KRİTİK (ELEŞTİREL) DÜŞÜNME HATALARI

Acele genelleme

• Gruptaki bütün üyeleri aynı varsaymak.

• Örneğin: Bütün avukatlar aç gözlüdür.

Yaygın Uygulama

• Eğer herkes bunu yapıyorsa, bu doğru olmalı.

• Örneğin: Vergilerinizi ödememek doğru olmalı. Herkes böyle yapıyor.

Yaygın inanca meyletmek

• Yaygın bir inanç olması bunu doğru yapmaz.

• Örneğin: Bir zamanlar insanlar dünyanın düz olduğuna inandılar.

Geleneğe uymak

Biz bunu her zaman bu şekilde yaptık. Yeniliğe direnç olabilir.

Örnekler: 1) Bazı işler sadece erkekler, diğerleri

ise sadece kadınlar içindir.2) Ali: Şirketin tanıtımını web sitemize

tanıtıcı filmler koyarak yapmalıyız. Veli: Şimdiye kadar hep broşürler

yoluyla yaptık.

İki Yanlış

• Bazı şeyleri yanlış yapmak doğaldır. Çünkü diğer kişiler de böyle yapıyor.

• Örneğin: Araba kullanırken birisi önünü kesiyor, sen de onunkinin önünü kesiyorsun.

Kaygan Yokuş

• Kötü Sonuç • Birisi ilk iddianın doğru olduğunu kabul

ediyorsa diğer bütün iddiaları da kabul etmek zorundadır.

• Örneğin: Bu sınıfı geçemezsen, hayatta başarısız olursun.

• Örnek: “Hükümet uyuşturucuyu yasaklamamalı, aksi taktirde hükümet alkol ve sigarayı da yasaklamalı. Ve sonra sıra yağlı yiyecekler ve sağlıksız yiyecekler de yasaklamaya gelir. Gelecek sefer de tahmin edeceğiniz gibi, hükümet bizleri dişlerimizi fırçalamaya ve her gün egzersiz yapmaya zorlayacaktır."

Hayal

• Mantıklı düşünmeden uzaklaştırmak, kafanızı karıştırmak için son derece pozitif bir sonuç teklif edilir.

• Örneğin: Hızlı bir şekilde zengin olmayı planlamak

Korkuya başvurmak veya Korkutma taktikleri

• Mantıklı düşünmeyi engelleyen güçlü duygular

• Örneğin: Kötü sonuçları çağrıştıran ifade eden Politik sözler, reklamlar, tanıtımlar.

Merhamet Çekimi

• Güçlü duygular bilginin yerini alır.

• Örneğin: Hıçkırık hikayesi, numarası.

Bağlılık-sadakat- Çekimi

• Grup davranışı, doğru veya yanlış

• Örneğin: En popüler görünen adayların üzerine oyunu verme.

Kendini beğenmişlik çekimi

• Övmek, İltifat etmek.

• Örnek: “Yağlamak, dalkavukluk yapmak”

Yetersiz delil

• 1) Sınırlı örnek Birbiri ile alakalı olmayan iki şey arasında

zincir reaksiyonu gibi birinin diğerine sebep olduğu şeklinde bağlantı kurmak

Bundan sonra, böylece, bundan dolayı

Yetersiz Delil

Sınırlı Örnek• “Michael Jackson,…………genç ölen rock

sanatçılarıydı.” Böylece rock sanatçısıysan uzun yaşayacağını sanma.

• Hazır şehriyenin bulucusu kişi 96 yaşında öldü. Her gün hazır şehriye yediğini söyledi. Bu yüzden hazır şehriye sağlığınız için kötü olamaz

Bilgisizlik Çekimi

• Masum olduğunu göstermek için hiç delilimiz yok. Bu yüzden suçlu olmalı.

• Eğer bir kişi suçluysa , onun masum olduğuna yönelik delil bulmak doğrusu zor olacaktır. Şayet şuçlu olduğuna işaret eden delil yoksa, delil yokluğu suçluluğunu kanıtlamak için yeterli değildir.

Saman adam veya kadın

• Herhangi bir kişinin itibarını gözden düşürücü bostan korkuluğu gibi bir imaj icat etmek.

• Örnek: Rakibi üzerinde olumsuz bir bakış açısı oluşturan politik konuşmalar.

• Örnek: Pek çok kişi Hong Kong’da daha fazla demokrasi için tartışırlarken, tipik cevap “Demokrasinin Hongkong’un tüm sorunlarına çözüm olacağını düşünmek yanlıştır veya demokrasi körü körüne kabul edilmemelidir.” şeklindedir.

Demokrasiyi savunanlar demokrasinin bütün problemleri (hava kirliliği vb ) çözeceğini belirtmezler. Onlar bilirler ki demokrasi veya başka bir şeyi körü körüne kabul etmek nadiren doğrudur. Bu eleştiriler demokrasi için gerçek argümanları temsil etmemektedir.

Otorite Çekimi

• Bazı gösterişli, saygın kişiler veya kurumlar yapılan iddianın, talebin doğru olduğuna inanırlar ve bu yüzdendir ki bu iddialar doğru olmak zorundadır.

ÖRNEĞİN:• Ali: “Belediye başkanına güzel örnek

olduğu için hayranlık duyuyorum.”• Veli. “Fakat gazete onun kötü bir

örnek olduğunu yazıyor. Bu yüzden sen hatalısın.”

Tek Sebep

• İlişkiler, bağlantılar atlanmaktadır.

• Örneğin: Bir öğrencinin intihar etme girişiminden sonra, kişiler ve medya aileyi, okulu, toplumu vb suçlayarak suçlu aramaya başlarlar. Burada tek bir sebebin etkili olmayacağı, pek çok sebebin bu girişimde rol alabileceğini hesaba katmak gerekir.

Hatalı İkilem

• İki seçenekle yüz yüze geliriz. Fakat her ikisi de çok güzel değildir. Ya bunu/ Ya onu durumu oluşur. Her ikisine veya bir başka seçenek olan Z’ye sahip olamazsınız. Bu hata çözüm için en azından bir üçüncü yolun olduğunu görememekten kaynaklanır.

• Örnek: Ev kiralıyacaksınızdır. Size beğenmediğiniz iki ev arasında seçim yapmanız istenir. Beğenmediğiniz iki araba arasında seçim yapmanızı isterler.

Öncekini İnkar etmek

• Burada birkaç alternatif açıklama veya neden göz ardı edilmektedir.

Örneğin: “Trafik yoğunsa arkadaşım işe geç kalacaktır. Fakat bu rahat trafikte arkadaşımın gecikeceğini söylemek doğru olmaz.”

• Arkadaşı gecikince: “ Gene alarm saati bozulmuş olmalı”

Genetik Yanlışlık

İddianın kaynağını iddiaya karşı veya yapılan şeyi yapana karşı delil olarak kullanmaktır.

• Örnek 1: ……politikacı ülkede hayvancılığın kötüye gittiğini söyledi. O politikacı salakdır. Bu yüzden ülkede hayvancılık kötüye gitmemektedir.

• Örnek 2: “Soy kırımı Naziler tarafından gerçekleştirildi. Demek ki soy kırımı tiksindirici ve kabul edilemez bir şeydir.”

Kişiye Saldırmak

• Konuyu tartışmaktansa kişiye saldırırız.

• Örneğin: Konuları amacından saptırmak için başkana saldırmak

Önyargıya başvurmak

• Klişeleşmiş şekilde grubun bütün üyeleri aynı olarak değerlendirilir.

• Örnek: Irkla ilgili önyargılar

Kaçınılması, tedbirli olunması Gerekenler

• Gerçek olacak kadar çok güzel. • Karar verirken acele etmek.• Parayı veya kredi kartı numaranı

vermelisin. • Aşırı baskı, zaman sınırları.• Ödüller ve büyük beklentiler, büyük

vaatler.• “Serbest, sınırsız, bedava” kelimeleri

Mary, Hongkong’da öldüğünde, John İngilteredeydi. Bu yüzden Mary, John tarafından öldürülmüş olamaz.

Mary, Hongkong’da öldüğünde, John İngilteredeydi. Bu yüzden Mary, John tarafından öldürülmüş olamaz.

[Belki, John Mary’i Pazartesi vurdu. Salı günü İngiltere'ye uçtu. Fakat Mary Cuma günü öldü.

GEÇERLİ Mİ?

• Geçen hafta odada iki tavşan vardı. O zamandan beri hiçbir tavşan odayı terk etmedi. Bu yüzden şimdi odada iki tavşan vardır.

Bildiğiniz gibi, tavşanlar üreyebilirler.

2

Beckham ünlüdür. Beckham bir futbol oyuncusudur.

Bundan dolayı, Beckham ünlü bir futbol oyuncusudur.

Geçersiz

Beckham futbol oyuncusu olan ünlü bir şef olabilir. Fakat ünlü bir futbol oyuncusu değildir.

Genel Kanı:

Gökhan yeterli,kabiliyetli ise güzel bir iş sahibi olacaktır. Fakat Gökhan yeterli değildir. Bu yüzden güzel işe sahip olamayacaktır. Gökhan o iş için yeterli olmayabilir ama iş sahibi düşük maaşı kabul ettiği için onu işe alabilir.

• Bu sunum Kritik (Eleştirel) Düşünme üzerine muhtelif dokümanlardan faydalanılarak hazırlanmıştır.