konvencija za pravata na deteto preambula - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na...

29
1 KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA Dr`avite ~lenki na ovaa Konvencija, Smetaj}i deka, vo soglasnost so principite proklamirani vo Povelbata na Obedinetite nacii, priznavaweto na vrodenoto dostoinstvo i na ednakvi i neotu|ivi prava na site pripadnici na ~ove~kata zaednica pretstavuva osnova na slobodata, pravdata i mirot vo svetot, Imaj}i vo predvid deka narodite na Obedinetite nacii povtorno ja potvrdija verata vo osnovnite prava na ~ovekot i dostoinstvoto i vrednosta na ~ove~kata li~nost i odlu~ija da pridonesat za socijalniot napredok i podignuvaweto na `ivotniot standard vo pogolema sloboda, Svesni deka Obedinetite nacii vo Op{tata deklaracija za pravata na ~ovekot 1 i vo me|unarodnite paktovi za pravata na ~ovekot 2 proklamiraa i se soglasija deka na sekoj poedinec mu pripa|aat site prava i slobodi sodr`ani vo niv, bez ogled na rasata, bojata na ko`ata, polot, jazikot, veroispovedta, politi~koto ili drugo ubeduvawe, nacionalnoto ili socijalnoto poteklo i imotnata sostojba, ra|aweto ili drug status, Potsetuvaj}i deka Obedinetite nacii vo Op{tata deklaracija za pravata na ~ovekot proklamiraa deka na detstvoto mu pripa|aat posebna gri`a i pomo{, Uvereni deka na semejstvoto, kako osnovna edinica na op{testvoto, i prirodna sredina za razvoj i blagosostojba na site nejzini ~lenovi, osobeno na decata, treba da mu bide pru`ena neophodna za{tita i pomo{ za da mo`e vo celina da ja prezeme odgovornosta vo zaednicata, 1 Rezolucija br. 217 A (III) 2 Rezolucija br. 2200 A (XXI) prilogot

Upload: others

Post on 30-Aug-2019

13 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

1

KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO

PREAMBULA

Dr`avite ~lenki na ovaa Konvencija,

Smetaj}i deka, vo soglasnost so principite proklamirani voPovelbata na Obedinetite nacii, priznavaweto na vrodenotodostoinstvo i na ednakvi i neotu|ivi prava na site pripadnici na~ove~kata zaednica pretstavuva osnova na slobodata, pravdata imirot vo svetot,

Imaj}i vo predvid deka narodite na Obedinetite nacii povtorno japotvrdija verata vo osnovnite prava na ~ovekot i dostoinstvoto ivrednosta na ~ove~kata li~nost i odlu~ija da pridonesat zasocijalniot napredok i podignuvaweto na `ivotniot standard vopogolema sloboda,

Svesni deka Obedinetite nacii vo Op{tata deklaracija za pravatana ~ovekot1 i vo me|unarodnite paktovi za pravata na ~ovekot2

proklamiraa i se soglasija deka na sekoj poedinec mu pripa|aat siteprava i slobodi sodr`ani vo niv, bez ogled na rasata, bojata nako`ata, polot, jazikot, veroispovedta, politi~koto ili drugoubeduvawe, nacionalnoto ili socijalnoto poteklo i imotnatasostojba, ra|aweto ili drug status,

Potsetuvaj}i deka Obedinetite nacii vo Op{tata deklaracija zapravata na ~ovekot proklamiraa deka na detstvoto mu pripa|aatposebna gri`a i pomo{,

Uvereni deka na semejstvoto, kako osnovna edinica na op{testvoto,i prirodna sredina za razvoj i blagosostojba na site nejzini ~lenovi,osobeno na decata, treba da mu bide pru`ena neophodna za{tita ipomo{ za da mo`e vo celina da ja prezeme odgovornosta vozaednicata,

1 Rezolucija br. 217 A (III)2 Rezolucija br. 2200 A (XXI) prilogot

Page 2: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

2

Svesni za faktot deka deteto, za da ostvari harmoni~en razvoj nali~nosta, treba da raste vo semejna sredina, vo atmosfera na sre}a,qubov i razbirawe,

Smetaj}i deka deteto treba da bide vo celina podgotveno da `iveesamostojno vo op{testvoto i da bide vospituvano vo duhot naidealite proklamirani vo Povelbata na Obedinetite nacii, aosobeno vo duhot na mirot, dostoinstvoto, tolerancijata,slobodata, ramnopravnosta i solidarnosta,

Imaj}i vo predvid deka potrebata za posvetuvawe posebna gri`a nadeteto e iznesena vo @enevskata deklaracija za pravata na detetood 1924 godina i vo Deklaracijata za pravata na deteto koja jausvoija Obedinetite nacii vo 1959 godina i e priznata vo Op{tatadeklaracija za pravata na ~ovekot, vo Me|unarodniot pakt zagra|anskite i politi~kite prava (posebno vo ~l. 23 i 24) voMe|unarodniot pakt za ekonomskite, socijalnite i kulturniteprava (posebno vo ~len 10) i vo statutite i vo soodvetniteinstrumenti na specijaliziranite agencii i na me|unarodniteorganizacii koi se zanimavaat so za{tita na decata,

Imaj}i vo vid, kako {to e nazna~eno vo Deklaracijata za pravata nadeteto, koja ja usvoi Generalnoto sobranie na 20-ti noemvri 1959godina, deka na "deteto, so ogled na negovata fizi~ka i mentalnanezrelost, mu se potrebni posebna za{tita i gri`a, vklu~uvaj}i isoodvetna pravna za{tita, kako pred taka i po ra|aweto",

Potsetuvaj}i na odredbite od Deklaracijata za socijalnite ipravnite principi koi se odnesuvaat na za{titata iblagosostojbata na decata, so poseben osvrt vrz nacionalnoto ime|unarodnoto staratelstvo i usvojuvawe, Pravilata naObedinetite nacii za standardniot minimum vo maloletni~kotopravosudstvo (Pekin{kite pravila) i Deklaracijata za za{tita na`enite i decata vo slu~aj na vonredna sostojba i vooru`en sudir,

Svesni deka vo site zemji na svetot ima deca koi `iveat vo vonrednote{ki uslovi i deka na takvite deca im e neophodna posebna gri`a,

Zemaj}i gi vo predvid zna~eweto na tradiciite i na kulturnitevrednosti na sekoj narod za za{tita i za soobrazen razvoj na deteto,

Page 3: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

3

Svesni za zna~eweto na me|unarodnata sorabotka za podobruvawe nauslovite na `ivotot na decata vo site zemji, posebno vo zemjite vorazvoj,

Se soglasija za slednovo:

Page 4: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

4

DEL PRVI

~len 1

Za celite na ovaa Konvencija, deteto e ~ove~ko su{testvo koe nemanavr{eno osumnaeset godini na `ivotot, ako vrz osnova na zakonotkoj se odnesuva na deteto, polnoletnosta ne se dobiva porano.

~len 2

1. Dr`avite ~lenki na ovaa Konvencija gi po~ituvaat i giobezbeduvaat pravata sodr`ani vo Konvencijata za sekoe dete podnivna jurisdikcija bez bilo kakva diskriminacija i bez ogled narasata, bojata na ko`ata, polot, jazikot, veroispovedta,politi~koto ili drugo ubeduvawe, nacionalnoto, etni~koto ilisocijalnoto poteklo, imotnata sostojba, onesposobenosta,potekloto ili drug status na deteto ili na negoviot roditelili zakonski staratel.

2. Dr`avite ~lenki gi prezemaat site potrebni merki za da seobezbedi za{tita na deteto od site oblici na diskriminacijaili kazni zasnovani vrz statusot, aktivnostite, izrazenotomislewe ili ubeduvawe na roditelite, zakonskite starateli ili~lenovite na semejstvoto na deteto.

~len 3

1. Vo site aktivnosti koi se odnesuvaat na decata, od primarnozna~ewe se interesite na deteto, bez ogled na toa dali gisproveduvaat javnite ili privatnite institucii za socijalnaza{tita, sudovite, administrativnite organi ilizakonodavnite tela.

2. Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat na deteto da mu obezbedat takvaza{tita i gri`a koi se neophodni za negovata blagosostojba,zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli,zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravnoodgovorni za deteto i za taa cel gi prezemaat site potrebnizakonodavni merki.

Page 5: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

5

3. Dr`avite ~lenki se gri`at site institucii, slu`bi i ustanovikoi se odgovorni za gri`a ili za za{tita na decata da bidat vosoglasnost so standardite {to gi imaat utvrdeno nadle`niteorgani, osobeno vo oblasta na sigurnosta i zdravjeto, brojot idostojnosta na personalot, kako i na stru~niot nadzor.

~len 4

Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni zakonodavni,administrativni i drugi merki za ostvaruvawe na pravata {to sepriznati vo ovaa Konvencija. Vo vrska so ekonomskite, socijalnite ikulturnite prava, dr`avite ~lenki prezemaat takvite merkimaksimalno koristej}i gi svoite raspolo`ivi sredstva, a kade {to etoa potrebno, vo ramkite na me|unarodnata sorabotka.

~len 5

Dr`avite ~lenki gi po~ituvaat odgovornosta, pravata idol`nostite na roditelite ili, ako e takov slu~ajot, na ~lenovitena po{irokoto semejstvo ili na zaednicata, kako {to e predvidenoso lokalnite obi~ai, zakonskite starateli ili drugite licazakonski odgovorni za deteto, na na~in koj e vo soglasnost sorazvojot na sposobnostite na deteto, da go obezbedat, upatat i dago naso~uvaat deteto za ostvaruvawe na negovite prava koi sepriznati vo ovaa Konvencija.

~len 6

1. Dr`avite ~lenki priznavaat deka sekoe dete so samoto ra|aweima pravo na `ivot.

2. Dr`avite ~lenki vo najgolema mo`na merka ovozmo`uvaatopstanok i razvoj na deteto.

~len 7

1. Detoto se prijavuva vedna{ po ra|aweto i od ra|aweto ima pravona ime, pravo na gri`a, dr`avjanstvo i, ako toa e mo`no, pravo daznae koi mu se roditeli i pravo tie da se gri`at za nego.

Page 6: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

6

2. Dr`avite ~lenki gi obezbeduvaat ostvaruvaweto na ovie prava vosoglasnost so nacionalnite zakoni i so svoite obvrski vosoglasnost so soodvetnite me|unarodni instrumenti od ovaaoblast, osobeno vo onie slu~ai koga deteto, inaku bi biloapatrid.

~len 8

1. Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat da go po~ituvaat pravoto nadeteto za za~uvuvawe na svojot identitet, vklu~uvaj}i godr`avjanstvoto, imeto i semejnite vrski, kako {to e toapriznato so zakon, bez nezakonsko me{awe.

2. Vo slu~aite koga deteto nelegalno e li{eno od nekoi ili od siteelementi na svojot identitet, dr`avite ~lenki pru`aatsoodvetna pomo{ i za{tita {to pobrgu da mu bide vratenidentitetot.

~len 9

1. Dr`avite ~lenki obezbeduvaat niedno dete da ne bide odvoeno odsvoite roditeli protiv nivnata volja, osven koga nadle`niteorgani vrz osnova na sudski uvid, vo soglasnost so soodvetniotzakon i proceduri, odlu~at deka takvoto razdeluvawe e neophodnoi e vo najdobar interes na deteto. Takvata odluka mo`e da bideneophodna vo odreden slu~aj, kako na primer ako go maltretiraatili go zanemaruvaat deteto ili ako `iveat odvoeno, pa mora da sedonese odluka za mestoto na `iveeweto na deteto.

2. Vo sekoja postapka, vo soglasnost so to~kata 1, sitezainteresirani strani }e dobijat prilika da u~estuvaat vopostapkata i da go iznesat svoeto mislewe.

3. Dr`avite ~lenki go po~ituvaat pravoto na deteto koe e odvoenood edniot ili od dvajcata roditeli da odr`uva li~ni odnosi ineposredni kontakti so dvajcata roditeli vrz postojana osnova,osven ako e toa vo sprotivnost so najdobrite interesi na deteto.

4. Vo slu~ajot koga razdvojuvaweto e posledica na merkite {to giima prezemeno dr`ava ~lenka, kako {to se pritvorot, zatvorot,progonstvoto, deportacijata ili smrtta (vklu~uvaj}i ja smrtta

Page 7: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

7

koja nastapila od bilo koja pri~ina dodeka e na gri`a oddr`avata) na edniot ili na dvajcata roditeli ili na deteto,dr`avata ~lenka, na barawe od roditelite, na deteto ili ako etakov slu~ajot, na drug ~len na semejstvoto }e mu obezbediosnovni informacii za mestoto na prestojot na otsutniot ~len- ~lenovi na semejstvoto, ako davaweto na takvi informacii neodi na {teta na blagosostojbata na deteto. Dr`avite ~lenkinatamu se gri`at podnesuvaweto na takvoto barawe samo po sebeda ne povlekuva nikakvi {tetni posledici za zainteresiranotolice - lica.

~len 10

1. Vo soglasnost so obvrskata na dr`avite ~lenki, soobrazno so ~len9, to~ka 1, barawata na deteto ili na negovite roditeli da vlezevo dr`avata ~lenka ili da ja napu{ti poradi spojuvawe nasemejstvoto, dr`avite ~lenki gi re{avaat na pozitiven, human iekspeditiven na~in. Dr`avite ~lenki, isto taka, obezbeduvaatpodnesuvaweto na takvo barawe da ne povlekuva nikakvi {tetniposledici za podnositelite na baraweto i za ~lenovite nanivnite semejstva.

2. Deteto ~ii roditeli `iveat vo razli~ni dr`avi ima pravo daodr`uva li~ni vrski i neposredni kontakti so dvajcata roditelina postojana osnova, osven pod isklu~itelni okolnosti. Za taacel i soobrazno so ~len 9, to~ka 2, dr`avite ~lenki go po~ituvaatpravoto na deteto i na negovite roditeli da ja napu{tat sekojazemja, vklu~uvaj}i ja i sopstvenata, kako i da vlezat vo svojatazemja. Pravoto na napu{taweto na sekoja zemja potpa|a samo podonie ograni~uvawa {to se propi{ani so zakon i koi se potrebniporadi za{tita na nacionalnata bezbednost, javniot red (ordrepublic) na javnoto zdravje i moralot ili so pravoto i slobodatana drugite i koi se vo soglasnost so drugite prava priznati voovaa Konvencija.

~len 11

1. Dr`avite ~lenki prezemaat merki za borba protiv nelegalniottransfer i nevra}aweto na decata od stranstvo.

Page 8: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

8

2. Za taa cel, dr`avite ~lenki go pottiknuvaat zaklu~uvaweto nabilateralni ili multilateralni spogodbi ili pristapuvawe konpostojnite spogodbi.

~len 12

1. Na deteto koe e sposobno da formira svoe sopstveno mislewedr`avite ~lenki mu obezbeduvaat pravo na sopstveno mislewe,pravo na slobodno izrazuvawe na toa mislewe za site pra{awa koise odnesuvaat na deteto, so toa {to na negovoto mislewe seposvetuva dol`no vnimanie vo soglasnost so godinite na`ivotot i zrelosta na deteto.

2. Za taa cel, na deteto posebno mu se dava prilika da bidesoslu{ano vo site sudski i administrativni postapki koi seodnesuvaat na nego, bilo neposredno ili preku zastapnikot ilisoodveten organ, na na~in koj e vo soglasnost so proceduralnitepravila na nacionalniot zakon.

~len 13

1. Deteto ima pravo na sloboda na izrazuvawe koja ja opfa}a islobodata da bara, da prima i da dava informacii i idei od sitevidovi, bez ogled na granicite, bilo usmeno ili pismeno ili prekupe~atot, umetnosta ili nekoj drug medium po izbor na deteto.

2. Ostvaruvaweto na ova pravo mo`e da potpa|a pod izvesniograni~uvawa, no samo na onie {to se odredeni so zakoni {to seneophodni:

(a) Poradi po~ituvaweto na pravoto ili ugledot na drugite ili

(b) Poradi za{tita na nacionalnata bezednost ili na javniotred (ordre public) ili na javnoto zdravje ili moralot.

~len 14

1. Dr`avite ~lenki go po~ituvaat pravoto na deteto za sloboda namislewe, sovest i veroispoved.

Page 9: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

9

2. Dr`avite ~lenki gi po~ituvaat pravata i dol`nostite naroditelite, i, ako e takov slu~ajot, na zakonskite starateli dago naso~uvaat deteto vo ostvaruvaweto na negovoto pravo nana~in koj e vo soglasnost so razvojot na negovite sposobnosti.

3. Slobodata na manifestiraweto na veroispovedta ili naubeduvaweto mo`e da potpa|a samo pod onie ograni~uvawa {to sepropi{ani so zakon i {to se neophodni poradi za{tita najavnosta, sigurnosta, redot, zdravjeto ili moralot iliosnovnite prava i slobodi na drugite.

~len 15

1. Dr`avite ~lenki mu gi priznavaat pravata na deteto za slobodana zdru`uvawe i za sloboda na mirno sobirawe.

2. Ne mo`at da se nametnat nikakvi ograni~uvawa za ostvaruvawena ovie prava, osven na onie koi se vo soglasnost so zakonot i koise neophodni vo demokratskoto op{testvo i vo interes nanacionalnata bezbednost ili javnata sigurnost, na javniot red(ordre public), za{titata na javnoto zdravje ili moralot iliza{titata na pravata i slobodite na drugite.

~len 16

1. Niedno dete ne smee da bide izlo`eno na samovolno ili nezakonskome{awe vo negoviot privaten i semeen `ivot, vo domot ili voli~nata prepiska, kako ni na nezakonski napadi vrz negovata ~esti ugled.

2. Deteto ima pravo na zakonska za{tita od takvoto me{awe ilinapad.

~len 17

Dr`avite ~lenki im ja priznavaat zna~ajnata uloga na sredstvataza javno informirawe i mu ovozmo`uvaat pristap na deteto voinformaciite i materijalite od razli~ni nacionalni i me|unarodniizvori, posebno vo onie ~ija cel e unapreduvaweto na negovata

Page 10: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

10

socijalna, duhovna i moralna blagosostojba i fizi~ko i mentalnozdravje. Za taa cel, dr`avite ~lenki:

(a) Gi pottiknuvaat sredstvata za javno informirawe da gi{irat informacii i materijalite od socijalen i kultureninteres za deteto vo soglasnost so ~len 29.

(b) Ja pottiknuvaat me|unarodnata sorabotka voproizvodstvoto, razmenata i {ireweto na takvite informaciii materijali od razli~ni kulturni, nacionalni i me|unarodniizvori.

(v) Go pottiknuvaat objavuvaweto i {ireweto na detskiteknigi.

(g) Gi pottiknuvaat sredstvata za javno informirawe daposvetat posebno vnimanie vrz lingvisti~kite potrebi nadeteto koe i pripa|a na malcinska grupa ili koe e od avtohtonopoteklo.

(d) Go pottiknuvaat razvojot na soodvetnite naso~nici zaza{tita na deteto od informacii i materijali koi se {tetniza negovata blagosostojba, imaj}i gi vo vid odredbite na ~l. 13 i18.

~len 18

1. Dr`avite ~lenki }e gi vlo`at site napori za da se uva`iprincipot dvajcata roditeli da imaat zaedni~ka odgovornost vopodigaweto i vo razvojot na deteto. Roditelite ili, vozavisnost od slu~ajot, zakonskite starateli imaat glavnaodgovornost za podignuvaweto i za razvojot na deteto.Interesite na deteto se nivna osnovna gri`a.

2. Poradi garantiraweto i unapreduvaweto na pravata sodr`ani voovaa Konvencija, dr`avite ~lenki na roditelite i na zakonskitestarateli im pru`aat soodvetna pomo{ pri vr{eweto nadol`nosta vo vospituvaweto na deteto i obezbeduvaweto razvojna instituciite, objektite i slu`bite za gri`a na decata.

Page 11: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

11

3. Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni merki za daobezbedat decata na vrabotenite roditeli da gi koristatuslugite na detskite ustanovi i objekti.

~len 19

1. Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni zakonodavni,administrativni, socijalni, i obrazovni merki poradi za{titana deteto od site oblici na fizi~ko ili mentalno nasilstvo,povredi, ili zloupotrebi, zanemaruvawa ili nemaren odnos,maltretirawa, ili eksploatacii, vklu~uvaj}i ja i seksualnatazloupotreba, dodeka za nego se gri`at roditelite, zakonskitestarateli ili nekoe drugo lice na koe mu e doverena gri`ata zadeteto.

2. Takvite za{titni merki, po potreba, treba da gi opfatatefikasnite postapki za ustanovuvawe na socijalnite programi zaobezbeduvawe i poddr{ka neophodna na deteto i na onie na koi im edoverena gri`ata za deteto, kako i drugite oblici za spre~uvawe,utvrduvawe, prijavuvawe, prosleduvawe, istraga, postapuvawe isledewe na slu~aite na ovde navedenoto maltretirawe na detetoi, po potreba, obra}awe do sudot.

~len 20

1. Deteto koe privremeno ili trajno e li{eno od semejnata sredinaili na koe, vo negov najdobar interes, ne mu e dozvoleno da ostanevo toj krug ima pravo na posebna za{tita i pomo{ od dr`avata.

2. Dr`avite ~lenki, vo soglasnost so svoite nacionalni zakoni,obezbeduvaat alternativno gri`ewe za takvoto dete.

3. Takvata sostojba, pokraj drugoto, treba da go opfa}a smestuvawevo drugo semejstvo, kafalah spored islamskoto pravo, usvojuvaweili, ako e neophodno, smestuvawe vo soodvetna ustanova za gri`ana decata. Pri razgleduvaweto na re{enieto treba da se obrnedol`no vnimanie i vrz faktot deka e po`elno zadr`uvawe nakontinuitet vo odgleduvaweto na deteto, kako i vo etni~koto,verskoto, kulturnoto i lingvisti~koto poteklo na deteto.

~len 21

Page 12: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

12

Dr`avite ~lenki koi priznavaat ili dozvoluvaat sistem nausvojuvawe obezbeduvaat najdobrite interesi na deteto da bidatpresudni i:

(a) Obezbeduvaat usvojuvawe na deteto da odobruva samonadle`niot organ koj, vo soglasnost so soodvetniot zakon iprocedurite i vrz osnova na site relevantni i sigurniinformacii, utvrduva deka usvojuvaweto se dozvoluva so ogled napolo`bata na deteto vo vrska so roditelite, rodninite i sozakonskite starateli, i po potreba, deka zainteresiranite licasvesno dale soglasnost za usvojuvawe vrz osnova na takviot sovetkoj mo`e da bide potreben.

(b) Priznavaat deka me|udr`avnoto usvojuvawe mo`e da se smetakako alternativna mo`nost za gri`a za deteto, ako deteto nemo`e da se smesti vo drugo semejstvo ili da bide usvoeno ili ako zanego ne mo`e da se vodi gri`a na pogoden na~in vo zemjata nanegovoto poteklo.

(v) Obezbeduvaat deteto na koe se odnesuva me|udr`avnotousvojuvawe da u`iva za{tita i standardi ednakvi na onie koipostojat vo slu~ajot na usvojuvaweto vo ramkite na edna zemja.

g) Gi prezemaat site soodvetni merki, vo slu~aj na me|unarodnousvojuvawe, smestuvaweto za posledica da nema neopravdanafinansiska korist na onie koi vo toa ne u~estvuvaat.

d) Gi unapreduvaat, kade {to e toa pogodno, celite na ovoj ~len sozaklu~uvawe na bilateralni ili multilateralni aran`mani ilispogodbi, i nastojuvaat, vo tie ramki, smestuvaweto na detetovo druga zemja da go izvr{at nadle`nite organi ili tela.

~len 22

1. Dr`avite ~lenki prezemaat soodvetni merki na deteto koe barastatus na begalec, vo soglasnost so soodvetniot me|unaroden ilinacionalen zakon i procedurite, bez ogled na toa dali deteto e vopridru`ba na svoite roditeli ili na nekoe drugo lice ili ne, za damu ovozmo`at da dobie za{tita i humanitarna pomo{ vo

Page 13: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

13

ostvaruvaweto na pravata ~ovekot ili za humanitarnitepra{awa ~ii ~lenki se spomenatite dr`avi.

2. Za taa cel, dr`avite ~lenki, ako smetaat deka e soodvetno,u~estvuvaat vo site napori na Obedinetite nacii i na drugitenadle`ni ili nevladini organizacii koi sorabotuvaat soObedinetite nacii, so cel da se za{titi i da mu se pru`a pomo{na takvoto dete i da se najdat roditelite ili drugi ~lenovi nasemejstvoto na deteto begalec poradi nabavuvawe na informaciineophodni za spojuvawe so negovoto semejstvo. Vo slu~aite koga nemo`at da se najdat roditelite nitu drugite ~lenovi nasemejstvoto, na deteto mu se pru`a ednakva za{tita kako i nasite drugi deca koi postojano ili privremeno se li{eni odsemejniot krug od bilo koja pri~ina, kako {to e toa navedeno voovaa Konvencija.

~len 23

1. Dr`avite ~lenki priznavaat deka deteto so mentalni ilifizi~ki pre~ki vo razvojot treba da u`iva celosen i dostoen`ivot, vo uslovi so koi se obezbeduva negovoto dostoinstvo, sepottiknuva samostojnosta i se olesnuva aktivnoto u~estvo nadeteto vo zaednicata.

2. Dr`avite ~lenki go uva`uvaat pravoto na deteto so pre~ki vorazvojot na posebna nega i }e ja pottiknuvaat i obezbeduvaatpomo{ta na deteto koe za toa gi ispolnuva uslovite i onie koi seodgovorni za gri`ewe za nego, a za koja e podneseno barawe, zavisnood raspolo`ivite sredstva, i koja odgovara na sostojbata nadeteto, i na uslovite na roditelite ili na drugite lica koi segri`at za deteto.

3. Uva`uvaj}i gi posebnite potrebi na deteto so pre~ki vo razvojot,pomo{ vo soglasnost so to~ka 2 se dava besplatno sekoga{ kogatoa e mo`no, imaj}i gi vo vid finansiskite sredstva naroditelite ili na drugite lica koi se gri`at za deteto, i e takazamislena deteto so pre~ki vo razvojot da ima efikasen pristap ida dobiva obrazovanie, obuka, uslugi na zdravstvena za{tita irehabilitacija, podgotvuvawe na {to pocelosna op{testvenaintegracija i li~en razvoj na deteto, vklu~uvaj}i go kulturniot iduhovniot razvoj.

Page 14: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

14

4. Dr`avite ~lenki vo duhot na me|unarodnata razmena jaunapreduvaat razmenata na soodvetni informacii vo oblasta napreventivnata za{tita na zdravjeto, i vo medicinskoto,psiholo{koto i funkcionalnoto lekuvawe na deteto so pre~ki vorazvojot, vklu~uvaj}i go {ireweto i dostapnosta nainformaciite vo vrska so metodite na obukata so cel da gipodobrat svoite iskustva vo tie oblasti. Za taa cel osobenovnimanie im se posvetuva na zemjite vo razvoj.

~len 24

1. Dr`avite ~lenki mu go priznavaat na deteto pravoto nanajvisoko nivo na zdravstvena i medicinska za{tita irehabilitacija. Dr`avite ~lenki }e nastojuvaat niedno dete dane bide li{eno od pravoto na takva zdravstvena za{tita.

2. Dr`avite ~lenki }e se zalagaat za celosno ostvaruvawe na ovapravo i posebno }e prezemaat soodvetni merki za:

(a) Namaluvawe na smrtnosta na bebiwata i decata.

(b) Obezbeduvawe na neophodna medicinska pomo{ i zdravstvenaza{tita na site deca, so akcent vrz razvojot na primarnatazdravstvena za{tita.

(v) Otstranuvawe na bolestite i pothranetosta, vklu~uvaj}i javo ramkite na primarnata zdravstvena za{tita, pokraj drugoto,primenata na lesno dostapnata tehnologija i obezbeduvaj}isoodvetni hranlivi prehrambeni produkti i ~ista voda za piewe,zemaj}i ja vo predvid opasnosta i rizikot od zagaduvaweto na`ivotnata sredina.

(g) Obezbeduvawe soodvetna za{tita na majkita pred i pora|aweto na deteto.

(d) Ovozmo`uvawe na site segmenti na op{testvoto, posebno naroditelite i na decata, da bidat informirani i da im se pru`ipoddr{ka pri koristeweto na osnovnite znaewa za zdravjeto,ishranata na deteto, predimstvata na doeweto, higienata i

Page 15: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

15

higienskite uslovi na `ivotnata sredina, kako i za spre~uvawetona nesre}ite.

(|) Razvoj na preventivna zdravstvena za{tita, sovetite zaroditelite i obrazovanieto i pru`awe na uslugi vo vrska soplaniraweto na semejstvoto.

3. Dr`avite ~lenki na sebe ja prezemaat obvrskata da jaunapreduvaat i da ja pottiknuvaat me|unarodnata sorabotka socel za postepeno postignuvawe na celosna realizacija na pravataod ovoj ~len.

Vo toj pogled, osobeno se zemaat predvid potrebite na zemjite vorazvoj.

~len 25

Dr`avite ~lenki go uva`uvaat pravoto na deteto koe nadle`niteorgani go zgri`ile poradi staratelstvo, za{tita ili lekuvawe nanegovoto fizi~ko ili mentalno zdravje, na periodi~ni proverki nalekuvaweto {to mu se obezbeduva na deteto, kako i na site drugiokolnosti od zna~ewe za negovoto zgri`uvawe.

~len 26

1. Dr`avite ~lenki go uva`uvaat pravoto na sekoe dete da jakoristi socijalnata za{tita, vklu~uvaj}i go socijalnotoosiguruvawe, i da gi prezemat site merki neophodni za celosnoostvaruvawe na ova pravo vo soglasnost so nacionalnite zakoni.

2. Ovie povlastici treba da bidat priznati, ako toa odgovara,zemaj}i gi vo predvid sredstvata i uslovite na deteto i licatakoi se odgovorni za izdr`uvaweto na deteto, kako i site drugiuslovi zna~ajni za barawata za povlasticite koi gi podnesuvatoa ili koi }e se podnesuvaat vo negovo ime.

~len 27

1. Dr`avite ~lenki na sekoe dete mu go priznavaat pravoto na`ivoten standard adekvaten so fizi~kiot, mentalniot,duhovniot, moralniot i op{testveniot razvoj na deteto.

Page 16: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

16

2. Roditelite ili drugi lica odgovorni za deteto prvenstveno seodgovorni, vo ramkite na svoite sposobnosti i finansiskimo`nosti, da obezbedat `ivotni uslovi potrebni za razvoj nadeteto.

3. Dr`avite ~lenki, vo soglasnost so nacionalnite uslovi i sosvoite mo`nosti, prezemaat soodvetni merki za pomo{ naroditelite i na drugi lica odgovorni za deteto osobeno poradiostvaruvawe na ova pravo i, vo slu~aj na potreba, obezbeduvaatmaterijalna pomo{ i programi za potkrepa, vo pogled naishranata, oblekata i `iveeweto.

4. Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni merki da obezbedatdeteto da dobiva izdr`uvawe od roditelite ili od drugi lica koise finansiski odgovorni za deteto, kako vo ramkite na dr`avite~lenki taka i od stranstvo. Posebno, ako liceto koe e finansiskiodgovorno za deteto ne `ivee vo istata dr`ava vo koja i deteto,dr`avite ~lenki pottiknuvaat pristapuvawe kon me|unarodnitespogodbi, odnosno zaklu~uvawe na takvi spogodbi, kako i drugisoodvetni aran`mani.

~len 28

1. Dr`avite ~lenki mu go priznavaat pravoto na deteto naobrazovanie i poradi postepeno ostvaruvawe na ova pravo vrzosnova na ednakvi mo`nosti, posebno:

(a) Go proglasuvaat osnovnoto obrazovanie za zadol`itelno ibesplatno za site.

(b) Go pottiknuvaat razvojot na razli~nite oblicisredno{kolsko obrazovanie, vklu~uvaj}i go op{toto i stru~notoobrazovanie koe im e dostapno na site deca, i prezemaatsoodvetni merki, kako {to se voveduvaweto na besplatnoobrazovanie i davaweto finansiska pomo{ vo slu~aj na potreba.

(v) Na site im ovozmo`uvaat dobivawe na visoko obrazovanie vrzosnova na sposobnosti koristej}i pogodni sredstva.

Page 17: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

17

(g) Na site deca na raspolagawe im gi stavaat obrazovnite istru~nite informacii i uslugite za profesionalna orientacija.

(d) Prezemaat merki za pottiknuvawe na redovnoto posetuvawena u~ili{tata i za namaluvawe na ispi{uvaweto od u~ili{tata.

2. Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni merki

disciplinata vo u~ili{tata da mo`e da se sproveduva na na~inkoj e vo soglasnost so ~ove~koto dostoinstvo i so ovaaKonvencija.

3. Dr`avite ~lenki ja unapreduvaat i ja pottiknuvaatme|unarodnata sorabotka za pra{awata koi se odnesuvaat naobrazovanieto, osobeno poradi pridonesot vo eliminiraweto naneznaeweto i nepismenosta vo svetot i olesnuvaweto na pristapkon naukata, tehni~koto znaewe i sovremenite metodi nanastavata. Vo toj pogled osobeno vnimanie im se posvetuva napotrebite na zemjite vo razvoj.

~len 29

1. Dr`avite ~lenki se soglasni deka obrazovanieto na deteto trebada bide naso~eno vrz razvojot na li~nosta na deteto i razvojotna nadarenosta i mentalnite i fizi~ki sposobnosti do krajnigranici;

(a) Razvoj na li~nosta na deteto i razvoj na nadarenosta imentalnite i fizi~ki sposobnosti do krajni granici.

(b) Razvoj na po~ituvaweto na pravata na ~ovekot i osnovniteslobodi, kako i po~ituvaweto na principite sodr`ani voPovelbata na Obedinetite nacii.

(v) Razvoj na po~ituvaweto na roditelite na deteto, negoviotkulturen identitet, jazikot i vrednostite, nacionalnitevrednosti na zemjata vo koja deteto `ivee i na zemjata od kojatoa vodi poteklo, kako i civilizaciite koi se razli~ni odnegovata.

(g) Podgotvuvawe na deteto za odgovoren `ivot vo slobodnoop{testvo, vo duh na razbirawe, mir, tolerancija, ednakvost na

Page 18: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

18

polovite, i prijatelstvo me|u site narodi, me|u etni~kite,nacionalnite, i verski grupi, i lica od avtohtono poteklo.

(d) Razvoj na po~ituvaweto na prirodnata sredina.

2. Niedna odredba na ovoj ~len, kako ni ~len 28, ne smee da se tolkuvakako ograni~uvawe slobodata na poedincite i na telata daformiraat i da upravuvaat so obrazovnite ustanovi, sekoga{imaj}i go vo vid po~ituvaweto na principite izlo`eni vo to~ka1 na ovoj ~len i pod uslov deka obrazovanieto vo takviteinstitucii e vo soglasnost so minimalnite standardi koi mo`eda gi propi{e dr`avata.

~len 30

Vo onie dr`avi vo koi postojat etni~ki, verski ili jazi~nimalcinstva ili lica od avtohtono poteklo, deteto koe mu pripa|ana takvo malcinstvo ili e od avtohtono poteklo ne smee da bideli{eno, vo zaednica so drugite pripadnici na grupata, od pravoto nasvojata kultura, ispoveduvaweto na svoja vera i vr{eweto naverskite obredi ili na upotreba na svojot jazik.

~len 31

1. Dr`avite ~lenki mu go priznavaat pravoto na deteto na odmor ina slobodno vreme, na igra i rekreacija koi i odgovaraat navozrasta na deteto i slobodno u~estvo vo kulturniot `ivot ivo umetnosta.

2. Dr`avite ~lenki go po~ituvaat i go unapreduvaat pravoto nadeteto za celosno u~estvo vo kulturniot i vo umetni~kiot`ivot i go pottiknuvaat davaweto na soodvetni i ednakvimo`nosti za kulturni, umetni~ki, rekreativni i slobodniaktivnosti.

~len 32

1. Dr`avite ~lenki mu go priznavaat pravoto na deteto naza{tita od ekonomska eksploatacija i rabota vrz dejnosti koimo`at da bidat opasni ili da mu go popre~uvaat obrazovanieto

Page 19: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

19

na deteto ili da mu {tetat na zdravjeto na deteto, odnosno nanegoviot fizi~ki, duhoven, moralen ili socijalen razvoj.

2. Dr`avite ~lenki prezemaat zakonodavni, administrativni,socijalni i obrazovni merki za primena na odredbite na ovoj ~len.Za taa cel, a imaj}i gi vo predvid soodvetnite odredbi na drugiteme|unarodni instrumenti, dr`avite ~lenki posebno:

(a) Ja odreduvaat minimalnata starost za vrabotuvawe.

(b) Go obezbeduvaat reguliraweto na rabotnoto vreme i usloviteza rabota.

(v) Odreduvaat so soodvetni kazni ili drugi sankcii da se osiguriefikasna primena na odredbite na ovoj ~len.

~len 33

Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni merki, vklu~uvaj}i gizakonodavnite, administrativnite, socijalnite i obrazovnitemerki, za za{tita na decata od nelegalna upotreba na opojni drogi ipsihotropni supstancii, kako {to e definirano so soodvetniteme|unarodni dogovori za spre~uvawe na koristewe na decata vonelegalno proizvodstvo i trgovija so ovie supstancii.

~len 34

Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat da go za{titat deteto od siteoblici na seksualno iskoristuvawe i seksualna zloupotreba. Vo taacel, dr`avite ~lenki posebno gi prezemaat site soodvetni merki zaspre~uvawe:

(a) Na naveduvawe ili prisiluvawe na deteto da u~estvuva vonezakonskite seksualni aktivnosti.

(b) Na eksploatatorsko koristewe na decata vo prostitucija ilivo drugi nezakonski dejstva.

(v) Na eksploatatorsko koristewe na decata vo pornografskipretstavi i spisanija.

Page 20: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

20

~len 35

Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni nacionalni,bilateralni i multilateralni merki za spre~uvawe na nasilnopodveduvawe, proda`ba ili trgovija so deca vo bilo koja cel i vo bilokoj oblik.

~len 36

Dr`avite ~lenki go {titat deteto od site drugi oblici naeksploatacija {tetni za deteto.

~len 37

Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat:

(a) Niedno dete da ne bide izlo`eno na ma~ewe ili na drugisvirepi, ne~ove~ki ili poni`uva~ki postapki ili kazni. Smrtnakazna i do`ivotna robija bez mo`nost za pu{tawe na sloboda nemo`e da se izre~e za krivi~ni dela koi gi napravile lica pomladiod osumnaeset godini.

b) Niedno dete ne mo`e da bide li{eno od sloboda nezakonski ilisamovolno. Apseweto, pritvorot ili zatvorot za deteto mora dabide vo soglasnost so zakonot i da se koristi samo kako poslednamo`na merka i za najkratko mo`no vreme.

(v) So deteto li{eno od sloboda da se postapuva so po~ituvawe nadostoinstvoto na ~ove~kata li~nost, kako i so zemawe vo predvidpotrebite, za lice od negovite godini. Sekoe dete li{eno odsloboda se odvojuva od vozrasnite, osven ako ne se smeta deka toa evo najdobar interes na deteto, i ima pravo da odr`uva kontaktso svoeto semejstvo preku pisma i poseti, osven vo isklu~itelnislu~ai.

(g) Sekoe dete li{eno od sloboda ima pravo na itna pravna i drugasoodvetna pomo{, pravo pred sudot ili pred drug nadle`ennezavisen i nepristrasen organ da postavi pra{awe nazakonitosta za li{uvawe od sloboda, kako i pravo na itna odlukaza toa pra{awe.

Page 21: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

21

~len 38

1. Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat da gi po~ituvaat i da obezbedatpo~ituvawe na pravilata od me|unarodnoto humanitarno pravokoi se primenuvaat vrz niv vo vooru`enite sudiri, a koi seodnesuvaat na deteto.

2. Dr`avite ~lenki prakti~no gi prezemaat site izvodlivi merkilicata koi u{te nemaat napolneto petnaeset godini na `ivotneposredno da ne u~estvuvaat vo sudiri.

3. Dr`avite ~lenki se vozdr`uvaat od regrutirawe vo vooru`enitesili na lica koi u{te nemaat napolneto petnaeset godini na`ivot. Pri regrutiraweto na onie lica koi imaat napolneto petnaesetgodini na `ivot, no ne osumnaeset, dr`avite ~lenki nastojuvaatda im dadat prednost na postarite.

4. Vo soglasnost so obvrskite vrz osnova me|unarodnotohumanitarno pravo da go {titat civilnoto naselenie vovooru`enite sudiri, dr`avite ~lenki, prakti~no, gi prezemaatsite izvodlivi merki za da obezbedat za{tita i gri`a za decatapogodeni vo vooru`eniot sudir.

~len 39

Dr`avite ~lenki gi prezemaat site soodvetni merki za podobrofizi~ko i psihi~ko zakrepnuvawe i za socijalna reintegracija nadeteto koe e `rtva na nekoj oblik na zanemaruvawe, eksploatacija,zloupotreba, ma~ewe ili nekoj drug oblik na svirepo, nehumano iliponi`uva~ko postapuvawe ili kaznuvawa, ili vooru`eni sudiri.Takvo zakrepnuvawe i reintegracija se odvivaat vo sredinata koja gopottiknuva zdravjeto, samopo~ituvaweto i dostoinstvoto nadeteto.

~len 40

Page 22: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

22

1. Dr`avite ~lenki mu go priznavaat pravo na sekoe dete za koe }e setvrdi ili koe e obvineto ili za koe e priznato deka go prekr{ilokrivi~niot zakon, so nego da se postapuva na na~in na koj sepottiknuva negovoto po~ituvawe na pravata na ~ovekot iosnovnite slobodi na drugite i pri {to vo predvid se zemaatvozrasta na deteto i `elbata da se podobri negovatareintegracija i toa da prezeme konstruktivna uloga voop{testvoto.

2. Za taa cel i imaj}i gi vo vid soodvetnite odredbi name|unarodnite instrumenti, dr`avite ~lenki posebnoobezbeduvaat:

(a) Za niedno dete neosnovano da ne tvrdi, da ne bide obvinetodeka go prekr{ilo krivi~niot zakon poradi delo ili propust koine se zabraneti so nacionalnite zakoni vo vremeto koga senapraveni.

(b) Na sekoe dete za koe se tvrdi ili koe e obvineto za kr{ewe nakrivi~niot zakon da mu se dadat barem navedenite garancii.

~len 41

Niedna odredba na ovaa Konvencija nema da vlijae vrz bilo koja drugaodredba koja pove}e pridonesuvala za ostvaruvawe na pravata nadeteto, a koja eventualno se nao|a:

(a) Vo zakonite na dr`avite ~lenki ili

(b) Vo me|unarodnoto pravo koe taa dr`ava go primenuva.

Page 23: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

23

DEL VTORI

~len 42

Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat so principite i so odredbite naKonvencijata {to po{iroko i na soodveten i aktiven na~in da gizapoznaat kako vozrasnite lica taka i decata.

~len 43

1. Poradi razgleduvawe na postignatiot napredok na dr`avite~lenki vo izvr{uvaweto na obvrskite prezemeni vrz osnova naovaa Konvencija, se formira Komitet za pravata na deteto, kojgi vr{i funkciite navedeni vo ponatamo{niot tekst.

2. Komitetot go so~inuvaat deset eksperti so visoki moralnikvaliteti i priznata kompetentnost vo oblasta na koja seodnesuva ovaa Konvencija. ^lenovite na Komitetot gi izbiraatdr`avite ~lenki od redovite na svoite dr`avjani i tie svoitedol`nosti gi vr{at vo li~no svojstvo, pri {to se vodi smetka zaednakva geografska zastapenost, kako i za glavnite pravnisistemi.

3. ^lenovite na Komitetot se izbiraat so tajno glasawe odlistata na licata koi gi nominiraat dr`avite ~lenki. Sekojadr`ava ~lenka mo`e da nominira edno lice od redovite na svoitedr`avjani.

4. Prvite izbori za Komitetot se odr`uvaat najdocna {est mesecipo datumot na vleguvaweto vo sila na ovaa Konvencija, a potoasekoja vtora godina. Najmalku ~etiri meseci pred datumot nasite izbori, Generalniot sekretar na Obedinetite nacii ispra}apismo do dr`avite ~lenki povikuvaj}i gi da gi podnesat svoitenominacii vo rok od dva meseci. Generalniot sekretar potoa japodgotvuva listata na site taka nominirani lica sporedabecedniot red, nazna~uvaj}i gi i dr`avite ~lenki na ovaaKonvencija.

Page 24: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

24

5. Izborite se odr`uvaat na sostanocite na dr`avite ~lenki koigi svikuva Generalniot sekretar vo sedi{teto na Obedinetitenacii. Na ovie sostanoci na koi dve tretini od dr`avite ~lenkiso~inuvaat kvorum, vo Komitetot se izbiraat licata koi }edobijat najgolem broj na glasovi i apsolutno mnozinstvo naglasovi od pretstavnicite na dr`avite ~lenki koi se prisutni ikoi glasaat.

6. ^lenovite na Komitetot se izbiraat na period od ~etiri godini.Mo`at povtorno da bidat izbrani ako povtorno bidatnominirani. Mandatot na petmina ~lenovi izbrani na prviteizbori istekuva po dve godini. Vedna{ po prvite izbori, imiwatana ovie petmina ~lenovi so `dreb gi utvrduva pretsedava~ot nasostanokot.

7. Ako nekoj ~len na Komitetot umre ili podnese ostavka ili izjavideka od nekoja druga pri~ina ne mo`e pove}e da ja vr{i dol`nostavo Komitetot, dr`avata ~lenka koja go nominirala ovoj ~lenimenuva drug ekspert od redovite na svoite dr`avjani na istotomesto za ostanatiot del na mandatot vo zavisnost ododobrenieto na Komitetot.

8. Komitetot utvrduva svoj delovnik.

9. Komitetot izbira svoi funkcioneri na period od dve godini.

10. Sostanocite na Komitetot obi~no se odr`uvaat vo sedi{tetona Obedinetite nacii ili vo nekoe drugo pogodno mesto koe }e goodredi Komitetot. Komitetot obi~no se sostanuva edna{godi{no. Dol`inata na traeweto na sostanokot na Komitetotse odreduva i, po potreba, se preispituva na sostanokot nadr`avite ~lenki na ovaa Konvencija, vo zavisnost od soglasnostana Generalnoto sobranie.

11. Generalniot sekretar na Obedinetite nacii obezbeduva potrebenpersonal i uslovi za efikasno vr{ewe na funkciite naKomitetot vrz osnova na ovaa Konvencija.

12. Vo soglasnost na Generalnoto sobranie, ~lenovite na Komitetotformiran vrz osnova na ovaa Konvencija, primaat plata od

Page 25: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

25

sredstvata na Obedinetite nacii pod uslovite {to }e gi odrediSobranieto.

~len 44

1. Dr`avite ~lenki se obvrzuvaat, preku Generalniot sekretar naObedinetite nacii, na Komitetot da mu podnesuvaat izve{taiza merkite {to gi ima usvoeno, a koi pridonesuvaat zaostvaruvawe na pravata koi ovde se priznati, kako i zanapredokot postignat vo ostvaruvaweto na ovie prava:

(a) Vo rok od dve godini od vleguvaweto na Konvencijata vo sila vodr`avite ~lenki.

(b) Potoa, sekoi pet godini.

2. Vo izve{taite podgotveni vo soglasnost so ovoj ~len }e se uka`ena faktorite i te{kotiite, ako gi ima, koi vlijaat vrzstepenot na ostvaruvaweto na obvrskite po ovaa Konvencija.Izve{taite treba da sodr`at dovolno informacii vrz osnova nakoi Komitetot }e ima celosen uvid vo primenata naKonvencijata vo odnosnata zemja.

3. Dr`avata ~lenka koja na Komitetot mu ima podneseno seopfatenprv izve{taj vo svoite naredni izve{tai koi se podnesuvaat vosoglasnost so to~kata 1 (b), ne mora da gi povtoruva osnovniteinformacii koi prethodno ve}e gi ima dadeno.

4. Komitetot od dr`avite ~lenki mo`e da pobara dodatniinformacii koi se odnesuvaat na primenata na Konvencijata.

5. Komitetot preku ekonomskiot i socijalniot sovet, naGeneralnoto sobranie, sekoi dve godini mu podnesuva izve{tai zasvoite aktivnosti.

6. Dr`avite ~lenki gi stavaat izve{taite na uvid na javnosta vosvoite zemji.

~len 45

Page 26: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

26

Poradi pottiknuvawe na efikasna primena na Konvencijata iohrabruvawe na me|unarodnata sorabotka vo oblasta za koja stanuvazbor vo ovaa Konvencija:

(a) Specijaliziranite agencii, UNICEF i drugite organi naObedinetite nacii imaat pravo za prisustvo na svojpretstavnik pri ragleduvaweto na primenata na onie odredbi naovaa Konvencija koi se vo nivna nadle`nost. Komitetot mo`e dagi povika specijaliziranite agencii, UNICEF i drugite nadle`nitela da podnesat izve{tai za primenata na Konvencijata vooblastite koi se vo ramkite na nivnata aktivnost.

(b) Komitetot, ako smeta deka e soodvetno, na specijaliziraniteagencii, na UNICEF i na drugite nadle`ni tela im gi dostavuvaizve{taite na dr`avite ~lenki koi sodr`at barawe iliuka`uvawe na potrebata za stru~ni soveti ili za pomo{, zaednoso eventualnite zabele`uvawa i predlozi vo vrska so ovie molbiili potrebi.

(v) Komitetot mo`e da mu dade preporaka na Generalnotosobranie da go zamoli Generalniot sekretar vo imeto naKomitetot da prezeme studii za konkretnite pra{awa koi seodnesuvaat na pravata na deteto;

(g) Komitetot mo`e da dava predlozi i op{ti preporaki koi sezasnovuvaat vrz informaciite primeni vo soglasnost so ~l. 44 i45 od ovaa Konvencija.

Takvite predlozi i op{ti preporaki im se dostavuvaat nazainteresiranite dr`avi ~lenki, a Generalnoto sobranie za niv,so eventualni komentari, gi izvestuva dr`avite ~lenki.

Page 27: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

27

TRETI DEL

~len 46

Ovaa Konvencija e otvorena za potpi{uvawe na site dr`avi.

~len 47

Konvencijata potpa|a pod ratifikacija. Ratifikacioniteelementi se deponirani kaj Generalniot sekretar na Obedinetitenacii.

~len 48

Ovaa Konvencija im ostanuva otvorena za pristapuvawe na sitedr`avi. Instrumentite za pristapuvaweto se deponiraat kajGeneralniot sekretar na Obedinetite nacii.

~len 49

1. Ovaa Konvencija vleguva vo sila triesettiot den od datumot nadeponiraweto na dvaesettiot ratifikacionen instrument iliinstrument za pristapuvawe kaj Generalniot sekretar naObedinetite nacii.

2. Za sekoja dr`ava koja ja ratifikuva Konvencijata ilipristapuva po deponiraweto na dvaesettiot ratifikacioneninstrument ili instrumentot za pristapuvawe, Konvencijatavleguva vo sila triesettiot den od datumot na deponiraweto naratifikacioniot instrument ili instrumentot zapristapuvaweto.

~len 50

1. Sekoja dr`ava ~lenka mo`e da predlo`i amandman i da mu gopodnese na Generalniot sekretar na Obedinetite nacii.Generalniot sekretar potoa predlo`eniot amandman im godostavuva na dr`avite ~lenki so molba da nazna~at dali se zakonferencija na dr`avite ~lenki poradi razgleduvawe i glasawe

Page 28: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

28

na predlozite. Dokolku vo rok od ~etiri meseci od datumot nadostavuvaweto na takviot amandman najmalku edna tretina oddr`avite ~lenki se izjasni za konferencija, Generalniot sekretarsvikuva konferencija pod pokrovitelstvo na Obedinetite nacii.

Site amandmani {to }e gi usvojat pove}eto dr`avi ~lenki koi seprisutni i koi glasaat na konferencijata, mu se podnesuvaat naodobruvawe do Generalnoto sobranie.

2. Amandmanot usvoen vo soglasnost so to~kata (1) na ovoj ~lenvleguva vo sila po odobruvaweto na Generalnoto sobranie naObedinetite nacii i prifa}aweto od strana na dve tretinidr`avi ~lenki.

3. Koga }e vleze vo sila, amandmanot stanuva zadol`itelen za oniedr`avi ~lenki koi gi imaat prifateno, a drugite dr`avi ~lenkii natamu gi obvrzuvaat odredbite na ovaa Konvencija i siteeventualni amandmani prifateni od porano.

~len 51

1. Generalniot sekretar na Obedinetite nacii go prima i im godostavuva na site dr`avi tekstot za rezervite {to }e giizrazat dr`avite za vreme na ratifikacijata ilipristapuvaweto.

2. Rezervata koja ne e vo soglasnost so celta i so namenata na ovaaKonvencija ne e dozvolena.

3. Rezervite mo`at da se povle~at vo bilo koe vreme so pismenoizvestuvawe upateno do Generalniot sekretar na Obedinetitenacii, koj za toa gi izvestuva site dr`avi. Takvoto izvestuvawevleguva vo sila so denot koga }e go primi Generalniot sekretar.

~len 52

Dr`avata ~lenka mo`e da ja otka`e ovaa Konvencija so pismenoizvestuvawe do Generalniot sekretar na Obedinetite nacii.Otkazot vleguva vo sila edna godina otkoga Generalniot sekretar }ego primi ova izvestuvawe.

Page 29: KONVENCIJA ZA PRAVATA NA DETETO PREAMBULA - okno.mk · zemaj}i gi vo vid pravata i obvrskite na negovite roditeli, zakonskite starateli ili na drugi poedinci koi se pravno odgovorni

29

~len 53

Generalniot sekretar na Obedinetite nacii e odreden za depozitarna Konvencijata.

~len 54

Originalot na ovaa Konvencija, ~ii tekstovi na arapski, kineski,angliski, francuski, ruski i {panski jazik se ednakvo verodostojni, sedeponira kaj Generalniot sekretar na Obedinetite nacii.

Potvrduvaj}i go navedenoto, potpisnicite za toa propisnoovlasteni, ja potpi{aa ovaa Konvencija.