3. NTE

SOUK SAVA DNEM

(1947-1960)

II. Dnya Savandan ngiltere ve Fransann ypranm olarak kmas Asya ve Avrupada gler dengesinin kurulmasn geciktirdi.

Almanyann ve Japonyann yerini dolduracak gte devlet yoktu. Savatan sonra ayakta kalan devletler SSCB ve ABD oldu.

SSCB, savatan sonra Dou ve Orta Avrupann nemli bir blmn nfuzu altna ald ve ordusunu glendirerek sava sanayini gelitirdi. D politikasn kendi rejimini yayma zerine kurdu. Trkiye, Yunanistan ve ran zerinde bask kurmaya alt. SSCBden ekinen devletler ABDye yaklat.

II. Dnya Sava sonras farkl dnya grne sahip devletler atmaya balad. Souk Sava denilen bu dnemde atmalar scak atmaya girmeden srdrld. Asya ve Afrikada smrge halindeki lkeler nc Dnya ve Balantszlar Bloku diye yeni bir blok oluurdular.

q Berlin Buhran

Savatan yenik kan Almanya sava sonras 4 igal blgesine ayrld (ngiltere, Fransa, ABD, SSCB). Batllar igal statsne son vererek igal edilen yerleri birletirdi.

Ancak SSCB Berline batllar almak istemedi. ehre ambargo uygulad. stenilen sonu alnamad. Sonunda 1949 Maysnda Bat Almanyada Federal Alman Cumhuriyeti kuruldu. Ekim 1949da Dou Almanyada Demokratik Alman Cumhuriyeti kuruldu. Federal Alman Cumhuriyetinin hzl bir gelime gstermesi Demokratik Alman

Cumhuriyetinin ilgisini ekti. Federal Almanyaya geiler yasakland. Sovyet lideri

Kruevin Berlinin tarafsz ehre dntrlmesi fikrini Batllar reddetti. Gergin donem Demokratik Almanyann Bat Berlini eviren duvar inas ile son buldu (1961).

q Dou Blou indeki Dier Gelimeler

Komnist rejimlerin kurulmas Dou Blou iinde genellikle SSCBnin etkisi ile gerekleirken Yugoslavya ve Arnavutlukta komnist rejimlerin kurulmasnda SSCBnin etkisi olmamtr. Bu yzden de bu devletler Moskovadan bamsz hareket etmilerdir.

inde sava sonras milliyetiler ile komnistler birbirleriyle mcadele etti. ABD milliyetileri, SSCB komnistleri destekledi. Sovyet Rusyadan yardm alan komnistler, milliyetileri yenilgiye urattlar.Mao Zedong 1949da in Halk Cumhuriyetinin kurulduunu ilan etti.

Kore, 1945 Yalta Konferansnda alnan karar ile iki igal blgesine ayrld. Rusya Kuzey Koreyi, Amerika da Gney Koreyi igal edecekti. Postdam Konferansnda 38. enlem snr kabul edildi. ABD, SSCB, in ve ngiltere demokratik bir ynetim kurmaya alsa da sonu alnamad. 1948de Gney

Kore Cumhuriyeti ayn yl SSCB kontrolnde Kuzey Korede Kore Halk Cumhuriyeti kuruldu.

Kbada Batista diktatrlne kar Fidel Castro baarl olarak 1959da babakan oldu. ABDnin Castroya kar tutum sergilemesi zerine Kba SSCBye yaklat ve sosyalist bir ynetim kuruldu.

RNEK SORU

Dou Bloku iinde yer alan devletlerde komnist rejimler SSCBnin basksyla olumasna ramen yalnz iki lkede II. Dnya Sava srasnda komnist partilerin Alman igaline kar baarl direnii, bu rejimin kurulmasnda etkili olmutur. Aadakilerden hangisi bu iki lkeden biridir?

A)Yugoslavya

B)ekoslovakya

C)Polonya

D)Macaristan

E)Bulgaristan

(2012 LYS)

Cevap: A

RNEK SORU

kinci Dnya Savann ardndan;

I. Almanya, II. Kore,

III. Japonya

topraklarnn hangilerinde farkl rejimlerle ynetilen iki ayr devlet kurulmutur?

A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III

D) I ve II E) II ve III

(2013 KPSS)

Cevap: D

q Sovyet Modeline Gre Ekonomik ve Sosyal Dzenin Kurulmas

Komnist partilerin ynetime hkim olduklar

Dou Avrupa lkelerinde yaplan anayasalarla ekonomik ve sosyal dzen Sovyet modeline gre kuruldu. Ayrca SSCB, bu devletleri kontrol altnda tutmakla beraber, bu devletler arasnda dostluk, ibirlii ve saldrmazlk anlamalar imzalanmasn salayarak bir blok oluturmutur.

COMNFORM (1947): ABDnin Truman

Doktrini ve Marshall Plann yaymlamas SSCByi tedbir almaya yneltti, uydu devletler ile balar glendirmek ve ideolojik faaliyetleri tek merkezden ynetmek iin 1947de Cominformu kurdu (Polonya, Yugoslavya, Bulgaristan, Romanya,

Macaristan, ekoslovakya, Fransa, talya).

COMECON (1949): Komnist lkeler arasnda ekonomik ibirliini ve dayanmay salama amacyla 1949da kuruldu (SSCB,

Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya,

ekoslovakya, sonradan, Arnavutluk, Demokratik Almanya, Kba ve Moolistan).

VAROVA PAKTI (1955): NATOya kar Dou Blouna kolektif savunma ve ibirlii salama amacyla 1955te kuruldu (SSCB, Arnavutluk, Romanya, Demokratik Almanya, Bulgaristan, Polonya, ekoslovakya,

Macaristan).

q Sosyalist Blokta Sarsntlar

Stalinin lmesi ve SSCB Hkmetinin uygulad hkimiyet politikas SSCBye bal

Demir perde lkelerinde ayrlmalara neden olmutur.

SSCB - Yugoslavya: Yugoslav lideri Titonun

SSCBnin denetimini kabul etmemesi ve Balkanlarda liderlie soyunmas zerine 1948de Yugoslavya Cominformdan karld. Yugoslavya komusu olan Dou Blou devletleri tarafndan tehdit edilince 1953te Balkan Paktna girdi. ABD, Yugoslavyay Bat Blouna ekmek istemitir. 1953ten itibaren Yugoslavya Tarafszlar Blounun ncln yapacak bir d politika izlemeye balamtr.

SSCB - in: in Halk Cumhuriyetinin kurulmas ile iki devlet arasnda yaknlama balad. Kore Savann kmas ile yaknlama glendi. Buna karlk ABD yeni in ynetimini tanmad ve bu lkeye ticari ambargo uygulad. inin Birlemi Milletler Tekilatndan karlmas ile SSCB ile in arasnda en st dzeyde dostluk balad. in Halk Cumhuriyeti 1960tan itibaren bamsz hareket etmeye balamtr. Bu tarihten sonra blgede liderlik, Bat devletleri ile ilikiler, snr sorunlar, ekonomik yardm gibi konularda anlamazlklar yaand. Bylece Dou Bloku g kaybetti. in, 1965-1966daki Kltr htilalinden sonra ok ynl d politika izleyerek Amerika ile ilikilerini dzeltmi, BMye tekrar ye olmutur. Bu gelimeler Dou Blounun g kaybetmesine yol amtr.

SSCB - Macaristan: Stalinin lmnden sonra fabrika iilerinin ayaklanmas ile mre

Nagi (Naj) babakan oldu. Naginin uygulad politikalar SSCByi rahatsz etti ve Nagi grevden alnd. 1956da Budapetede byk bir ayaklanma kt. Ayaklanmay bastrmak iin Kmnist Parti tekrar Nagiyi babakanla getirdi. Nagi Varova Paktndan ktn aklayarak BMden koruma istedi. Bunun zerine SSCB Budapeteyi igal etti. 1958de Nagi idam edildi. Macar Milli Ayaklanmasnda Arnavutluk, ekoslovakya,

Bulgaristan SSCByi desteklemi, in ise ayaklanmaclarn hakl olduunu savunmutur.

SSCB-ekoslovakya: Stalinin lmnden sonra ekonomik kriz balad. Mevcut ynetim SSCByi eletirmeye balad. kan isyan 1954te bastrld. 1967de Alexsander Dubcek

insancl komnizm hareketini balatt. Bunun zerine Varova Pakt ordusu 1968de ekoslovakyay igal etti. eklerin insancl komnizm hareketi baarszlkla sonuland.

2. BATI BLOKUNUN KURULMASI

Uluslararas politikada aktif rol oynayan devletlerin II. Dnya Sava sonras g kaybetmesi ile SSCB yaylmac politika izlemeye balad.

SSCBnin Trkiyeden toprak ve s istemesi,

Yunanistanda i sava kmas ve ngilterenin ekonomik nedenlerden dolay bu blgedeki askerlerini ekeceini aklamas zerine ABD

1946dan sonra Batnn liderliini stlendi. SSCBye kar nlemler almaya balad.

q TRUMAN DOKTRN (1947)

ABDnin Bat dnyasnn liderliini ak bir ekilde stlenmek iin yapt ilk giriim, Truman Doktrininin ilan olmutur.

ABDnin Sovyet tehdidine maruz kalan devletleri destekleme politikasdr. zellikle Trkiye ve Yunanistan desteklenmitir. Bu destek sayesinde Yunanistandaki i savata komnistler yenilmitir. Bu doktrin ABD ve

Rusya arasnda Souk Savann baladn resmen ilan etmitir.

Bu doktrin Souk Savan ilk admlarn olutururken, te yandan Dou Avrupa ve Balkanlardaki blnmeyi de kesin izgileriyle ortaya koymutur. Doktrinin uygulanmas bir baka adan II. Dnya Savandan nce ngilterenin etkisi altndaki bir blgenin kontrolnn ABD tarafndan devralndnn gstergesidir.

q MARSHALL PLANI (1947)

ABDnin hr Avrupay ekonomik olarak glendirme ve kalkndrmak, komnizmin Bat Avrupaya yaylmasn nlemek iin uygulad politikadr. Plan her Avrupa lkesine Amerikan mal malzeme ve makine yardmn kapsyordu (Trkiye dhil 16 lke). Bu devletler 1948de Avrupa Ekonomik Kalknma Program hazrladlar. Bu program zerine ABD, 3 Nisan 1948de D Yardm Kanununu kard. Bu kanuna dayanarak daha ilk ylnda 16lara (ngiltere, Fransa, Belika, talya, Portekiz, rlanda, Yunanistan, Trkiye, Hollanda, Lksemburg, svire, zlanda, Avusturya, Norve, Danimarka ve sve) 6 milyar dolarlk bir ekonomik yardm yapt.

Marshall Plan, SSCB ve onun uydularna da ak olmakla birlikte, Yugoslavya dndaki

Dou Bloku yeleri buna katlmak istemediler.

Avrupada Marshall yardmlar sonucunda yllk bir sre iinde tarm ve sanayi retimi sava ncesine oranla byk bir art gsterdi. D Yardm Kanununun kmas zerine 16 Avrupa lkesi, 16 Nisan 1948de Avrupa Ekonomik birlii Tekilatn kurdular.

q NATO (KUZEY ATLANTK ANLAMASI -

1949)

Marshall Plan ve Truman Doktrini, SSCBnin Orta Dou ve Avrupadaki yaylma faaliyetlerine kar ABDnin alm olduu ilk tedbirlerdir. ekoslovak darbesinden (ubat 1948) sonra, ngiltere, Fransa, Belika, Hollanda ve Lksemburg arasnda Bat Avrupa Birlii (Mart 1948) ad verilen bir ittifak sistemi kurulmutur.

Berlin Buhran (Haziran 1948), Bat savunmasnn rgtlenmesine hz vermiti. Ancak Bat Avrupa devletlerinin gc SSCBye kar gerekli dengeyi kurmaktan yoksundu. Bu nedenle Amerikann bu savunma sistemini desteklemesi gerekiyordu.

Sonunda SSCBnin tehditlerine karlk 12 lke arasnda 1949da NATO kurulmutur

(ngiltere, Fransa, Kanada, Belcika, talya, Hollanda, Lksemburg, Danimarka, Norve, zlanda, Portekiz).

ttifak, savunma amac yannda siyasi, ekonomik, sosyal alanlarda da ibirliini amalyordu. NATOnun kurulmasyla Sovyet yaylmasna kar etkili bir set kurulmu, Dou Blokuna kar denge salanm ve Bat Bloku ortaya kmtr.

Bu tekilata Trkiye ve Yunanistan 1952de, Bat Almanya 1955te, spanya 1982de katlmtr.

qAVRUPA KONSEY (1949)

Avrupa devletleri arasnda insan haklar, salk, eitim, kltr, spor alanlarnda ibirliini salamak amacyla kurulan rgttr (ngiltere, Fransa, Belika, Hollanda, talya, rlanda, Danimarka, Lksemburg, sve, Norve - 1949).

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi bu rgte baldr. Trkiye, Konseye 8 Austos 1949da ye olmutur.

qAVRUPA EKONOMK TOPLULUU

(1949)

Avrupa devletleri bir btnlemeyle hem kendi ekonomik potansiyellerini birletirerek bir

Avrupa pazar oluturmak hem de Sovyetler Birliinin Batya doru yaylmasnn engellenmesi ynnde nemli bir adm atmak istemilerdi. Birliin asl temeli 9 Mays 1950 tarihinde Fransz Dileri Bakan

Schumann yaymlad bir bildiri ile atld.

Bu giriim sonucunda Fransa, Federal Almanya, Belika, talya, Lksemburg ve Hollandann katlmyla Avrupa Kmr ve elik Topluluu kurulmutur (18 Nisan 1951). Bu baarl giriim Avrupada daha geni kapsaml bir ekonomik birlemenin gerekletirilmesine ynelik yeni grlerin ortaya kmasna yol am ve 1957de Roma Antlamas ile Avrupa Ekonomik Topluluu kurulmutur.

RNEK SORU

Aadakilerden hangisi, 9 Mays 1950 tarihli Schumann bildirisiyle balayan ve giderek Avrupa Birliine dnen srele ilgili gelimelerden biri deildir?

A)ye lkeler arasnda serbest dolam hakknn tannmas

B)Avrupa Kmr ve elik Birliinin kurulmas

C)Avrupa Ekonomik Topluluunun kurulmas

D)ye devletler arasnda ortak para birimine geilmesi

E)NATOnun kurulmas

(2013 LYS)

Cevap: E

v SOUK SAVA DNEMNDE

ORTADOU

I. Dnya Savanda Osmanl Devletinin elinden kan blgede ngiltere ve Fransa mandater ynetim kurmutur. II. Dnya Savandan sonra ise Ortadouda bamsz devletler kurulmutur.

Mslman lkeler Souk Sava dneminde tarafsz kalmaya alsa da Msr, Suriye, Irak gibi devletler Dou Bloku ile ilikileri gelitirdi.

Manda ynetimlerinde bilinli olarak karlan etnik, dini ve mezhep atmalar blgenin siyasi, ekonomik ve kltrel yapsnn gelimesini de nlemitir.

q srailin Kuruluu

srail Devletinin kuruluuna dair ilk almalar 19. yyda balad. 1897de Baselde (svire) Yahudilerin Filistinde yurt edinmesi karar alnd. Dnya Siyonist rgt Bakan Teodor Herzl Yahudilerin Filistine g etmelerine karlk Osmanl d borlarnn deneceini bildirdi, ancak sonu alnamad.

Buna ramen Filistinde izinsiz olarak kurulan Yahudi kolonilerinin says 1914te krk altya ulamt.

I. Dnya Sava srasnda ngiltere Dileri Bakan Balfour Filistin Yahudi Devletinin kurulmasn kabul ettiini aklad. Balfour Deklarasyonu denilen bu belge srail Devletinin kurulmasnda en nemli aama oldu. Bundan sonra blgeye Yahudi g hzland (1917).

II. Dnya Sava esnasnda Yahudiler srail Devleti kurma almalarn hzlandrd. Bu karar Arap lkelerinde tepki grd ve atmalar yaand. ngiltere 1947de sorunu BMye tad. Burada alnan kararla Filistinin Araplar ve Yahudiler arasnda blnmesine, Kudse tarafsz bir stat verilmesine karar verildi.

ngiltere 1948de Filistindeki manda ynetimini tek tarafl olarak kaldrd. Ayn gn srail Devletinin kurulduu ilan edildi. Bylece Arap-srail Savalar ve Filistin sorunu balad.

qSvey Buhran

Svey krizi, 1956 ylnda srail, ngiltere ve Fransann oluturduu ittifak ile Msr arasnda yaplan savatr.

Msr lideri Nasrn Batllarn kontrolndeki

Svey Kanaln milliletirdiini aklamasndan sonra kan sava, SSCB ve

ABDnin basks nedeniyle ngiltere ile Fransann geri adm atmasyla sona ermitir.

qEisenhower Doktrini (5 Ocak 1957)

ngiltere ve Fransann Orta Doudan ekilmesinden sonra blgedeki siyasi boluu doldurmak isteyen ABD, Badat Paktnn kurulmasnda, Svey krizi esnasnda ngilizlerin ve Franszlarn Msrdan karlmasnda etkin ve tarafsz bir rol oynamt. Ama Svey krizinde SSCBnin Araplardan yana tavr koymas bu devletin Orta Douda ilgi grerek taraftar bulmasna, Bat kartlnn artmasna sebep oldu.

ABD Bakan Dwight Eisenhower, bu doktrin ile Orta Dounun SSCBnin kontrolne girmesini nlemeyi ve blge halkn ABDnin yanna ekmeyi amalamtr.

Doktrin ile ABD tarafndan Orta Dou lkelerine ekonomik ve askeri yardm yaplmtr. Eisenhower Doktrini ile ABD,

Orta Dou ile ilikilerini gelitirmi ve Orta Douda ilk defa SSCB ile kar karya gelmeye balamtr.

Orta Dou bu doktrin ile ikiye ayrlmt. Lbnan, Pakistan, Irak, Trkiye, Afganistan, Libya, Tunus, Fas, srail, doktrini kabul etti. Suriye, Msr, rdn, S.Arabistan olumsuz tepki gsterdi. Ancak Suudi Arabistan bir sre sonra tutumunu deitirerek doktrini iyi ve mspet bulduunu aklad.

RNEK SORU

Kasm 1917de ngiltere Dileri Bakan tarafndan Siyonist Federasyonu Bakanna gnderilen mektupla, ngilterenin Filistinde bir Yahudi devleti kurulmasn kabul ettii resmen bildirilmitir. Bu tarihten sonra Yahudiler byk kitleler hlinde Filistine g etmeye balamlardr. Yahudi devleti kurulmas konusunda bir dnm noktas kabul edilen bu belge aadakilerden hangisidir? A) Schuman Bildirgesi

B)Balfour Deklarasyonu

C)Marshall Plan

D)Truman Doktrini

E)Helsinki Nihai Senedi

(2012 LYS)

Cevap: B

v UZAK DOUDA ATIMA

q in Halk Cumhuriyetinin Kuruluu

1949 da Maonun in ynetimini ele geirmesi ile i ve d siyasette kkl deiiklikler yaanmaya balamtr. SSCB-in dostluu balamtr. Bu durum Asyadaki gler dengesinde Dou Blokunun arl artrmtr.

in komnist ideolojiden dolay Kore Savanda ABDye kar savaa girmitir. 1956 Svey Krizinde Batl devletlere kar Msr desteklemitir.

1960tan sonra SSCB-in ilikileri bozuldu. inin bymesi Hindistan tedirgin etti ve snr blgesinde anlamazlklar kt. Hindistan-Pakistan atmasnda in-

Pakistan yaknlamas oldu. in Uzakdouda ngiltere ve Fransaya kar mcadele eden devrimci gruplara yardmc oldu. Ayrca Vietnam Savanda ABDye kar komnist Kuzey Vietnamllara destek oldu.

SSCB ile ilikileri bozulan in 1960tan sonra Batl devletler ile ilikilerini dzeltti ve 1972de BMye tekrar ye oldu.

q Kore Sava (1950-1953)

Nedenleri:

ABD ile SSCB arasndaki kar atmalar

ABD ve SSCB askerlerinin Korede bulunmas

Fransann in Hindideki (Vietnam, Laos, Tayland, Kamboya) varl

Japonyann II. Dnya Savan kaybetmesi ile SSCB Kuzey Koreye, ABD Gney Koreye yerleti (38. enlem snr oldu.). ki taraf birletirme giriimleri baarszlkla sonuland. Bunun zerine kuzeyde SSCB kontrolnde Kore Halk Cumhuriyeti, gneyde de ABD kontrolnde Gney Kore

Cumhuriyeti kuruldu.

SSCB, inde komnist ynetimin i bana gelmesiyle ABDyi Uzak Doudan uzaklatrmaya karar verdi.

1950de Moskovann talimat ile Kuzey Kore, Gney Koreye saldrd. Bunun zerine ABDnin ban ektii BM kuvvetleri

(Trkiye 1 tugayla katld.) oluturuldu. Sava 1953te Panmunjom Antlamas ile sona erse de taraflar birbirine stnlk salayamad. Sava sonunda SSCB, ABDyi Koreden karamayacan anlad.

RNEK SORU

Aadakilerden hangisi, ABD ile SSCB arasnda yaanan kar atmalarnn Uzak Doudaki sonularndan biridir?

A)Hindistan-Pakistan anlamazlnn balamas

B)Korenin Kuzey ve Gney olarak ikiye ayrlmas

C)in Halk Cumhuriyetinin kurulmas

D)Hindistann bamszln ilan etmesi

E)Gneydou Asya Milletleri Birliinin (ASEAN) kurulmas

(2013 LYS)

Cevap: B

RNEK SORU

kinci Dnya Sava sonrasnda Trkiyenin fiilen katld sava aadakilerden hangisidir?

A)ran-Irak Sava

B)Vietnam Sava

C)Kore Sava

D)Krfez Sava

E)Arap-srail Savalar

(2013 LYS)

Cevap: C

NOT: Trkiyenin Koreye asker gndermesi NATOya girmesini kolaylatrd.

q SEATOnun Kuruluu (8 Eyll 1954)

Kore Sava ve Uzakdouda komnizmin glenmesi ABDnin yeni tedbirler almasn zorunlu hale getirmitir. Bu nedenle blgede yeni bamsz olan Tayland, Laos, Kamboya ve Gney Vietnama askeri yardmlar artrd. Ayn zamanda Gney Dou Asya Anlama Tekilatn (SEATO) kurdu. Bu pakta ABD, ngiltere, Fransa, Yeni Zelanda, Avustralya, Filipinler, Tayland ve Pakistan katld.

ABD, kurmu olduu SEATO ve dier tekilatlarla SSCByi ve ini Bat Avrupa kylarndan Pasifike kadar uzanan bir ember iine almt.

v ASYA VE AFRKANIN KURTULUU

II. Dnya Savandan sonra batl devletlerin g kaybetmesiyle Asya ve Afrikada birok lke bamszln kazanmtr.

1. GNEY ASYADAK GELMELER

18. yy.dan beri ngiliz smrgesi olan Hindistanda 1917de Mahatma Gandi Sessiz Direni hareketini balatarak milliyetilik faaliyetlerine hz kazandrmtr. Bunun sonucunda ngilizler baz eyaletlerde baz yetkileri halka devretmitir. Bamszlk hareketleri Batda okuyan Hintli aydnlar tarafndan rgtlendi.

Halk tarafndan desteklenen bu aydnlar ilk olarak yerel ynetimde sz sahibi olmaya balad. ngilizler, 1935te yeni bir anayasa hazrlad. Eyaletlerde tm yetki Hintlilere brakld. Bu srada Hindu egemenliindeki Mslmanlar 23 Mart 1940ta Lahorda toplanarak Mslmanlar Birlii Cemiyeti Kongresinde, ayr bir Pakistan devleti kurulmasn kararlatrd. Bu hareketin liderliini Muhammet Ali Cinnah yapmtr.

1945 ylnda ngilizler, yeni bir anayasa hazrlanmasna karar vererek, kurucu meclis ve Jawaharlal Nehru Bakanlnda geici bir hkmet kurulmasn kabul etti. 1946da Hint Yarmadasnda Hindistan ve Pakistan adlarnda iki bamsz dominyon kurulmas kararlatrld.

Bu mcadele blge lkeleri zerinde etkisini gstermi;

Seylan, Birmanya ve Malezya ngiltereye kar

Endonezya Hollandaya kar

Vietnam, Laos, Kamboya, Fransaya kar bamszln kazanmtr.

NOT: Bamsz olan bu devletler kendi aralarndaki sorunlarn zmnde byk glerin mdahalesini dengelemek, siyasi, ekonomik ve ticari alanda ibirlii salamak amacyla ASEANI (Gneydou Asya Milletleri Birlii) kurdu (8 Austos 1967). Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya ve Singapurun kurduu bu Tekilata daha sonra Brunei, Vietnam, Laos, Birmanya ve Kamboya dhil olmutur.

RNEK SORU

Hindistan Bamszlk Hareketinin siyasi lideri olan, 1869-1948 yllar arasnda yaam, Hindistanda 2 Ekim gn ansna mill tatil olarak kutlanan, lkesinin sosyal ve ekonomik ilerlemesi iin almalar yapm devlet adam aadakilerden hangisidir?

A)Muhammet Ali Cinnah

B)Muhammet Nadir

C)Jawaharlal Nehru

D)Mahatma Gandhi

E)Muhammet kbal

(2012 LYS)

Cevap: D

2. AFRKADAK GELMELER

1941de Atlantik Pakt ile hr irade ve zerklik ilkelerinin kabul edilmesi Afrikadaki Avrupa smrgeciliinin sonunun geldiini belirtiyordu.

Afrikadaki smrgeciliin sona ermesi talyanlarn 1940da Etiyopya ve Libyadan karlmasyla balad.

Afrikadaki devletlerin, bamszlklarn kazanmalarna ramen insanlar dnya standartlarnn altnda yaamaktadrlar.

Kabilecilik anlaynn hkim olmas demokratiklemenin nnde en byk engeldir. Serbest seim, zgr basn vb. kavramlarn toplum nazarnda pek bir deeri yoktur. lkelerin ounda tek parti ve asker diktatrlkler ibandadr.

q OAU (AFRKA BRL TEKLATI 25

Mays 1963)

32 bamsz Afrika lkesi tarafndan kurulmutur.

Kurulu amac; Afrika lkeleri arasnda birlik ve dayanmay gerekletirmek, yelerin bamszlarn gzetlemek, tm kolonileme biimlerini ortadan kaldrmak, Birlemi Milletler Szlemesine ve nsan Haklar Evrensel Beyannamesine uygun olarak uluslararas ibirliini ilerletmek; yelerinin ekonomi, diplomasi, eitim, salk, bilim ve savunma politikalarn uyumlu hle getirmektir.

v SOUK SAVA DNEMNDE

TRKYE

Trkiye Souk Sava dneminde SSCBnin toprak ve s isteme basklarna kar ABD ve Batl devletlerle ibirlii yaparak gvenliini salama politikas izlemitir.

Kore Sava Trkiyenin politikasnn doru olduunu ortaya karmtr. Bu politika dorultusunda Trkiye NATOya girmi, Balkan ve Badat Paktlarnn kurulmasna nclk etmitir.

RNEK SORU

kinci Dnya Sava sonrasnda denge politikas izleyen Trkiye, sava sonrasnda Batl Mttefik Devletler safnda yer almaya almtr.

Trkiyenin byle bir aba ierisine girmesine yol aan gelime aadakilerden hangisidir? A) Almanyann savatan yenilerek ekilmesi

B)Kbrs sorununun zmnde destek bulma abas

C)ok partili hayata gei iin yardm almak istemesi

D)Sovyetler Birliinin Trkiyeden toprak talep etmesi

E)Mttefik Devletlerin ada uygarl temsil etmesi

(2013 LYS)

Cevap: D

qTrkiyenin Avrupa Konseyi ne Girii

II. Dnya Savandan sonra Bat Avrupann Sovyetler Birlii tehdidi altnda kalmas zerine ngiltere, Fransa, Belika, Hollanda, Lksemburg, Danimarka, rlanda, talya, Norve, sve 5 Mays 1949da Londrada antlama imzalayarak Avrupa Konseyini kurmulard.

Bat ile siyasi, ekonomik ilikilerinin gelitirilmesi ve gvenliini arttrma adna Trkiye, ittifaklar sistemine ynelik nemli bir adm atarak asker nitelii olmayan bu Tekilata 8 Austos 1949da ye oldu.

qTrkiyenin NATOya Girii

Ekonomi ve gvenlik aray Trkiyenin

Souk Sava Dneminde Bat ile ilikilerinde belirleyici etkenler olmutu. Trkiyenin modernleme srecini devam ettirmek istemesi de Bat ile ilikilerin gelitirilmesinde bir etkendi.

Bu dnemde Trkiyenin d politikada en nemli hedeflerinden biri de NATOya yelikti. Trkiye, kurulduu andan itibaren NATOya dhil olmaya almt.

Trkiye NATOya ilk mracaatn Mays 1950de, ikinci mracaatn ise Austos 1950de yapt. ABD, Trkiyenin bu isteine itiraz etmedi. Fakat ngiltere ve baz Avrupa devletleri, Trkiye NATOya alnrsa bunun SSCB tarafndan tepki ile karlanaca hatta savaa neden olaca dncesiyle

Trkiyenin bavurusuna kar ktlar.

Trkiyenin 1950de balayan Kore Savana asker gndermesi (ilk kez) ve Trk askerlerinin burada gsterdii baar ayrca Sovyet Tehdidi itirazlar azaltm ve sonuta Trkiye 18 ubat 1952de NATOya ye olmutur.

Trkiyenin NATOya girii ile Trkiye-ABD ilikileri daha da geliti. Trk topraklarnn gvencesi NATO gvencesi altna alnm oldu.

q Balkan Paktnn Kurulmas

Trkiyenin NATOya ye olmas Sovyetler Birlii ve onun nfuzu altndaki Bulgaristan tarafndan tepki ile karlanmt.

NATOnun yannda Balkanlarda da aktif politika izlemek, Sovyet tehdidine kar nlemler almak iin Trkiye, Yugoslavya ve Yunanistan arasnda 28 ubat 1953te

Dostluk ve birlii Antlamas imzaland.

Sorunlar bar yollarla zme, ekonomik ve siyasi ibirlii, ortak savunma konusunda birlikte hareket etme karar alnd.

Bu anlamadan sonra bu devlet arasnda ilikiler daha da geliti ve 9 Austos 1954te Siyasi Birlii ve Karlkl Yardm Antlamas imzalanarak l Balkan ttifak kuruldu.

Yugoslavyann SSCBye yaknlamas ve Yunanistan ile Kbrs Sorununun kmas paktn gcn azaltt.

q Badat Paktnn Kurulmas

Trkiyenin NATOya girmesi ile Trkiyeden beklentiler artmt. Zira Trkiye Orta Dou savunmasnda zerine den grevi yapacan sylemiti.

Badat Paktnn temeli Trkiye ile Irak arasnda atld (24 ubat 1955). Daha sonra Pakta ngiltere, ran ve Pakistanda katld. Arap lkeleri ve SSCB tepki gsterdi. 1958de Irakta krallk rejiminin yklmas ile Irak Pakttan ayrld.

ABD Paktn devamn istiyordu. Merkez Ankaraya alnarak Paktn ad Merkezi Aratrma rgt (CENTO) olarak deitirildi (1959). Bu ekliyle yirmi yl devam eden rgt, Pakttan Pakistan ve rann ayrlmas ile fiilen sona erdi.

RNEK SORU

Trkiye, Souk Sava Dneminde SSCBnin basklarna kar ABD ve Batl devletlerle i birlii yaparak kendi gvenlik alann geniletmeye almtr.

Aadakilerden hangisi, Trkiyenin bu amala katld rgtlerden biri deildir?

A)Avrupa Konseyi

B)NATO

C)Balkan Pakt

D)Badat Pakt

E)Avrupa Ekonomik Topluluu

(2012 LYS)

Cevap: E

q Trkiyede ok Partili Hayata Gei

II. Dnya Savandan sonra Trkiyede demokrasi fikrinin halk tarafndan benimsenmesi, tek parti ynetimine kar muhalefetin artmas, sava diktatrlere kar demokrasi ile ynetilenlerin kazanmas, ABDnin tek parti ynetiminin olduu Trkiyeyi ho karlamayaca dncesi Trkiyede ok partili hayata geite etkili olmutur.

lk muhalefet partisi 1945te Nuri Demira tarafndan Milli Kalknma Partisi adyla kuruldu.

Drtl Takrir

Bir grup CHP milletvekili (Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan, Fuat

Kprl) CHP Grup Toplantsnda nerge sunmu ve bu nerge kabul edilmemitir.

Parti ii muhalefetin artmas ile milletvekilleri partiden ihra edilmitir. Bu isimler 1946da Celal Bayar nderliinde Demokrat Partiyi kurdular. lk kez birden fazla parti ile 1946da seimlere gidildi. DP 69 milletvekili ile ikinci parti oldu.

DPnin muhalefetini yetersiz bulan baz DPli vekiller partiden ayrlarak Millet Partisini kurdu (1948). Bylece Mecliste parti yer ald (CHP, DP, MP).

1950de yaplan seimlerde DP % 50,2 oyla iktidar oldu. Bylece 27 yllk CHP iktidar devrildi. 1960 askeri darbesi ile DP iktidarna son verildi.

RNEK SORU

Aadakilerden hangisi, Haziran 1945te Drtl Takrir olarak bilinen nergeyi imzalayan ve sonraki srete Demokrat Partiyi kuran devlet adamlarndan biri deildir?

A)Cell Bayar

B)Hasan Polatkan

C)Fuat Kprl

D)Refik Koraltan

E)Adnan Menderes

(2012 LYS)

Cevap: B

q Demokrat Parti Dnemindeki Gelimeler

cretli hafta sonu tatili verildi.

ilere sendika kurma hakk verildi.

Genel af karld.

ABDden yardmlar alnd.

Liberal ekonomi politikas uyguland (7 Eyll 1947 Kararlar).

Bankalarn altn satmasna izin verildi.

Tarmda makineleme artt.

Dardan krediler alnarak ithal makineler alnd.

Yabanc yatrmlar tevik edildi.

Kamu ktisadi Teebbsleri kuruldu (KT).

Karayolu yatrmlar artt.

Otomobil ve kamyon kullanmnn artmas ile tamaclk ve pazarlama yaygnlat.

1953te ithalat ve dviz denetim altna alnd. 1954te tarm retimi dt ve buday ithal edildi.

1951de Atatrk Aleyhine lenen Sular Hakknda Kanun karlmtr.

1953te Antkabir tamamlanm, Atatrkn naa Etnorafya Mzesinden Antkabire tanmtr.

1955 ylnda stanbulda 6-7 Eyll olaylar yaanm ve Rumlara ait ev ve iyerleri tahrip edilmitir.

1957de Erzurum Atatrk niversitesi kurulmutur.

Devlet dairelerine, yalnzca Atatrkn resminin aslmasn salayacak bir genelge yaymlanmtr.

Bu dnemde DP hkmetinin ilk ilerinden biri ezann Arapa okunmasnn serbest braklmasdr. Ardndan radyoda dinsel yaynlar balamtr. lkokullara zorunlu din dersleri konulmutur.

Bu dnemde ana muhalefet partisi CHP'nin zerine gidilmitir.

1953'de CHPnin mallar hazineye devredilmi, 1951de halkevleri, 1954'te Ky Enstitleri, 1954'te laiklikten uzaklat gerekesiyle MP kapatlmtr.

1954'ten balayarak lke ekonomisinde bir duraklama yaand. Enflasyon artt. Fiyatlar ykseldi. Baz mallarda yokluk ve karaborsa balad.

RNEK SORU

Aadakilerden hangisi, Demokrat Parti Dneminde Atatrk ile ilgili olarak yaplan almalardan biri deildir? A) Atatrkn hazineye devrettii Atatrk Orman iftlii arazisinin paralanmasn, yasayla nlemek

B)Atatrk aleyhine ilenen sulara ilikin zel bir yasa karmak

C)Antkabiri tamamlayarak Atatrkn naan buraya tamak

D)Devlet dairelerine, yalnzca Atatrkn resminin aslmasn salayacak bir genelge yaymlamak

E)Atatrkn ngrd niversiteyi, ona ithafen

Erzurumda kurmak

(2013 KPSS)

Cevap: A

Fen ve Sosyal bilimler hzla gelime gsterdi.

da

Amerikada

1946

adl

ENIAC

ilk

bilgisayar

yapld.

SSCB tarafndan

ilk kez uzaya uydu gnderildi

(

Sputnik

-

1957 )

.

Nkleer enerji gelitirildi.

Ktalar aras roketler yapld.

DNAnn kimyasal yaps

zld.

Televizyon ve telefon kullanm artt.

Srrealizm akm ortaya kt.

Avrupa ve ABDde soyut resim anlay

gelime gsterdi. Bundan dolay New York

Batnn Bakenti

unvann ald.

Akdeniz oyunlar

1951

de ilk kez Msrda

dzenlendi

.

UEFA

ampiyon Kulpler Kupasn

ilk kez

1955

-

1956

sezonunda Real Madrid kazand

.

RNEK SORU

1940

hangisi,

Aadakilerden

-

1960

yllar

arasnda

icat

biri

keiflerden

yaplan

ve

deildir

?

A) Lazerin icat edilmesi

B) lk nkleer reaktrn kurulmas

C) lk

kalp naklinin yaplmas

D) ocuk felci asnn gelitirilmesi

E) DNAnn kimyasal yapsnn zlmesi

(2012

LYS)

Cevap: C

Sosyal ve Ekonomik Hayat

Refah seviyesinin ykselmesi ile tketimde art ve alkanlklarda deiim oldu.

Tarmda makinelemeye bal olarak kyden kente g yaand.

Caz, Rock and Roll Trkiyeyi etkisi altna ald.

Radyo sanatlar nlendi (Zeki Mren, Mzzeyyen Senar, Neet Erta).

Bat etkisi savatan sonra sinemada da hissedilmeye baland. Bu dnemde evrilen . Ltfi Akadn Vurun Kahpeye filminde Bat sinemasnn izleri grlmtr. Bu dnemde Hollywood sinemas dnyada olduu gibi

Trkiyede de etkisini hissettirmitir.

Tiyatroda ise ekonomik durum ile ahlak ilikisi, sarslan deer yarglar, orta snfn skntlar, aydnlarn toplumdan kopukluu bu dnem oyunlarnn balca temalardr.

1940tan sonraki yazar ve airlerin daha ok sosyal gerekilik akmna bal kaldklar grlr. lkenin iinde bulunduu sosyal deiim ve gelime btn ynleriyle bu dnemin eserlerine yansd.

Orhan Velinin nclnde Garip Akm yeniliki edebi akm olarak ortaya kt.

Garipilere kar kinci Yeniciler ortaya kt.

1950de toplumsal deerleri koruyan ve milli sanat temel alan Hisarclar ortaya kt.

Genel salk konusunda zellikle verem gibi salgn hastalklara kar nlemler alnd. Salk yatrmlarnn btedeki pay artrld.

Bu nedenle birok salk merkezi, verem dispanserinin yannda Verem Hastaneleri ile Ankara Ebe ve Hemire Okulu hizmete almtr.

v Souk Sava Dneminde Dnyadaki

Gelimeler

1945-1975 arasnda hzl ekonomik byme gerekleti.

Petrol, elektrik, otomotiv sektrlerinde 10 kat byme oldu.

Hzl nfus artlar grld (Asya, Afrika, Latin Amerika).

ehirleme ve ehir planlamas geliti.

Otomobil kltr ortaya kt.

Askeri harcamalar artt.

Birok kadn hareketi ortaya kt. Rock and Roll mzii ortaya kt (Elvis

Presley).