verdii

parann tamamyla yaplmyor o filmler. Birtakm uluslararas fonlar, baka taraflar-dan da para alyorsunuz. Kabaca Kltr Bakanl 10 lira veriyorsa, aslnda 20 liralkbir harcama etkisine sahip. Filmin yarsn Bakanlk finanse eder, yarsn da bakakaynaklardan bulmal diye bir art da var zaten. Ama sinemaya yle bakmak lazm.70 milyonluk nfusu olan bir lkede 15 Milyon TL destek ile ekonomik etki yarat-amazsnz. Bu nedenle ekonomik etkiyi artrmak istiyorsanz eer, yaptnz te-vikleri artrmalsnz. Mesela turizmin yaratt katma deerden bahsediliyor amane kadar tevik yapld? Yaratlan tevikle birlikte katma deer llmeli. Sinemayaayrlan para czi bir para Trkiyede. Trkiyede 5 Milyon Euro civarnda bir paradanbahsettim ama sadece Viyana Film Komisyonunun yllk btesi 8 Milyon Euro.

Avusturya gibi nfusu Trkiyenin altda biri olan lkenin yllk sinemaya har-cad para 22 Milyon Euro. Bunun karlnda Avusturya son senede OscardaEn yi Yabanc Film dllerinde ilk bee tane filmi kald, 2 tanesini de ald.Avusturya gibi kck bir lkenin Oscarda byle byk bir grnrl var.Ama biz daha nce byle bir baar elde edemedik, ilk bete filmimiz olmad.Danimarkaya bakalm, 5,5 milyon nfusu olan lkede yllk 20 Milyon Euro civarn-da destek var. O yzden dzenli olarak Oscarda ilk bete, olmad ilk dokuzdabir Danimarka filmi grrsnz. Her yerde Danimarka belgeselleri, Danimarka ksafilmleri grrsnz. Bunlarn hibiri rastlant deil. Danimarkada Avusturyadadaha yetenekli insanlar olduu iin olmuyor bu. Bir nevi Ar-ge gibi ne kadar ok

para harcarsanz o kadar geri dn alrsnz.

Dnyadaki bu hibe, destek modellerinden Trkiyeye uygun neler var?

Zor bir soru, nk aslnda her lkenin kendine gre realiteleri var. Blgesel fonsistemi mesela blgesel kalknma iin nemli ama bizde pek uygulanabilecek birey mi dnmek lazm. Yerel otoriteler ile mlki amir arasnda nasl denge kuru-lur bilmiyorum. Bizde hep Fransada yle, byle denir ama bize uygun bir mod-el deil. Fransada harcanan parann bizde harcanmas mmkn deil. CNCnin 4

yllk btesi 1,5 Milyar Euro. nk orada sinemann baka anlamlar da var. unusormalyz: Biz ne olabiliriz? dealde ne olabiliriz? Bu nasl ortaya kar? Sinema-ya giden seyirci saysna bakarsnz? retilen film saysna bakarsnz? Pazarlar

karlatrrsnz? Bir Polonya olabiliriz mesela. Neden Polonya olamyoruz? okfark var arada ama potansiyel olarak baktmz zaman buras daha byk bir mar-ket, poplasyon daha yksek. Ama bir Polonya kadar deiliz.

Polonyada nasl bir sistem var?

Polonyada destekler daha farkl bir mentaliteyle yryor. zerk bir sinema ku-rumu var, rsumlar direkt o kuruma aktarlyor. Kurumun banda bamsz pro-fesyoneller grev yapyor. Ortak yapmlara ak bir lke. Yapmclarn Trkiye dahilbir ok lkeye gndererek tecrbe kazanmalarn salyorlar. Destek alan filmlerinvizyona girmesiyle ilgili olarak destek kurumu bizzat sorumlu olarak alyor. AKategorisi festivallere katlan filmlere baar primi olarak 300.000 TL gibi paralarveriliyor. Bizim bete birimiz kadar nfusa sahip bir lke ama bizim kadar bilet

satlyor. Evimdeki uydu kanallarndan Polonya televizyon kanallarna bakyorum,ok fazla sinema filmi yaynlanyor. ok fazla belgesel yaynlanyor, hem zel hemdevlet kanallarnda.Tabi orada da ideal deil, bir Fransa, sve gibi deil. Ama Po-lonya gibi modellere bakmak lazm. Trkiyeye baktmz zaman uluslararas ortakyapmlarda karnemiz ok kt, Grcistann Bulgaristann gerisindeyiz mesela. BirBalkan hinterland var, ekonomik olarak aralarnda en glsyz ama o masal-arda hi yokuz. Birtakm blgesel ibirliklerine ak olmamz lazm. srail corafiolarak merkeze daha uzak ama ok baarl bir destek mekanizmas oluturmular.Geen yl Cannesn eitli blmlerinde 6 srail filmi vard. u anki yapmzla ylebir fon Trkiyede hayal. skandinav modellerine zaten bakmyorum, onlarn toplumyaplar da ok farkl, orada kafalar baka trl alyor. svete devletten yapmdestei alan yapmlarn prodksiyonlarnda minimum %40 orannda kadn ekip

altrma zorunluluu var.5

Kadn erkek eitliini bile promote etmeye alyorlar.


22/45

-22-

Biz aslnda mantalite olarak Amerikan, ngiliz yani daha Anglosakson modelineyakn duruyoruz. Devlet destei ok yok, bu alan zel teebbse brakm gibi du-ruyor. Ama orada da ok ciddi vergi deyen kurulular var, vergi vermek zerine birsistem var. Bir irket ya da kurum vergi vermek yerine sinemaya yatrm yapabiliy-or, ortak olabiliyor. Onun karn realize edip vergiden muaf oluyor. Equity yatrmdeniyor bu yatrmlara, yani zel sermaye yatrm. Trkiyede vergi tketilen rnzerinden alnd iin bu ekilde ileyebilecek bir vergi sistemimiz yok. Devletbugn hazine bonosuna % 20 faiz verirken siz nasl bir getiri ngreceksiniz kiadam sinemaya yatrm yapsn. Ayrca piyasann her alannda tekelleme eilimivar. Anglosakson modelinin almas iin devletin piyasadaki bu tip eilimleri de-

vaml kontrol ettiini ve rekabet koullarn dzenlediini gryoruz. DolaysylaAnglosakson modeli de bu halimizle bize uyacak bir ey deil.

Belikada tax shelter sistemi var, Trke adyla vergi sna. Ama bizde sistemvergi dememek zerinden kurulu olduu iin, insanlardan ald araba, tkettiiiki, ald cep telefonu zerinden vergi alnd iin sinemada vergi yatrmlar dapek olacak gibi deil.

Ben gene de Avrupa sistemine benzer modeller olsun isterim. Belediyelerin, yerelunsurlarn, vakflarn, sanayi, ticaret odalarnn desteklemesi zerinden modellergelitirebiliriz. Ama bunun ne hzla ve nasl gerekletirilecei ok belli deil.

u anki Trkiyedeki modelin eksikliklerini nasl sralarsnz? Bu model nasl d-zeltilir?

imdiki sistemin iki temel problemi var. Bir tanesi destek mekanizmasnn yapmczerine kurulu olmayan bir sistem olmas. Birtakm insanlar gidiyor, bavuruy-or, para alyor, film ekiyor ya da ekemiyor. Ama yapmc irketlerin kurumsalyaplarnn gelitirilmesi zerinden almak gerek, btn dnyada, Avrupada old-uu gibi. Birinci problem temel olarak bu.

Bunu biraz daha aar msnz? Yapmc zerinden giden bir sistem nasl olur? Bu-radaki sorun nedir?

Bir yapmc bir filmini yapp, teslim edip raporlamadan ve filmini vizyona sok-

madan yeni filmle bavuramyor. Yani ayn anda projede birden alamyor. Her projede de bavurduunu dnelim. Trkiyedeki sistemde biz ortak yapm-lar yapan yapmclarz, Trkiye, Fransa, Almanya ortak yapm ya da Eurimagesdestei diyelim. Ama oradaki fon bizden kefil istemiyor. Evini ipotek ettir demiyor.Yapmcnn track recorduna baklyor. Kim bu adam, daha nce neler yapm?Bir nevi kefalet bazl bir kredi var. Ayn bankalardaki gibi kiinin kefaletine baklr.Trkiyede ise u oluyor, ben sana para veriyorum, bana kefil bul, garantr bul, yada evini ipotek ettir. Maddi bir teminat istiyor. Bunun sebebi de u, TrkiyedekiKymetli Evrak Hukukuna gre, daha dorusu Amme Alacaklar Sistemine gre filmdeerli bir rn, teminat rn saylmyor. Dnyada yaplan u, ben zaten filmyapyorum, retilen ey senin. Ama devlet retilen filmi teminat kabul etmiyor. Ozaman maddi bir teminat bulmak gerekiyor.

Ama ben ayn anda film yapsam film iin be yzer binlik destek alsam, 2milyonluk teminat bulmam mmkn deil. Kimi bulacam ki? Annenizi, babanzbir yere kefil yaptnz... Evin barkn olsa onu ipotek ettirirsiniz ama 50 tane evimyok, bir tane evimi ipotek ettirebilirim. Sama sapan bir sakalet durumu var. Sorunbyle bir mekanizmada ekilleniyor.

kinci problem de Trkiyede ciddi bir ticari lekli sinema da var. Komedi, korkugibi tr filmleri... Bunlar da bence desteklenmeyi hak ediyor. Ama buradaki hatau. Bu filmler de ayn fon zerinden desteklenmeli gibi tartlyor. Recep vedikde desteklenebilir ama cebine para koymak suretiyle deil. Gie filmi yapan in-

sanlarn daha ok film yapmalar iin otomatik destekler yaplabilir. Giden herbilet zerinden elde edilen rsumun bir ksm bir sonraki filmde kullanlmak zereverilebilir. Byle modeller de olmad iin ticari film mi desteklensin, bamszfilmler mi desteklensin, uluslararas ortak yapmlar m, datm m desteklensindiye kafa karkl var. ki tane ayr akarsu olduu grlmeli. Birinin deeri baka,dierinin baka. Bir taraf sinema salonlarnn ayakta tutulmas, insanlarn sine-mayla bann kurulmasyla ilgili. Dier taraf normalde yaplamayacak uluslararasyapmlarla, festivallerle, gen yeteneklerin nnn almasyla ilgili.

Bunun ikisinin de bir ekilde var olabilmesi lazm. Benim grdm iki temel so-run bu. Bakanlk desteindeki brokratik gariplikler, sektr bilmemekten kaynak-lanan tuhaf uygulamalar, bahsettiim kefalet gibi uluslararas teamllere aykr

eyler de var. Ama temelde bu iki ana problem zerinden konumak gerek.

Biraz da yasann kuruluuna gelelim. 2004 ylnda yasa kyor ve 2005 ylnda ilkdestekler veriliyor. Bundan nce de bu kadar formel olmayan destekler var. Sizcebu destekler neden kt? Sektr asndan neden bir ihtiya oldu?

Ben sektre 2000 ylnda girdim, ondan da birka yl nceyi biliyorum, bir dev-let destei yoktu. Yeim Ustaolunun Gnee Yolculuk filminin datmnyaparak sektre girmitim. O film Trkiyeden para almamt, Arteden, bakauluslararas fonlardan almt. Karpuz Kabuundan Gemiler Yapmak filminin okkk bir btesi vard. Tamam yapmc irket tarafndan finanse edildi. Dier-leri nasl yaplyordu? nsanlarn reklam irketleri vard, reklamdan elde ettikleriparann bir ksmn sinemaya yatryordu. Ya da z kaynak yatrmyla, borlan-

ma zerinden, gieden kazanacaklarla, teleme metoduyla yaplan filmler vard.Atyorum, 2 milyon bteli filmi, 1 ya da 1,5 milyon Dolarla bitirip gieden gelen-lerle borlar demek gibi. Gie geliri risk tayan bir operasyondu tabi ki. Bugnticari filmlerin ou byle yaplyor zaten. Ama biz sadece yapmclk yapyoruz.Bir nevi orkestra efi gibiyiz. Birtakm fonlar, yatrmclar bir araya getiriyoruz.Bizim sermayemiz bilgimiz, networkumuz, sektr ok iyi tanmamz, iyi pro-je sememiz ve sunmamz, dolaysyla track recordumuz kuvvetli. Uluslararasfonlar, yatrmclar da buna gveniyor.


23/45

-23-

Peki neden byle bir sistem kt? Bir kere Avrupa Birlii uyum sreci byle birfon ihtiyac dourdu. Daha nemlisi de deniz bitti. u an bizim bamzdaki belau. Avrupa fonlarndan istifade ediyorsunuz ama hibir ortak yapma destek ver-miyorsunuz. ok yakn bir sre iinde, eer biz yabanc filmlere de destek olmakanlamnda bir kanun yapmazsak Trk filmleri yabanc fonlardan destek alamay-acak, uluslararas pazarlara giremeyecek ve yabanc lkelerden destek alamay-acak. Karlkllk prensibinin olmad bir iliki bu. Siz Fransadan, Belikadandevaml destek alyorsunuz ama Belikadan biri gelip Trkiyede film ekeceimdediinde, sana para veremiyoruz, Trk filmi deilsin diyoruz. Devlet destei devle-tin sosyal devlet anlayndan, kltrel ynden deil sadece, uluslararas konjonk-

trn de deimesinden, bizi o tarafa ynlendirmesinden ortaya kt. Biz AvrupaOrtak Yapm Konvansiyonuna, Euroimagea imza attk. Birtakm lkelerle ikili an-lamalar imzaladk. Yllarca Fransa tekti, sonra talyayla, yakn zamanda Bulgar-istanla imzaladk. Anlamalar imzalyoruz ama bir Bulgar projesi geldii zamannasl destek alacak. mza atlm ama yrrle koyacak bir temayl yok. Polonyaile grmeler sryor diye biliyorum. Polonya ile ikili anlamaya istinaden Pol-onyada Trk filmlerinin, Trkiyede Polonya filmlerinin destek olunmas mmknolacak.

Kim imzalyor bu anlamalar, Kltr Bakanl m?

Ortak yapm anlamalarnda D leri, leri birok kurum giriyor muhtemelen.

Sinemada kaynaklar sorunlu olduu iin ikili anlamalar gerekiyor. Bu baka an-lamlarda da iyi. Ekipler, oyuncular gidip geliyor. Halbuki bizim anlamalarmz ol-mad iin yurtdndaki almalara ekip gitmiyor. Ortak yapm olsa, mesela sanatynetmeni, grnt ynetmeni Trk olsun diyebiliriz byle ortak yapmlarda. Busektrde alanlarn da grnrln artracak bir ey. Bundaki fayday biz okanlattk, bu konuda bir eyler yapmak istediklerini biliyorum. Biz de mdahil olupuluslararas mktesebata uygun ekil kazanmasn istiyoruz.

2004teki sreci siyasal anlamda sormak istiyorum. Sizce AKP siyasal olarakdeerlendirdiimizde neden byle bir adm att?

Bunun ben AKP ile ilgili olduunu zannetmiyorum. Bir kere Erkan Mumcunun byketkisi var. Aslnda bu yasayla ilgili tartmalar ilk defa Erkan Mumcunun Kltr

Bakan olduu dnemde oldu. Mumcu stanbula geldi, sektrdekilerle buluma-lar, altaylar dzenlendi. Start noktasn veren Mumcu oldu. Mumcu sonrasndadaha st kademelerde politik hedef deitirince Kltr Bakanlndan ayrld, builer de havada kald. Biraz daha uzun sre kalsayd, belki yasann altyaps dahafarkl olurdu. Ben AKPden bamsz olarak, AB Uyum Yasalar erevesinde bununyapldn dnyorum. Zaten bizim batmzda bu destein olmad lke yok.Btn lkelerde sinemayla ilgili destek mekanizmalar var. Doumuzda randa var,Katarda da Birleik Arap Emirliklerinde de var. Bu Trkiyeye has bir ayrcalk deil.inde kota sistemi var. Kendi lkesinin sinemasn korumak iin kota koyulmu.stediiniz gibi yabanc film gsteremezsiniz. Bunlar daha otoriter sistemler amasinemaya destek illa para vermekle de olmaz. Gney Korede de kota sistemi var.Bugn Gney Korede istediiniz gibi film oynatamazsnz. Ylda belli bir miktar ve

gn yabanc film oynatabilirsiniz. Bu yzden yerli filmde ilk betedir mesela. Sine-ma bileti says bizdekinin katna yakn.

Devaml sansr duyumu alyoruz. Belli filmler desteklenmiyor. Bakanln ailefilmlerine destek vereceiz aklamalar da var. Sizce bu otosansr, sansrmekanizmas nasl iliyor, byle bir mekanizma var m? Burada bamszlk naslsalanabilir?

Ben sonuta yapmcym. Yapmc perspektifinden bakyorum. Otosansrmeselesini ynetmenlerle konumalsnz. Ben yle gryorum. Otosansr benceher yerde var. Medyada da var. Sinemann ben Trkiyede her zaman devlettarafndan denetim altnda tutulmak istendiini dnyorum. Buras zgr, san-atsal bir ifade alandr denmiyor. Buna zaten insanlar gler. Normal politik alanda

ifade zgrlnn ne kadar olduu tartlrken, sinemada neden farkl olsun.Fakat devlet hibir ekilde sansrc etiketiyle yaftalanmak istemiyor. Ama mad-delerde yle eyler var ki aka sansr. Sorsanz, ne alakas var denir. Ama mad-delerde yle eyler var ki o filmi sokamazsnz. Benim tasvip etmediim film ticarigsterime giremez diyor. Ama bir yandan da denetleme drtsnn olduunudnyor deil, gryorum.

Sansr dnda bir de filmlerin ya snrlandrlmas meselesinde doru dzgnynetmelik, rehber olmad iin subjektif kriterlere gre filmlerin garipklasmanlara ayrlmas var. Son 8 aylk sre ierisinde birok film 18 ya snr ald,bir film (Nemfomanyak) yasakland, mahkeme sreci devam ediyor. yle bir tarafdaha var bunun, beni ilgilendiren ksm da buras. Btn dnyada sinemaclar

daha kefedilmemi alanlara deinmek, anlatlm konular da daha farkl ekildeanlatmak, yeni konulara deinmek gibi u noktalarda aray iindeler. Dolaysyladaha ok filmin 18 ya snr almas biraz byle de okunabilir. Ama kriterler byleolursa daha fazla film 18 ya snr alr. Daha muhafazakar, daha yerel perspektiftenbakarak deerlendirmenin sonucunda, bir sr filmin nmzdeki dnemde 18 yasnryla karlaacan dnyorum. yle bir garip durum vardr, Trkiyedekifilmlere genelde politik adan yaklalr, yabanc filmlere de ahlaki adan. Buradacinsellik var m, aile hayatyla ilgili, adetlerimizle bir ey var m, gibi. Ben merakediyorum mesela, Cannesda Altn Palmiye dl alan Mavi En Scak Renktir filmi18 ya snr ald, Scorsesenin Wolf of The Wall Street filmi 18 ya snr ald, Adorefilmi belki de dnyada ilk kez 18 ya snr ald. Sadece sansrn arttna dair aklyrtmek tuhaf olur. Sinema bu tarafa evriliyor ve biz buna adapte olamyoruz. 15sene ncesinin kafa yapsyla deerlendiriyoruz. Buradan atrdayacak bu sistem.

Sinema her zaman denetlenmek istenir ama sansrc yaftas da istenmez. Ne al-akas var sansrle denir. Sansrn ad tanmda gemiyor ama yabanc bir uzmanokusa sansr maddesi der. Bizim snflandrma, deerlendirme konusunda neril-erimiz var. letiyoruz bakalm ne olacak.

Biraz da seim kuruluyla ilgili sormak istiyorum. Siz hi komisyonda bulundunuzmu?

Yok ben hi bulunmadm. Benim hep filmim vard, komisyonda bulunmak iinfilminizin bavuruda olmamas gerek. Film yapmadnz yl kurulda olabilirsiniz.


24/45

-24-

Seici kurulun nasl olutuuna dair bir fikriniz var m? Oradaki seimlerin ob-jektiflii konusunda ne dersiniz? Parann adil datm her zaman sorunlu bir ka-vramdr ama ne kadar adil datlyor?

Komisyondaki yeleri Meslek Birlikleri gnderiyor. Meslek Birliklerinin ok doruisimleri gnderdiini syleyemem, bunun sebebini bilmiyorum.

Siz SE-YAP olarak nasl gnderiyorsunuz?

SE-YAPn daha farkl bir yaps var, burada piyasa aktif bir yapmc grubu var. Biz

Yama Okur, Zeynep zbatur gibi aktif film yapan kiileri gnderebiliyoruz. Sonfilmini 20 sene nce yapm, artk piyasada olmayan birini gndermiyoruz. Ded-iim gibi herkesin ncelii farkl. Meslek Birliklerinin biraz olaya sahip kmaslazm. Komisyonun oluturulma ekli benim iin soru iareti. Kimseyi zan altndabrakmak istemiyorum, ancak komisyondaki kiilerin bir ksmnn mesleki yeterlil-ikleri, mesleki meruluu yeterli deil, bu ak.

Para nasl datlyor, derseniz. Kriterler mulak olduu iin para datma sorunuda var. Bana gre gzel olan bir projeye bakas hayr diyebilir. Bizde yle man-tk var, senaryoyu beendim destekleyelim. Ama byle desteklenmez ki, projenintamamna bakmak lazm. Yapmcs kim, bu adam bu filmi yapabilir mi, daha nceneler yapm? Bir proje deerlendirmesi yapmak lazm. Komisyondaki insanlarn

ne kadar filmin btesini, finans plann analiz edecek bilgiye, yeterlilie sahip?Bu da iin baka taraf.

Ben adil davranldn dnyor muyum? Bence sistem yle alyor? Trkiyedetorpil varsa bir alanda ve akll bir ekilde ileyecekse, normalde 20 kii alnacaksa22 kii alnr, son iki kii de torpillidir. Sistemin yrmesi iin yeteri kadar adamalnr, gerisi de torpillidir. Yirmi kii iinden torpilli alnmaz. Trkiyede biraz bylebir durum var. ok fazla filme destek veriliyor, anlamsz ekilde. Bu nedenle azdestek oluyor. Nicelie de nem verildii iin proje bana destek miktar azalyor.Hibir ey deilse byle bir zarar var. 10 yerine 20 filme destek verirseniz, kaliteli10 filmin destei dyor, almas gerekenin yars kadar alyor. Ve byle kt film-lere de destek verilmesi tartma yaratyor. Adil datlp datlmad sorusununben lks bir soru olduunu dnyorum. Komisyondaki kiiler kendi alannda

daha bilgili, deneyimli kiilerden kurulmal. Burada da yle bir sorun var, aktifolan bir kii nasl zaman ayrsn da projeleri deerlendirsin. Komisyondaki kiiler1 yl boyunca Kltr Bakanlndan maa alp ilerini komisyon iin brakan kiilerdeiller. Bir de mesela, bugn bir yerde viyadk yaplacak deseniz en fazla 5 tanefirma bavurur, nk muhtemelen yeterlilik kriterleri vardr. O yeterliliklere dehaiz 4-5 firma vardr, onlar da detayl incelersiniz. Ama sinemada byle bir sistemyok, herkes bavurabilir. Para ktktan sonra nitelik belgesini alyorsun, filminiyapyorsun. O nedenle belgeselde, ksa filmde yzlerce bavuru yaplyor. Uzunmetrajda 70-80 bavuru yaplyor.

Bundan sonra ne yapmak istiyorsunuz yeni kanuna dair? Hem SE-YAP olarak,hem de kiisel olarak?

Kiisel olarak unu syleyebilirim, byle bir ekibin u an burada almasnn se-bebi u: 3-4 sene evvel Yeni Sinema Hareketindeydim, daha endstriyel alma-lar yapmak iin oradan ayrldm. Yamala da konutuk, 3-4 sene nce SE-YAPagirip aktif alma yapma karar aldk. Biz yapmc olarak bu sektrn Trkiye krit-erlerine gre deneyimli insanlaryz. Uluslararas kriterlere gre gen saylyoruzama Trkiye iin deneyimli saylabilecek durumdayz. Biz artk mesleimizi naslyapabiliriz diye dnme durumuna geldik. Mevcut yasal dzenlemelerle, finans-man ekilleriyle, teamllerle olmaz. Byle devam ederse bu meslek devam etmez,manal da deil. Elimizi tan altna sokalm, lobi oluturalm ve birtakm geninsanlar da bu at altna toplayalm, dedik. Burann ye says 100 civaryd, son

ylda 300 civar kii oldu. Kanunlarla, burann kurumsallamasyla, projelerlemesleimize katk koymak istedik. ncelikle yapmak istediimiz ey mesleimizilaykyla gerekletirmek iin endstriye katkda bulunmak.

SE-YAP olarak birka yldr srncemede olan sinema yasasn kartmak, mda-hil olmak, yapmc olarak grlerimizi eklemek gibi almalar yapyoruz. Sinemadestek yasasnn yeni ad Sinema Yasas olacak. Telifle ilgili tartmalar yllardr de-vam ediyor. Meslek Birliklerinin aslnda fonksiyonu yelerle ilgili telifleri toplaypyelere databilmek. Bu yaplamyor. Bu konuda almalar yapyoruz ve Bakanlda sktryoruz. Telif de toplayabilecek hale gelirsek mali gcmz artacak veyelerimizle iletiimiz artacak. Altyap eksikliini giderecek belli projeler yrtm-eye alyoruz. Festivaller stanbulda, online korsanla mcadele, seyirci aratr-

mas profili yapmak gibi projeler var. Bizim sektrmzde istatistik yok, bu alandaendstriyel lmler yapmak iin database oluturuyoruz. Destek alan filmleringieleri, uluslararas baarlar gibi. Avrupa Observatory raporu hazrlanyor, okonuda almalar yrtlyor. Festivallerin tzkleriyle, ierikleriyle ilgili alma-lar yapyoruz. Birok alanda bir eyler yapmaya alyoruz. Bundan drt seneevvel SE-YAPn ad yoktu. imdi uluslararas ve ulusal kurumlar buray ibirlii,danma kuruluu olarak gryor. Biz buraya bir yapmclk perspektifi getiriyoruz.Sinema dediimizde genelde ynetmen, devlet ve televizyoncular konuur denir-di Trkiyede. imdi artk sinema yapmclarnn perspektifine de kulak veriliyor.Kltr Bakanl Sinema Destekleri ile ilgili bu aratrmay yapmak isteseniz sene nce muhtemelen SE-YAPa gelip sormazdnz. Buray bir payda olarak gr-mezdiniz. Biz bunu gelitirmek istiyoruz bir yandan. Ynetim kurulunu geniletmekve eitli projelerle ileri yaymak gibi dncelerimiz var.


25/45

-25-

DPNot:1 http://sinema.kulturturizm.gov.tr/TR,144750/turkiyede-sinema.html

2

Raporun Trke zetine ve ngilizce tamamna ulaabilirsiniz: http://www.se-yap.org.tr/2015/01/06/turk-sinemasi-endustri-raporu-ozeti/

3Yasal olarak Elence Vergisi ad verilen bu vergi sinema camiasnda rsum olarak tartlyor.

4http://www.cnc.fr/web/en

5sve Film Fonunun Cinsiyet Eitlii almas hakknda ayrntl bilgi iin: http://www.sfi.se/en-GB/About-SFI/Gender-Equality/

4. Blm:

yapimci perspektf:Yama okur
http://www.cnc.fr/web/enhttp://www.cnc.fr/web/en


26/45

-26-

Yapimcilar ve Snemadestekler:

Trkiyede sinema filmi yapmcl Yeilam boyunca yatrmc olmakla edeergrld. Sinemann iinden gelen yapmclar olduu gibi sinemayla hibir ba

olmayan, sadece para kazanmak iin sektre girmi birok isim de bulunmaktayd.

Ancak ynetmen smail Gnee gre 1995 ylnda sinema eseri hak sahipliininuluslararas mevzuatlara gre deitirilmesiyle yapmclar birer birer sektrdenekilmeye balad. Yeilam geleneinden gelen yapmclar ellerindeki filmlerinhaklarn televizyonlara verip emekli oldu ve ynetmen-yapmc kuana alanald. Ynetmenler filmlerini bakanlk desteiyle ya da dier desteklerle kendilerifinanse etmeye balad. Son zamanlarda ise Trkiye sinemasna yaratc yapmclkkavram girdi: ok dar bir sermayesi olan ya da hi olmayan ancak ulusal ya dauluslararas fonlara, televizyonlara, kurumlardan sermaye toplayan yapmckavram. Filmin btesini, ekim stratejisini, yani tm ekonomik plan yapmclarorganize ediyorlar. Dolaysyla sinema destekleri ile en ok didienler de yapmclar.

Trkiye sinemasnda son yllarda en ok retimde bulunan yapmclardan YamaOkur, sinema desteklerinin en byk sorunlardan birinin, sistemin yapmclar ze-rine kurulmamas olduunu vurguluyor. Bir yapmc firma filmin tm muhasebesi-ni kapatmadan yeni bir film iin bavuramyor, ki bu ok uzun bir srece tekablediyor. Sinema destekleri daha ok yapmc-ynetmenleri tevik etmek zere ku-rulu. Bu yap Trkiye sinemasnda birikimli yapmclarnn nn tkyor.

Bunun yannda Trkiye iindeki tek finansman kayna Kltr Bakanlnn sinemadestekleri. Avrupada grlen farkl destekleme metodlar Trkiyede olumamdurumda. Dahas tm destekler film yapmna odakl. Filmlerin vizyonda ya dadier ticari kanallarda regulasyona girmesi iin herhangi bir mekanizma oluturul-mam.

Yapmc Baran Seyhan ise geri demeli desteklerin temelindeki brokratik birsoruna deiniyor:

Yasa ilk kt zaman biraz daha brokratikti bavurusreci ve sonrasndaki ileyi. Zamanla bunda dzeltm-eler yapld. imdi nispeten daha rahat ileyen bir yapvar. Ama temel sorun u ki hukuken 6183e tabi olduuiin, bir amme alaca olarak deerlendirildii iin bor-lu konumuna sokuluyor yapmc. Bundan kaynaklanansorunlar var. Yani herhangi bir vergi borcu, devletin

birinci derece alaca olarak grlyor. Halbuki bu birdestek sistemi. Belli koullarda geri denecek bir desteksistemi. Yapmcy borlu ilikisine sokmas doru deil.Burada yasann deimesi lazm. Onun dnda iinpratiinde ynetmelikte deiecek eylerin deitiinidnyorum. Birtakm gereksiz evrak gidi gelileri,noter tasdikleri, bunlar byk lde zld. Bu adanok byk bir sknt olduunu dnmyorum.

Belgesel film yapmcs ve ynetmeni Yasin Ali Trkeri de benzer bir brokratiksorunun belgesellerde yaandn belirtiyor.

Belgesel destekleri (ayn ey ksa film ve animasyonlarda da geerli) geri de-mesiz olduu iin Maliye Bakanlyla yaplan anlama gerei o yl iinde yaplmbir hizmet ya da alnm mal gibi deerlendiriliyor. Bu nedenle sene sonunafilminizi teslim etmeniz gerekiyor. Dolaysyla haziran aynda aldnz desteinfilmini kasm-aralk gibi teslim etmeniz gerek. Maalesef son on yldr retilenbelgesellerin ou yaz ve sonbahar belgeselleri. erii bile rahatsz ediyor bu so-run. Bir iki yl takip etmeniz gereken bir konuyu takip edemiyorsunuz. Birbirinebenzer eyler kyor. Belgesel filmlerin zayflna da sebep oluyor. Uluslararasalanda da ilgi ekmiyor.

Sinema desteklerinin yaps filmlerin yapsna dahi etki ediyor.Belgesel filmlere sir-

ayet eden bu tarz sorunlarn benzeri de uzun metraj kurmaca filmlerde yaanyor.Yama Okur proje gelitirme destei eksikliini filmlerin kalitesizliinin kaynaolarak gryor. zellikle ilk filmlerde yaanan olmamlk duygusunu desteksisteminin destek ald/almad ikilii arasnda gidip gelmesine balyor.

Yapmc, destekleme kurulu yesi, SE-YAP kurucusu ve yesi gibi birok apkayasahip Yama Okurla yapmc perspektifinden sinema desteklerine baktk.


27/45

-27-

yama okur

ncelikle yapmc olarak sizin desteklerle olanhikayenizi renmek istiyorum. lk ne zaman ba-vurdunuz? Nelerle karlatnz? Ne tr zorluklaryaadnz?

Kendi yapmclk hikayemi anlataym size. Destek yasas 2004 ylnda kt. Biz irke-timizi 2007 ylnda kurduk. ahs firmasyd ilk bata. Enis Kstepen, Nadir perli ve benAltyaznn ekirdek kurulunda olan kiilerdik. Rahmetli Seyfi Teoman da bizim ksa metrajeditrmzd. Ben 2003-2006 yllar arasnda Mithat Alam Film Merkezinde yneticilikyapyordum. Sonra kendimi yava yava arka plana itip esas hayalim olan yapmcla,sinemann endstriyel tarafna yneldim. Seyfi Teomann Tatil Kitab projesi zaten hazr

bir projeydi, Hubert Balls fonundan senaryo gelitirme destei de almt. Bulut Filmolarak Bakanla irketin ilk projesi olarak bavurduk. Yasa o zaman yeniydi, birtakmsylentiler vard destekle ilgili ama biz de yllardr dergi karyoruz, dolaysyla sektrniindeyiz. Rotterdam Film Festivalinin proje gelitirme destei Hubert Balls almas zor birdestektir. Ben, onu alm bir proje kesin destek alr diyordum. Ama Tatil Kitab reddedildi.Bizim maceramz Tatil Kitabnn destek almamasyla balad. Biz sonra 2007-2009 yllararasnda yaklak 10 farkl proje verdik. Bazs senaryo aamasnda, bazs yapm sonrasaamasnda hepsi farkl safhalardayd. Ama hibiri destek almad. Birok kiinin banagelen bir ey bu, dolaysyla bu fon nasl iliyor, dinamikleri neler bakmaya baladk. Yurt-dnda nasl iler? effaftr, ynetmelii vardr, komisyon bellidir, ne zaman bavuracanbellidir. Biz ilk bavurduumuzda hibiri belli deildi. Meslek Birlii temsilcileri deniyorama kim olduklar, neye gre karar verdikleri belli deildi. O dnem projelerinde bir srde dedikodu vard. Batan iyi niyetli oluturulmu ama bir endstri yaratmak ve bunun

hacmini gelitirmek iin yaplmam bir yasayd. Bir know-how i le yaplmam, ok bykeksiklikleri vard. Dolaysyla Tatil Kitabn, Baht Karay kendimiz finanse ettik. Ta ki BizimByk aresizliimize kadar. Kendi yaptmz nc uzun metraj projeydi. Bizim Bykaresizliimiz ilk bata reddoldu. Ama biz artk anlamtk dinamikleri. Ynetmelikte asln-da ak bir madde var, reddolan bir proje tekrar bavuramaz diye. Ama ismini deitiriptekrar bavuran projeler var, alanlar da var, biliyoruz. Ama bu bize etik gzkmedi, ismimizisaklamadan uzun bir gelitirme raporu hazrladk, senaryoda ve yapmda byle deiik-likler var ve tekrar bavurmak istiyoruz, dedik. Bakanlk buna ikna oldu. Red aldktan bir ylsonra destek aldk. Bizim Byk aresizliimiz destek aldmz ilk proje oldu.

ki Dil Bir Bavul filmi destek almt. O proje nasl destek ald?

ki Dil Bir Bavulda yapm destei yoktu, ok dk bteli bir projeydi. Ortakyapmc olmamz iin bize geldiinde film hazrd zaten, kurgu aamasndayd.Ben de ynetmenleri ksa filmlerinden beri takip ediyorum. Filmin potansiyelinigrdmz iin kurgunun sonlarna doru girdik. Ana yapmcs ynetmenlerinkurduu Perian Film post-prodksiyon destei ald. Orada bizim mdahalemizyoktu.

Bizim Byk aresizliimiz filminden sonraki tm filmlere destek aldk. Ama ylebir sorun var. Yeni sinema yasasyla deiecek bu. Bir yapmc bir filmle destekaldktan sonra yaklak be yl boyunca destek alamyor. Nedeni u. Filme destek

alyorsunuz, bir-iki ay iinde szleme imzalyorsunuz. Mevcut kanuna gre szle-mede diyor ki en ge bir yl sonra filmi teslim etmeniz lazm, ondan sonraki bir ylsonrasna kadar da vizyona girmeniz lazm. Mali mavir raporunu da en ge yl iinde istemi oluyor. Yani yeni bir filmle bavuru yapabilmeniz iin mali ma-vir raporunu verip hesap kapatmanz lazm, bu sre de en iyi ihtimalle drt ylsryor. Ama her zaman sorun kt iin sre uzuyor. Bakanln en byk skntstek yapmcnn destek aldktan sonra uzun bir sre alamamas. Bu da neye yolayor? inde bulunduumuz meslek birliinin 300 yesi var, dier yapmc MeslekBirlikleriyle birlikte 800-900 yapmc irket var. Yapmc deil ama yapmc irketenflasyonu oluuyor.

Ama siz farkl filmlerle ksa sre iinde destek aldnz?

Bunu delmenin yntemleri var. Bundan sonraki bavurularmz ilk filmler zerin-den yaptk. Emin Alper in ilk filmi Tepenin Ardn biz yaptk ama ynetmen ilk filmdesteine kendi bavurdu. Bakanlk ilk filmini yapanlar iin zorla ahs firmas kur-duruyor. Aslnda dosyay biz hazrlyoruz, herkes bizim yaptmz biliyor, Emin Alp-er dosyasn kendi adna veriyor, bizim hibir admz yok ama biz etik olarak ken-dimizi sylyoruz. Kanuni komplikasyonlar var bunun da. Destek verildii zamanahs firmas kuruluyor ama biz eser iletme belgesini de zerimize alamyoruz.Emin Alperin filmi byle ald. Asl zgenin Hayat Boyu filmi de baka bir irket,paravan bir irket zerinden bavurdu. Melisa nel in Kumun Tad, Zeynep Dadakve Merve Kayann Mavi Dalga filmleri de ilk film destei zerinden ald.

Bunlarn hepsi bizim bavurularmz deil, baka irketlerin bavurular. Bulut Film

Almanyada olsayd bu filmlerin hepsi Bulut Film adna bavururdu. Tabi byleolunca kmas daha kolay olurdu, nk yapmcnn daha nce yaptklarna dabaklyor. Ama biz Bizim Byk aresizliimiz filminin muhasebesi kapanmadanbavuramyorduk, o da geen yl kapatld. Arada be yl var. Bunu kapatmadankendimiz bavuramazdk. En byk sknts bu yasann.

Bu neye yol ayor? Bakanla kar ben bu filmin yapmcsym diyemiyorum katzerinde. ahsen biliyorlar tabi, ama bundan onlar da muzdarip. Onlar da ii bilenyapmc grmek istiyor, alavere dalavere grmek istemiyor ama yasa byle, onlarnda eli kolu bal. kincisi, finansal olarak da zorluyor. Sistem sizi alavere yapmayaitiyor. Her ynetmene irket kurduruyor, dolaysyla ben bir sr irketin muhase-besiyle urayorum ve para harcyorum.


28/45

-28-

Trkiyede yapmcln olumamasnn temel sebeplerinden birisi de bu. Bu drtirket olmasayd belki de Bulut Film 50-60 bin lira daha fazla kazanrd. Bulut Filmu an kazanmyor, hibir zaman artya geemedi. Bulut Film hibir zaman kendiyaam masraflarn kazandracak seviyeye ulamyor. Avrupadaki model olsa enazndan kendi z sermayemizi tketmezdik ve yaam masraflarn karlardk. Buda Bakanlk desteklerinin ne kadar yanl temellere oturduunu gsterir. Trki-yedeki son yllarn en iyi yapm irketlerinden biriyiz belki de. Alt tane filmim-izi Berlin Film Festivaline soktuk, stanbul Film Festivalinde dller aldk. Anaakm tarafnda Yangn Var filmini denedik, ki Dil Bir Bavulla ve Yangn Varla 100bin barajn atk. Dolaysyla bir baar var. Bulut Film kuruluunda kii vard.

mz ayr ayr irketler kurup destekler alabilirdik. Ama Bulut Filmin, tek bir ir-ketin kuvvetlenmesi nemli. Avrupadaki baarnn ana etmeni ynetmen olduukadar yapmc da. Sistem yapmc zerine dnyor Avrupada. Buradaysa sistemynetmen-yapmc zerinden dnyor. Bu bir yandan Ankarann da istedii birey. nk gc blyorsunuz. 30 tane kuvvetli yapmc olsa yasalar daha hzlgeer. Meslek Birlikleri daha kuvvetli olur. SE-YAP neden kuvvetli nk ynetimkurulu kuvvetli. rettiimiz ilerden dolay kuvvetliyiz. Yapm irketlerinin kuvve-tlenmesinin byle bir nemi var.

Genel olarak sanat, konumuz itibariyle de sinema neden devlet desteine ihtiyaduyuyor?

Bunun tarihsel bir balam var, yeni bir ey deil, sadece Trkiye deil Avrupakltr ve sanat endstrisiyle ilgili bir ey. Neden? Avrupa savalar geirdi ve ken-di toplumunu yeniden ina ederken kltr ve sanata destek balad. Baktnzzaman Avrupa Birliinin temelinde kltr ve sanat vardr. Dolaysyla ulusal, yer-el ve uluslararas fonlar oluturuldu. Sadece sinemada deil, btn sanat dal-larnda destek mekanizmas oluturuldu. Destein nedeni aikar, sanat toplumudeitiren, nde giden, bir eyler reten kiilerdir. Sinema da kitleleri deitirmeans olan kuvvetli bir sanat dal. Desteklenmesi de en mantkl sanat dallarndanbir tanesi. Film yapp birok kiiye ulaabiliyorsunuz. Dolaysyla Avrupaya bak-tnz zaman her lkenin sinema yasas vardr. Trkiyede devlet destekleri 2004ylnda kyor. Ondan nceki destekler kiilere bal, yasas ynetmelii olmayandestekler. Tabi Yeilam geleneiyle de balantl bir ey. Yeilamda yapmc fi-nansr olarak eitlendii iin. Trkiyede yapmc kavramnn bilinmemesiyle ilgili

bir ey.

Dolaysyla kamu fonlarnn bu ite kullanlmas ok mantkl, nk kamu yararvar. Fakat Avrupada tek bir ulusal fon yok. Yerel fonlar, kalknma ajanslar, spon-sorluk destekleri gibi bir eitlilik var. Bizdeyse tek bir fon var. O fondan destekalrsanz yapyorsunuz.

Gnl isterdi ki on ylda baka destek mekanizmalar da ksn. stanbul Film Festi-valinin proje gelitirme atlyesi Kprde Bulumalar ok nemli, kendi iinde birgelitirme fonu var ama ilemiyor, nk yapmc zerinden yrmedii iin gdkkalyor. Destek mekanizmasn sadece yapma destek olarak ele almamanz lazm.Sinema kltrne, salonlarna, endstriye, post-prodksiyona, insanlara yatrm

yapmanz lazm, yapmc yetitirmeye, sinema yazar yetitirmeye.

Ama bizdeki kanun film yapmn desteklemek zerine, halbuki sinema kanunu ol-mal ve onun paras olarak iinde yapm destei olmal. Sinema kanunu dersenizsadece yapm desteklenmez. Destek kavram tartlyor. 2004 ylndaki desteinparasal kayna rsum gelirleri. Trkiyedeki ana akm filmleri yapanlar da niye bi-zim paralarmzla bamsz filmler destekleniyor deniyor. Destek metodu tartlr.Ama niye kltr sanat destekleniyor demek, kltr sanat endstrisini bilmemekle,cahillikle aklanabilir. Amerikada ve ngilterede byle fonlar yoktur, ama oradada baka kaynaklar vardr. Fransada CNC var yllk btesi 1,5 milyar dolar olan.ABDde byle bir fon yok ama filmler yaplyor, orada baka bir mekanizma var.Trkiye bu ikisi arasnda kendini konumlandrm. kisi de tam deil, ikisini de kt

yapyor.

Peki bu destekleri ekonomik anlamda nasl deerlendiririz? Dier sektrlere deyapld gibi bir tevik midir, yoksa sanata yaplan hibe, destek midir?

u anki mevcut yasaya gre bu geri demeli bir kredi. Hatta iki model var, birigeri demeli, dieri banka kredisi eklinde. Ama bu yasada banka kredisi metoduhibir zaman yrmedi. Geri deme de yle iliyor, filminiz kar ederse Bakanlnverdii destek tutarnda geri dyorsunuz. Ama geri dn ou zaman olmuyor,nk yasay karrken reglasyona dair bir ey yaplmam.

Bir filmin nasl finanse edildii bilinmiyor. Bu konuda kafa karkl var. Yapmclar

ok kuvvetli olmad iin bunlar konuulmuyor. Avrupada televizyonlarn ok cid-di bir gelir olduu grlyor. Bizde ise sfr. Ne n yapmda, ortaklkta, ne de alm-larda. Bulut Film dokuz film yapt, ikisini TRTye sattk ama bence ikisi de rastlant.Orada bir kii filmi seviyor ve alyor. Sistematik deil.

Avrupada ou zaman film kendi lkesindeki datmcsndan minimum garan-ti bedeli denilen sat garantisi alnyor. Filmin box office potansiyeline gredeiiyor. Trkiyede datmc bamsz filmler iin emlak gibi alyor, buradankomisyon alyor. Kopyalarnz, masraflarnz siz dyorsunuz. Halbuki Avrupadadatmcyla anlayorsunuz ve datmc bunun iin batan size para dyor verisk alyor. Dolaysyla buradaki datmc her filmi datyor, nk emlak, yzde10 komisyon alyor.

Mavi Dalga filminin fonlamasna bakalm. Trkiyedeki finansman kaynaklarBakanlk destei ve irketin koyduu paralar. Tepenin Ard filminin ald dlparalar oraya aktarld. Yurtdndan Eurimage destei var, ilk iki taksidi scak birpara. Bunlarn yannda yurtdndaki fonlar var. Yurtdndan fonlara dair de ylebir kafa karkl var, oradan paralar yayor diye dnlyor. Bu fonlar genel-de yurt dnda harcanmak zere fonlar, dolaysyla scak para getirmiyor. AyrcaTrkiyede 1xe paraya yaplacak i, yurt dnda 2x, 3xe yaplyor. Ortak yapmngelitirdii yararlar var ama bteyi ok rahatlatan eyler deil. Mavi DalgannBakanlk destei 200 bin lira, Eurimagedan 150 bin Euro kt ama ilk iki taksidiverildi, ncs halen alnmad. Totalde 350 bin TL var, bu paraya bir ilk filmyaplamyor. Noluyor? Ekibinize borlanyorsunuz, irketin sermayesini aktaryor-sunuz vs. Bu model ok salksz.


29/45

-29-

Ayn film Fransada yaplsa ne olurdu? CNC en az 500-600 bin Euro verirdi. kin-cisi televizyon olurdu. ncs datmcyla n sat anlamas olurdu. Paristeolsanz lle de France gibi belediye kaynaklarna gidersiniz. Aradaki ayrm netgrlyor. Ki Mavi Dalga ansl bir proje, Eurimage destei var ve yapmcs var.Trkiyede ok ortakl yapm grld zaman paralar gtrld sanlyor. AmaMavi Dalga bizim iin zarar etmi bir proje, Berlinde almasna, Antalyada ilk filmdl almasna ramen.

u anki fonlama modelinde baka ne gibi eksiklikler var?

Destek yasas iyi niyetle km. Ama sistemi bilmemekten kaynakl eksiklikler var.Yasann en nemli kazanmlarndan biri u. Ne kadar meslek birlii varsa oradanye al demi. Sinema desteklerinin dier sanat dallarndan en nemli fark sine-ma yapan insanlarn destee karar veriyor olmas. Tiyatroda yle bir ey yok, herzaman polemiktir. Sinema da polemiktir ama en azndan meslektalarnz kararveriyor. Ama bu yaplrken, bu komiteye kimlerin girebilecei, hangi nitelikte insan-larn girecei konusunda bir ey yaplmam.

Avrupada bu tarihsel geliim iinde olmu. Avrupada hibir uzun metraj yap-mam biri o komiteye giremez. Girmesine izin vermezler zaten, olay kar. u aniinde olduum kurulda tane ynetmen var, iki tanesi daha ilk uzun metrajnyapmam durumda. Ksa film, belgesel, reklam yapm. Ve bu kiiler Nuri Bilge

Ceylann projesine karar veriyor. Kiiler ve biyografilerine baklp ne yaptklar ra-hatlkla renilir, bunlar aklanyor. Sadece bu kurulda da deil, bundan ncekil-erde de var bu sorun. Hangi nitelie sahip olunaca belirlenmemi. yle kriterlerkonabilir, en az uzun metraj yapm ve tercihen biri festival dolam denir. Boxoffice baars kazanm denebilir. Kriter olmad zaman kararlar byle kar.

Ben kendimi gen bir yapmc olarak gryorum, 39 yandaym, 2008-2014 arasn-da 9 tane uzun metraj yaptm. Ben oradaki en toy kiilerden biri olmalym ama benfilmografime gre en fazla film yapm kiiyim. Burada bir sknt var. Hep Ankarayeletiriyoruz ama bizim Meslek Birliklerinin de skntlar var. Buradaki sorunun ikisebebi var. Kurulda olduunuz zaman iki yllk grev srecinde filminizi gnder-emiyorsunuz. Benim girme sebebim bilinli bir sebepti. Kurula girme kararm ku-rulun yapsn deitirmek ve effaflatrmak iindi. Benim oradaki varlm kurulu

da deitirdi.Ama ackl olan ey iindeki insanlarn kendi durumlarn anlayamamas. Bana hepsorun olarak gelmitir bu. Ben bir nitelie sahip deilsem oradan kanrm. Trki-yede her alanda byle bir kltr olumad iin kurulda da yle. Bir sr nemliprojeyi deerlendiriyorsunuz, o yln sinemasn belirleyeceksiniz, ama konutuu-muz konular ok komik konular. Anlarm iin biriktirdiim ok malzeme var bura-da konuulan. ok temel eyler konuuluyor. Bir kurul yesi unu diyebiliyor, hepsanat filmleri desteklenmi, ana akm filmler desteklensin diyor. Ben diyorum kiana akm filmler de desteklensin. ki taraf da olsun. Ama proje geliyor mu? Gelmi-yor ki. Ana akm yapmcs 200-300 bin iin niye getirsin ki filmini oraya? lk filminiyapmam birinin nne mi filmini getirecek? Ben yirmi ya daha byk olsam,byle bir kurula proje gndermem. u anda elimiz mahkum. Ama o kadar kt bir

kurul ki kuruldaki insanlar kimse tanmyor. u anda elimiz mahkum. Ama o kadarkt bir kurul ki kuruldaki insanlar kimse tanmyor.

Her tarafta sorun vardr ama hata pay daha dktr. Hata pay yzde ondur. Bu-rada ynetmen meslek birliklerini dolayorsa ans artyor. Bu iler lobi zerindenyrmemeli. Projenin nitelii ve projeyi yapan insanlarn gemite yaptklarylayrmeli. Ve herkes verilen kararlarn arkasnda durabilmeli. Yeni sinema yasasbunu deitirir mi? Bu konuda da tereddtlerimiz var. Ama meslek birlikleri kurulayetkin kiiler gnderse bu i zlr. Herkesin sinema gr, dnya gr farklolabilir, ama ortak paydalardan bahsediyorum.

Zeki Demirkubuz projesi tartlrken Nuri Bilge Ceylan taklidi yapyor denmezmesela. lk filmini yapmam ynetmenle Zeki Demirkubuz sinemas m tarta-

cam. Bir zemin kalmyor tartlacak. Bu nedenle istatistik ksmn nemsiyorum.Destek alamadm zaman istatistikleri dosyalamaya ve raporlar yaynlamayabaladm. Bu kurullar ne tr projeleri desteklemi, gryoruz. Ve ortaya kan ikisonu var temel olarak.

Bir kere bu destekler boa gidiyor maniplatif bir yalan. Daha iyi ekilde datl-mal, daha doru ekilde harcanmal denebilir. Ama sama sapan filmler yaplyor,bu destekler boa gidiyor demek yalan. ok net istatistikler bunu yalanlyor. Destekmiktarlarnn ok zerinde gie geliri var. Hi kimse bu kamu fonunu niye bunaharcyoruz diyemez. Diyorsa baka bir dncesi var demektir. Desteklerin kendiiinde baarl olduu aikar. Ama benim iin baarsz. Herhangi bir sinema poli-tikas retmemi, bir yapmc kua retmemi bu yasa. kinci taraf u: Sistemi

yapmc zerinden gtrememi. Yasa baarl olsa 30-40 tane baarl yapmcolurdu, o insanlar da film yapmaya devam ederdi. Biz ynetim kurulu oluturuyoruzSE-YAPta, havuzda yeterli kii yok. Biz buraya farkl ideallerle geldik. Mesleimiziyapacak altyapy oluturalm dedik. Biz buradan ekilelim, biz vazgetik diyelim,SE-YAP olmaz. Arkadan bizi itekleyen bir grup yok. SE-YAP biraz nc kuvvet gibioldu. Biraz rahatsz da olundu bundan ama iyi

kültür bakanlığı sinema destekleri

Documents