NNIIEEUUWWSSBBRRIIEEFF VVAANN DDEE KKOOVVOOMM AAUUGGUUSSTTUUSS 22001111 Beste leden, Hier weer een Nieuwsbrief van de KOVOM. ►Website van onze vereniging. Onze website is inmiddels al bijna 64.000 keer bezocht. Dagelijks kijken tientallen mensen naar alle informatie die hier gebracht wordt. Kijk ook regelmatig op de website voor informatie en het laatste nieuws. De website is nu ook te zien als mobiele website op uw smartphone. Op de nieuwe link http://picasaweb.google.nl/104317875184060683176/ kunt u honderden foto’s bekijken van alle bijeenkomsten. ►Lidmaatschapskaarten

De lidmaatschapskaarten van de aanmeldingen tot en met JULI 2011 zijn allemaal verwerkt en verstuurd naar de leden. Indien u nog niets ontvangen heeft mail of bel mij dan even. Natuurlijk dient u wel uw contributie te hebben betaald, anders bent u nog niet officieel ingeschreven als lid. Het lidmaatschapsnummer is als volgt opgebouwd: lidnummer-aannamejaar-geboortemaand-geboortejaar

►Agenda (verdere data volgen)

18 september: Bevrijdingsdefile Eindhoven KED en alle leden.

22 oktober 2011: ALV, UNV en KOVOM. Locatie is De Schakel in Nijkerk. Uitnodiging en overige gegevens volgen.

5 November 2011: In samenwerking met de AVRM (Algemene Vereniging van Reserve Militairen) Regio Noord-Oost: Battlefield Tour Grebbeberg.

19 November 2011: 2e Koude Oorlog Herinnerings Dag en 7e CWMD, Bronbeek.

Op een nader te bepalen datum in 2012: Onthulling van gedenksteen/plaquette tbv Herdenking van de Koude Oorlog en de overleden collega's.

►Voor alle duidelijkheid Een vriendelijk doch dringend verzoek aan alle leden: vermeld a.u.b. uw lidmaatschapsnummer bij alle correspondentie, zoals brieven en e-mails, maar ook bij betalingen! Dat voorkomt fouten. We zijn een groeiende vereniging en sommige achternamen komen meermalen voor. ►Ter informatie voor iedereen Het vermelden van een rang waartoe u niet bevorderd bent of het vermelden en dragen van niet verdiende onderscheidingen en/of de veteranenspeld en het opgeven, dat u gediend heeft bij een onderdeel waartoe u niet heeft behoord, (bijv. door het dragen van de KCT-baret) is strafbaar en kan leiden tot het weigeren van het lidmaatschap of in een later stadium tot schorsing of zelfs royement. Daarnaast is het goed om nog eens de kledingvoorschriften te lezen. Al te rijkelijk versierde blazers zijn uit den boze. Verder goed om te weten dat indien u de KOHMedaille uitgereikt gaat krijgen de linker borstpartij van uw jasje volgens algemeen voorschrift geheel vrij dient te zijn van enige opsmuk. ►Informatie van Defensie 1) Open dagen Defensie Tijdens de open dagen demonstreert Defensie zijn continue inzetbaarheid voor vrede en veiligheid in Nederland en ver daarbuiten. In 2011 is het thema 'Future Operations'. Onder meer met grootschalige demonstraties laten de krijgsmachtdelen zien hoe en met welke geavanceerde wapensystemen zij bij toekomstige operaties optreden.

• Luchtmachtdagen 2011: 16 en 17 september, Vliegbasis Leeuwarden

Luchtmachtdagen

Op 16 en 17 september brengt de Koninklijke Luchtmacht haar materieel en kunnen voor het voetlicht op Vliegbasis Leeuwarden. De luchtmacht past het thema 'Future Operations' toe met de slogan 'De toekomst hangt in de lucht'. Dit wordt duidelijk tijdens de vele vliegshows, maar ook op de grond kan kennis worden gemaakt met huidig en toekomstig optreden vanuit de lucht.

In 2011 geen Landmachtdagen

Door financiële omstandigheden heeft Defensie sinds vorig jaar 2 in plaats van 3 open dagen per jaar. Per toerbeurt vervalt één van de open dagen. In 2010 vonden er geen Marinedagen plaats. In 2011 vervallen de Landmachtdagen en in 2012 zijn er geen Luchtmachtdagen. Uiteraard zijn de krijgsmachtdelen wel goed vertegenwoordigd op elkaars open dagen.

►Gratis toegang in Het Legermuseum Het Legermuseum heeft ons toegezegd dat leden van de KOVOM op vertoon van hun lidmaatschapskaart gratis toegang krijgen tot het museum. Leuk voor een dagje uit in een leuke sfeer in een schilderachtige stad. Het bestuur is bezig om een aantal andere musea te benaderen met het verzoek de KOVOM-leden ook hier gratis toegang te verlenen.

►Ledenlijst op de website Op onze website staat de ledenlijst vermeld. Makkelijk om oude collega’s te zoeken of om afspraken te maken om gezamenlijk naar een bijeenkomst te gaan. Deze ledenlijst is sinds januari openbaar. U hoeft dus geen wachtwoorden meer in te voeren. Laat trouwens eens iets van u horen op het forum op de website. Daar kunt ook u uw opmerkingen kwijt. Als u een verhaal wenst te schrijven over uw belevenissen tijdens uw diensttijd kan dat geplaatst worden op de pagina “ingezonden door leden”. Dus pak de pen op en zet uw gedachten op papier. ►Kledingvoorschrift Het bestuur heeft een kledingadvies opgesteld voor het verenigingstenue indien u dit gaat dragen. Dit is vanzelfsprekend geen bindend advies maar een richtlijn voor de te dragen kleding. Op verzoek kan ik u hiervan een exemplaar doen toekomen. Vriendelijk verzoek om hiervan kennis te nemen. In het verlengde hiervan de volgende opmerkingen: NOTA BENE: Het vermelden van een rang waartoe u niet bevorderd bent of het vermelden en dragen van niet verdiende onderscheidingen en/of de veteranenspeld en het opgeven, dat u gediend heeft bij een onderdeel waartoe u niet heeft behoord, (bijv. door het dragen van de KCT-baret) is strafbaar en kan leiden tot het weigeren van het lidmaatschap of in een later stadium tot schorsing of zelfs royement. ►KOVOM voorjaarsbijeenkomst en Medal Day 6 Schaarsbergen, 19 maart 2011. Rond 9.00 uur meldden zich reeds de eerste leden bij de Oranjekazerne in Schaarbergen, de thuisbasis van de 11 Luchtmobiele Brigade. Vandaag 19 maart, was de eerste bijeenkomst van 2011 van de KOVOM, de all-ranks vereniging voor alle krijgsmachtonderdelen, speciaal opgericht voor militairen die gediend hebben ten tijde van de

Koude Oorlog. Wederom stonden er een aantal uitreikingen van de Koude Oorlog Herinnerings Medaille op de planning. Er zijn bronnen die melden dat er tijdens de Koude Oorlog meer slachtoffers gevallen zijn, dan bij alle Nederlandse acties, uitzendingen en missies bij elkaar. Voorzitter van der Bruggen begon de bijeenkomst dan ook om deze kameraden met 1 minuut stilte te gedenken. Hierna presenteerde de Kolonel b.d. Rinus Nederlof een lezing over de Nederlandse Groepen Geleide Wapens destijds in West-Duitsland gestationeerd. Hierbij kwam menig feit naar voren waarvan de gemiddelde ex-militair niet op de hoogte was.

Na deze lezing was er ruim gelegenheid om met de gasten en elkaar in gesprek te gaan. Aanwezig waren o.m. de Generaal-majoor Noordzij, de Kapitein-luitenant ter Zee

Kuin, en de overste Petter. Hen viel met name de enorme opkomst op en de enorme kameraadschappelijke onderlinge band. Na de voortreffelijke rijsttafel was het tijd voor de uitreiking.

Op een zonovergoten exercitieterrein en met voortreffelijke muzikale omlijsting van de Drumfanfare KLu werd een strakke parade afgewerkt waarin zowat 40 leden hun medaille opgespeld kregen. Voor menigeen is het een onvergetelijke dag gebleken, getuige de vele reacties die bij het bestuur zijn binnen gekomen.

►HET KOVOM NAAMPLAATJE Om elkaar gemakkelijk te herkennen op de diverse bijeenkomsten is het raadzaam een naamplaatje aan te schaffen. Er zijn inmiddels al heel wat leden die zich hier voor hebben opgegeven. Geef u zelf ook op door een e-mail te sturen naar HB@TELFORT.NL of te bellen naar 040-2524919. De prijs bedraagt € 10,95 inclusief verzendkosten.

► Zaterdag 18 juni vond in Middelburg de Zeeuwse veteranendag plaats. Ontvangst vond plaats in het mooie Statencomplex aan het Abdijplein. Na ontvangst met koffie en broodjes werden de honderden veteranen welkom geheten door de voorzitter van het organiserende comité de heer Boogaard, gevolgd door een toespraak van de commissaris van de Koningin mevrouw Peijs, gevolgd door een toespraak van de burgemeester. Na de middag vonden op het Abdijplein de kransleggingen plaats. Markant detail hierbij was dat de spreker de heer Gilles de Kok, zelf WO-II en Indiëveteraan in zijn toespraak naast alle bekende acties, missies en uitzendingen van Nederlandse militairen, óók de Koude Oorlog militairen noemde die onder NATO-vlag de vrede gedurende tientallen jaren voor alle Nederlanders bewaakt hebben. Een mooi woord dat bij de aanwezige KOVOM-leden in bijzonder goede aarde viel. Zo ziet u, dat als we maar geduld hebben, wij vanzelf in het grote veteranengebeuren gaan inschuiven. De voorzitter KOVOM had overigens nog de gelegenheid te baat genomen om de zaak van erkenning en waardering naar voren te brengen bij een aanwezige veteraan welke lid van de Tweede Kamer is. De slotconclusie van dit gesprek was in ieder geval door te gaan met de lobby en het parlementslid geregeld te blijven herinneren aan waardering en erkenning voor de K.O militairen. De circa 15 a 20 aanwezige KOVOM-leden konden aansluiten bij het detachement overige militairen en dus toch meelopen met het defilé hetwelk leidde naar de Markt. Vooraf gegaan door oude legervoertuigen werd het defilé afgenomen door mevrouw Trommelen, cdt van de Marinekazerne Vlissingen. De twee regenbuitjes die we te verduren kregen konden geen stempel drukken op de bijzonder prettige viering van deze Zeeuwse veteranendag. Dank aan de organisatie voor de zeer prettige ontvangst die de KOVOM ten deel viel.

► Op 25 juni bezocht de veteranendag te Den Haag. Diverse KOVOM-ers gezien. Veel, zeer veel KOHMedailles gezien. Het doet me als voorzitter KOVOM plezier dat onze leden zich op een bijzonder positieve wijze gepresenteerd hebben bij hun diverse Regimenten of Korpsen. Natuurlijk is het de bedoeling om als voorzitter acte de presence te geven en zoveel mogelijk te netwerken. Natuurlijk is dit gebeurd en het is opvallend hoeveel mensen steeds meer van mening zijn dat wij als Koude Oorlog Militairen er gewoon bij dienen te horen. Of ik nu spreek met actieve officieren en onderofficieren, veteranen of de burger die er verder geen belang bij heeft of iemand nu wel of geen veteraan is, allen zijn de mening toegedaan dat het nu echt tijd is dat de Koude Oorlog Militairen nu de waardering en erkenning gaan krijgen die zij als hoeder van de vrede in Europa en rechtstreeks ons eigen grondgebied Nederland hebben verdedigd tegen een mogelijke aanval uit het oosten. Dit onderwerp leeft enorm maatschappelijk gezien, maar ik dring aan op geduld.

►Berichten van bestuursleden:

Van de ledenadministratie. Belangrijk! Leest u dit vooral even door!! Zoals aangekondigd op de ALV gaan de UNV en de KOVOM over op een centrale ledenadministratie. Het bestuur heeft daarvoor een computerprogramma aangeschaft om de zaak te automatiseren. Een en ander brengt een berg werk met zich mee om de bestanden van de UNV en de KOVOM over te zetten en te controleren. Het is en blijft mensenwerk, dus er kan iets mis gaan, ook al werken we zeer nauw-gezet. In de toekomst zal nog meer dan nu gecommuniceerd worden via email. Dus raadpleeg regelmatig uw inbox en maak hem ook regelmatig leeg, dan mist u niets. Verder is het van belang, dat u wijzigingen van adres, telefoon, emailadres, etc aan de ledenadministrateur door geeft. Ook als u de actieve dienst verlaat, graag even doorgeven. Een aantal leden heeft op het aanmeldingsformulier vermeldt, dat zij actief zijn geweest bij het Korps Natio-nale Reserve (Natres), maar zijn vergeten de begin- en einddatum van het dienstverband te vermelden. In de gesprekken met het ministerie van Defensie maken we gebruik van de gegevens, welke we van u hebben: b.v. het aantal veteranen; het aantal actieve militairen; het aantal postactieve militairen en het aantal oud militairen. Bij de bepaling van uw status is het van belang dat wij over alle gevraagde gegevens beschikken. Vanzelf sprekend gaat hierbij om de aantallen. De ledenlijst gaat niet naar MINDEF. U kunt het werk van de penningmeester en de ledenadministrateur substantieel verlichten door gelijktijdig met het aanmeldingsformulier voor een bijeenkomst, b.v. de komende ALV, de gevraagde bijdrage over te maken op onze ING-rekening : 26.42.305 ten name van Unie van Ned Veteranen-ECOS. Vermeld bij betalingen en correspondentie altijd uw lidmaatschapsnummer. Voor informatie over betalingen kunt u zich wenden tot onze secretaris/penningmeester : Email naar: secretarisunvkovom@gmail.com Voor informatie met betrekking tot de ledenadministratie: Email naar: kovomla@gmail.com Van de commandanten KED Graag willen wij de aandacht van iedereen nog eens vestigen op het KOVOM Exercitie Detachement. Dit KED zoals we het kortweg noemen, is steeds meer het visitekaartje van onze vereniging. Daarnaast is de saamhorigheid enorm groot en voelen we ons als Koude Oorlog Veteranen sterk met elkaar verbonden. We treden aan op alle bijeenkomsten van onze vereniging maar ook gaan we steeds meer naar andere herdenkingen. Graag zouden wij zien dat de huidige club van circa 50 man uitgebreid wordt naar zeker 100 man. Dat moet toch kunnen met een vereniging van rond de 1000 leden!!!!! Het enige is dat u goed ter been bent en over het verenigingstenue beschikt. Het marcheren zoals dat tegenwoordig gebeurt brengen wij u wel bij. Peter Janssen en Hans Beij. Meldt u zich aan bij hvdbruggen@kovom.net ►Algemene opmerking aan alle leden: Kijk regelmatig uw e-mailbox na en ledig deze. Wij communiceren grotendeels via e-mail en komt nog veel te vaak voor dat er e-mail retour komt ivm een volle mailbox of zelfs omdat het e-mailadres gewijzigd is. Tevens het dringende verzoek indien uw adresgegevens of e-mailadres wijzigen dit onverwijld door te geven aan de ledenadministratie. Bij voorbaat dank. ►Inschrijving in de Kamer van Koophandel. De KOVOM is sinds 31 januari 2011 ingeschreven bij de K.v.K. Eindhoven onder nr. 51923998.

►In augustus feliciteren wij de volgende leden: ► Een stukje geschiedenis: Met dank aan de KL en met name aan het tijdschrift De Onderofficier, adjudant van Gog.

12 13

waar communisme en kapitalisme lijnrecht tegenover elkaar stonden

de Berlijnse muurVijftig jaar geleden, op zondag 13 augustus 1961, 1.05 uur.

Bij de Brandenburger Tor doven plotseling de lichten.

Bewapende leden van de DDR grenspolitie en van Oost-

Duitse paramilitaire Kampfgruppen trekken op naar de dwars

door Berlijn lopende demarcatielijn. In het koplampen-

schijnsel van militaire voertuigen breken ze straten op en

leggen geïmproviseerde prikkeldraadversperringen.

juist naar een op het Westen gericht verenigd Duitsland. De ideeën en ideologieën van beide kampen ten opzichte van het nieuwe Duitsland liggen wijd uit elkaar en in Berlijn komen communisme en kapitalisme letterlijk lijnrecht tegenover elkaar te staan.

Wantrouwen tussen Oost en WestHet is in dit licht als in 1946 in Berlijn, zeer tegen de zin van de Sovjets, vrije verkiezingen voor de stadsregering plaatsvinden. Knarsetandend gaan zij akkoord, maar als twee jaar later in de westelijke sectoren van de stad een geldhervorming plaatsvindt, reageren de Sovjets met een blokkade. West-Berlijn raakt hierdoor geïsoleerd en afgesneden van alle levensbehoeften. De eerste Oost-West crisis is dan een feit. De situatie verergert als de Oost-Duitse Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) in november 1948, met goedkeuring van de Sovjets, in Oost-Berlijn een zelfstandige stads-regering installeert. In West-Berlijn volgen hierop verkiezingen voor een West-Berlijns stadsbestuur. Een jaar later, in oktober 1949, verklaart het communistische Deutscher volks-congres in Oost-Berlijn de grondwettelijke vorming van de Deutsche Democratische Republik (DDR), in het door de Sovjetunie gecontro-leerde deel van Duitsland. Vervolgens krijgt West-Berlijn vanaf 1950 eigen wetgeving.Op 26 mei 1952 blokkeert de DDR de tot dan toe geopende demarcatielijnen met het Westen

1514

Het is nu bijna niet meer voor te stellen, maar tot 1989 was de aandacht van Nederland en de NAVO gericht op het Oosten en dan vooral het zogeheten Warschaupact. In dit artikel blikt de auteur terug op de begintijd van het ‘IJzeren Gordijn’ en dan in het bijzonder de bouw van de Berlijnse muur, vanaf 13 augustus 1961.

Vier sectorenNa de capitulatie van nazi-Duitsland in mei 1945 verdelen de vier grootmachten van dat moment, de Verenigde Staten, de Sovjetunie, Frankrijk en Groot-Brittannië, de voormalige Reichshauptstadt Berlijn in vier sectoren. Dit is overeengekomen tijdens de conferentie van Jalta in februari 1945. In het westelijk deel bezetten Fransen in het noorden, Britten in het midden en Amerikanen het zuiden van de stad. Het oosten van Berlijn komt onder Sovjet-invloed te staan, evenals het oostelijk deel van Duitsland.

communisme versus kapitalisme

Hoewel de vier grote mogendheden gezamen-lijk hebben gevochten in de strijd tegen het Duitsland van Adolf Hitler is de sfeer tussen de Sovjets en de Westerse geallieerden in de zomer van 1945 al gespannen. Die sfeer slaat ook terug op de politieke lijn ten aanzien van Duitsland. De Sovjetunie ziet in het nieuwe Duitsland een onafhankelijke en politiek niet gebonden staat. De Westerse landen streven

van Berlijn en gaat over tot het installeren van controles. Reden hiervoor is de verruiming van het zelfbestuur van West-Duitsland, door de Westelijke geallieerden inmiddels de Bundes-republik Deutschland (BRD) genaamd. Reizen naar West-Duitsland is hiermee voor de Oost-Duitse bevolking ineens een stuk moeilijker, maar via de west-sectoren in Berlijn nog wel steeds mogelijk.

LeegloopAan het einde van de jaren veertig van de vorige eeuw is het verschil in de levensstan-daard tussen Oost- en West-Duitsland al goed merkbaar. De vrije markteconomie in het west-en en het door de staat gestuurde economische bestel in het oosten van Duitsland kenmerken zich door relatieve rijkdom aan de westerse kant tegenover een povere levensstandaard in het oostelijk deel. Oost-Duitsers reageren hierop door in groten getale naar het westen te vertrekken. Tussen 1949 en 1960 verlaten meer dan 2,46 miljoen Duitsers het oosten. Alleen al in de maand voorafgaande aan de bouw van de

muur, in juli 1961, staat de teller van gevluchte Oost-Duitsers op meer dan 30.400.

oprichting van Antifascistischer Schutzwall

Voor het Oost-Duitse SED-regime tijd om in te grijpen. Op 12 augustus 1961 komt de minister-raad van de DDR met een verklaring:‘Ter voorkoming van vijandige invloed van revanchistische en militaristische krachten uit West-Duitsland en West-Berlijn, zal de grens tussen de Duitse Democratische Republiek en West-Duitsland, waarbij inbegrepen West-Berlijn, gecontroleerd worden zoals te doen gebruikelijk bij grenzen tussen soevereine staten’. De Oost-Duitse partijleiding spreekt in dit kader van het oprichten van een Antifascisti- scher Schutzwall en van ‘een maatregel tot behoud van de vrede’. In werkelijkheid moet de aangekondigde muur Oost-Duitsland behoeden voor een leegloop van de eigen bevolking.

Op22oktober1961reist

een VS-diplomaat met

zijn vrouw van West- naar

Oost-Berlijn om daar de

opera te bezoeken. Oost-

Duitse Vopo's willen de

auto en inzittenden con-

troleren. Dit weigert de

diplomaat die terugkeert

naar het westelijk deel

van de stad en vervolgens

met een escorte van

het Amerikaanse leger

alsnog de grens passeert.

Als de spanning verder

toeneemt, reageren de

Amerikanen met tanks

bij checkpoint Charly.

De Russen reageren op

eenzelfde wijze. Dagen

later komt de zaak door

diplomatiek overleg tot

een oplossing

Bernauerstraat,15

augustus1961.De19

jarige Oberwachtmeister

Konrad Schumann

gedraagt zich vreemd. Hij

loopt zenuwachtig heen

en weer en trekt wat aan

het prikkeldraad. Enkele

minuten gaan voorbij.

Dan plotseling rent hij

in de richting van het

prikkeldraad en springt

eroverheen. Tijdens

zijn sprong gooit hij zijn

machinepistool van zich

af en verdwijnt in een

West-Duitse politieauto.

De foto van zijn vlucht is

wereldnieuws

Rechts: Oostduitse

motorpatrouille tijdens

nachtdient in de jaren

zeventig

Voor ongeveer 13.000 West-Berlijners die in het oosten van de stad werken, komt al snel een einde aan deze werkomgeving. Terwijl mensen in West-Berlijn bij voortduren protesteren tegen de muur, jubelt de Oost-Duitse propa-gandamachine dat er weer ‘geademd’ kan worden. Onder deze ‘herademing’ gaan de vluchtpogingen gewoon door. In de eerste dagen van september 1961 weten nog eens ongeveer 600 mensen met succes het prikkel-draad en de betonblokken te omzeilen.In 1964 is de eerste 15 kilometer muur van de zogenoemde eerste en tweede generatie klaar, terwijl over een lengte van 130 kilometer metalen hekwerken en versperringen op Oost-Berlijns grondgebied zijn neergezet. Complete huizenblokken zijn dichtgemetseld of afgebroken. Ruim drieduizend bewoners zijn gedwongen te verhuizen. Er staan 165 observatietorens, 232 tweepersoons bunkers en honderden geweernesten.

Muur verder uitgebouwdVanaf 1966 begint de bouw van derde generatie muur. Dit betekent verlenging van het bouw-werk tot 161 kilometer alleen al in Berlijn. Ronde betonnen buizen moeten de grip van

de vluchtelingen tegengaan. Verder zijn er antitank- en voertuigblokkades en komt er een 121 kilometer lange zogeheten Kolonnenweg voor patrouillegang. Vanaf 1971 verschijnt ook een extra 130 kilometer lang metalen hekwerk (Grenzsignalzaun) voorzien van een optische en/of akoestische installatie om het vluchte-lingen extra moeilijk te maken. Er verschijnen nog eens 150 nieuwe observatietorens, 254 tweepersoons bunkers, diverse oppervlakte- versperringen en 271 toiletten. Verder komen er 40 tot soms wel 100 meter brede Kontrolstreifen, stroken niemandsland, door de West-Berlijnse bevolking Todesstreifen genaamd, voorzien van een uitgebreid verlichtingssysteem.

afweren van het westers imperialisme

Vluchtpogingen stranden vaak in deze strook. In de periode tussen 1961 en 1989, het jaar dat de muur ‘valt’, komen hierbij alleen al in Berlijn meer dan 230 mensen om het leven. De meeste slachtoffers vallen door schoten van Oost-Duitse grenstroepen, zoals op 17 augustus 1962 als de 18 jarige Peter Fechter dicht bij de muur overkomt. Binnen een uur is hij dood-gebloed. Aan de oostzijde van de muur mogen West-Berlijnse politiemensen niet komen en ook krijgt hij geen hulp van de Oost-Berlijnse grenstroepen.Aan het einde van de Todesstreifen, op Oost-Berlijns territorium verrijst begin jaren zeventig een tweede Hinterlandsicherungsmauer,

1716

Als DDR grensbeambten in de nachtelijke uren van 13 augustus 1961 de eerste prikkeldraad-versperringen over de Berlijnse demarcatielijn leggen, betekent dit de feitelijke afsluiting van 69 van de 81 verbindingswegen tussen de beide stadsdelen. Een maand later zijn er nog zeven grensovergangen binnen Berlijn over. Met het leggen van het prikkeldraad verschijnen er ook ruim 18.000 volkspolizisten (vopo’s) leden van de Kampfgruppen en grenspolitie aan de oostkant van de demarcatielijn.

In de BRD waar de DDR plannen niet bekend zijn, ontstaat het idee dat de DDR geheel West-Berlijn zal inlijven1. Veel Oost-Berlijners denken dit ook en grijpen de kans om alsnog naar West-Berlijn en het Westen weg te komen. Tot in de namiddag van 14 augustus verlaten nog ruim 6.900 inwoners Oost-Berlijn.

‘laat jullie niet tot schurken maken’

In reactie op de gebeurtenissen in de DDR alarmeert de BRD ongeveer 13.000 politie-mensen in West-Berlijn, terwijl ook de Fransen, Britten en Amerikanen direct op scherp staan.

In de dagen die volgen, staan grote groepen Oost- en West-Duits politiepersoneel tegenover elkaar, gescheiden door provisorisch aangelegd prikkeldraad.Op 16 augustus 1961 is er een massale demon-stratie van West-Berlijners die zich afvragen waarom de regering niets doet. Met geweld ingrijpen door het Westen kan echter zo maar leiden tot een volgende oorlog in Europa. Burgemeester Willi Brandt ziet kans de gemoe- deren in een emotioneel betoog te kalmeren als hij stelt: ‘Militairen van de DDR, laat jullie niet tot schurken maken, handel menselijk waar mogelijk en vooral, schiet niet op jullie landgenoten!’

Bevolking is verbijsterd Geleidelijk aan beginnen Oost-Berlijnse werk-lieden onder streng toezicht van vopo’s het prikkeldraad te vervangen door betonblokken. Verbijstert door wat er zich voltrekt komen Oost- en West-Berlijners bij de muur samen. Ze voeren er gesprekken of zwaaien naar elkaar. Op steeds meer plaatsen verbieden de vopo’s dit in de loop der tijd echter. Daardoor zullen familieleden en vrienden elkaar uiteindelijk voor jaren uit het oog verliezen.

Vanaf15augustus1961

begint de bouw van de

Berlijnse muur. West-

Berlijnse politiemensen

(op de voorgrond) kijken

toe. Op de achtergrond de

al dichtgemetselde ramen

van een aantal woningen

Grenzmauer 75moetvanaf

medio jaren zeventig

grensdoorbraken zoveel

mogelijk voorkomen. Dit

stukstaatin2011alsdeel

van een monument aan

de Bernauer straat nog

altijd overeind

Midden: Oost-Duitse

tekening van de vierde

generatie muur. Van

links naar rechts zijn

ingetekend de Antifascis-

tischer Schutzwall met

tankgracht, Kolonnenweg,

observatietorens,

Grenzsignalzaun en

Hinterlandsicherungsmauer

1 Bij het ontmantelen van de

DDR na 1989 blijken er in de

kluizen van de commando-

staven van de grenstroepen

inderdaad gedetailleerde

plannen te liggen voor het

innemen van West-Berlijn.

Hierbij is zelfs aan de inrichting

van verzamelkampen ‘ter

bewaring van vijandelijke

krachten’ gedacht. Er bestond

ook een speciale medaille voor

heldendaden bij de inname van

West-Berlijn.

gen onmogelijk maken. Het is de DDR er in de tachtiger jaren wel aan gelegen om het schieten op vluchtelingen zo veel mogelijk te beperken. Het wapengebruik geeft het land internationaal een slechte naam en dat doet de toch al zwakke marktpositie van het land geen goed. Meerdere keren bevriest het Westen bijvoorbeeld kredieten na dodelijke incidenten bij de muur. Het project Hightech muur 2000 is er dan ook op gericht eventuele vluchtpogin-gen al in een zeer vroeg stadium voor de muur te onderkennen zodat de vluchtpoging zonder wapengebruik kan worden gestuit.

Einde van de muurIn het midden van de jaren tachtig komt het, vooral in Polen en Hongarije, tot steeds grotere protesten tegen de onderdrukkende

Duitse regime verklaart dat met dit nieuwe type segment de tegenstander zo min mogelijk gelegenheid heeft voor opruiing tegen de DDR. De witbetonnen kleur is voorgeschreven. Hygiënisch en schoon moet de muur in de sector van de DDR hoofdstad zijn. Vanaf 1976 vervangt dit type muur geleidelijk aan de muur van de derde generatie. Tot 1989 verschijnen er in totaal meer dan 45.000 betonsegmenten met een stuksprijs van 359 DDR-Mark.

beloning voor gebruik vuurwapen

Tijdens een vergadering van de nationale ver- dedigingsraad in 1974 komt ook het schiet-bevel op vluchtelingen nog eens aan de orde. Nog altijd moet bij grensdoorbraakpogingen onverbiddelijk het vuurwapen worden ge-bruikt. De kameraden die dit succesvol hebben gedaan, wacht een beloning die bestaat uit een aantal dagen verlof, een medaille en een premie tussen de 150 en 500 DDR-Mark.

Hightech muur 2000Ondanks voortdurende verbeteringen aan de muur gaan de vluchtpogingen onverminderd door. Een spectaculaire ontsnapping uit Oost-Berlijn is die op 21 augustus 1988 als tientallen toeristen bij de oever van de Rijksdag voor hun ogen twee mannen en twee vrouwen vanuit Oost-Berlijn de rivier de Spree in zien duiken. Ze zijn even daarvoor door de versperringen gebroken en onder luid gejuich vanaf de westoever zwemt het viertal naar de overkant. Oost-Duitse vopo’s durven niet te schieten. Waarschijnlijk zien ze te veel westerse ogen op zich gericht. Met een boot weten ze even later nog wel één van de vrouwen te onderschep-pen, maar zij biedt zoveel verzet dat de vopo’s haar niet in de boot kunnen krijgen. Tientallen camera’s leggen het spektakel tot in detail vast. Uiteindelijk bereiken alle vier de westzijde van de rivier en krijgen een heldenontvangst.Het DDR-regime reageert op deze vlucht met een onderzoek naar publiciteitsgevoelige sectoren in de grens en zet hier nog meer leden van de grenstroepen op in. Zogenoemde nieuwe functionele complementaire apparaten voor signaalherkenning moeten vluchtpogin-

Voor de gewone DDR burger is reizen naar het westen niet toegestaan. De regering in West-Berlijn gaat er vanaf 1961 onmiddellijk toe over de muur in ieder geval passeerbaar te maken. Moeizaam overleg volgt, wat uiteindelijk leidt tot vier doorgangspasovereenkomsten tussen december 1963 en Pinksteren 1964. Alleen al voor de eerste periode, tussen 19 december 1963 en 5 januari 1964 verstrekt de Oost-Duitse Staatssicherheitsdienst ruim 1,2 miljoen door-gangspasjes. Na 1964 ontstaat er, zij het zeer geleidelijk, een meer open karakter van de muur voor West-Berlijners om naar het oosten te reizen. De weken- en soms maandenlange wachttijden voor doorgangspassen blijven, maar er kan gereisd worden.

Grenzmauer 75Vanaf 1974 komt de bouw van de muur in een volgende fase terecht. De muur van de vierde generatie doet zijn intrede. De segmenten van gewapend beton van 2,4 of 3,6 m hoog, 15 cm dik, 1,2 m breed en met een 2 m lange voet maken vluchten vrijwel onmogelijk. Het Oost-

officieel aangeduid als het laatste versperrings-element richting vijand.

DesertieLang niet alle Oost-Berlijnse politiemensen en grensbewakers nemen vrijwillig deel aan de beveiliging tegen het zogenoemde afweren van het westers imperialisme. De DDR houdt nauw- gezet bij hoeveel leden van de verschillende grensbewakings- en politiediensten de grens doorbreken. Alleen al in de eerste zes weken na 13 augustus 1961 deserteren 85 vopo’s en leden van Kampfgruppen.Het DDR-regime reageert door het intensiveren van politiek-ideologische scholing van de grenstroepen en het vergroten van de onder-linge controle door patrouilles alleen nog in twee of drietallen te laten plaatsvinden.

Afgegrendeld maar passeerbaarMet het verschijnen van de muur is West-Berlijn afgegrendeld van de rest van Duitsland. Reizen in de richting van Berlijn kan slechts via de hiertoe door de DDR aangewezen routes.

18 19

Dehightechmuur2000

moest onder meer uit dit

soort microgolfpoorten

gaan bestaan

PotzdamerPlatz,1966.

Bouw van de Hinterland-

sicherungsmauer van de

derde generatie

Als opvolger van adjudant Peter de Jong ben ik vanaf deze maand actief als redactielid van de Onderofficier. En dan specifiek voor het vakgebied Technische Dienst. Graag wil ik Peter bedanken voor zijn inzet de afgelopen jaren.

Ik ben jaren actief geweest als C-COG, C-Berging, SMOD en C-Hrstgp. Daarna raakte ik betrokken bij de aankoop van nieuw materieel bij de DMO. En nu werk ik al anderhalf jaar op het Kenniscentrum van OTCLOG als stafonderofficier projecten. Tevens adviseer ik Staf-CLAS bij de inrichting en instandhouding van nieuwe

materieelprojecten Landsystemen. Denk dan bijvoorbeeld aan het inrich-ten van de onderhoudsopleidingen. Maar ook voor hoeveel monteurs, van welke hersteleenheden, welke reserve-delen en gereedschappen benodigd zijn en het beoordelen van technische documentatie en dergelijke.Omdat ik vind dat De Onderofficier vakinhoudelijke kopij over de Techni-sche Dienst moet blijven bevatten, zie ik het als mijn belangrijkste taak om hier invulling aan te geven. Dit kan ik natuurlijk niet zonder mijn collega’s en roep hierbij dan ook op om de onderwerpen die u in De Onder-officier terug wilt zien, bij mij aan te

leveren: EE.Ottenhof@mindef.nl. Ook als u zelf een stuk wilt schrijven is dit natuurlijk welkom. Heeft u daar wat problemen mee, dan kan ik u daarbij op weg helpen.

20 21

communistische regimes. Door een grote economische crisis ziet Hongarije geen andere mogelijkheid dan het doorvoeren van politieke en financiële hervormingen en het invoeren van een meer-partijensysteem. Het verande-ringsproces gaat zo snel dat Hongaarse her-vormers op 2 mei 1989 de grens met Oostenrijk letterlijk openknippen. De eerste gaten in het IJzeren Gordijn zijn een feit. Direct maken DDR burgers van de gelegenheid gebruik om via Hongarije de grens met Oostenrijk te passeren. Ook in de DDR zelf klinkt de stem van de protesten steeds luider. Inzet is het openen van de muur. Het duurt dan nog tot november voordat de SED daadwerkelijk een gebaar maakt.

publieke druk geeft doorslag

Dat gebaar wordt op 9 november 1989 rond het tijdstip van 18.53 uur wereldgeschiedenis. ‘Privéreizen naar het buitenland kunnen zonder voorafgaande voorwaarden aangevraagd worden. De toestemming wordt op korte termijn verleend’. Zo luidt de lezing van een lid van het DDR-politbureau. De aanwezige journalisten willen meer duidelijkheid. Is dit ook op West-Berlijn van toepassing? Er heerst verwarring, totdat het politbureaulid aan- geeft: ‘Bij mijn weten geldt dit ook voor Berlijn, permanente uitreizen kunnen via alle grensovergangen van de DDR naar de BRD en West-Berlijn plaatsvinden. Dit treedt naar mijn weten... nu meteen in werking’. Om 20.00 uur komt de West-Duitse Tagesschau met het nieuws: DDR opent de grens. Een half uur later staan er al honderden Oost-Berlijners aan de muur en tegen 21.00 uur eist een opgewonden menigte de opening van de slagboom aan de Bornholmer straat. Er staat dan al meer dan een kilometer file. Om 22.30 uur belt de dienst-doende grenspostcommandant zijn chef met de mededeling: ‘Het is niet meer te houden, we moeten de grens openen. Ik stop met controles en laat de mensen er door’. Duizenden mensen

De nieuwe vertegenwoordiger voor de Technische Dienst

Aoo eric ottenhof

De nieuwe vertegenwoordiger voor de KMS

Aooi Louis Breijer

stromen vervolgens van Oost- naar West- Berlijn. Bij de andere grensovergangen gaat het niet anders en volgens Oost-Duitse politie- rapporten van 10 november 1989, zijn om 0.02 uur alle grensovergangen in Berlijn open. Het einde van de in Berlijn zo gehate muur is een feit.

door aoo H.C. Lit

Even voorstellen...

In vogelvlucht mijn loopbaan1982 – 1984 Instructeur Opleiding Onderofficieren op de School Reserve Officieren en Kader Infanterie (SROKI)1984 KCT Elementaire Commando Opleiding (ECO)1984 – 1990 en 1999 – 2002 KCT meerdere functies1990 – 1999 42 BLJ meerdere functies OPC (Ost/Inf/Verkpel)2002 – 2006 41 Mechbrig meerdere functies (OPZ, Ca Ststcie)2006 – 2010 1 GNC G3 Current Ops/ICE Nco12010 - KMS kennis centrum

Uitzendingen: UN/IFOR/SFOR/ISAF OMLT

Mijn militaire loopbaan startte op 8 november 1976 bij het Technisch Specialisten Opleiding Centrum te Haarlem. Na deze functieopleiding ben ik geplaatst bij een 3e echelons inspectieteam in Naarden-Vesting. Medio 1980 heb ik mijn haren op model Infanterie laten knippen om in september 1980 aan de KMS te starten. Eind 1982 voltooide ik mijn Wapen Technische Vorming Onderofficieren Infanterie. Ik ben getrouwd en aan onze zes kinderen gaat een groot deel van mijn vrije tijd op. Daarnaast fiets en ren ik graag. Als onderofficier heb ik het blad altijd als informatief en nuttig ervaren. Daarom vind ik het interes-

sant dat ik nu, als lid van de redactie-commissie, namens de KMS hier mijn bijdrage aan mag leveren.

Bornholmer straat,

9november1989.

De grens is open