İktisada Giriş I 31 Ekim 2016

Talep, Arz ve Piyasa Dengesi

• Fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ilişkiye Talep Kanunu adı verilir.

• Bir malın satıcısı tek alıcının değil, o malı almak isteyen tüm alıcıların davranışlarını dikkate alır.

• Piyasa talebi belirli bir mala karşı olan bireysel taleplerin toplamıdır.

Talebi Etkileyen Diğer Faktörler: Talep Fonksiyonu

• Qtx = f(Fx, Fi, Ft, G, T, B)

–Qtx: X malından talep edilen miktar

– Fx : X malının fiyatı

– Fi : X malının ikamesi ya da rakibi olan malların fiyatı

– Ft : X malının tamamlayıcısı olan malların fiyatı

–G : Tüketicinin geliri

– T : Tüketicinin zevk ve tercihleri

– B : Tüketicinin gelecek hakkındaki beklentileri

• Talep edilen miktardaki değişme ile talebin değişmesi birbirine karıştırılmamalıdır!

• Herhangi bir malın talebi ile onun ikamesi ya da rakibi olan malların fiyatları arasında doğru yönlü bir ilişki vardır.

• Herhangi bir malın talebi ile onun tamamlayıcısı olan malların fiyatları arasında ters yönlü bir ilişki vardır.

Arz

• Belirli bir piyasada belirli bir anda belirli bir fiyattan satılmak üzere piyasaya sunulan mal ya da hizmet miktarına arz denir.

• Fiyat ile arz edilen miktar arasındaki doğru yönlü ilişki Arz Kanunu olarak adlandırılır.

• Aynı malı üreten ya da daha geniş anlamda aynı üretim dalında faaliyet gösteren firmalar topluluğuna endüstri ya da piyasa denir.

Arzı Etkileyen Faktörler: Arz Fonksiyonu

• Qax = f(Fx, Fd, FÜFF, T, B)

–Qax: X malından arz edilen miktar

–Fx : X malının fiyatı

–Fd : Diğer malların fiyatları

–FÜFF : Üretim faktörlerinin fiyatları

–T : Teknolojik bilgi seviyesi

– B : Gelecek hakkındaki beklentiler

• Arz eğrisi üzerindeki hareket ile arzdaki değişme farklı şeylerdir.

• Bir malın üretiminde kullanılan üretim faktörleriyle üretilebilecek diğer malların fiyatları arttığında o malın arzı azalır.

• Bir malın üretiminde kullanılan üretim faktörlerinin fiyatları arttığında o malın arzı azalır.

• Kullanılan teknolojide bir ilerleme olursa üretim maliyetleri düşer ve ilgili malın arzı artar.

Piyasa Dengesi

• Ne arz ne de talep tek başına piyasada oluşacak denge fiyat ve miktarını belirleyemez.

• Malın arz ve talep şartlarında bir değişiklik olmadığı sürece denge fiyat ve miktarı değişmez.

• Fiyatın denge fiyatından ayrılması durumunda alıcılar ya da satıcılar arasındaki rekabet fiyatı tekrar denge fiyatına döndürmektedir.

Piyasa Fiyatındaki Değişmeler

• Talebi etkileyen fiyat dışındaki faktörlerin değişmesi durumunda talep eğrisi yer değiştirir. Aynı durum arz eğrisi için de geçerlidir.

• Arz ve talepteki değişme eşanlı olabildiği gibi biri sabit iken diğerinin değişmesi de mümkündür.

• Piyasa dengesinin oluşması için negatif eğimli talep ile pozitif eğimli arz eğrisinin kesişmesi gerekir ama kesişmediği durumlar da ortaya çıkabilir.

Piyasa Dengesizliğinden Piyasa Dengesine

• Marshall yaklaşımına göre piyasa dengesinin istikrarlı olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi geçerli koşuldur? (KPSS 2003)

– a) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını azaltması

– b) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını arttırması

– c) Talep fazlasının sıfır olması

– d) Arz artışının talep fiyat fazlasını azaltması

– e) Arz artışının talep fiyat fazlasını arttırması

Piyasa Dengesine Müdahale • Devlet bazı durumlarda hem alıcıyı hem de satıcıyı

korumak amacıyla farklı fiyat ve miktar politikaları uygulayabilir. Bunlardan biri tavan fiyattır.

•

• Devlet tavan fiyatta tüketiciyi koruduğu gibi taban fiyat ile üreticiyi de korumak isteyebilir.

• Üretim kotası devletin arz edilen mal veya hizmetin miktarını sınırlayarak piyasa fiyatını üretici lehine arttırmasına yönelik bir politikadır.

Tüketici ve Üretici Rantı

• Serbest piyasada arz ve talep dengesi alıcı ve satıcıların faydasını maksimize etmektedir.

• Bir piyasa için alıcıların bir mala ödemeye razı oldukları maksimum fiyat ile o malı üreten üreticilerin maliyetleri arasındaki farka toplam rant denir.

• Tüketicinin bir mal için ödemeye razı olduğu max. Fiyat ile ödediği fiyat arasındaki farka tüketici rantı denir.

• Tüketici rantı piyasaya katılım sonucu tüketicilerin sağladığı faydayı ölçmeyi sağlar.

• Denge fiyatının azalması tüketici rantını büyütecektir. Rantın büyümesi refah artışını ifade eder.

• Üreticinin malını satmaya razı olduğu min. fiyat ile sattığı fiyat arasındaki fark üretici rantını ifade eder.

• Üretici rantı piyasaya katılım sonucu üreticinin sağladığı faydayı ölçmeye yarar.