konu anlatımlıset 82 saatlik video dersler 5 adet online

AKADEMİPEGEM

EĞİTİM BİZİM İŞİMİZ

2022EĞİTİM BİLİMLERİ

GELİŞİMPSİKOLOJİSİ

ü3 1arada

Konu anlatımlı set82 saatlik video dersler5 adet online deneme sınavı

KONUANLATIMLI

VİDEO DERSLERİ HEMEN İZLELütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

QR KODU OKUTARAKUYGULAMAYI İNDİR

Komisyon

KPSS Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı / Gelişim Psikolojisi

ISBN 978-0-2021-0005-0

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. A.Ş.’ye aittir. Anılan kuruluşun izni

alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt ya da başka

yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın alma-

masını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik

bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer

almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.

com tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bu-

lunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

48. Baskı: Ağustos 2021, Ankara

Proje-Yayın: Ümit DilaverDizgi-Grafik: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.Baskı: Saray Mah. 126. Cad. No: 20/A

Kazan/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 49180

İletişim–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Shira Ticaret Merkezi, Macun Mahallesi 204 Cad.

No: 141/33, Yenimahalle/AnkaraYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

Değerli Öğretmenlerimiz,

Kendini eğitime ve öğretime adamanın kutsallığını yaşamak için çıktığınız bu yolda iyi bir başlangıç yapmak ve mutlu yarınlara ulaşmak için ilk adım çalışmaya karar vermeniz ve doğru bir şekilde çalışmaya başlamanızdır. Bu doğrultuda hazırladığımız yayınlarımızla sizi en uygun şekilde amacınıza ulaştırmayı hedefliyoruz.

Bu amaca ulaştırmak için Eğitim Bilimleri Konu Anlatım Setimizi alan siz değerli okuyucularımıza 82 saatlik konu anlatım videosu ve 5 adet online deneme ürünümüz hediyedir.

Pegem Akademi

Ö N S Ö Z

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz konu anlatım

kitabınızı “Video Dersler” sekmesinden görüntüleyebilir

ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

4. AdımÜrünlerim

Aktivasyon Kodu Gelişim Psikolojisi kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2022 tarihine kadar geçerlidir.

Uygulamanızı Kullanabilmeniz İçinAşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden VideolarınızaErişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sol tarafta bulunan kategori menüsünden “Aktivasyon Kodlarım”ı, seçerek “Kod Ekle”ye tıklayıp kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

3. AdımAktivasyon

Mevcut tarayıcınıza https://dijital.pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst sekmede yer alan “Aktivasyon Kodlarım” alanından kodunuzu aktif edebilirsiniz.

Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra kategori alanından “Video Dersler” sekmesine tıklayarak videolarınıza ulaşabilirsiniz..

1

2

3

4

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik

Üyelik ekranına erişebilmek için; “Kayıt Ol” butonuna tıklayarak,

üyelik formunu eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı

kullanmaya başlayabilirsiniz.

Kitabın içerisindeki QR’ı okutarak ilgili kitabınızın videolarını izleyebilirsiniz.

5. AdımQR Kod Okutma

Kapaktaki QR kodunu herhangi bir kod okuyucu uygulaması ile okutarak ilgili Pegem uygulamasını indirebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

v

1. BÖLÜM PSİKOLOJİYE GİRİŞ

Psikoloji ��1

Psikolojik Yaklaşımlar ��1

Araştırma Desenleri ��6

CEVAPLI TEST ��8

2. BÖLÜM GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ ��10

TEMEL KAVRAMLAR ��12

Büyüme ��12

Olgunlaşma ��12

Deneyim (Yaşantı) ��12

Hazırbulunuşluk ��12

Öğrenme ��12

Kritik Dönem ��13

Bireysel Farklılık ��15

EN TEMEL KAVRAMLAR ��15

Yaş ��15

Dönem ��15

GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ��16

Kalıtım ��16

Genotip �� 17

Fenotip �� 17

Mutasyon �� 18

Çevre �� 18

Tarihsel Zaman �� 19

Bölük �� 19

İkiz Araştırmaları �� 19

GELİŞİMİN İLKELERİ �� 21

ÖZET ��24

ÇÖZÜMLÜ TEST ��25

ÇÖZÜMLER ��28

CEVAPLI TEST - 1 ��30


3. BÖLÜM BİYOLOJİK GELIŞIM

BİYOLOJİK GELİŞİM ��38

DOĞUM ÖNCESİ ��38

BEBEKLİK DÖNEMİ 0-2 YAŞ ��39

I. ÇOCUKLUK (2-6) ��41

II. ÇOCUKLUK (6-12) ��41

ERGENLİK (9,12-18) ��42

GENÇ YETİŞKİNLİK (18-30) ��45

YETİŞKİNLİK (30-60) ��45

YAŞLILIK (65-ÜSTÜ) ��47

Gelişim Görevleri��47

Biyolojik Gelişim Dönemleri ��47

ÖZET ��48





4. BÖLÜM BİLİŞSEL GELİŞİM

BİLİŞSEL GELİŞİM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR ��64

Biliş ��64

PIAGET’DE BİLİŞSEL GELİŞİM ��64

Temel Kavramlar ��65

BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ��68

1. Olgunlaşma ��68

2. Deneyim (fiziksel deneyim)��68

3. Sosyal (Kültürel) Aktarım ��69

4. Dengeleme ��69

EVRELER ��69

Duyu-Devinim Evresi (0-2 Yaş) ��70

İşlem Öncesi Evre (2-7 Yaş) ��72

Odaklanma ��73

Tersine Çevrilemezlik ��74

Görünüm ��75

Özelden Özele Akıl Yürütme ��75

Yanlış Bağdaştırma (Senkretik Düşünme) ��77

İsimlendirmede Gerçeklik ��77

Animizm��77

Yapaycılık (Artifikalizm) ��77

Benmerkezcilik ��77

Monolog ��79

Tek Yönlü Düşünme (Sıralama / Sınıflandırma) ��79

Geçişlilik ��79

SOMUT İŞLEMLER EVRESİ (7-11 YAŞ)��80

Odaktan Uzaklaşma ��80

Tersine Çevirebilirlik ��81

Çıkarsanmış Gerçeklik ��81

Mekanik Düşünme/Mantıklı Düşünme ��81

Tümevarımsal Düşünme ��81

İÇİNDEKİLER

vi

Perspektif Alma ��82

Kollektif Oyun ��82

Çoklu Sınıflama ��82

Dönüşümsel Düşünme ��83

SOYUT İŞLEMLER EVRESİ - ÖNERMELİ İŞLEMLER (11-18 YAŞ) ��84

Soyutlama ��85

ERGEN BENMERKEZCİLİĞİ ��89

VYGOTSKY: KÜLTÜREL YAKLAŞIM ��90

DİL GELİŞİMİ ��97

DİLİN NASIL ÖĞRENİLDİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER ��97

Davranışçılık ��97

Sosyal Öğrenme ��97

Chomsky ve Psikolinguistik Kuram ��98

CHOMSKY’NİN DİL GELİŞİMİ TABLOSUNA EKLEDİKLERİ��100

ÖZET ��101





5. BÖLÜM AHLAK GELİŞİMİ

AHLAK GELİŞİMİ ��118

BİREYİN AHLAKI NASIL EDİNDİĞİNİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR ��118

Davranışçılık ��118

Sosyal Öğrenme ��118

Psikanaliz ��118

Piaget ��118

Piaget’ye Göre Ahlaki Gelişim Dönemleri ��119

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi ��121

Gelenek Öncesi Düzey ��122

Geleneksel Düzey ��123

Gelenek Ötesi Düzey ��124

ÖZET ��129



CEVAPLI TEST 1 ��138


6. BÖLÜM KİŞİLİK GELİŞİMİ

KİŞİLİK GELİŞİMİ ��144

Kişiliğin Boyutları ��144

FREUD’UN KİŞİLİK KURAMI ��144

Yapısal Kuram ��145

Kişilik Mekanizmalarına Göre Kişilik Tipleri ��146

Topografik Kuram ��147

Psikodinamik Kuram ��148

Psikoseksüel Kuram ��153

ERİKSON PSİKOSOSYAL KİŞİLİK KURAMI ��156

Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-2) ��156

Özerkliğe Karşı Utanç ve Kuşku (2-4) ��157

Girişimciliğe Karşı Suçluluk (4-7) ��157

Başarıya Karşı Aşağılık (7-12) ��158

Kimliğe Karşı Rol Karmaşası (12-18) ��158

Yakınlığa Karşı Uzaklık (18-30) ��160

Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-60) ��161

Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (60+)��162

MARCIA’NIN KİMLİK STATÜLERİ ��164

BAĞLANMA KURAMLARI ��167

Çocuk Bağlanması ��167

Yetişkin Bağlanması ��169

DENETİM ODAĞI �� 170

ÖZET ��173





7. BÖLÜM MERAKLISINA

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ TEMEL KAVRAM �� 188

GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE ARAŞTIRMA �� YÖNTEMLERİ �� 188

BİYOLOJİK GELİŞİM İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR �� 194

EKSTRA KAVRAMLARLA İLGİLİ ÇÖZÜMLÜ TEST �� 223

ÇÖZÜMLER �� 228

KAYNAKÇA �� 233

Psikolojiye Giriş1.

1

PSİKOLOJİ

Psikolojinin Tanımı ve Çalışma Konuları

En genel tanımıyla psikoloji, gözlenen ve gözleneme-yen insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Psikolojinin çalışma alanı insanın düşünce, duygu ve davranışları ile ilgilidir. Yani psikoloji bu üç temel yapı üzerinde yoğunlaşır. Psikolojinin 3d’si ola-rak adlandırabileceğimiz bu yapılar genellikle birbirin-den ayrı değil, birlikte işlemektedir.

Bir Bilim Dalı olarak Psikolojinin Kısa Tarihçesi

Psikoloji biliminin tarihi, insanlık tarihi kadar eski ol-makla birlikte psikolojinin özellikle felsefeden ayrı bir bilim dalı olarak gelişmesi 19. yüzyılın son çeyreğine rastlamaktadır.

19. yüzyılın son çeyreğinde psikolojinin kullandığı bilimsel yöntemlerin değişmesi ile psikoloji doğa bi-limleri (kimya, biyoloji vb.) gibi bir pozitif bilim olarak kabul görmeye başlamıştır. Biyoloji, fizik gibi diğer doğa bilimlerinin yararlandığı kontrollü gözlem ve de-ney gibi bilimsel yöntemleri kullanmaya başladığında psikoloji felsefeden koparak ayrı bir disiplin hâline ge-lebilmiştir. Bu konudaki en ilk ve önemli adımlardan biri Alman bir fizyolog olan Wilhelm Wund’un 1879’da Almanya’nın Leipzif şehrinde ilk psikoloji laboratuva-rını kurmasıdır.

Avrupa’daki bu hareketlenmeyi izleyen tarihlerde Amerika’da da belirgin bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu hareketlenmeler 1982 yılında ilk bilimsel psikoloji organizasyonu olan Amerikan Psikoloji Derneği’nin (PA) kurulmasına vesile olmuştur.

PSİKOLOJİK YAKLAŞIMLAR

Bir gelişim kuramı, “İnsan gelişiminin bir boyutunu açıklamak için tasarlanmış, birbirleri ile ilişkili deney-sel olarak büyük ölçüde doğrulanmış ifadeler bütünü-dür.” biçiminde tanımlanabilir. Gelişim psikolojisinde insan gelişimini açıklamak için yaklaşımlar bulunmak-tadır. Bu yaklaşımların genel özelliği, insan gelişimini belli bir bakış açısıyla ele alıp açıklamalarıdır. Örne-ğin biyolojik yaklaşım tüm insan gelişimini bireyin bi-yolojik özellikleri ile bilişsel yaklaşım ve bilişsel süreç-ler ile açıklar.

W. Wundt (1812-1920), psikolojiyi felsefeden ayırarak ayrı bir bilim olmasını sağlamıştır. Psikoloji ayrı bir bi-lim olduktan sonra bu bilim içerisinde neyin incelen-mesi gerektiği ya da neye önem verilmesi gerektiği konusu birçok ekolün ortaya çıkmasına neden olmuş-tur ve uzun süre bu ekollerin tartışma konusu olmaya devam etmiştir. Bu ekollerin bazıları günümüzde de insan gelişimini açıklarken bireyin gelişiminin farklı yönlerine vurgu yaparak gelişimi açıklamada kullanıl-maktadırlar. Gelişim psikolojisindeki temel yaklaşım-lar bu şekilde sınıflandırılabilir.

1. Yapısalcılık-Wundt, Titchener

2. İşlevselcilik-Angell, James

3. Olgunlaşma Kuramı-Gessell

4. Psikoanalitik Kuram-Freud

5. Sosyal Öğrenme Kuramı-Bandura

6. Davranışçı Kuram-Pavlov, Skinner, Watson

7. Gestalt-Koffka, Köhler, Weitheimeir

8. Bilişsel Gelişim Kuramı-Piaget, Vygotsky

9. İnsancıl Kuramlar-Rogers, Maslow

10. Ekolojik Sistem Kuramları-Borenfenbrenner, Bernstein, Barker

11. Kültürlerarası Yaklaşım-Markus, Kitiyama, Kağıt-çıbaşı

Yapısalcılık

Wundt

Bu ekollerden biri olan yapısalcılık (strüktüra-lizm), bilincin yapı bakı-mından incelenmesi ola-rak da tanımlanmaktadır. 19. yy.ın ikinci yarısında ortaya çıkan, Wilhelm Wundt ve Titchener’ın öncülüğünü yaptığı bir yaklaşımdır. Yapısalcılar psikolojinin temel ilgi alanının insan zihni, zih-

nin parçaları ve onun bileşenleri olduğunu kabul et-mekteydiler. Bu yaklaşıma göre doğada olduğu gibi bilinç olayları da birtakım daha yalın ruhsal parçalar-dan meydana gelmiştir. Psikolojinin amacı, bilinç de-nilen bu karmaşık olayı çözümlemek, zihnin en yalın ögelerini araştırmak, zihnin ögelerini en küçük parça-larına bölerek incelemek ve bunlar arasındaki ilişkileri bulup yasalar hâlinde formüle etmektir. Bu amaçla uyarıcılar, duyumlar, algılar, anılar, eşik değerler gibi konuları pozitif bilimler açısından bir laboratuvar orta-mı içinde ele alıp incelediler. Yapısalcılar her ögenin bir duyum olması gerektiğini düşünmekteydiler ve içe bakış yöntemi adı verilen bir yöntem kullandılar. İçe bakış yönteminde deneğe çeşitli uyarıcılar verilerek

Psikolojiye Giriş

2

bu uyarıcıları mümkün olduğunca ayrıntılı tanımlama-ları isteniyordu. Örneğin deneğe laboratuvarda bir ses veriliyor daha sonra ses biraz yüksek olarak veri-liyordu. Bu sesteki değişimi fark edip etmediği sorulu-yordu. Denek sesteki değişimi fark edip etmediğini düşünüp söylüyordu. Buna içe bakış denir, yani de-nek zihnine bakıp farkı fark edip etmediğini söylüyor-du. Böylece karmaşık zihinsel yaşantıların, ögeleri yoluyla anlaşılabileceğini kabul etmekteydiler. Bu yöntem davranışçılar tarafından nesnel olamayacağı için bilimsel olmamakla eleştirilmiştir. Çünkü düşünüp söylemek nesnel olarak sınanamaz.

İşlevselcilik (Fonksiyonculuk)

Bir başka psikoloji okulu

William James

ise Darwin’in evrim ku-ramından çok etkilenmiş olan, işlevselcilik (fonk-siyonculuk)tir. 20. yüz-yılda, John Dewey, An-gell, William James gibi bilim adamlarının ortaya koyduğu bir yaklaşımdır. İnsan davranışlarını anlamak için bilincin ögelerini değil, insanın ihtiyaçlarını daha iyi karşılamak ve in-sanın çevresine uyumda başvurduğu çevreye uyum sağlama davranışları ve öğrenme gibi yolların ince-lenmesi gerektiğini savunmuşlardır. Bu yaklaşım, Av-rupa’daki psikoloji ekol ve kuramlarından farklı olarak bir konunun “ne olduğu, nasıl olduğu, nelerden oluş-tuğu” sorularını sorup bunlarla ilgilenmez ”ne işe ya-radığını sorar”. Bu yaklaşımda “Zekâ nedir, zekânın parçaları nelerdir, zekânın ögelerinin birbirleri ile iliş-kileri nelerdir?” soruları ile ilgilenilmez, “Zekâ ne işe yarar? Nerede, nasıl kullanırız?” soruları ile ilgilenilir. Avrupa’da Wundt “Görme algısının ögeleri nelerdir?” şeklinde sorar ve cevaplar: “Görme algısı: renk algı-sı, şekil algısı, hareket algısından oluşur…” İşlevsel-cilik akımı ise bu kuramsal çalışma yerine “Görme algısı nerede işe yarar, nasıl işe yarar?” şeklinde in-celemesini yapar. “Görme algısı nerede işe yarar: Pilotlukta ince hassas işler yapılırken işe yarar.” “O hâlde keskin görüşlü bireyleri nasıl seçeriz şeklinde hareket edip görme keskinliğini ölçen araçlar geliştir-mesinin nasıl olduğunu inceler. Bu yaklaşımda uygu-lamalı psikoloji alanları çıkmıştır. Zekâ nerede kulla-nılır? Eğitimde, buradan eğitim psikolojisi ve okul psikolojisi çıkmıştır. Klinik psikoloji, endüstri ve örgüt psikolojisi vb. uygulamalı alanlar büyük ölçüde bu yaklaşımın etkisi ile oluşmuşlar. Bu ekol, psikolojinin uygulama alanlarının ortaya çıkmasının yanında davranışçılık ve öğrenme psikolojisinin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır.

Davranışçı Yaklaşım

1910’lu yıllarda ortaya çıkan ve öncülüğünü Watson, Pavlov, Skinner’ın yaptığı davranışçı yaklaşıma göre psikolojinin bilim hâline gelebilmesi için herkes tarafından gözlenebilir ve ölçülebilir fenomenlerin, yani davranışların, doğa bilimlerinde kullanılan objek-tif ve bilimsel metotlarla incelenmesi gerekmektedir. Davranışçılar, çevresel uyarıcılar ve bu uyarıcılara organizmanın verdiği tepkileri incelemişlerdir. Bunun için dış çevreden gelen uyarıcılar ve bu uyarıcıların organizmadaki tepkilerini inceleme yöntemini kullan-mışlardır. Davranışçılar, davranışı oluşturan ögeler olarak koşullu reflekslerin önemini vurgulamışlar, öğrenmenin üzerinde durmuşlar ve insan davranışla-rının anlaşılmasında bir yol olarak hayvan davranış-larını incelemişlerdir. Bundan dolayı temel konuları davranışlar ve öğrenmedir. Öğrenme psikolojisinin oluşumu ve gelişimini sağlamışlardır. Bu yaklaşım bütün insan davranışlarını ödül-ceza ve alışkanlıklar ile açıklar. Bir öğretmenin ders anlatımında yeni yön-tem kullanmamasının sebebi bu yaklaşıma göre alış-kanlıktır. Bir kişinin kızgınlığını bağırarak ya da kavga ederek sergilemesi ve daha önceki sorunlarını böyle çözüp ödüllendirilmesi de alışkanlığa yol açmıştır.

Sosyal Öğrenme Kuramı

Sosyal öğrenme kuramı davranışçı yaklaşımla para-leldir. Bandura’nın sosyal biliş kuramı olarak da anılan gelişim kuramına göre hem kişisel hem de çevresel faktörler gelişim açısından önem taşımaktadır ve bu iki etmen birbiri ile etkileşim içinde işlev görmektedir. Davranış çevre tarafından biçimlendirilmekte ancak birey de çevreyi biçimlendirmektedir. Davranış, bire-yin çevreyi gözlemlemesi ve taklit etmesi, bunun so-nucunda da ödül ya da ceza alması ile kazanılmakta-dır. Davranışın kalıcılığını belirleyen etmen, davranış sonucunda bireyin çevreden alacağı ödül ya da ce-zadır. Bandura’ya göre bireyin davranışı kazanması ile onu gerçekleştirmesi eş zamanlı olmak zorunda değildir. Birey kazandığı davranışı, davranışın kendi-sini ödüle götüreceğini ya da cezadan kurtaracağını düşündüğü zaman tekrar edecektir.

Gestalt Psikolojisi

Psikolojide etkili olan bir başka yaklaşım da gestalt (bütüncül) psikolojisidir. Davranışlardan çok zihin-sel süreçlerle ilgilenen, bireyin algılamaları üzerin-de duran bir yaklaşımdır. 20. yüzyılın ilk yarısında Almanya’da ortaya çıkmıştır ve kuramın öncüleri ara-sında Wertheimer, Köhler ve Koffka gibi bilim adam-ları yer almaktadır. Hem yapısalcılara hem de davra-nışçılara, duyumlar ve koşullu reflekslerle ilgilendikleri için karşı çıkmışlardır. Davranışların ve yaşantıların

Psikolojiye Giriş

3

bütünlük içinde ele alınması gerektiği, ögeler ara-sındaki ilişkinin çok önemli olduğunu vurgulayan bir kuramdır. Gestalt psikologları algı, algılama yasaları, dikkat, içgörüsel öğrenme, unutma gibi zihinsel sü-reçlerle ilgilenmişlerdir. Bu yaklaşım, her şeyi algı ile açıklar. Problem çözme olaylar arasındaki ilişkilerin farklı bir şekilde algılanmasıdır, psikolojik sorunlar bi-reyin dünyayı bozuk olarak algılamasıdır.

Psikodinamik Yaklaşım

Hem psikiyatriyi hem de psikolojiyi önemli düzeyde etkileyen bir kuram olan psikodinamik (psikoanali-tik) yaklaşım, 20. yüzyılın başlarında Sigmund Freud tarafından ortaya konulmuştur. Temel konu kişilik duy-gular ve psikolojik sorunlardır. Bu yaklaşım, tüm insan davranışlarını cinsel güdüler, toplumsal baskılar gibi bilinç dışı etkiler açısından ele almaktadır. Erken ya-şam deneyimlerinin yetişkinlik döneminde uyum açı-sından önem taşıdığını öne süren Freud, tanımladığı psikoseksüel gelişim aşamalarında sosyal çevrenin ve anne-baba tutumlarının bireyin kişilik gelişimi üze-rindeki etkilerinin önemini vurgulamıştır. Freud, insan gelişiminin çeşitli evrelerini tutarlı bir sistem hâlinde betimleyen ilk bilim adamıdır. Psikanaliz insanın ey-lemlerinin ve düşüncelerinin ilk bakışta görüldüğün-den daha karmaşık olduğunu öğretmiştir. Hasta in-sanların vaka analizinden oluşturulmuş kuramlardır. Yaklaşımın en büyük sorunu hastalarda elde edilen bulguların normal insanlara genellenemeyeceğidir.

Hümanistik YaklaşımGünümüz psikoloji dünyasında ve insan anlayışın-da önemli bir yere sahip olan hümanistik yaklaşım, Abraham Maslow ve Carl Rogers tarafından ortaya konulan, insanın doğasının olumlu özelliklerden oluş-tuğunu, insanın biricik ve kendini geliştirme potansiye-line sahip bir varlık olduğunu savunan bir yaklaşımdır. Temel konu kişiliktir, özellikle benliktir. Bu yaklaşıma göre insan doğasına ilişkin üç büyük kabulü vardır: İnsan doğuştan iyidir. Bütün insanlar bir potansiyelle (gizil güçle) dünyaya gelir, bu potansiyel de bireyin kendini daha iyiye, mükemmele kendini geliştirmeye doğru gitmesine yol açar. Roger bu daha iyiye gitme isteğini şöyle açıklar: Bir bebek yürümeye başlarken sürekli düşer, hiçbir bebek düştüğü için yürümekten vazgeçmez. Üçüncü olarak insanda irade vardır. İn-sanda iradenin olması demek bireyin kendi yanlışla-rının sorumluluğunun kendisine ait olması demektir. Bireyin aile yaşantısı, yetiştiği çevre bozuk olabilir ancak bireyin arkadaşına hakaret etmesinin sorum-luluğu bireye aittir. Öte yandan bireyin iradesinin ol-ması demek birey hasta bile olsa kendini düzeltebilir demektir. Bireyde bu üç özellik doğuştan olduğu için birey uygun çevresel koşullarda bu potansiyeli en üst

noktasına kadar kullanarak kendini gerçekleştirebil-me yeteneğine sahiptir. Birey kendini geliştirmiyorsa ya da yanlış yapıyorsa ya nasıl kendini geliştireceği-ni bilmediğinden ya da benlik saygısı, yani kendine duyduğu saygı düşük olduğu içindir. Bu yüzden bireye nasıl yapılacağı konusunda yardım edilmelidir, yani yol gösterilmeli ve nasıl yapacağı anlatılmalıdır. Bu yaklaşım, en çok iletişim üzerinde durur.

Bilişsel YaklaşımBilişsel yaklaşım, bireyi bilgiyi işleyen, dış dünyanın bir iç modelini oluşturan ve amaçlarına ulaşmak için planlar ve stratejiler geliştiren bir organizma olarak görür. Temel konusu zihin problemi çözme ve ka-rar vermedir. Piaget, Vygotsky, Kohlberg, Bruner ve Chomsky bu yaklaşımın en önemli temsilcileridir. İnsanın, mantıklı, dikkatli ve enerjik olduğunu ve sa-dece bilgi alıcı değil, aynı zamanda bilgiler üzerinde işlemin yapıcı bir varlık da olduğunu savunurlar. Bu kuram, bireyin zihninin, kalıtımsal olarak getirdiği yapı ile çevrenin etkileşiminin sonucunda oluştuğunu vur-gulamaktadır. Bu kurama göre olgunlaşma gelişimin hızını belirlerken deneyim bilişsel yapının oluşumunu ve niteliğini belirler. Bu yaklaşım, problem çözme ve karar verme sürecini, şemalar ve şemaların bir ara-ya gelip oluşturduğu karmaşık yapılar olan dizinlerle (script) açıklar. Bir marketten değil de diğer marketten bireyin alışveriş yapmasını, bir problemi belli bir yön-temle çözmesini bireyin bu olgulara ilişkin şemaları ile açıklar.

Biyolojik Yaklaşım Bu yaklaşım, psikolojideki en eski yaklaşımdır. Bu yaklaşım içindeki ilk kuram, Gesell olgunlaşma kura-mı, psikolojinin gelişmesinde son derece önemli bir yeri olan kuramdır. Günümüzde de nöropsikoloji ve genetik biliminin ilerlemesi ile tekrar en önemli yakla-şım hâline gelmiştir.

Bu yaklaşım, tüm insan davranışlarını insan bedeni-nin özellikleri, kalıtım, hormonlar ve beynin özelikleri ile açıklar. İnsan alet yapan bir varlıktır; çünkü insan eli karmaşık aletler yapmaya uygundur. Birey sinirle-nir; çünkü sinirlenmeyi sağlayan hormonlar salgılar.

a) Olgunlaşma Kuramı

Olgunlaşma kuramı, Arnold Gesell tarafından 1920’ler-de yapılan bir dizi sistematik ve periyodik çalışmalar sonucunda geliştirilmiştir. Gesell, çocuklarda fiziksel, duygusal, sosyal, dil ve motor gelişimini uzun zaman dilimlerinde periyodik olarak sistematik çalışmalarla test etmiştir. Gesell’e göre gelişim biyolojik bir süreçtir ve olgunlaşma tarafından yönlendirilir. Bireyde zaman içinde ortaya çıkan değişiklikler önceden belirlenmiş bir plan doğrultusunda ve kendiliğinden ortaya çıkar.

Psikolojiye Giriş

4

Çevresel faktörler gelişimde önemli bir rol oynamaz.

Arnold Gesell

Bireysel farklılıklar dahil gelişimi belirleyen genler-dir. Gelişim evrensel bir süreçtir ve tüm bireylerde olgunlaşma sonucu orta-ya çıkar. Olgunlaşma ku-ramının en büyük katkısı gelişim psikolojisindeki dönemlerdir. İnsan gelişi-

mi dönemlerine bakıldığında doğuştan gelen doğal bir planın açığa çıktığı açıkça görülmektedir. Bütün in-sanlar bebek, çocuk, ergen, yetişkin ve yaşlı olmakta-dırlar. Gesell’in bakış açısı, fiziksel ve motor gelişimi açıklamakta oldukça tutarlı sonuçlar vermekle birlikte diğer gelişim alanlarını açıklamak yetersiz kalmıştır.b) Nöropsikolojik YaklaşımBiyolojik gelişim içindeki bu yaklaşım, tüm insan dav-ranışlarını beyin, beynin bölümleri, sinirler arası iletimi sağlayan kimyasal parçacıklar (nörotransmittterler) ile açıklar. Örneğin birey mutludur çünkü beyninde mutluluk ve rahatlık veren serotonin miktarı artmıştır. Birey halüsinasyon görmektedir çünkü beyninde do-pamin miktarı artmıştır.Teknolojideki gelişmeler sayesinde birey bir resme baktığında beyninde hangi bölgelerin aktif hâle gel-diği MR cihazı ile eş zamanlı olarak görülmektedir. Bugün psikolojide en popüler yaklaşım budur.c) PsikogenetikBiyolojik yaklaşım içindeki bu yaklaşım genler ve bire-yin psikolojisi arasındaki ilişkiyi incelemektedir.Evrimsel YaklaşımDarwin’in evrim kuramından

Charles Darwin

ortaya çıkan bir yaklaşımdır. Darwin’in evrim kuramı, psiko-lojideki hemen hemen tüm ku-ramları etkilemiş, gelişmelerine katkıda bulunmuş bir kuramdır. Evrim kuramı tüm türlerin uzun tarihsel süreç içinde çevreye uyum sonucunun geliştiğini sa-vunmaktadır. Bütün canlılar ilk oluşan bakteri benzeri bir canlıdan uzun çevreye uyum sürecinde oluşmuş-lar ve oluşmaya devam etmektedirler.Bu kuramın ayrıntıları bizim konumuzu doğrudan il-gilendirmemektedir. Bu kuramdan çıkan sonuçlar psikoloji biliminin gelişmesi üzerinde çok büyük etki yaratmıştır. Bunları şöyle özetleyebiliriz:

1. İnsan ve hayvan arasında nitelik değil nicelik ya da derece farkı vardır. Tüm canlılar bir tek canlı-dan evrimleşti ise o zaman insan ve hayvan ara-sında derece farkı vardır.

2. Eğer insan ve hayvan arasında derece farkı varsa o zaman insanı en büyük özellikleri olarak görü-len problem çözme, düşünme, duygular, zekâ vb. bir noktaya kadar hayvanlarda da var demektir. O zaman hayvanlar üzerinde araştırma yapıp bunu bir noktaya kadar insana genelleyebiliriz demektir.

3. İnsan ve hayvan arasında derece farkı varsa bunun tersi de doğrudur, hayvanda var olan özelikler insan-da da var demektir. Hayvanlarda, refleksler, içgüdü-ler, beslenme, saldırganlık ve neslin devamı için harekete geçme gibi davranışlar vardır. O zaman insanlar da bunlardan dolayı harekete geçiyordur.

4. Bir canlı türü, herhangi bir canlının herhangi bir organı, davranış ya da özelliği varsa birdenbire ortaya çıkmaz, bunun mutlaka tarihsel uzun bir gelişim süreci vardır. Bu ifadeyi kabul ettiğiniz za-man zekâ, duygular, tüm insani özellikler zaman içinde aşama aşama oluşuyor demektir.

5. Aynı tür içinde neden bu kadar çok çeşitlilik var? Yani tüm kediler, tüm köpekler, tüm serçeler ne-den birbirinin aynısı değil? Evrim kuramının buna cevabı şöyledir; eğer tüm tür birbirinin aynısı olur-sa ortama giren bir virüs ya da ısı değişimi tüm türü yok eder. Bundan dolayı bireysel farklılıklar yaşamın sigortasıdır. Buradan farklılıklar psikolo-jisi ya da bireysel farklılıklar incelemesi çıkmıştır.

6. Evrimsel yaklaşımın psikoloji biliminin oluşması ve gelişimine çok sayıda katkısı vardır. Ancak en büyük katkısı, kalıtım ve bireysel farklılıkların, dö-nemlerin araştırılmasıdır.

İşlevselcilik, biyolojik ve evrimsel yaklaşımın ortak özelliği çevreye uyum üzerinde durmalarıdır. Biyo-lojik yaklaşım şu an içinde bulunulan çevreye uyum üzerinde durur. Örneğin hava ısınınca insan terle-yip vücut ısısını düşürerek çevreye uyum sağlar. İş-levselci yaklaşım sosyal çevreye uyum üzerinde du-rur. Birey çalıştığı şirkete, eğitim aldığı okula uyum sağlamaktadır. Evrimsel yaklaşım “uzun tarihsel süreç içindeki” çevreye uyum üzerinde durur. İn-sanlar aile ve toplum hâlinde yaşarlar çünkü uzun tarihsel uyumda bu şekilde hayatta kalma oranları daha fazla olmuştur.

KONUANLATIMLI

AKADEMİPEGEM



ÖĞRENMEPSİKOLOJİSİ

ü3 1arada




Komisyon

KPSS Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı / Öğrenme Psikolojisi

ISBN 978-0-2021-0005-0


© Pegem Akademi





masını diliyoruz.










Kazan/ANKARA(0312 394 55 91)









Pegem Akademi

Ö N S Ö Z




4. AdımÜrünlerim





3. AdımAktivasyon





1

2

3

4

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik







İÇİNDEKİLER

v

1. BÖLÜMÖğrenme Psikolojisine Giriş

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ ��1

Öğrenme Nedir? ��1

Öğrenmenin Özellikleri ��1

DAVRANIŞ TÜRLERİ ��2

Doğuştan Getirilen Davranışlar ��2

Geçici Davranışlar ��3

Öğrenme Ürünü Olan Davranışlar ��3

ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ��7

Öğrenenle İlgili Faktörler ��7

Öğrenme Yöntemi ile İlgili Faktörler ��14

Öğrenme Malzemesi ile İlgili Faktörler ��17

ÖĞRENME KURAMLARI ��20

Davranışçı Yaklaşımla Bilişsel Yaklaşım Arasındaki Temel Farklar ��21

ÖZET ��22





2. BÖLÜMKlasik (Tepkisel) Koşullanma

KLASİK (TEPKİSEL) KOŞULLANMA ��38

KLASİK KOŞULLANMANIN BEŞ TEMEL ÖGESİ 38

TEMEL KAVRAMLAR ��43

Bitişiklik��43

Garcia Etkisi ��43

Habercilik ��44

Olumlu ve Olumsuz Habercilik ��46

Birleşik Koşullanma ��47

Üst Düzey (Dereceli) Koşullanma ��48

Duyusal Ön Koşullanma ��49

Sönme ��51

Pekiştirme ��52

Kendiliğinden Geri Gelme ��53

Genelleme ��53

Ayırt Etme ��54

Gölgeleme ��55

Engelleme��56

KOŞULLU TEPKİLERİ ORTADAN KALDIRMA YÖNTEMLERİ ��59

Sönmesini Bekleme ��59

Karşıt Koşullama ��59

İtici Uyarıcılara Koşullama ��60

Sistematik Duyarsızlaştırma ��60

Karşı Karşıya Getirme (Maruz Bırakma-Taşırma) ��61

ÖZET ��62






3. BÖLÜMBağlaşımcılık Kuramı

(Deneme-Yanılma Yoluyla Öğrenme)

BAĞLAŞIMCILIK (BAĞ KURAMI / ARAÇSAL KOŞULLANMA) ��77

Deneme Yanılma Yoluyla Öğrenme ��77

Küçük Adımlar İlkesi ��78

THORNDİKE’IN ÖĞRENME İLE İLGİLİ ÜÇ

TEMEL YASASI��79

Etki Yasası ��79

Hazırbulunuşluk Yasası (Kanunu) ��80

Tekrar (Alıştırma) Yasası (Kanunu) ��81

ÖĞRENMENİN İKİNCİL YASALARI ��81

Tepki Çeşitliliği ��81

Tutumlar ��82

Ögelerin Gücü��82

Benzetim Yoluyla Tepkide Bulunma (Tepki Analojisi) ��82

Çağrışımsal Geçiş ��83

Etkinin Yayılması ��83

Ait Olma ��84

Çağrışamsal Zıtlık ��84

İÇİNDEKİLER

vi

ÖZET ��85




4. BÖLÜMBitişiklik Kuramı

(Uyarıcı - Tepki Bitişikliği)

BİTİŞİKLİK KURAMLARI ��91

WATSON ��91

Korku Koşullanması (Küçük Albert Deneyi) ��92

En Son ve En Sık İlkesi ��92

Bulmaca Kutusu Deneyi ��93

GUTHRIE ��93

Bitişiklik İlkesi ��93

Tek Denemede Öğrenme��94

Sonunculuk İlkesi ��94

GUTHRIE’NİN ALIŞKANLIKLARI YOK ETME YÖNTEMLERİ ��95

Eşik Yöntemi ��95

Bıktırma Yöntemi ��96

Zıt Tepki Yöntemi ��97

MERAKLISINA ��98

ÖZET ��99




5. BÖLÜMEdimsel (Operant) Koşullanma

EDİMSEL KOŞULLANMA ��107

Tepkisel Davranış ��107

Edimsel Davranış ��107

Etki Yasası ve Edimsel Koşullanma ��108

EDİMSEL VE TEPKİSEL KOŞULLANMANIN KARŞILAŞTIRILMASI ��109

PEKİŞTİRME ��110

OLUMLU VE OLUMSUZ PEKİŞTİRME ��111

Olumlu Pekiştirme ��111

Olumsuz Pekiştirme ��112

Ceza ��113

PEKİŞTİRME VE CEZA TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ��116

Birincil ve İkincil Pekiştireçler ��117

PEKİŞTİREÇ TÜRLERİ��118

Sosyal Pekiştireçler ��118

Nesne Pekiştireçleri ��118

Etkinlik Pekiştireçleri ��118

Sembolik Pekiştireçler ��118

Sönme ��118

Kendiliğinden Geri Gelme ��121

GENELLEME (ÖĞRENMENİN GENELLENMESİ) 122

Uyarıcı Genellemesi ��122

Tepki Genellemesi ��122

Ayırt Etme ��124

Davranışta Kontrast ��126

PEKİŞTİRME TARİFELERİ ��127

Sürekli ��128

Sabit Oranlı ��128

Değişken Oranlı ��128

Sabit Aralıklı ��128

Değişken Aralıklı ��128

Diğer Pekiştirme Tarifeleri ��133

Artan Oranlı Pekiştirme ��133

Artan Aralıklı Pekiştirme ��133

Katışık Tarifeler ��133

Kademeli Yaklaşma ��135

Davranış Biçimlendirme ��135

Zincirleme ��136

İÇİNDEKİLER

vii

Koşullu Anlaşma �� 138

Premack İlkesi �� 138

Simgesel Ödülle Pekiştirme�� 140

Batıl Davranış�� 141

KAÇMA VE KAÇINMA KOŞULLANMASI�� 142

Öğrenilmiş Çaresizlik �� 143

Kendini Gerçekleştiren Kehanet �� 144

EĞİTİMDE CEZANIN KULLANILMASI�� 145

Cezanın Olumsuz Yönleri �� 145

Ceza Uygularken Dikkat Edilecek Noktalar�� 146

Ara Verme �� 146

Cezaya Alternatif Davranış Kontrol Teknikleri � 147

MERAKLISINA �� 149

ÖZET �� 153

ÇÖZÜMLÜ TEST �� 155


CEVAPLI TEST - 1 �� 165



6. BÖLÜMGestalt Kuramı

(İçgörüsel / Kavrayarak / Sezgisel Öğrenme / Kavrama / Kavrayış / Seziş

Yoluyla Öğrenme)

GESTALT KURAMI ��177

İçgörüsel (kavrama yoluyla) Öğrenme Deneyi ��177

GESTALT YAKLAŞIMIN TEMEL İLKELERİ ��181

ÜRETİCİ DÜŞÜNME ��182

YARATICI DÜŞÜNME ��183

ALGI YASALARI ��184

ALGISAL DEĞİŞMEZLİK ��188

BELLEK VE UNUTMA ��189

ALAN KURAMI ��190

ÖZET ��191




7. BÖLÜMBilgi İşleme Kuramı

BİLGİ İŞLEME KURAMI ��201

BİLGİ DEPOLARI ��204

BİLİŞSEL SÜREÇLER ��206

Bilginin Duyusal Bellekten Kısa Süreli Belleğe Aktarılması ��207

Bilginin Kısa Süreli Bellekte Saklanması ��208

Bilginin Kısa Süreli Bellekten Uzun Süreli Belleğe Aktarılması ��208

Bilginin USB’den KSB’ye Aktarılması ��213

YÜRÜTÜCÜ SÜREÇLER ��218

Yürütücü Kontrol Sistemi ��218

Yürütücü Biliş Bilgisi ��218


ÖZET ��220





8. BÖLÜMİşaret Gestalt Kuramı

(Amaçlı Davranışçılık - Beklenti Kuramı)

İŞARET GESTALT KURAMI ��231

Amaçlı Davranışçılık ��231

Beklenti ��233

Denence ��233

Ödül Beklentisi ��234

Örtük Sönme �� 234

Gizil Öğrenme��234

Yer Öğrenme ��238

Bilişsel Harita ��240


ÖZET ��244




İÇİNDEKİLER

viii

9. BÖLÜMSosyal Öğrenme Kuramı Gözlem Yoluyla Öğrenme

Model Alma Yoluyla Öğrenme Dolaylı Öğrenme

SOSYAL ÖĞRENME NEDİR? ��253

DOLAYLI ÖĞRENMEYİ SAĞLAYAN DOLAYLI YAŞANTILAR ��256

Dolaylı Pekiştirme��256

Dolaylı Ceza ��256

Dolaylı Güdülenme ��257

Dolaylı Duygu ��257

MODEL ALMA YOLUYLA NELER ÖĞRENİLEBİLİR? ��258

GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME SÜREÇLERİ ��262

Dikkat ��262

Hatırda Tutma ��262

Davranışı Meydana Getirme ��263

Güdülenme ��263

SOSYAL BİLİŞSEL KURAMIN TEMEL İLKELERİ ��265

Karşılıklı Belirleyicilik ��265

Sembolleştirme Kapasitesi ��265

Öngörü Kapasitesi ��266

Dolaylı Öğrenme Kapasitesi ��266

Öz-Yargılama (öz-yansıtma) Kapasitesi ��266

Öz-Yeterlik Algısı (yetkinlik beklentisi) ��266

Öz-Düzenleme Kapasitesi ��268

ÖZET ��268





KAYNAKÇA ��280

Öğrenme Psikolojisine Giriş1.

1

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

Öğrenme Nedir?

Öğrenme; organizmanın davranışlarında yaşantı yo-luyla meydana gelen, nispeten (göreli olarak) kalıcı değişikliklerdir.

Bu tanıma göre;

� Öğrenme bir davranış değişikliğidir.

� Ancak her davranış değişikliği öğrenme değildir. Bir davranış değişikliğinin öğrenme olarak kabul edilmesi için bu değişikliğin şu ya da bu nedenle değil yaşantı yoluyla gerçekleşmiş olması gerek-mektedir.

� Bir davranış değişikliğinin öğrenme olarak kabul edilebilmesi için gerekli olan son koşul bu değişik-liğin nispeten kalıcı olması yani süreklilik göster-mesidir.

NOTÖğrenmenin üç temel özelliği:

� Davranışta değişiklik

� Yaşantı yoluyla meydana gelme

� Nispeten kalıcı olma

Peki, bir davranış değişikliğinin yaşantı yoluyla mey-dana gelmesi ne demektir ve yaşantı kazanma dışın-da organizmada davranış değişikliğine yol açabilecek faktörler nelerdir? Yaşantı, organizmanın çevresiyle girdiği etkileşimler sonucunda kendisinde kalan iz-dir. Öğrenme tanımında yaşantı sözcüğünün yerine, “yaşantı” kavramının tanımını koyarsak şu şekilde bir tanım elde etmiş oluruz:

Öğrenme; organizmanın davranışlarında çevresiyle girdiği etkileşimler sonucunda kendisinde kalan izlere bağlı olarak meydana gelen, nispeten kalıcı değişik-liklerdir.

NOTBir davranış değişikliğinin öğrenme olarak kabul edi-lebilmesi için bedensel bir değişiklik nedeniyle orta-ya çıkmış olmaması gerekir.

Yaşantı kazanma dışında organizmada davranış değişikliğine yol açabilecek bazı faktörler vardır. • Olgunlaşma,• büyüme,• sakatlanma,• hastalık,• yorgunluk,• ilaç ya da alkol almagibi nedenlerle ortaya çıkan davranış değişiklikleri öğrenme olarak kabul edilmez. Çünkü bu davranış değişiklikleri organizmanın çevreyle girdiği etkile-şim sonucunda kendisinde kalan ize bağlı olarak değil bedensel bir değişikliğe bağlı olarak meyda-na gelmektedir. Hastalık, yüksek ateş ya da sakatlanma gibi du-rumlarda organizmada davranış değişikliği gözle-nebilir. Ateşi yükselen bir kişi sayıklayabilir, ayağını inciten birinin yürüyüşü değişebilir vb. Ancak bu davranış değişiklikleri yaşantı kazanma sonucun-da oluşmadığı için öğrenme olarak kabul edile-mez. Benzer şekilde ilaç, alkol ya da uyuşturucu gibi maddeler de organizmada davranış değişikliği oluşturabilir. Kişi kanına karışan bu maddenin et-kisiyle sendeleyerek yürüyebilir, sayıklayabilir vb. Ancak bu davranış değişiklikleri de yaşantı kazan-ma ürünü olmadıkları için öğrenme olarak kabul edilemezler. Organizmada davranış değişikliğine yol açacak etkenlerden biri de olgunlaşmadır. Olgunlaşma, organizmanın kendisinden beklenen fonksiyonları yerine getirecek düzeye erişmesidir. Yaşın ilerleme-siyle birlikte organizma içinde var olan yetenekle-rin öğrenme olmaksızın kendiliğinden ortaya çık-masına olgunlaşma denir. Dolayısıyla olgunlaşma sonucunda organizmada bir fonksiyon değişikliği yani bir davranış değişikliği meydana gelmektedir. Ancak bu değişikliğin nedeni çevreyle girilen etkile-şimler sonucunda organizmada kalan iz (yaşantı) değildir. Örneğin bir bebeğin doğumdan hemen sonra başını dik tutması beklenmez ancak 3 aylık olduğunda bu yeterliğe ulaşması beklenir. Bu dav-ranış değişikliği öğrenme olarak kabul edilemez. Çünkü bebekte gözlenen davranış değişikliğinin nedeni yalnızca olgunlaşmadır ve yaşantı kazan-ma neticesinde oluşmamıştır.

Öğrenmenin Özellikleri� Davranışta gözlenebilir bir değişiklik olmalı.� Davranıştaki bu değişiklik yaşantı kazanma sonu-

cunda gerçekleşmiş olmalı.� Davranıştaki bu değişiklik nispeten kalıcı ve sü-

rekli olmalı.� Davranıştaki bu değişiklik sakatlanma, hastalık,

yorgunluk, uykusuzluk, ilaç, alkol ya da uyuştu-rucu gibi bir nedenle geçici bir biçimde meydana gelmiş olmamalı.

� Davranıştaki bu değişiklik yalnızca olgunlaşma neticesinde meydana gelmiş olmamalı.

Öğrenme Psikolojisine Giriş

2

NOTOlgunlaşma öğrenme için ön koşuldur. Organizma-nın herhangi bir davranışı öğrenmesi için gerekli olgunluk düzeyine ulaşmış olması gerekir. Fakat organizmada gözlenen davranış değişikliği çevrey-le girdiği etkileşim sonucunda kendisinde kalan ize bağlı olarak değil yalnızca olgunlaşma sonucunda ortaya çıkıyorsa bu değişiklik öğrenme olarak kabul edilmez.

Bir çocuğun okuma ve yazmaya başlaması öğren-me olgusuna iyi bir örnektir.

Davranışta bir değişiklik olacak,Daha önce okuyup yazamayan çocuk artık bu becerileri sergileyebilmektedir.

Bu değişiklik kalıcı ve sürekli olacak,Okuma ve yazma davranışı büyük ihtimalle ya-şam boyunca sürecektir.

Bu değişiklik organizmanın yaşantı kazan-ması sonucunda çıkacak.Çocukta görülen bu davranış değişikliği okul-da gerçekleştirdiği faaliyetler (çizgi çalışması, fişleri görme ve öğretmenin bu fişleri okuması vb.) sırasında çevresiyle girdiği etkileşimler so-nucunda yani yaşantı kazanma sonucunda ger-çekleşmiştir.

Ö rnek Soru

Öğrenme olgusunun en uygun tanımı aşağıdakiler-den hangisidir?A) Öğrenme, kişinin içerisinde yaşayıp yetiştiği kül-

türün değerlerini kazanma sürecidir.

B) Öğrenme, organizmanın çevresiyle etkileşiminde meydana gelen değişmedir.

C) Öğrenme, doğru ve kalıcı bilgilerin edinilmesi sü-recidir.

D) Öğrenme, yaşantı kazanma yoluyla oluşan nis-peten kalıcı davranış değişikliğidir.

E) Öğrenme, istendik davranış değişikliğini oluştur-mak ama cıyla gösterilen bilinçli çabadır.

Çözüm: Öğrenme; organizmanın davranışlarında yaşantı yoluyla meydana gelen, nispeten (göreli olarak) kalıcı deği-şiklik olarak tanımlanmaktadır. Öğrenme tanımının üç temel bileşeni (1) organizmanın davranışlarında değişiklik olması (2) yaşantı yoluyla meydana gelme ve (3) nispeten kalıcı olmadır. Seçeneklerde öğrenme tanımının bu üç temel bile-şenini içeren tek tanım, “Yaşantılar yoluyla meydana gelen nispeten kalıcı davranış değişikliği” ifadesidir. Cevap D

Ö rnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin özelliklerin-den biri değildir?A) Davranışta gözlenebilir bir değişiklik olması B) Nispeten kalıcı olması C) Yaşantı kazanma neticesinde oluşması D) Hastalık, yorgunluk, sakatlanma vb. bedensel bir

değişikliğe bağlı olarak ortaya çıkmış olmamasıE) Olgunlaşma neticesinde oluşmuş olması

Çözüm: Öğrenme yaşantı yoluyla meydana gelen nispe-ten kalıcı davranış değişikliği olarak tanımlanır ve yaşantı kazanma dışında davranış değişikliğine neden olan baş-ka etkenlerle (olgunlaşma, büyüme, hastalık, sakatlanma, yorgunluk, uykusuzluk, alkol, uyuşturucu ya da ilaç) ortaya çıkan davranış değişiklikleri öğrenme olarak kabul edilmez. Bu durumda A seçeneği öğrenmenin bir özelliği iken ol-gunlaşma ile ortaya çıkmak, öğrenmenin özelliği değildir. Öğrenme davranış değişikliği olarak tanımlandığı için öğ-renilmiş davranış organizmanın önceki davranışlarından farklı olmalı yani A seçeneğinde belirtildiği gibi davranışta bir değişiklik olmalıdır. Bu davranış değişikliğinin nispeten kalıcı olması ve süreklilik göstermesi gerekir ki bu durum da B seçeneğinde belirtilmiştir. Cevap E

DAVRANIŞ TÜRLERİ

Öğrenme hem insanlarda hem de hayvanlarda göz-lenen bir olgudur. Meyve sineğinden tutun da karga-lara, maymunlara kadar tüm hayvanlarda öğrenilmiş davranışlara rastlamak mümkündür. Diğer taraftan insanlarda ve hayvanlarda öğrenme ürünü olmayan, doğuştan getirilen kimi davranışlar da mevcuttur. İn-san ya da hayvan davranışlarını üç başlık altında in-celemek mümkündür:

� Doğuştan getirilen davranışlar

� Geçici davranışlar

� Öğrenilmiş davranışlar

Doğuştan Getirilen Davranışlar

İnsanlarda ya da hayvanlarda öğrenilmemiş doğuştan getirilen bazı davranışlar bulunmaktadır. Bunları ref-leksif davranışlar ve içgüdüler (türe özgü davranışlar) olmak üzere iki başlık altında incelemek mümkündür.

Refleksler

Doğuştan getirilen ve dolayısıyla öğrenme gerektir-meyen, belli uyarıcılar karşısında istemsiz (otomatik) ve basit bir tepki şeklinde ortaya çıkan oldukça hızlı ve tutarlı davranışlardır.


3

Örnek

Öksürmek, hapşırmak, kusmak, iğne batan ya da ateşe değen elimizi aniden çekmemiz, ani bir ses karşısında irkilmemiz ya da gözümüze rüzgâr gel-diğinde gözümüzü kırpmamız reflekslere örnektir.

� Doğuştan getirilirler: Öğrenilmiş değildir. Fakat reflekslerin hepsi doğumla birlikte görülmeyebilir. Bebeklerde gözlenen reflekslerin bazıları olgun-laşma ile zamanı geldiğinde ortaya çıkar. Bazı ref-leksler de daha sonra ortadan kalkabilir. Ancak bu değişiklikler olgunlaşma sonucunda oluştuğu için öğrenme olarak kabul edilmez

� İstemsiz tepkilerdir: Bilinçli olmayıp istemli kont-role tabi değildirler.

� Basit davranışlardır: Refleks mekanizması omu-rilik tarafından yönetilir ve bazı kas gruplarını içe-ren basit davranış örüntüleridir.

Organizmanın denge (homeostaz) durumunu koruma-ya yönelik istem dışı davranışları da refleksif davranışlar kapsamında ele alınabilir. Organizmanın normal beden-sel durumunu (vücut ısısı, kan basıncı, kan şekeri vb.) istikrarlı bir denge düzeyinde tutmaya yönelik davranış-ları da doğuştan getirilir ve öğrenilmeleri gerekmez. Vü-cut ısısı düştüğünde titreme, yükseldiğinde terleme, kan şekeri düştüğünde kana şeker salgılanması vb.

İçgüdüler (Türe özgü davranışlar)

Doğuştan getirilen ve bir hayvan türüne özgü tipik davranış örüntülerine denir.

NOTHayvanların çevreye uyumlarında içgüdülerin önemi büyüktür ancak insanlarda içgüdü niteliğinde davra-nışlar bulunmamaktadır. İnsan davranışlarının çok büyük bir kısmı öğrenilmiş davranışlardır. İnsanda içgüdü niteliğinde davranışlar bulunmadığı için do-ğuştan getirdiğimiz, hayatta kalmaya ve türü devam ettirmeye yönelik davranış eğilimlerimize içgüdüsel davranış adı verilmektedir.

Örnek

Farklı türlerin üreme davranışı, kuşların yuva yapmaları, memelilerin yavrularını büyütme dav-ranışı içgüdülere örnektir.

� Doğuştan getirilir: Öğrenilmiş değildir. Güçlü bir genetik temeli vardır ve organizma yeterli olgunlu-ğa eriştiğinde ortaya çıkar.

� Türün tüm üyelerinde gözlenir: Uygun koşul-larda, türün tüm normal üyeleri bu davranışı aynı şekilde sergiler.

� Karmaşık davranış örüntüleridir: Göç etmek, yuva yapmak gibi davranışlar reflekslerle kıyasla-namayacak ölçüde karmaşık davranışlardır.

Geçici DavranışlarDoğuştan getirilmeyen ancak yaşantı kazanma nede-niyle değil de başka etkenler nedeniyle oluşan ve bu nedenle de öğrenme ürünü olarak kabul edilemeyecek davranışlardır. Hastalık, yorgunluk, uykusuzluk, sa-katlanma, ilaç, alkol ya da uyuşturucu gibi nedenlerle meydana gelen ve ortaya çıkmasına yol açan etken ortadan kalktığında kaybolan davranış değişiklikleridir.

Bu tür davranış değişiklikleri nispeten kalıcı ya da sü-rekli olsalar dahi öğrenme olarak kabul edilemez çün-kü davranıştaki değişikliğin nedeni yaşantı kazanma değildir.

Örnek

� Alkol aldığında sendeleyerek yürümek

� Hastalanıp ateşi çıktığında sayıklamak

� Bileğini incittiği için topallayarak yürümek

� Diş tedavisi nedeniyle diş ağız bölgesi uyuştu-rulduğu için konuşamamak vb.

Öğrenme Ürünü Olan DavranışlarOrganizmanın çevreyle girdiği etkileşimler sonucunda kendisinde kalan izlere bağlı olarak edindiği göreli ola-rak kalıcı olan davranışlardır. Öğrenilmiş davranışlar istendik olabileceği gibi istenmeyen davranışlar da olabilir. İnsanlar okuma-yazmayı, aritmetiği, öz-bakım becerilerini öğrendikleri gibi küfür etmeyi, başkalarına eziyet etmeyi ya da sahtekârlık yapmayı da öğrenirler. Hem istendik davranışlar hem de istenmeyen davra-nışlar aynı iki yolla edinilir. Planlı Eğitim ve Kültürlenme (Toplumsallaşma).

NOTHem istendik davranışlar hem de istenmeyen dav-ranışlar öğrenilebilir. Öğrenme ille de istendik yönde bir davranış değişikliği olmak zorunda değildir.

Planlı eğitim yoluyla insanlara okuma-yazma, bilgisa-yar kullanma, yabancı dil gibi şeyler öğretilebilmekte-dir. Kopya çekmek ya da okulda gerçekleşen hatalı öğrenmeler ise planlı eğitimin hatalı yan ürünü olan istenmeyen davranışlardır.


4

İnsanlar gelişigüzel kültürlenme yoluyla anadillerini et-kili şekilde kullanmayı, sosyal becerileri, yemek yap-mayı ya da yaşamlarını sürdürmelerine yardımcı ola-cak birçok bilgi ve beceriyi kazanabilmektedirler. Küfür etmek, sahtekârlık, başkalarına eziyet etme, hırsızlık, sigara ya da uyuşturucu kullanmak gibi istenmeyen davranışlar da olumsuz kültürel koşullar altında kaza-nılan öğrenme ürünü olan davranışlardır.

Örnek

Davranış

Gözümüze rüzgâr geldiğinde gözümüzün yaşarması

Köpek gördüğümüzde korkmamız

Yetişkinlik çağına erişen kırlangıcın çiftleşip yuva yapması

Bisikletten düşen bir çocuğun ayağını incitip pedal çevirememesi

Ağzımıza bir parça yiyecek aldığımızda ağzımızın sulanması

Yeşil (ekşi) elma gördüğü-müzde ağzımızın sulanması

Kolumuza enjekte edilen uyuşturucu iğne nedeniyle kolumuzu ve parmaklarımızı oynatamamamız.

Bizi utandıracak bir söz duyduğumuzda yanaklarımızın kızarması

Bir bebeğin kendisini ısırarak seven bir yetişkini görünce ağlamaya başlaması

Aslında sakin ve uslu olan bir bebeğin hastalanıp, ateşi çıktığında ağlamaya başlaması

Türü

Geçici

Doğuştan Getirilen (Refleksif)

Doğuştan Getirilen (İçgüdü)

Doğuştan Getirilen (Refleksif)

Öğrenilmiş

Öğrenilmiş

Öğrenilmiş

Öğrenilmiş

Geçici

Geçici

Ö rnek Soru

Öğrenme, en geniş anlamıyla yaşantı ve pratik so-nucunda davranışlarda meydana gelen, göreli olarak kalıcı bir değişmedir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde verilen dav-ranış değişikliği öğrenme olarak nitelendirilemez?A) Sürekli olarak sıra arkadaşına vurarak onu

rahatsız eden Ali’nin öğretmeni kendisini azarla-yınca bu davranışından vazgeçmesi

B) Biberonla beslenmeye başlayan 12 aylık Ceren’in önceleri bibero nu görünce bir tepki vermezken bir süre sonra biberonu görünce sevinmesi

C) Aşırı sıcak ve yakıcı güneş ışığına maruz kaldığı için hastalanan bir bireyin artık çok sıcak ve güneşli gün-lerde açık havada bulunmamaya özen göstermesi

D) Aslında enerjik ve hareketli bir çocuk olan 3 ya-şındaki Emre’nin diş çıkardığı için ateşi yükseldi-ğinde hareketsiz ve halsiz davranması

E) Bir horoz tarafından gagalanan bir çocuğun bu olaydan sonra ne zaman horoz görse korkudan ağlaması

Çözüm: Sorunun açıklama kısmında da verilmiş olan öğren-me tanımı dikkate alındığında “Aslında enerjik ve hareketli bir çocuk olan 3 yaşındaki Emre’nin diş çıkardığı için ateşi yükseldiğinde hareketsiz ve halsiz davranması” ifadesinin öğrenme ürünü olmayan, hastalık ve yüksek ateşe (be-densel bir değişikliğe) bağlı geçici bir davranış olduğu gö-rülmektedir. Diğer seçeneklerde meydana gelen davranış değişiklikleri organizmanın çevresiyle girdiği etkileşimler sonucunda ortaya çıkan nispeten kalıcı değişikliklerdir ve öğrenme ürünü olan davranışlardır. Cevap D

Ö rnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi öğrenme sonucu oluşan bir davranış değildir?A) Bir sürücünün aniden önüne bir yaya çıktığını

görünce frene basması B) Bir öğrencinin ödevlerini düzenli yapması C) Bir öğretmenin öğrencilerinin ismini listeye bak-

madan söylemesi D) Bir çocuğun her gece yatmadan önce dişlerini

fırçalaması E) Bir gencin çok şiddetli bir gök gürültüsünü du-

yunca irkilmesi Çözüm: Şiddetli bir gürültü karşısında irkilme doğuştan getirilen, öğrenme ürünü olmayan refleksif bir davranıştır. Diğer seçeneklerde yer alan örnekler ise yaşantı yoluyla meydana gelen öğrenme ürünü davranışlardır. Cevap E

AKADEMİPEGEM



ÖĞRETİM İLKEYÖNTEMLERİVE

KONUANLATIMLI

ü3 1arada




Komisyon

KPSS Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı / Öğretim İlke ve Yöntemleri

ISBN 978-0-2021-0005-0


© Pegem Akademi





masını diliyoruz.










Kazan/ANKARA(0312 394 55 91)









Pegem Akademi

Ö N S Ö Z




4. AdımÜrünlerim





3. AdımAktivasyon





1

2

3

4

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik







İÇİNDEKİLER

iv

1. BÖLÜM EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR,

ÖĞRETİM İLKELERİ VE ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

ÖĞRETME - ÖĞRENME SÜRECİNDE TEMEL KAVRAMLAR ��1

1� Yaklaşım/Model ��1

2� Strateji ��1

3� Yöntem ��1

4� Teknik ��1

5� Taktik ��1

ÖĞRETİM İLKELERİ ��1

1� Hedefe Görelik (Amaca uygunluk) ��2

2� Öğrenciye Görelik (Çocuğa uygunluk) ��2

3� Yaşama Yakınlık (Hayatilik) ��2

4� Somuttan Soyuta ��2

5� Bilinenden Bilinmeyene ��3

6� Kolaydan Zora (Basitten Karmaşığa) ��3

7� Yakından Uzağa ��4

8� Açıklık (Alenilik)��4

9� Etkin Katılım (Aktivite/İş)��5

10� Güncellik (Aktüalite) ��5

11� Ekonomiklik ��6

12� Bütünlük ��6

13� Sosyallik ��6

14� Bilgi ve Becerilerin Güvence Altına Alınması ��7

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ ��7

A� Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi ��7

B� Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi ��9

C� Araştırma - İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi ��10

“FARKI NASIL BULDUM ?” SORULARININ ÇÖZÜMLERİ ��15




2. BÖLÜM ÖĞRETİM YAKLAŞIMLARI VE MODELLERİ

YAPILANDIRMACILIK ��29

ÇOKLU ZEKÂ ��32

PROJE TABANLI ÖĞRENME ��35

PROBLEME DAYALI ÖĞRENME (PDÖ) ��37

AKTİF ÖĞRENME ��39

OKULDA ÖĞRENME ��40

TAM ÖĞRENME ��42

ETKİLİ ÖĞRETİM MODELİ ��45

TEMEL ÖĞRETME MODELİ ��46

İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRETİM MODELİ ��47

ÖĞRETİM DURUMLARI MODELİ ��49

BASAMAKLI ÖĞRETİM ��52

KUANTUM ÖĞRENME ��53

BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME ��54

İNTERNET TABANLI ÖĞRENME ��55

UZAKTAN EĞİTİM ��55

HARMANLANMIŞ (KARMA) EĞİTİM ��56

YAŞAM BOYU ÖĞRENME ��56

TERS-YÜZ ÖĞRENME��57

FARKLILAŞTIRILMIŞ ÖĞRETİM ANAHTAR KAVRAMLAR ��57




İÇİNDEKİLER

v

3. BÖLÜM ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

ANLATIM YÖNTEMİ ��69

ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ ��70

PROBLEM ÇÖZME��72

GÖSTERİP-YAPTIRMA ��73

TARTIŞMA YÖNTEMİ ��74

1� Büyük Grup Tartışması ��75

2� Vızıltı Grupları ��75

3� Zıt Panel ��76

4� Kollegyum ��76

5� Münazara ��77

6� Panel ��78

7� Forum ��79

8� Sempozyum (Bilgi Şöleni) ��80

9� Seminer ��80

10� Sokrat Semineri ��81

11� Sokratik Tartışma ��82

12� Fikir Taraması ��83

13� Açık Oturum ��83

14� Çember Tartışma ��84

15� Çalıştay (Workshop) ��84




4. BÖLÜM ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

A� GRUPLA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ��94

1� Beyin Fırtınası ��94

2� Fikir Taraması ��96

3� Beyin Eseri/Ürünü ��96

4� Soru-Cevap ��96

5� Mikro Öğretim ��97

6� Ekiple Öğretim ��98

7� Benzetim (Simülasyon) ��98

8� Analoji ve Metafor ��99

9� Sinektik (İlişkilendirme) ��100

10� Argümantasyon (Dayanaklandırma) ��100

11� Kartopu ��101

12� Altı Düşünce Şapkası ��101

13� Altı Uygulama Ayakkabısı ��102

14� Eğitsel Oyunlar ��103

15� İstasyon ��104

16� Gösteri (Demonstrasyon) ��105

17� Görüş Geliştirme ��105

18� Köşelenme ��106

19� Konuşma Halkası ��107

20� Rol Oynama ��107

21� Drama ��109

22� Tahmin Gözlem Açıklama (TGA Diyagramı) 111

23� 5N 1K ��111

24� Tarihsel Empati ��111

25� Akrostiş ��112

26� Öykü Oluşturma/Tamamlama ��112

27� Arkası Yarın ��113

28� Dedikodu ��113

29� Pazaryeri ��113

30� Akvaryum ��114

31� Philips 66 ��114

32� Düşün-Eşleş-Paylaş ��114

B� BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ��115

I� Programlı Öğretim ��115

II� Bilgisayar Destekli Öğretim ��116

III� Bireyselleştirilmiş Öğretim (Keller Planı) ��118

IV� Bilişsel Çıraklık ��118

V� Tutor Destekli Eğitim ��120

VI� Akran eğitimi ��120

İÇİNDEKİLER

vi

C� SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ��121

I� Gezi ��121

II� Gözlem ��122

III� Görüşme ��123

IV� Sergi ��123

V� Ev ödevi ��124

ÖĞRETİM TEKNİKLERİNE YÖNELİK İPUÇLARI 125

FARKI NASIL BULDUM SORULARININ ÇÖZÜMLERİ ��131




5. BÖLÜM KAVRAM ÖĞRETİMİ

OLGU KAVRAM VE İLKE İLİŞKİSİ ��142

KAVRAM ÖĞRETİMİ TEKNİKLERİ ��143

I� KAVRAM HARİTALARI ��143

Kavram Haritası Türleri ��144

1� Örümcek Ağı Harita ��144

2� Olaylar Zinciri ��144

3� Hiyerarşik Harita (Akış Şeması) ��145

II� ZİHİN HARİTALARI ��146

III� BİLGİ HARİTALARI ��147

IV� V- DİYAGRAMI ��149

V� KAVRAM KARİKATÜRLERİ ��149

VI� KAVRAM KARGAŞASI YARATMA TEKNİĞİ ��151

VII� KAVRAM AĞI (Semantik Ağ) ��151

VIII� BALIK KILÇIĞI ��152

IX� ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOSU ��154

X� YAPILANDIRILMIŞ GRİD ��156

XI� KAVRAMSAL DEĞİŞİM METİNLERİ ��157

XII� İKİ AŞAMALI TEŞHİS TESTLERİ ��158

XIII� TEKZİP (ÇÜRÜTME) METİNLERİ ��159

XIV� KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTLERİ (KİT)��160

XV� TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ (TDA) ��160

XVI� ÇALIŞMA YAPRAKLARI ��161

XVII� ÖĞRETİM YAPRAKLARI ��163

KAVRAM ÖĞRETİM TEKNİKLERİNE YÖNELİK İPUÇLARI ��164





6. BÖLÜM ÖĞRENME STİLLERİ VE ÜST DÜZEY

DÜŞÜNME BECERİLERİ

A� ÖĞRENME STRATEJİLERİ ��174

B� ÖĞRENME STİLLERİ ��175

I� Yaşantı Temelli Öğrenme Modeli (Kolb) ��177

II� Dunn ve Dunn Öğrenme Stilleri Modeli ��179

III� Gregorc’un Öğrenme Stilleri Modeli ��180

C� ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ ��181

I� Eleştirel Düşünme ��181

II� Yaratıcı Düşünme ��182

III� Yansıtıcı düşünme ��184

IV� Metabilişsel Düşünme ��185

V� Bilimsel Düşünme Becerileri ��186

VI� Yakınsak ve Iraksak Düşünme Becerileri ��189

VII� Yanal Düşünme ��189

VIII� Analitik Düşünme ��189

BÖLÜME YÖNELİK İPUÇLARI ��190





KAYNAKÇA ��200

Eğitimle İlgili Temel Kavramlar, Öğretim İlkeleri ve Öğretim Stratejileri1.

1

ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİNDE TEMEL KAVRAMLAR

1. Yaklaşım/Model: Öğretimin temelini oluşturan temel felsefeyi açıklayan genel bir bakış açısıdır. Yaklaşım/model öğretimin nasıl olması gerektiği hakkında öğrenme kuramlarını temele alarak ge-nel görüş bildirir. Öğretim yaklaşımlarının sayısı oldukça fazladır. Örneğin; yapılandırmacılık, tam öğrenme, işbirliğine dayalı öğrenme ve yaşam boyu öğrenme birer yaklaşımdır.

2. Strateji: Amaçlara ulaşmayı sağlayan ve öğren-me ve öğretim yönteminin seçimine yön veren genel bir plan ve tasarımdır. Öğretim stratejisi bir yandan işlenecek dersin genel bir çerçevesini çi-zerken bir yandan da ders esnasında öğretmen ve öğrencilerin rollerini belirler. Öğretim stratejileri üç tanedir; Sunuş yoluyla öğretim, buluş yoluyla öğretim ve araştırma-inceleme yoluyla öğretim.

3. Yöntem: Amaçlara ulaşmak için bilinçli olarak se-çilen ve izlenen düzenli yoldur. Öğrenme ünitesi-nin hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla öğretim stratejisine uygun şekilde kullanılan bir öğretme yoludur. Öğretim yöntemleri beş tanedir: Anlatım, tartışma, örnek olay, problem çözme ve gösterip-yaptırma.

4. Teknik: Bir öğretme yöntemini uygulamaya koy-ma biçimi ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütünüdür. Teknikler, öğretme biçimini ve yönte-mini uygulamaktır. Öğretim tekniklerinin sayısı çok fazladır. Çünkü dersi farklı tekniklerle işlemek önemlidir. Örneğin; istasyon, soru-cevap, görüş geliştirme, drama, benzetim ve beyin fırtınası bi-rer tekniktir.

5. Taktik: Sınıfta belirli bir konu işlenirken geçen bir kavram ya da ilkenin ne olduğuna ilişkin sorulan soruyu yanıtlarken seçilen kısa yoldur. Çevre ko-şulları üzerine kurulmuş planlı, ayrıntılı ve özel bir eylem planıdır. Örneğin, öğrencilerinin düşünme becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmenin be-yin fırtınası, görüş geliştirme ve altı şapkalı düşün-me gibi teknikleri kullanmaya karar vermesi birer taktiktir. Seçilen taktikler öğretmenden öğretmene farklılık gösterebilir.

KPSS’de Çıkmış SoruBir dersin;

• genel çerçevesinin çizilmesinde,

• öğrenci ve öğretmen rollerinin belirlenmesinde

• amacın gerçekleştirilmesine yönelik işlemlerin belir-lenmesinde

aşağıdakilerden hangisi temel belirleyicidir?

A) Değerlendirmenin amacı

B) Dersin gün içindeki saati

C) Okulun sosyoekonomik şartları

D) Öğretim stratejisi

E) Yıllık çalışma planı

Çözüm: Öğretim stratejisi, dersin kazanımlarına ulaşmak için izlenen genel yoldur. Yani o günkü ders ya da ders saatlerinin işlenişindeki genel çerçeveyi belirler. Ayrıca öğ-retim stratejisi, öğretmen ve öğrencilerin dersteki rollerini belirler. Örneğin sunuş yolu stratejisinde öğretmen aktif, or-ganize edici ve aktarıcı, öğrenciler alıcı rolündeyken, buluş yolu stratejisinde öğretmen rehber, öğrenciler aktif öğrenici rolündedir. Tüm bunlarla birlikte öğretim stratejisi, amacın gerçekleştirilmesine yönelik yöntem, teknik ve araç-gereç-lerin belirlenmesine yön verir. Örneğin sunuş yolu stratejisi kullanılacaksa beraberinde anlatım yöntemi, soru-cevap tekniği ve kavram haritası kullanılabilir. Cevap D

ÖĞRETİM İLKELERİÖğretim ilkeleri “hedef ve kazanımlara ulaştıran, doğ-ruluğu bilimsel olarak kanıtlanmış, her yaş ve düzey için genel kabul görmüş öğretim sürecini düzenleme uygulamalarıdır.” Öğretim ilkeleri içeriğin ve ders kitaplarının düzenlenmesinde, öğrenme-öğretme sürecinin planlanması, uygulanması ve değerlendi-rilmesinde önemli rol oynar. Başlıca öğretim ilkeleri şunlardır;

9 Hedefe görelik (Amaca uygunluk) 9 Öğrenciye görelik (Çocuğa uygunluk) 9 Yaşama yakınlık (Hayatilik) 9 Somuttan soyuta 9 Bilinenden bilinmeyene 9 Kolaydan zora (Basitten karmaşığa) 9 Yakından uzağa 9 Açıklık (Alenilik) 9 Etkin katılım (Aktivite/İş) 9 Güncellik (Aktüalite) 9 Ekonomiklik 9 Bütünlük 9 Sosyallik 9 Bilgi ve becerinin güvence altına alınması

Eğitimle İlgili Temel Kavramlar, Öğretim İlkeleri ve Öğretim Stratejileri

2

1. Hedefe Görelik (Amaca uygunluk)

Eğitimin temel gayesi bireyde istendik davranış değişiklikleri oluşturarak hedeflere ulaşmaktır. Hedeflere ulaşmak için amaca hizmet eden ve hedefe ulaşmayı kolaylaştıran uygulamalar dü-zenlenmelidir. Derste ulaşılacak kazanımlar doğ-rultusunda öğrenme-öğretme sürecinin yapılandı-rılmasına hedefe görelik denir. Bu yüzden hedefe uygun düzenlemeler yapmak için öğretmenler ön-celikle hedefin hangi alanda olduğunu (bilişsel, duyuşsal, devinişsel) belirlemeli sonrasında ise hedefin hangi düzeyde olduğunu saptamalı ve buna uygun yöntem/teknikler seçmelidir.

Örnek

9 “Denge hareketleri yapar.” kazanımı devinişsel alanda bir kazanımdır. Dolayısıyla daha çok bilişsel alanda etkili olan anlatım yöntemi ve hem bilişsel hem de duyuşsal alanda etkili olan tartışma yön-temi bu kazanım için uygun değildir. Öğretmen bu kazanım için devinişsel alanda etkili olan gösterip-yaptırma yöntemini seçmelidir.

Görüldüğü gibi hedefe görelik sorularında dikkat edilmesi gereken hedefle, öğretim süreci arasın-daki uyumluluk düzeyidir.

2. Öğrenciye Görelik (Çocuğa uygunluk)Öğretmenlerin öğrenme-öğretme sürecini düzen-lerken öğrencilerin gelişim düzeyi, hazırbulunuş-luğu, ihtiyaç, ilgi, yetenek, beklenti ve bireysel farklılıklarını dikkate alması, öğrenciye görelik il-kesidir. Bu yüzden farklı eğitim düzeylerinde farklı süreçler düzenlenir. Çağdaş eğitim kuramlarına ve programlarına göre öğrenci öğrenme-öğretme sürecinin merkezinde yer almalı, öğretmen öğren-cilere rehberlik etmelidir.

Örnek

9 Okul öncesi eğitim çocukları “işlem öncesi dönem-de” oldukları için programda dört işlem becerisi ile çözülebilen problemlere yer verilmemesi öğrenciye görelik ilkesi ile ilgilidir ya da okul öncesi dönem-de anlatım yöntemi kullanmak yerine oyuna da-yalı etkinliklerle sürecin işlenmesi öğrenci görelik ilkesinin gereğidir. Çünkü bu dönemdeki çocuklar dinleyerek öğrenmek yerine yaparak-yaşayarak öğrenme eğilimindedir.

UNUTMA

Öğrenciye görelik ilkesi program geliş-tirmenin psikolojik ve bireysel temelleri ile ilişkilidir. Program geliştirmede öğ-renciye görelik ilkesi ulaşılabilirlik/öğre-nilebilirlik kavramları ile kullanılır.

3. Yaşama Yakınlık (Hayatilik) Yaşama yakınlık ilkesi, okulda verilen eğitimin gerçek hayatla ilişkilendirilmesi veya gerçek ya-şamda işlevsel olması, işe yaraması anlamına gelmektedir. Bireye ihtiyaç duyduğu gerekli bilgi-lerin öğretilmesi hayatilik ilkesi ile ilgilidir.

Örnek

9 Toplama ve çıkarma işlemini öğrenen çocuklara performans görevi olarak ebeveynleri ile birlikte gittikleri bir markette alışverişi yapma, alınanları hesaplama, ödeme yapma ve para üstü alıp-verme ödevinin verilmesi okulda öğrenilenlerin gerçek ya-şamla ilişkilendirilmesine yönelik uygulamalardır.

UNUTMA

Dersin giriş bölümündeki işlemlerden biri de güdülemedir. Güdüleme yap-mak için öğretmen konunun önemini veya ulaşılacak kazanımın gerçek hayatta ne işe yarayacağını açıklar. Bu sebeple hayatilik ilkesi güdüleme işle-mi ile yakından ilişkilidir.

4. Somuttan SoyutaSomuttan soyuta ilkesi, bilgilerin öncelikle çok sa-yıda (özellikle de dokunma duyusu) duyu organı-nı harekete geçirecek şekilde somut, sonrasında soyut olarak öğretilmesidir. Piaget’in zihinsel ge-lişim dönemleri dikkate alındığında işlem öncesi dönem (okul öncesi) ve somut işlemler dönemi (il-kokul) öğrencileri için soyut kavramlar çok anlamlı değildir. Yine Edgar Dale’nin yaşantı konisi dik-kate alındığında çok sayıda duyu organına hitap eden somut öğrenmeler daha kalıcıdır. Dale’ye göre öğrenme somuttan soyuta ve basitten kar-maşığa doğru düzenlenmelidir. Öğrenme-öğret-me sürecini somutlaştırmak için gerçek nesneler, numuneler, modeller, maketler, eşyalar ve nesne-ler kullanılabilir.

Örnek

9 İlkokul birinci sınıf öğrencilerine toplama işlemi öncelikle fındık, fasulye vb. gerçek nesnelerle veya abaküs gibi araçlarla yaptırılıp, sonrasında rakam sembolleriyle yaptırılması somuttan soyuta ilkesi ile ilgilidir.


3

UNUTMA

Somuttan soyuta ilkesi özellikle işlem öncesi ve somut işlemler dönemi öğrencileri için vazgeçilmezdir. Dola-yısıyla okul öncesi ve sınıf öğretmenli ÖABT sınavında somuttan soyuta ilkesi sorulabilir.

Ö rnek Soru

Bir sınıf öğretmeni, ilkokul birinci sınıftaki öğrencileri-nin, zihinlerinde sayı kavramını oluşturmalarına yardım etmek için sayı boncukları ile oluşturduğu kümelerle rakamları eşleştirmiştir. Buna göre, öğretmen aşağıdaki öğretim ilkelerin-den hangisini kullanmıştır? A) Açıklık B) Yakından uzağa C) Bilinenden bilinmeyene D) Somuttan soyuta E) Bütünlük

Çözüm: İlkokul birinci sınıf öğrencileri somut işlemler dö-nemindedir. Matematik dersi konuları ise oldukça soyut kavramlardan oluşur. Sayı kavramı bunlardan biridir. Bu yüzden sınıf öğretmenleri ilkokula yeni başlamış öğrenci-lerin zihinlerinde sayı kavramı oluşturmalarına yardım et-mek için sayı boncukları kullanarak konuyu somutlaştırma yoluna girmiştir. Görüldüğü gibi soruda önemli bir çeldirici bulunmamaktadır. Cevap D

Ö rnek Soru

Bir okul öncesi öğretmeni matematik etkinliği içerisinde “Nesneleri sayar” kazanımı kapsamında yer alan “İleri-ye doğru birer birer ritmik sayar” göstergesine yönelik olarak çocukların önce sayı çubuklarını kullanarak saymalarını sağlar, sonra çocukları okul bahçesine çıkararak ağaçları saydırır. Öğretmenin bu süreçte başvurduğu öğretim ilkeleri aşağıdakilerin hangisinde doğru sırada verilmiştir? A) Somuttan soyuta - Hayatilik B) Somuttan soyuta - AçıklıkC) Hayatilik - Soyuttan somuta D) Açıklık - Bilinenden bilinmeyene E) Somuttan soyuta – Güncellik

Çözüm: Soru öncülünde görüldüğü gibi öğretmen kazanı-ma yönelik olarak iki etkinlik düzenlemiştir. Etkinliklerden ilki öğrencilerin bir kümedeki elemanların sayısını belirle-mek için sayı çubuklarını kullanmalarıdır. Bu etkinlik sayı kavramının somutlaştırılmasını sağlamıştır. İkinci etkinlikte ise öğretmen, öğrencilerden okul bahçesindeki ağaçları saymalarını istemiştir. Ağaçlar gerçek yaşamın bir parçası-dır ve dolayısıyla yapılan etkinlik hayatilik ilkesi ile ilişkilidir. Yani öğretmen ilk olarak somuttan soyuta ve ikinci olarak hayatilik ilkesine başvurmuştur.Bu tarz sıralama sorularında öğretmen adaylarının dikkatli olması gerekir. Sıralama sorularında öğretmen adaylarının soru öncülünde yapılan etkinliklerin üzerine sıra numarası vermeleri sorunun çözümünü kolaylaştıracaktır. Cevap A

5. Bilinenden Bilinmeyene

Bilinenden bilinmeyene ilkesi, öğrencilerin bildik-leri konulardan yola çıkarak bilmedikleri kavramı anlamlandırmalarını kolaylaştırılır. Bunun için he-def kavrama (bilinmeyen) ulaşmada kaynak kav-ram (bilenen) kullanılır. Öğrencilere ön bilgilerinin hatırlatılması bilinenden bilinmeyene ilkesi ile ilgi-lidir. Çünkü etkili ve kalıcı bir öğrenme, önceden öğrenilenlerle yeni öğrenilenler arasında bağ ku-rulabildiği oranda gerçekleşir.

Örnek

9 Öğretmenin “denk küme” kavramını öğretmeden önce öğrencilerin küme, eleman ve eleman sayısı kavramlarını hatırlamasını sağlaması bilinenden bi-linmeyene ilkesi ile ilişkilidir.

UNUTMA

Analoji/metafor bir kavramın başka bir kavrama benzetilmesi yoluyla öğretil-mesidir. Örneğin, insan beyninin yapı-sının cevize benzetilerek öğretilmesin-de, insan beyninin yapısı bilinmeyen hedef kavram, ceviz ise bilinen kaynak kavram olarak kullanılabilir.

Ö rnek Soru

Ümit Öğretmen “Doğal Afetlerden Korunma Yöntemleri 1” konusunu işlemeden önce öğrencilerin doğal afetler hakkındaki ön bilgilerini ele almıştır.Ümit Öğretmen’in kullandığı öğretim ilkesi aşağıda-kilerden hangisidir?A) Bilinenden bilinmeyeneB) Yakından uzağaC) Somuttan soyutaD) Basitten karmaşığaE) Aktüalite

Çözüm: Bilinenden bilinmeye ilkesinde yeni konu işlenme-den önce öğrencilerin ön bilgileri harekete geçirilir. böylece yeni bilgiler, ön bilgilerle ilişkilendirilmiş olur.

Cevap A

6. Kolaydan Zora (Basitten Karmaşığa)

Basitten karmaşığa ilkesi, öğrenme-öğretme sü-recinin öğrencilerin kolayca yapabileceği işlem ya da becerilerden başlayıp kademe kademe zorla-şacak şekilde düzenlenmesidir. Bu ilke öğrenci-lere özgüven kazandırır ve öğrenilmiş çaresizlik yaşanma olasılığını azaltır. Öğretime zor konular-dan başlanması öğrencilerde başarısızlık algısı oluşturabilir.


4

UNUTMA

Öğretmenler sınav yapmak için ölçme aracı hazırladıklarında kolay soruları ilk sorulara yerleştirmelidir.

7. Yakından Uzağa

Yakından uzağa ilkesi, öğrenme-öğretme süreci-ni yakın tarihten uzak tarihe veya yakın çevreden uzak çevreye doğru düzenlenmek için kullanılır. Bu nedenle öğretme-öğrenme süreci düzenlenir-ken, örnekler verilirken öğrencinin yakın çevresin-den, yakın ilgilerinden başlanmalıdır. Bu yakınlık hem mekân, hem de zaman açısından dikkate alınmalıdır. Çünkü öğrencilerin yakın çevre ve ya-kın zamanla ilgili daha fazla yaşanmışlıkları vardır ve çocuğun içinde bulunduğu çevre onun öğren-me süreçlerini etkiler.

Ö rnek Soru

“Çevremizi Tanıyalım” konusunda sırasıyla “Köyü-müz, İlçemiz, İlimiz, Bölgemiz, Yurdumuz” ile ilgili çalışmalar yaptıran bir öğretmen aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisini dikkate almış olur?A) Somuttan soyuta B) Aktüalite C) Günümüzden geçmişe D) Genelden özele E) Yakından uzağa

Çözüm: “Çevremizi Tanıyalım” konusunda öğretmen dersin işlenişini yakın çevreden, uzak çevreye doğru sıralamıştır. Cevap E

8. Açıklık (Alenilik)

Açıklık (alenilik) ilkesi, öğretmenin bir yandan ko-nuyu açık ve anlaşılır bir dille anlatırken bir yandan örnekler vermesi ve görsel materyaller kullanarak öğrenmenin kalıcılığını artırmasıdır. Öğretmenler konuyu veya yapılacakları öğrencilerin anlayabile-ceği bir dille anlatırken, görme duyusunu harekete geçirecek materyalleri de devreye sokmalıdır. Ör-neğin öğretmen anlatım yöntemiyle ders işlerken anlatımını sunumla desteklemesi öğrencilerin ko-nuyu anlamasını kolaylaştırır. Yapılan araştırma-larda görme duyusunun öğrendiklerimiz üzerinde % 75 oranında etkili olduğu bulunmuştur. İşitme duyusunun öğrendiklerimiz üzerindeki etkisi ise % 13 olarak gösterilmektedir. Bu durumda açıklık ilkesi hem görme hem de işitme duyusunu devre-ye soktuğu için önemlidir. Elbette öğrenme süre-cine katılan duyu organı sayısı ne kadar artarsa öğrenmenin kalıcılığı o düzeyde artar.

KPSS’de Çıkmış Soru“Öğretim üyesi Kerem Bey; öğrencilerine, bir köyde öğretmenlik yaptığı yıllarda başından geçen aşağıdaki anısını anlatır:“Yıllar önce bir pazartesi günü öğrencilerime hafta sonu ne yaptıklarını sorduğumda öğrencilerimin çoğu “Çimdik, yattık.” dediler. Ben “çimmek” sözcüğünün ne anlama geldiğini bilmediğimden onlara bakakaldım.” Ardından “Eğer siz de derslerinizde öğrencilerinizin bilmediği kavramları ve terimleri kullanırsanız, onlar da benim gibi hiçbir şey anlayamaz.” diye öğrencilerini uyarır.Buna göre Kerem Bey’in uyarısı aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisine örnektir?A) BilimsellikB) Somuttan soyutaC) Yakından uzağaD) AçıklıkE) Bilinenden bilinmeyene

Çözüm: Öğretmenlerin anlatım yaparken anlaşılır bir dil kullanması açıklık ilkesi ile ilgilidir. Öğretmenler sade ve anlaşılır bir dil kullanmadıklarında anlatım açık olmaz ve öğrenciler anlatılanları anlayamaz.Cevap D

UNUTMA

Açıklık ilkesi ile somuttan soyuta ilkesi sorularda sizi çeldirebilir. Somuttan soyuta ilkesinde kavramlar önce somut hâle getirilir, sonra soyut olarak verilir. Açıklık ilkesinde ise kavram öğretilir-ken görsel materyallerle katkı sağlanır. Farkı anlamak için aşağıdaki tabloda verilen iki soruyu inceleyiniz ve “Farkı Nasıl Buldum Bölümüne” cevabı nasıl bulduğunuzu yazınız ve arkadaşları-nızla paylaşınız.

AKADEMİPEGEM



PROGRAMGELİŞTİRME

SINIF YÖNETİMİÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

ü3 1arada


KONUANLATIMLI



Komisyon

KPSS Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı

Program Geliştirme - Sınıf Yönetimi - Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

ISBN 978-0-2021-0005-0


© Pegem Akademi





masını diliyoruz.










Kazan/ANKARA(0312 394 55 91)









Pegem Akademi

Ö N S Ö Z




4. AdımÜrünlerim





3. AdımAktivasyon





1

2

3

4


1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik






İÇİNDEKİLER

iv

PROGRAM GELİŞTİRME

1. BÖLÜMEğitimle İlgili Temel Kavramlar

EĞİTİM ��1

Eğitim Türleri ��2

EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ ��5

BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM ��6

EĞİTİMİN İŞLEVLERİ ��7




2. BÖLÜMTürk Eğitim Sistemi

TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI ��15

TALİM VE TERBİYE KURULUNUN GÖREVLERİ 15

MİLLÎ EĞİTİM ŞÛRALARI ��15

TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (ÖĞRETİM BİRLİĞİ YASASI) ��16

1739 SAYILI TÜRK MİLLÎ EĞİTİM TEMEL KANUNU ��16




3. BÖLÜMEğitimde Program Kavramı

ve Program Türleri

PROGRAM ��25

POSNER’IN PROGRAM TANIMLAMALARI ��26

EĞİTİM PROGRAMI ÖGELERİ ��28

İYİ BİR EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ ��30




4. BÖLÜMProgram Geliştirme ve Program

Geliştirmenin Kuramsal Temelleri

PROGRAM GELİŞTİRME ��41

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ��41

PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ ��42




5. BÖLÜMProgram Geliştirme Yaklaşım,

Model ve TasarımlarıPROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ ��59

PROGRAM TASARLAMA YAKLAŞIMLARI ��62




6. BÖLÜMProgram Tasarısının

HazırlanmasıPROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA GRUPLARININ OLUŞTURULMASI ��75

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN PLANLANMASI ��76

PROGRAM TASARISININ HAZIRLANMASI ��77

EĞİTİM İHTİYAÇLARININ SAPTANMASI ��77

PROGRAM HEDEFLERİNİN (KAZANIMLARININ) YAZILMASI ��82

İÇERİĞİN (KAPSAMIN) SEÇİMİ VE DÜZENLENMESİ ��91

EĞİTİM DURUMLARININ (ÖĞRENME-ÖĞRETME YAŞANTILARININ) DÜZENLENMESİ ��99





İÇİNDEKİLER

v

7. BÖLÜMProgramın Denenmesi

Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması

PROGRAMIN DENENMESİ (UYGULANMASI)�� 117

PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ ��119

PROGRAMLARA SÜREKLİLİK KAZANDIRILMASI ��123




8. BÖLÜMProgram Geliştirmede

Yeni Anlayışlar ve Yönelimler

PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER��131

2005 YILINDA YENİLENEN PROGRAMLARIN ÖZELLİKLERİ �� 131

2018’DE YENİLENEN ÖĞRETİM PROGRAMLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ ��134




9. BÖLÜMEğitim Öğretimde Planlama

EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA �� 140




KAYNAKÇA ��149

SINIF YÖNETİMİ

SINIF YÖNETİMİNİN AMAÇLARI ��152

SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ��152

1� Sınıf Dışı Faktörler ��152

2� Sınıf İçi Faktörler ��152

SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI ��152

1� Plan ve Program Boyutu ��152

2� Fiziksel Boyut ��153

3� Davranış Boyutu ��155

4� İlişki ve İletişim Boyutu ��155

5� Zaman Boyutu ��155

SINIF YÖNETİMİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ ��156

SINIF YÖNETİCİSİ OLARAK ÖĞRETMEN

ÖZELLİKLERİ ��157

1� Kişisel Özellikler ��157

2� Mesleki Özellikler ��157

SINIF İÇİ İLETİŞİMİ OLUMSUZ YÖNDE

ETKİLEYEN ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI ��157

İSTENDİK YÖNDEKİ ÖĞRENCİ

DAVRANIŞLARININ YÖNETİLMESİ ��158

İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARINI

ORTAYA ÇIKMADAN ÖNLEME

UYGULAMALARI ��158

SINIF KURALLARININ OLUŞTURULMASI VE

ÖĞRETİLMESİ ��159

1� Sınıf Kurallarının Oluşturulması ��159

2� Sınıf Kurallarının Öğretilmesi ��159

3� Sınıf Kurallarının Uygulanması ��159

ÖĞRENCİLERİN SERGİLEDİKLERİ İSTENMEYEN

DAVRANIŞLARA MÜDAHALE YOLLARI ��160

AİLELERLE İLETİŞİM KURMA TEKNİKLERİ VE

YOLLARI ��161

GÜDÜLEME KURAMLARI ��163

1� Davranışçı��163

2� Bilişsel ��163

3� Sosyal ��163

4� İnsancıl ��163

İÇİNDEKİLER

vi

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ ��163

ÖĞRENCİ TİPLERİ ve ÖZELLİKLERİ ��164

ÖĞRETMEN TİPLERİ ��165

ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI ��165

DİSİPLİN YAKLAŞIMLARI ��165

DİSİPLİN MODELLERİ ��166

ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ��167

ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ÇÖZÜMLERİ ��169

ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ��171

ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ ��175


ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

TEMEL KAVRAMLAR, HEDEFLERİN AŞAMALI

SINIFLANDIRILMASI, YAŞANTI KONİSİ ��181

Temel Kavramlar ��181

Hedeflerin Aşamalı Sınıflandırılması��181

Yaşantı Konisi ��181

ÖĞRETİM ARAÇ-GEREÇLERİNİN

SINIFLANDIRILMASI ��183

ÖĞRETİM ARAÇLARININ SEÇİMİNİ ve

HAZIRLANMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ��184

ÖĞRETİM MATERYALİNDE BULUNMASI

GEREKEN ÖZELLİKLER ��184

MATERYAL TASARLAMA SÜRECİNDEKİ

İŞLEM BASAMAKLARI ��184

MATERYAL TASARIM İLKELERİ ve

ÖZELLİKLERİ ��185

Bütünlük ��185

Denge ��185

Vurgu ��185

Hizalama ��185

Yakınlık ��185

Zıtlık ��185

Oran-orantı ��185

Vurgu İlkesi İçin Uygulama Örnekleri ��185

GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ ve ÖZELLİKLERİ �186

Çizgi ��186

Şekil��186

Alan ��186

Doku ��186

Renk ��186

GÖRSEL TASARIM TÜRLERİ ve ÖRNEKLERİ ��187

Gerçekçi Görseller ��187

Benzeşik Görseller ��187

Şematik görseller ��187

Örgüt şeması ��188

Zihin haritası ��188

Akış şeması ��189

Puko döngüsü ��189

Venn şeması ��190

Kavram haritası ��190

GRAFİK TÜRLERİ ��191

Resimli Grafikler ��191

Pasta Grafikler ��191

Çizgi Grafikler ��191

Sütun Grafikler ��191

Çubuk Grafikler ��191

YAZILI MATERYAL HAZIRLAMA İLKELERİ ��191

YANSI SUNUMU HAZIRLAMA İLKELERİ ��192

ÖĞRETİM MATERYALLERİNİN

DEĞERLENDİRİLMESİ ��193

Materyalde Süreç Değerlendirmesi ��193

Materyalde Ürün Değerlendirmesi ��193

Materyalde Süreç ve Ürün

Değerlendirmesinin Karşılaştırılması ��193

BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM

MATERYALLERİ ��194

TEKNOLOJİ DESTEKLİ EĞİTİME YÖNELİK MA-

TERYALLER TEKNİKLER ��195

DERS KİTAPLARI ��196

Ders Kitaplarında Bulunması

Gereken Özellikler ��196

Ders Kitapların Faydaları ��196



CEVAPLI TEST-1 ��209

CEVAPLI TEST-2 ��214

SINIF YÖNETİMİ KAYNAKÇA ��218

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE

MATERYAL TASARIM KAYNAKÇA ��218

Eğitimle İlgili Temel Kavramlar1.

1

EĞİTİM

Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yo-luyla, kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği mey-dana getirme sürecidir (Ertürk, 1977).

Tanımda geçen kritik kavramlar

Eğitim;

9 Yaşam boyu devam eden bir süreçtir.

9 Davranışlarda değişiklik meydana getirir.

9 Davranış değişiklikleri yaşantı yoluyla gerçekleş-mektedir.

9 Bu değişikliklerin istendik (beklentilere ve he-deflere uygun) olması istenir ve beklenir; ancak istenmedik davranışlar da oluşabilir.

9 Eğitim kasıtlı (planlı ve programlı) olabileceği gibi gelişigüzel de olabilir. Kasıtlı olarak yapılan eğitime formal, gelişigüzel gerçekleşen eğitime informal eğitim denilir.

9 Eğitim, bireyi kültürleme sürecidir.

9 Okullardaki öğrenmelerle sınırlı değildir.

SÖZÜN ÖZÜEğitimin tanımında altı çizilecek kavramlar; “kendi yaşantıları yoluyla”, “kasıtlı olarak”, “istendik davra-nış değişikliği” ve “süreç”tir.

Kendi yaşantısı yoluyla: Öğrenci merkezliliğe ve yaparak yaşayarak öğrenmeye işaret eden bir kav-ramdır.

Kasıtlı olarak: Eğitim-öğretim etkinliklerinin planlı ve programlı yapılması gerekliliğine işaret eder.

İstendik: Eğitimin bireyin, toplumun ve konu alanı-nın ve hatta doğanın beklenti, ihtiyaç ve özelliklerine uygun hedeflere yönelik olmasına işaret eder.

Eğitim programları eğitimi kasıtlı, planlı ve dü-zenli hâle getirir.

Ö rnek Soru

Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir.

Bu tanımda, “istendik” sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir?A) Eğitimin hedefleriyle ilgili olma

B) Bireyin hedefleriyle ilgili olma

C) Güncel gereksinimleri karşılama

D) Bireye ekonomik güç kazandırma

E) Toplumda dayanışmayı artırma

Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: istendik değişim, eği-tim hedefleri

Çözüm: “İstendik değişmeler”den kasıt eğitimin hedefleri ile ilgilidir. Eğitim hedefleri, bireylere kazandırılacak isten-dik nitelikteki bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları tanımlar. Cevap A

Eğitimle İlgili Temel Kavramlar

2

Eğitim TürleriEĞİTİM

FORMAL EĞİTİM(Planlı ve programlı)

OKUL ÖNCESİ

İNFORMAL EĞİTİM(Kendiliğinden gelişigüzel,

plansız ve programsız)

ÖRGÜN EĞİTİMBelli yaş gruplarına göre, aşamalı ve kademeli olarak okullarda yapılır.

ZORUNLU TEMEL EĞİTİM

İlkokul 4 yıl

Ortaokul 4 yıl

Lise 4 yıl

YÜKSEK ÖĞRETİM

HALK EĞİTİMİ

YAYGIN EĞİTİMYaş sınırlaması, aşamalı ve kademeli olmaksızın ilgi ve gereksinimlere uygun olarak yapılır.

HİZMET İÇİ EĞİTİM

İŞ BAŞINDA EĞİTİM

KURSLAR

9 Okullarda ya da kurumlarda belli bir plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilen eği-timdir.

9 Amaçlıdır.

9 Önceden hazırlanan bir program çerçeve-sinde planlı olarak yapılır.

9 Öğretim yoluyla gerçekleştirilir.

9 Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir.

9 Özel ve kontrollü bir çevrede ya da ortamda yürütülür.

9 Yapılandırılmış ve sınırlandırılmış zaman dilimlerinde (bir ders saati, bir öğretim döne-mi, öğrenim süresi gibi) yapılır.

9 Sürecin belli aşamalarında ve sonunda de-ğerlendirilir.

9 Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim ku-rumlarında yapılır.

Formal Eğitim (Kasıtlı Eğitim)

SORU ÇÖZDÜREN KAVRAMLAR

Amaçlı, İstendik sonuçlara dönükPlan/program, ÖğretimÖzel öğrenme ortamıYapılandırılmışÖrgün ve yaygın iki biçimde

9 Bireylerin yaşama atılmadan, iş ve meslek kollarında çalışmadan önce okul ya da okul niteliği taşıyan yerlerde, genel ve özel bilgi, beceriler bakımından yetişmelerini sağlamak amacıyla belirli yasalara göre düzenlenen eğitimdir.

9 Belli yaş gruplarına göre düzenlenir. Öğrenci grubu, yaş ve hazır oluş bakımından aşağı yukarı homojen yapıdadır.

9 Belli eğitim programları çerçevesinde yürü-tülür.

9 Aşamalı ve kademelidir. Örgün eğitim kurum-ları arası geçişler bir önceki örgün eğitim ku-rumundaki öğrenim süresini başarıyla tamam-lamaya bağlıdır. Örgün eğitim kurumları okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğ-retim kurumları olarak yapılandırılmıştır.

9 Her örgün eğitim kurumunun temel görevi bi-reyleri hayata ve bir üst örgün eğitim kurumu-na hazırlamaktır. Bazı örgün eğitim kurum-ları temel bilgi ve becerilerin kazanılmasına ve gelişimin desteklenmesine odaklanırken (okul öncesi ve ilkokul, ortaokul kurumları gibi), bazıları da iş ve meslek kollarında ça-lışmadan önce gerekli mesleki becerileri ka-zandırıcı hizmet öncesi eğitim vermektedir.

Örgün Eğitim


3

9 Örgün eğitim dışında kalan ve yanında dü-zenlenen planlı ve programlı eğitim faaliyet-leridir.

9 Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlan-mamış olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumların-da okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uy-gulanan eğitimdir. Örgün eğitime hiç gitme-den, örgün eğitim devam ederken ya da ör-gün eğitim süreçleri tamamlandıktan sonra yaygın eğitimden yararlanılabilir.

9 Yaş sınırlaması, aşamalılık ve ön koşulluk ilişkisi taşımaz.

9 Yaygın eğitim süreçlerine katılanlar yaş ve hazır oluş düzeyleri bakımından heterojenlik gösterir.

9 Yaygın eğitim halk eğitimi, çeşitli kurslar, hiz-met içi eğitim ve işbaşında eğitim şeklinde yapılan eğitimdir.

9 Okuma-yazma ve temel bilgiler kazandır-madan, mesleki bilgi ve beceri kazandırma, kişisel gelişmeyi sağlama ve toplumsallaş-mayı sağlama, örgün eğitimi destekleme ve tamamlama yanında, yaşam boyu öğrenme-yi destekleme ve geliştirmeye kadar uzanan geniş bir amaç yelpazesi vardır.

Yaygın EğitimYaygın Eğitim Türleri

Halk Eğitimi

Çeşitli kurslar yoluyla (bu kurslar resmî ve özel olabilir) okuma-yazma ve temel bilgiler kazandırma, mesleki bilgi ve beceri kazandırma kişisel gelişmeyi ve toplumsallaşmayı sağlama amacıyla yapılan eğitimdir.

Hizmet İçi Eğitim

Bir bireyin hizmet öncesi eğitimi bitirip bir hizmete girmesi ve hizmet vermeye başlaması eğitimin bittiği anlamına gelmez. Bireyin hizmette bulunduğu süre içerisinde gördüğü eğitime hizmet içi eğitim denir. Hizmet içi eğitim, bireyler alanları dışında istihdam edildiklerinde, bu alanda yeterli hâle gelmeleri, hizmet öncesi dönemde aldıkları bilgilerin hizmet için yetmemesi, değişmesi ya da yeni gelişmelerin olması durumlarında gereken bir eğitimdir. Eğitim bireylerin istihdam edildikleri kurum tarafından verilmekte ya da sağlanmaktadır.

İşbaşında eğitim

Hizmet içi eğitimin türlerinden biridir. Bu eğitim türünde, eğitimin, bireylerin işi bırakıp belli bir eğitim merkezine alınmaları ya da işi ile ilgili eğitimin model, maket ya da benzetişim üzerinde verilmesi gerekmez. Bu eğitimde bireyler çalışma ortamında, ofiste, atölyede, makine başında eğitilirler. Özellikle beceri gerektiren işlerde çalışacak ya da çalışmakta olan personeli işin getirdiği nitelikte yetiştirmek amacıyla en yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Örneğin mesleğe yeni atanan aday öğretmenlerin eğitim denetmenlerince çalıştıkları okulda ve sınıfta yetiştirilmeleri.

Uzaktan Eğitim

Temel eğitim kapsamındaki açık okullar, açık öğretim lisesi, mesleki teknik açık öğretim okulu, açık öğretim fakülteleri de, özellikleri incelendiğinde yaygın eğitim mantığına daha yakındır; ancak bu eğitim türünün aşamalılık, uzun sürelilik, diplomaya dönüklük özellikleri onun örgün eğitime benzeyen yönleridir.


4

Örgün ve Yaygın Eğitim Karşılaştırması

9 Okul sistemi içinde yapılır.

9 Yaş grup-larına göre düzenlenir.

9 Aşamalı ve ön koşulludur.

9 Diplomaya dönüktür.

9 Örgün eğitim dışında her türlü planlı eğitimdir.

9 Yaş grupları heterojen olabilir.

9 Sertifikaya dönük türdür.

9 Daha kısa sürelidir.

9 Aşamalı ve ön koşullu değildir.

Her ikisi de; 9 Formal, 9 Planlı

programlı, 9 Kasıtlı, 9 İstendik

öğrenmelere dönüktür.

Mete bir anadolu lisesinde son sınıf öğrencisidir. Üni-versite giriş sınavlarına hazırlanmaktadır. Hafta sonları dershanede üniversite hazırlık kursuna gitmektedir. Ayda bir kez de Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nden sınava hazırlık süreci ile ilgili rehberlik hizmeti almak-tadır. Rehberlik Araştırma Merkezi’nde yaptığı son görüşmede, merkezdeki psikolojik danışman Mete’nin babası ile görüşmek istemiştir; ancak Mete babasının il dışında çalıştığı şirketin bir eğitimine katıldığını iki hafta sonra döneceğini söylemiştir.

Örnek incelendiğinde Mete’nin lise son sınıf öğrencisi olması örgün eğitim süreci içinde olduğunu, üniversi-te hazırlık kursuna gitmesi ve Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nden de destek alması aynı zamanda yaygın eğitim sürecinde de olduğunu göstermektedir. Bu ör-nek örgün ve yaygın eğitimin birbirini tamamlayıcı ve destekleyici olduğunu da göstermektedir. Öte yandan Mete’nin babasının da bir hizmet içi eğitim sürecinde olduğu ve yaygın eğitim kapsamına giren bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır.

Kurgusal Örnek

Eğitim kişi iş ve meslek yaşamına girmeden hizmet öncesi eğitim biçiminde yapılabileceği gibi hizmet içinde de devam etmektedir; ancak hizmet son-rasında da devam etmelidir. Hizmet sonrasında da emekliliğe uyum, ilgi ve hobi eğitimleri yoluyla eğitim devam etmelidir.

9 Belli bir kasıt ya da hedefe yönelik olmayan, planlı ve programlı olmadan, sokakta, evde, işyerlerinde, televizyonda kısacası yaşamın içerisinde gelişigüzel gerçekleşen bir süreç-tir.

9 Bunun yanında okullarda da öğretmenler ders-lerin yanında farkına varmadan kendi düşünüş biçimlerini, değerlerini ve davranışlarını öğren-cilere geçirebilirler. Amaçlı ve planlı olmayan bu eğitime doğal eğitim de denmektedir.

9 Bu eğitim türünde gözlem ve taklit iki önemli öğrenme yoludur.

9 Bu öğrenme yolunda öğrenmeler illaki istendik ve olumlu olacak diye bir şey yoktur. İstenme-yen olumsuz, kötü ve zararlı alışkanlıklar da öğrenilebilir.

İnformal Eğitim (Gelişigüzel, Doğal Eğitim)

SORU ÇÖZDÜREN KAVRAMLAR

Doğal eğitim, GelişigüzelDoğal ortamda kendiliğinden,Etkileşim, taklit ve model alma yoluyla

Ö rnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi “formal eğitim”in özellikle-rinden biridir?A) Kendiliğinden ve doğal ortamlarda oluşur.

B) Edinilen bilgi ve beceriler için belirlenmiş belli stan-dartlar yoktur.

C) Öğrenilenler olumlu ya da olumsuz olabilir.

D) Planlı ve programlıdır.

E) Öğrenme için düzenlenmiş belli bir yer ya da me-kan gerektirmez.

Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Formal eğitim planlı ve programlıdır.

Çözüm: İnformal öğrenme, doğal, gelişigüzel, belli bir mekâna bağlı olmayan eğitimdir. Informal eğitim planlı, kasıtlı ve programlı değildir. Soruda D seçeneği dışındaki-ler informal eğitim ya da öğrenme için geçerlidir.Cevap D

AKADEMİPEGEM



ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRMEKONU

ANLATIMLI

ü3 1arada




Komisyon

KPSS Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı / Ölçme ve Değerlendirme

ISBN 978-0-2021-0005-0


© Pegem Akademi





masını diliyoruz.










Kazan/ANKARA(0312 394 55 91)









Pegem Akademi

Ö N S Ö Z




4. AdımÜrünlerim





3. AdımAktivasyon





1

2

3

4

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik







İÇİNDEKİLER

v

1. BÖLÜM

Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ ��1

EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ��2

EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ��2

ÖLÇME ��3

Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar ��3

Ölçme İşlemi Ögeleri ��3

Değişken ��3

Özelliklerine Göre Değişkenler ��4

Yapılarına Göre Değişkenler ��4

Araştırmaya Konu Oluşlarına Göre Değişkenler ��4

Ölçme Kuralı ��6

Birim ��6

Doğal Birim ��6

Yapma / Standart birim ��7

Türetilmiş Birim ��7

Birimin Taşıması Gereken Nitelikler ��8

Ölçme Türleri ��8

Doğrudan Ölçme ��8

Dolaylı Ölçme ��9

Türetilmiş Ölçme ��9

Ölçmede Ölçek ��11

Sınıflama Ölçeği ��11

Sıralama Ölçeği ��12

Eşit Aralıklı Ölçekler ��13

Eşit Oranlı Ölçek ��14

DEĞERLENDİRME ��16

Değerlendirme Türleri ��17

Ölçütüne Göre Değerlendirme Türleri��17

Mutlak Değerlendirme��17

Bağıl Değerlendirme ��18

Amacına Göre Değerlendirme Türleri ��20

Tanıma Yerleştirme (Diagnastik) Değerlendirme ��20

Biçimlendirme Yetiştirme Değerlendirmesi (İzleme, Formative Değerlendirme) ��21

Düzey Belirleme Değerlendirmesi (Değer Biçme Sonuç ya da Summative Değerlendirme) ��21

ÖZET ��24




2. BÖLÜM

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler

ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER ��33

GEÇERLİK ��33

GEÇERLİK TÜRLERİ ��34

Kapsam Geçerliği ��34

Kapsam Geçerliğini Belirleme Yolları ��35

Görünüş Geçerliği ��37

Ölçüt Geçerlikleri��38

Yordama Geçerliği ��38

Uygunluk Geçerliği (Mevcut durum, eş zaman, zamandaş geçerlik) ��40

Yapı Geçerliği ��40

Sonuçsal Geçerlik ��42

Geçerliği Etkileyen Faktörler ��43

GÜVENİRLİK ��45

Ölçmede Hata ve Güvenirlik ��46

Ölçmede Hata Kaynakları ��47

Hata Türleri ��48

Güvenirlik Belirleme Yolları ��52

Test - Tekrar Test Yöntemi (Kararlılık Katsayısı) ��52

İÇİNDEKİLER

vi

Doğru - Yanlış Testleri ��95

Çoktan Seçmeli Testler ��96

Çoktan Seçmeli Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik ��99

Çoktan Seçmeli Testlerin Puanlanması ��102

Sözlü Sınavlar ��102

Sözlü Sınavlarda Geçerlik, Güvenirlik ve Kullanışlılık ��103

TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞI ��104

Kavram Haritaları ��106

Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) ��108

Kelime İlişkilendirme Tablosu (KİT) ��109

Yapılandırılmış Grid ��110

Performans Değerlendirme��111

Performans Ödevleri ��113

Proje Ödevleri ��114

Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo)��114

Portfolyo Türleri ��115

Portfolyoların Sınırlılıklarını Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler ��118

TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞINDA PERFORMANSI PUANLAMA ARAÇLARI ��119

Kontrol Listesi ��119

Dereceli Puanlama Ölçeği (Rubric) ��120

Gözlem Formları ��125

Anekdot Kayıtları ��125

Görüşmeler (Mülakatlar) ��125

ÖĞRENCİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNE KATILIMINI SAĞLAMA ARAÇLARI ��126

Öz Değerlendirme Formları ��126

Akran Değerlendirme Formu ��127

Grup Değerlendirme Formu ��128

ÖZET ��129




Eş Değer Formlar Yöntemi (Paralel Testler Yöntemi - Eş Değerlik Katsayısı ya da Tutarlılık Katsayısı) ��54

Eş Değer Yarılama (Testin iki yarıya bölünmesi) (İç Tutarlılık Katsayısı) Yöntemi ��55

İç Tutarlılık Katsayıları Yoluyla Güvenirliğin Belirlenmesi ��56

Standart Hata ��58

GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER ��60

GEÇERLİK VE GÜVENİLİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ ��62

KULLANIŞLILIK ��63

ÖZET ��64




3. BÖLÜM

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları

TESTLERİN SINIFLANMASI ��78

Ölçtükleri Özelliklere Göre Testlerin Sınıflanması ��78

Tipik Davranış Testleri ��78

Maksimum Performans Testleri ��79

Cevaplama Tepkisine Göre Testler ��80

Ayrılan Zamana Göre Testler��80

Hız Testleri �� 80

Güç Testleri �� 81

Puanlama Biçimine Göre Testler ��81

Testi Alan Birey Sayısına Göre Testler��81

Test Planı �� 81

KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI ��82

Yazılı Yoklama ��82

Yazılı Yoklamalarda Geçerlik ve Güvenirlik ��87

Yazılı Yoklamalarda Puanlama ��88

Kısa Cevaplı Testler ��91

Kısa Cevaplı Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik ��93

Eşleştirmeli Testler ��93

İÇİNDEKİLER

vii

4. BÖLÜM

Test ve Madde İstatistikleri

TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ ��143

MERKEZÎ YIĞILMA - TOPLANMA - MERKEZÎ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ ��143

Aritmetik Ortalama ��143

Medyan ��147

Mod (Tepe Değer) ��149

MERKEZÎ YAYILIM (DEĞİŞİM, FARKLILAŞMA, DAĞILIM) ÖLÇÜLERİ ��153

Ranj ��153

Çeyrek Sapma ��155

Standart Sapma ��156

Varyans (Değişkenlik) ��157

Bağıl Değişkenlik Katsayısı ��157

Çarpıklık Katsayısı ��158

Normal ya da Simetrik Dağılım ��158

Sağa Çarpık Pozitif Kayışlı Dağılım ��159

Sola Çarpık Negatif Kayışlı Dağılımlar ��160

STANDART PUANLAR (Z VE T PUANI) ��163

Z Puanı ��163

T Puanı ��164

MADDE İSTATİSTİKLERİ ��169

Basit Yöntemle Madde Analizi ��171

Madde Güçlük İndeksi ��171

Madde Ayırt Edicilik İndeksi ��172

Korelasyon Yöntemi ile Madde Ayırt Ediciliğinin Hesaplanması ��177

Diğer Madde İstatistikleri ��178

Madde Varyansı ve Madde Standart Sapması ��178

Madde Güvenirlik Katsayısı ��179

Meraklısına ��179

ÖZET ��181




KAYNAKÇA ��199

Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar1.

1

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Eğitim belli uzak, genel ve özel amaçlara ulaşmak üzere oluşmuş bir sistemdir. Eğitim sistemi girdiler, işlemler, çıktılar ve dönüt ögelerinden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin belli noktalarında dönütleri olan ve başka sistemlerle de ilişkileri olan açık bir sistemdir.

GİRDİLER

Öğrenci özellikleri Öğretmen nitelikleri Öğretim programı Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Eğitim felsefesi

İŞLEMLER

DÖNÜTÖlçme ve Değerlendirme

Öğrenme-öğretme uygulama, iş ve işlemleri Öğrenme - öğretme yaşantıları Öğretim etkinlik, yöntem ve teknikleri

ÇIKTILAR

Bilişsel, duyuşsal davranış değişiklikleri Öğrenme ürünleri İstenilen davranış değişiklikleri ile donanmış bireyler Ulaşılan yeterlikler

Ölçme ve değerlendirme;

9 Girdilerin niteliklerinin belirlenmesi,

9 Sistemin işlemler öğesi kapsamındakilerin (yöntem, etkinlik, vb.) etkili olup olmadığı ve eksikliklerinin belir-lenmesi

9 Hedeflere ve belirlenen yeterliklere ulaşma düzeyinin belirlenmesi yolu ile eğitim sistemine dönüt sağlamak-tadır.

Ölçme ve değerlendirmeden dönüt alan unsurlar ve aldıkları dönütün niteliği aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir:

ÖĞRENCİYE

9 Hazır oluş ve ön öğrenme düzeyi, 9 İlgi ve yetenekleri, 9 Öğrenme eksiklikleri, 9 Güçlü ve zayıf yönleri, 9 Hedef ve yeterliklere ulaşma düzeyi hakkında dönüt sağlar.

ÖĞRETMENE

9 Öğrencilerin gelişimi ve nitelikleri, 9 Öğrencilerini tanıma, gelişimlerini izleme ve öğrenme düzeylerini

belirleme, 9 Kendi mesleki yeterlikleri, 9 Öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme konusundaki ye-

terlikleri hakkında dönüt sağlar.

ÖĞRETİM YÖNTEM-TEKNİK, ARAÇ GEREÇ VE ORTAMINA

9 Etkili öğrenme sağlayıp sağlamadığı, 9 Aksayan, eksik kalan yönleri olup olmadığı, 9 Biçimlendirilmesi ve değiştirilmesi gereken yönlerinin olup olma-

dığı yönünde dönüt sağlar.

ÖĞRETİM PROGRAMINA 9 İstenilen öğrenmeleri saptamadaki araçsal ve yapısal değeri hak-kında dönüt sağlar.


2

EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme ve değerlendirme (sınama durumları) eğitim programları ögelerinden biri-dir. “Ne kadar öğrettik?” sorusu temelinde desenlenir. Ölçme ve değerlendirmenin hangi ölçme araçları ile nasıl yapılacağı programların sınama durumları ögesinde uygulayıcılara açıklanır.

Eğitim Programı Ögeleri

Hedefler / Kazanımlar

İçerik

Eğitim Durumları

Sınama Durumları

Uzun Cevaplı ve Kısa Cevaplı Testler Performans Ödevleri

Sözlü sınavlar Öğrenci Ürün Dosyaları (Portfolyo)

Rubric, Gözlem Formları, Ak-ran Değerlendirme Formları, Grup Değerlendirme Formları

vs.

Çoktan Seçmeli, Doğru Yanlış, Eşleştirme Tipi Testler

Proje Ödevleri

Tamamlayıcı Ölçme Anlayışı Ölçme AraçlarıKlasik Ölçme Araçları

ÖLÇME

DEĞERLENDİRME

EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR?

9 Eğitim gereksinimlerinin saptanması,

Ölçme değerlendirmeden;

9 Tanıma,

9 Seçme,

9 Yöneltme,

9 Yerleştirme,

9 İzleme,

9 Düzey belirleme,

9 Dönüt alma,

9 Program değerlendirme,

9 İhtiyaç saptama,

9 Rehberlik ve yönlendirmeamacıyla yararlanılmaktadır.

Sözün Özü

9 Belli bir dersle ilgili davranışları kazanabilmeleri için gerekli olan davranışlara önceden sahip olup olma-dıklarının belirlenmesi,

9 Öğretme - öğrenme sürecinde oluşan eksikliklerin belirlenmesi, sürecin biçimlendirilmesi ve iyileştiril-mesi,

9 Öğrencilerin kazanımlara ulaşma düzeylerinin belir-lenmesi,

9 Öğretim programlarının değerlendirilmesi,

9 Rehberlik ve yönlendirme amacıyla (ilgi ve yetenek-lerin değerlendirilmesi) yararlanılabilir.


3

ÖLÇME

Ölçme, en geniş anlamı ile “belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının gözlenerek sonuçlarının sayılarla ya da başka sem-bollerle gösterilmesidir.”

Ölçme tanımı aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir:

Ölçmeye konu olan özellikler

(Değişken)Gözlem

Gözlem sonucu ortaya çıkan sayı

ya da sembol (Ölçüm)

Ölçme İşlemi

Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar 9 Ölçme işlemine en az bir özellik konu edilir. Ölç-

meye konu edilen bu özelliklere değişken denir. 9 Ölçme işlemi bir gözlemdir. 9 Ölçme işleminin sonucunda gözlenilenlerin sayı

ve sembolle ifade edilmesi gerekir. 9 Sayı ve sembolle ifade edilen bu sonuca ölçüm

denir. 9 Ölçme “Ne kadar?” sorusuna yanıt aramaktadır.

Ölçme İşlemi ÖgeleriÖlçülen Özdelik

(Değişken)

Ölçme Kuralı

Ölçme Aracı

Birim

Ölçüm

Ölçen

Fark kavramı ölçme için temeldir. Çünkü ölçme farktan doğmuştur. Ölçmenin yapılış gerekçesini aynı varlıkların farklı derecelerde özelliklere sahip olmasıyla açıklayabiliriz.

Ölçme işlemi bu farklılıkları; 9 miktara dönüştürme, 9 puanlama, 9 sayma, 9 sıralama, 9 niteleme, 9 adlandırma, 9 gruplama

şeklinde yapabilir.

Sözün Özü

Örnek

Ölçmenin ögeleri aşağıdaki tablodaki gibi örneklenebilir:

Ölçülen Özellik

(Değişken)

Akademik Başarı

(Matematik dersi için)

Ölçme KuralıTestte 25 soru vardır.

Her soru 4 puandır.

Ölçme AracıÇoktan Seçmeli Matematik Testi

Birim 4 puan

Gözlemi Yapan Matematik öğretmeni

ÖlçümAli 80 aldı.

80 puan

Ölçme işlemine örnekler

9 Deniz, bu dönem 8 gün devamsızlık yaptı.

9 Çağdaş, Türkçe dersinde 4 kez söz aldı.

9 Kaan’ın yazdığı kompozisyonda 6 yerde yazım yanlışı var.

9 Matematik testinde en yüksek puanı Zeynep aldı.

9 Kız öğrencilerin en uzunu Merve’dir.

9 Feyza’nın göz rengi kahverengidir.

Ö rnek Soru

Aşağıdakilerden hangisi ölçmenin ögelerinden biri değil-dir?A) Ölçülecek nitelik

B) Birim

C) Ölçme aracı

D) Ölçüt

E) Ölçen kişi ya da makine

Çözüm: Ölçme ögeleri arasında ölçüt, yorum ve karar bulun-maz. Bunlar değerlendirme ile ilgili kavramlardır. Cevap D

Değişken

9 Bir ölçümden diğerine farklılık gösterirler.

9 Gözlemden gözleme farklı değer alabilirler. En az 2 değer alır.

9 Ölçmeye konu olan özelliklerdir.

9 Cinsiyet, yaş, boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları bir bireyden diğerine fark-lılık gösterdiğinden her biri bir değişkendir.


4

Değişkenleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz:

Değişken

Özelliklerine göre

Yapılarına göre

Nitel

Nicel

Sürekli

Süreksiz

Araştırmaya konu oluşlarına

göre

Bağımlı

Bağımsız

Özelliklerine göre değişkenlerNitel değişken

9 Kalite, kategori, adlandırma ve çeşit yönünden ifade edilebilirler (Cinsiyet, kan grubu, medeni du-rum, meslek, doğum yeri, ilgi, öğrenme stili gibi).

9 Sembol ve sıfatlarla gösterilirler.

9 Gruplama (kategorilendirme), sıralama ve dere-celemeye uygun düşerler.

Nicel değişken

9 Sayısal olarak gösterilen değişkenlerdir. (Boy uzunluğu, kilo, sınav puanı, sınıftaki öğrenci sa-yısı vb.)

9 Bu değişkenleri göstermede kullanılan sayılar ma-tematiksel olarak miktar belirtir.

9 Eşit aralıklı ve eşit oranlı ölçekle elde edilen de-ğişkenlerdir.

Nicel olarak ifade edilen bir değişken nitel olarak da ifade edilebilir.

Örnek

Deniz’in boyu 187 cm’dir.

Ölçülen özellik (değişken) boy uzunluğudur. Sayısal (187 cm) olarak ifade edil-diği için değişken niceldir.

Deniz uzun boyludur.

Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için de-ğişken niteldir.

Bunun tersi de söz konusu olabilir. Nitel bir değişken uygun bir ölçme aracı ile gözlenerek sayısallaştırılıp nicel değişken hâline getirilebilir. Ancak bu durum her nitel değişken için söz konusu değildir. Örneğin bir anke-tin kişisel bilgiler bölümünde;

Cinsiyetiniz: (1) Erkek (2) Kadınbiçiminde 1 ve 2 ile adlandırılsa da bu cinsiyet nitel değiş-kenini nicel hâle getirmez. Burada 1 ve 2 rakamları miktar belirtmek için değil adlandırmak için kullanılmıştır.

Yapılarına göre değişkenlerSürekli (kesiksiz) değişkenler

9 İki ayrı ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz par-çaya bölünebilir.

9 Değişken değerleri her zaman tam değeri alma-yabilir. Örneğin boy uzunluğu 180 cm olabileceği gibi, 177,5 cm de olabilir.

9 Boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları sürekli değişkendir.

Süreksiz (kesikli) değişkenler

9 Miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir.

9 Dolayısıyla bir obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir.

9 Yani kesin değerler alırlar. Nitel değişkenlerin he-men hepsi süreksiz değişkendir.

9 Temel saymaya dayalı ölçmelerde de sadece tam sayılı değer alınabileceği için (kardeş sayısı, sa-hip olunan kitap sayısı vb. değişkenler 1.5 kardeş, 44.2 kitap şeklinde belirlenemeyeceği için sürek-siz değişkenlerdir.)

Araştırmaya konu oluşlarına göre değişkenler

Bazı değişkenler başka hiçbir değişkene bağlı olma-dan değişebilirken bazıları başka bir veya birkaç de-ğişkene bağlı değerler alabilirler. Başka bir değişkene bağlı olmadan değerler alabilen değişkenlere bağım-sız, başka bir değişkene veya değişkenlere bağlı ola-rak değerler alabilen değişkenlere de bağımlı değiş-ken denir (Baykul, 2000:11).

Bağımsız değişken(Etkileyen) (Neden)

Bağımlı değişken(Etkilenen) (Sonuç)

Araştırmacı tarafından belirlenir.

Etkilenme düzeyi araştırılır.

Neden olan ve etki eden değişkendir.

Sonuç değişkenidir.

Diğer değişkenlerden bağımsızlaştırılır ve araştırma sürecinde etkileri gözlenir.

Araştırmanın sonunda bağımsız değişkenden etkilenme düzeyi ölçülür.

Örnek

Bağımsız değişken Bağımlı değişkenSigara KanserDers çalışma saati Ders başarısıSpor Sağlık

AKADEMİPEGEM



REHBERLİK VE

ÖZEL EĞİTİMKONU

ANLATIMLI

ü3 1arada




Komisyon

KPSS Eğitim Bilimleri Konu Anlatımı / Rehberlik ve Özel Eğitim

ISBN 978-0-2021-0005-0


© Pegem Akademi





masını diliyoruz.










Kazan/ANKARA(0312 394 55 91)









Pegem Akademi

Ö N S Ö Z




4. AdımÜrünlerim





3. AdımAktivasyon





1

2

3

4

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik







İÇİNDEKİLER

iv

1. BÖLÜMÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI, ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK HİZMETLERİ

EĞİTİM VE REHBERLİK ��1

Eğitimin Amacı��1

Eğitimin İşlevleri ��1

Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan) ��1

Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan) ��1

Eğitim Anlayışları ��2

Geleneksel Eğitim Anlayışı ��2

Çağdaş Eğitim Anlayışı ��2

Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri ��2

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ ��3

Sağlık Hizmetleri ��3

Sosyal Yardım Hizmetleri ��3

Rehberlik Hizmetleri ��3

Sosyal Kültürel Hizmetler ��4

Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri ��5

Kayıt Kabul Hizmetleri ��5

Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları��5

REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR? ��6

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmeti İle İlgili Kavramlar ��7

Rehberliğin Amaçları ��8

REHBERLİĞİN İLKELERİ ��8

Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Yanlış (✓) ve Doğrular (✓) ��14

İNSANCIL (HÜMANİSTİK) YAKLAŞIM VE REHBERLİK ��15

Kendini Gerçekleştirme Sürecindeki Bir Bireyin Sahip Olduğu Nitelikler �� 19

REHBERLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ ��20

ABD’de Yaşanan Gelişmeler��20

Ülkemizde Yaşanan Gelişmeler ��20

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETİNE KATKI SAĞLAYAN BİLİM

DALLARI �� 20

REHBERLİĞİN TEMELLERİ ��21

Psikolojik Temeller ��21

Sosyolojik, Toplumsal Temeller��22

Felsefi Temeller ��23

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA ARASINDAKİ FARKLAR��24

REHBERLİK HİZMETLERİ İLE EĞİTİM-ÖĞRETİM HİZMETLERİ ARASINDAKİ FARKLAR ��25

REHBERLİK MODELLERİ ��26

Mesleki Yardım Süreci Olarak Rehberlik (Parsons Modeli) ��26

Eğitimde Kaynaştırılmış Model ��26

Klinik Model (Özellik – Faktör Kuramı) ��26

Karar Vermeye Yardımcı Model ��27

Gelişimsel Model ��27

Geleneksel Modeller ile Gelişimsel Modelin Karşılaştırılması ��28

ÖZET ��29





2. BÖLÜM

ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ

Özel Eğitim Nedir?��49

Özel Eğitimde Temel Kavramlar ��49

Özel Eğitimin Amaçları ��50

Özel Eğitimin İlkeleri ��50

Özel Eğitime Kimler İhtiyaç Duyar? ��50

Yetersizliğin Nedenleri ��51

ÖZEL EĞİTİMDE TANILAMA, YÖNELTME, YERLEŞTİRME VE İZLEME SÜRECİ ��51

Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama��51

Yönlendirme ��52

İÇİNDEKİLER

v

Yerleştirme ��52

İzleme ��53

Özel Eğitim Hizmeti Veren Kurumlar ve Bu Kurumlarda Mevcut Uygulamalar ��53

Normal Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları ��53

Diğer Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları ��53

ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN BİREYLER VE ÖZELLİKLERİ ��54

1� ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ��54

Özellikleri ��54

Öğretmenlere Öneriler ��54

2� İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ��55

İşitme Yetersizliği ��55


3� GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ��55

Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimlerine Yapılabilecek Katkılar ��56


4� BEDENSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ��57


5� DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ��58

Konuşma Güçlüğünün Türleri ��58


6� ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN

BİREYLER ��58



7� DUYGUSAL, DAVRANIŞSAL VE SOSYAL UYUM GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER ��61


8� OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU OLAN

BİREYLER��62

Eğitimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ��62

9� ÜSTÜN ZEKÂLI VE YETENEKLİ BİREYLER��64


Sınıflandırılması ��65


10� DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) OLAN BİREYLER ��66

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Aşırı Hareketlilik Bozukluğunun Tanı Ölçütleri: ��66

KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ �� 68

Kaynaştırma Eğitimi Kapsamında İlgililerin Görev ve Sorumlulukları ��69

Kaynaştırma Eğitiminin Faydaları ��70

Kaynaştırma Kararında Göz Önünde Bulundurulacak Ölçütler ��71

Kaynaştırma Eğitiminde Başarının Değerlendirilmesi ��71

Kaynaştırmanın Engelleri ��72

Destek Eğitim Odası ��72

ÖZEL EĞİTİM SINIFLARI VE EVDE EĞİTİM HİZMETLERİ ��73

Özel Eğitim Sınıfları ��73

Evde Eğitim Hizmetleri ��74

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI HAZIRLAMA VE ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ��74

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hangi Öğrenciler İçin Hazırlanır? ��75

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Kimler Tarafından Hazırlanır? ��76

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi ��76

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programının İçeriğinde Neler Yer Alır? ��76

BEP’in İzlenmesi, Değerlendirilmesi ve Ailenin Bilgilendirilmesi ��77

ÖZET ��78




İÇİNDEKİLER

vi

3. BÖLÜM

REHBERLİK HİZMET ALANLARI

REHBERLİK HİZMETLERİ ��89

Rehberlik Hizmet Alanları��89

1� Doğrudan Öğrenciye Sunulan Hizmetler ��89

Oryantasyon Hizmeti (Yeni Duruma- Ortama Alıştırma) ��89

Bireyi Tanıma Hizmeti ��91

Bilgiyi Toplama ve Yayma (Bilgilendirme) Hizmeti ��92

Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti ��92

Psikolojik Danışma Hizmeti ��94

İzleme Hizmeti ��96

Sevk (Yardım Almaya Yönlendirme - Refere) Hizmeti ��97

2� Dolaylı Olarak Öğrenciye Sunulan Hizmetler ��98

Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Hazırlanması ��98

Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı Hazırlama Süreci ��99

Kapsamlı Rehberlik Programları ��99

Kapsamlı Rehberlik Programı Ögeleri ��101

Yenilenen Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Programı ��102

Müşavirlik (Konsültasyon-Danışmanlık) Hizmeti �� 107

Çevre ve Veli ile İlişkiler �� 108

Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri �� 108

ÖZET �� 110

ÇÖZÜMLÜ TEST �� 111




4. BÖLÜM

REHBERLİK TÜRLERİ VE MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI

BİREY SAYISINA GÖRE REHBERLİK ��123

Bireysel Rehberlik ��123

Grupla Rehberlik ��123

Bireysel Psikolojik Danışma ��124

Grupla Psikolojik Danışma ��124

KURUMLARINA GÖRE REHBERLİK ��126

Eğitim Alanında Rehberlik ��126

Sağlık Alanında Rehberlik ��126

Sosyal Yardım Alanında Rehberlik ��126

Endüstri Alanında Rehberlik��126

Güvenlik Alanında Rehberlik ��126

TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK ��126

Önleyici, Koruyucu Rehberlik��127

Kriz Yönelimli Rehberlik ��127

Uyum Sağlayıcı Rehberlik ��128

Yöneltici Rehberlik ��129

Geliştirici Rehberlik ��130

Ayarlayıcı Rehberlik ��130

Tamamlayıcı Rehberlik ��131

ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK ��131

Okul Öncesi Dönemde Rehberlik ��131

İlkokul Kademesinde Rehberlik ��132

Ortaokul Kademesinde Rehberlik ��133

Ortaöğretim Kademesinde Rehberlik ��134

Yükseköğretim Kademesinde Rehberlik ��135

PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK ��136

Eğitsel Rehberlik ��136

Kişisel – Sosyal Rehberlik ��138

Mesleki Rehberlik ��139

MESLEKİ REHBERLİKTE TEMEL KAVRAMLAR �� 140

İÇİNDEKİLER

vii

MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI ��145

Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı ��146

Super’in Benlik Kuramı ��147

Holland’ın Kişilik (Tipoloji) Kuramı ��148

Roe’nun İhtiyaçlar Kuramı ��150

Parsons’un Özellik - Faktör Kuramı ��151

Psikanalitik Kuram ��152

Sosyal Öğrenme Kuramı ��152

Karar Kuramları ��152

Hoppock’un İhtiyaçlar Kuramı ��152

Gottfredson’un Daraltma ve Uzlaşma Kuramı ��152

Şans / Kaza / Kader Kuramları ��153

ÖZET ��153





5. BÖLÜM

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ

BİREYİ TANIMA ��171

Bireyi Tanımanın Amaçları ��171

Bireyi Tanıma İlkeleri ��171

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ��175

TEST TEKNİKLERİ ��176

Maksimum Performans Testleri ��176

Davranış Testleri ��177

TEST DIŞI TEKNİKLER ��180

Gözleme Dayalı Teknikler��180

Gözlem Araçları ��182

Kendini Anlatma Teknikleri ��187

Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler ��196

Etkileşime Dayalı Teknikler ��203

Diğer Teknikler ��205

ÖZET ��208





6. BÖLÜM

PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI

PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI ��224

Psikolojik Danışmada Kullanılan Yaklaşımlar ��224

1� Güdümlü (Geleneksel) Psikolojik Danışma Yaklaşımı ��224

2� Güdümsüz (Demokratik) Psikolojik Danışma Yaklaşımı ��224

Varoluşçu Kuram (Existansiyalizm) ��225

Hümanistik (İnsancıl) Kuram (Danışandan Hız Alan Yaklaşım) ��226

Psikanalitik Kuram ��227

Davranışçı Kuram ��228

Bilişsel Terapi ve Akılcı - Duygusal Kuram ��228

Gestalt Terapisi ��230

Gerçeklik Terapisi (Kontrol Kuramı – Seçim Teorisi) ��231

Fenomenolojik (Algısal – Görüngüsel) Kuram ��232

Transaksiyonel Analiz ��233

Eklektik Yaklaşım ��234

ÖZET ��234




İÇİNDEKİLER

viii

7. BÖLÜM

OKULLARDA KARŞILAŞILABİLECEK BAZI SORUNLAR VE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ

OKULLARDA KARŞILAŞILABİLECEK BAZI SORULAR ��246

1. Kaygı Bozuklukları ��246

2. Anne – Babanın Ayrılması ��246

3. Ebeveyn Kaybı, Çocuk ve Ölüm ��247

4. Tik Bozukluğu ��248

5. Depresyon ��249

6. Hırsızlık ��250

7. Saldırganlık, Şiddet, Zorbalık ��250

REHBERLİK HİZMETLERİNDE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ ��254

1. Öğretmen-Öğrenci İletişimi ��254

2. İletişim Engelleri ��260

3. Olumlu ve Olumsuz Öğretmen Davranışları ��262

ÇATIŞMA ve ÇATIŞMA ÇÖZME YÖNTEMLERİ ��264

1. Çatışmaya Gösterilen Tepkiler ��265

2. Bir Çatışma Çözme Yöntemi Olarak “Akran Arabuluculuğu” ��267

3. Akran Eğitimi ��267

4. Akran Danışmanlığı ��267

ÖZET ��268




8. BÖLÜM

REHBERLİKTE ÖRGÜTLENME SİSTEMİ

ÖRGÜTLENMEDE REHBERLİK MODELLERİ ��278

Merkezîleşmemiş – Uzmanlaşmamış Rehberlik Modeli ��278

Merkezîleşmiş – Uzmanlaşmış Rehberlik Modeli ��279

ÜLKEMİZDE REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ ��280

1. Bakanlık Düzeyinde Örgütlenme Sistemi ��280

2. İl ve İlçe Düzeyinde Örgütlenme Sistemi ��281

İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı veya Şube Müdürünün Görevleri ��282

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri İl Danışma Komisyonu ��282

3. Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) Düzeyinde Örgütlenme Sistemi �� 283

Okul Düzeyinde Örgütlenme Sistemi ��285

ÖZET ��292




KAYNAKÇA �� 303

Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri

1.

1

EĞİTİM ve REHBERLİK

Okullarda gerçekleştirilen eğitim – öğretim faaliyet-leri hem öğrencilerin bilişsel becerilerinin artmasına katkı sağlayacak uygulamaları içermekte hem de eği-tim – öğretim faaliyetleri ile kazandırılamayan çeşitli becerilerin kazandırılmasında ve bireylerin yaşam içerisinde karşılaştıkları sorunların çözümünde çeşitli uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, reh-berlik hizmetlerini gerekli kılmakta ve rehberlik hizme-ti bu özelliği itibariyle eğitim – öğretimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir unsuru hâline gelmektedir.

Eğitimin Amacı

Eğitim; bireyi bilişsel, bedensel, sosyal ve duygusal yönden kendisi ve toplum için en uygun biçimde ge-liştirmeyi amaçlar. Bireyi kendisi için yetiştirme, bireyi bir meslek sahibi yapma, bireyin topluma uyumunu sağlama, bireye kendini geliştirme olanakları sunma anlamına gelmektedir. Bireyi toplum için yetiştirme ise toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlamak, kültürel mirasın aktarımını sağlamak, ekonomik yapı için nite-likli insan yetiştirmek anlamına gelmektedir.

Eğitimin İşlevleri

Eğitimin iki temel işlevi vardır. Bunlar: Bireyselleştirme (kendine yeter insan) ve toplumsallaştırma (toplum için insan) olarak ifade edilebilir.

1. Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan)

Toplumsallaştırmanın amacı:

9 Bulunduğu toplumun kültürünü, değerlerini bilen ve benimseyen,

9 Toplumun sorumlu bir üyesi olarak sorumlulukları-nı bilen ve yerine getiren,

9 İçinde bulunduğu toplumu değerli bulan ve onu ileriye götürmek için elinden geleni yapan,

9 Diğer bireylerle iyi iletişim kurabilen,

9 Toplumdaki diğer insanların ve kendisinin ihtiyaç-ları için çalışan ve üreten, yapıcı bireyler yetiştir-mektir.

Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar:

9 Bireyin ailesi,

9 Akrabaları,

9 Komşuları,

9 Arkadaşları,

9 Öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişiler olarak ifade edilebilir.

Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar:

9 Kitaplar,

9 Gazeteler,

9 Dergiler,

9 Basılı materyaller,

9 Televizyon,

9 Radyo,

9 Bilgisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır.

Ö rnek Soru

Öğrencilerin sosyalleşmesine ve çevresine etkin uyum sağlamasına yardımcı kaynaklar birincil ve ikincil kaynaklar olmak üzere sınıflandırılmakta olup aşağıdakilerden hangisi birincil kaynaklar arasında yer almaktadır?A) ArkadaşlarB) KitaplarC) Radyo ve televizyonD) Bilişim araçlarıE) Gazete ve dergiler

Çözüm: Kitaplar, dergiler, gazeteler, radyo ve televizyon, sosyal medya, bilişim araçları gibi kaynaklar sosyalleşme sürecinde ikincil kaynaklar içerisinde yer almaktadır. Çünkü bunlar bireyin çevreye uyumunda aracı konumda olup doğ-rudan bireye bazı yaşantıları sunamamaktadır. Ancak aile, arkadaşlar, öğretmenler, okul ortamı, yaşanılan çevre ve akrabalar gibi doğrudan bireyin sosyalleşmesine yardımcı kişi ve ortamlar birincil kaynaklar içerisinde yer alır. Cevap A

2. Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan)

Bireyselleştirmenin amacı:

9 Kendi potansiyelinin farkında olan,

9 Kendi ayakları üzerinde durabilen,

9 Karşılaştığı problemleri çözebilen,

9 Kendi kararlarını verebilen,

9 Başkalarına bağımlı olmayan bireyler yetiştirmektir.

2


Eğitim Anlayışları

Bilim ve teknolojinin hızlı gelişimi, toplumsal yapıda meydana gelen değişiklikler eğitim bilimleri alanına da yansımış ve eğitim bilimleri alanında çeşitli deği-şimleri beraberinde getirmiştir. Bu değişimin en ba-şında geleneksel eğitim anlayışından, çağdaş eğitim anlayışına geçişi ifade etmek mümkündür.

Geleneksel Eğitim Anlayışı 9 Öğretmen ve programı ön plana çıkartmakta,

öğrenciyi pasif kılmaktadır.

9 Bu anlayış, yapısı gereği öğretimi vurgulamış ve öğrenciyi kendisine bilgi yüklenilmesi gereken bir varlık olarak görmüştür.

9 Bireylerin daha çok zihinsel ve entelektüel geli-şimine vurgu yapan bu yaklaşım, bireylerin kendi-lerine özgü durumlarını da göz ardı etmekte, her-kes için aynı, standart bir yaklaşımı içermektedir.

Çağdaş Eğitim Anlayışı 9 Öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımı içermekte,

öğrenciyi bireysel farklılıkları olan değerli bir varlık olarak görmektedir.

9 Bu anlayış içerisinde öğretmen; öğrenciye rehber-lik eden, öğrenciye zengin eğitim ortamları ha-zırlayan, öğrencilerle bire bir ilgilenen bir görevi üstlenmiştir.

9 Bu anlayış içerisinde öğrenciler sadece zihinsel ve entelektüel açıdan geliştirilmeye çalışılmamakta, bir bütün olarak (zihinsel, bedensel, ruhsal, sosyal) tanınmaya ve geliştirilmeye çalışılmaktadır; çünkü bu şekilde hareket edildiğinde bireylerin kendilerini gerçekleştireceğine ve toplumu geliştireceğine ina-nılmaktadır.

Geleneksel eğitim anlayışı “öğretim” ve “yönetim” olmak üzere iki ögeden oluşmaktadır, fakat çağdaş eğitim anlayışı bu iki ögeye ek olarak üçüncü bir ögeyi içermektedir. Bu öge, öğrenci kişilik hizmetleridir.

NOTÇağdaş eğitim anlayışı ile geleneksel eğitim anlayışı arasındaki en önemli farklılık, öğrenci kişilik hizmet-leridir.

Ö rnek Soru

Çağdaş eğitim sisteminin ilkelerini benimseyen bir öğretmenin, sınıflarda öğretim etkinliklerini yürü-türken aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olmaz?A) Öğretim etkinliklerini yürütürken öğrencileri olabildi-

ğince aktif kılmaya çalışmasıB) Yalnızca söz almak isteyen öğrencileri değil, tüm öğ-

rencileri konuşturmaya çalışmasıC) Öğrencilerine belirlediği hedefi göstermesi ve her

öğrencisinden bu hedefe varmasını istemesiD) Öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşarak öğren-

ciler arasında ayrım yapmamasıE) Öğrencilerin aileleri ile sürekli bir araya gelerek aile-

leri yapılan çalışmalar hakkında bilgilendirmesi

Çözüm: Çağdaş eğitim anlayışı öğrenciyi merkeze alan bir anlayışı içerdiği ve demokratik bir yaklaşımı savun-duğu için, bu anlayışı benimseyen bir öğretmenin sü-reç içerisinde öğrencilerini aktif kılmaya çalışması ve her öğrencisinin kendisini ifade etmesini sağlaması beklenir. Ayrıca öğrencilerine tarafsız bir şekilde yak-laşmak ve öğrencilerin aileleri ile bir araya gelerek iş birliği yapmak da çağdaş eğitim sistemini benimseyen bir öğretmenin sergileyebileceği davranışlardır; ancak öğrencilerine kendisinin belirlediği bir hedefi göstermek ve bireysel farklılıkları dışarıda bırakarak herkesin bu hedefe varmasını istemek, çağdaş eğitim anlayışına değil, geleneksel eğitim anlayışına uygun bir durumdur. Cevap C

Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri

ÖĞRETİMÖğrencilere belirli bir alanda bilgi, beceri ve tutum kazandırmayı amaçlayan, planlı ve programlı faaliyetlerin bütünüdür.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİÖğrencilerin gelişimini her yönü ile destekle-yen, öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşıla-maya ve karşılaştıkları sorunların çözümüne yardımcı, öğretim etkinlikleri dışında yer alan hizmetler grubudur.

YÖNETİMÖğretim hizmetlerinin ve öğrenci kişilik hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesinden sorumlu yönetimsel hizmetlerin bütünüdür.

ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMİ

3


ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ

Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme

Hizmetleri

RehberlikHizmetleri

Sağlık Hizmetleri

Sosyal Yardım Hizmetleri

Sosyal / Kültürel Hizmetler

Kayıt / Kabul Hizmetleri

ÖĞRENCİ KİŞİLİK

HİZMETLERİ

NOTRehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; çağdaş eğitim anlayışı içerisinde yer alan, öğrenci kişilik hiz-metleri kapsamında bir hizmettir.

Öğrenci kişilik hizmetleri, çeşitli hizmet alanlarını içe-risinde barındıran bir hizmetler grubu olarak ifade edilebilir. Öğrenci kişilik hizmetleri içerisinde yer alan hizmetler ve bu hizmetler kapsamında yapılan çalış-malar aşağıda ifade edilmiştir.

1. Sağlık Hizmetleri

9 Sağlık eğitimi verme,

9 Çeşitli rahatsızlıkları tanılamak veya çeşitli rahat-sızlıkların yaşanmasını önlemek amaçlı kontroller ve taramalar yapma,

9 Sağlığı korumaya yönelik bilgilendirme çalışmala-rı düzenleme,

9 Sağlık problemlerini tedavi etmeye çalışma.

Örnek

Yaşanan bir grip salgını karşısında öğrencilerin bilgi-lendirilmesi, çeşitli hastalıklardan korunma amaçlı aşı-lar yapılması, okul içerisinde meydana gelen bir kazaya ilişkin revirde ilk müdahâlenin yapılması gibi durumları içerir.

2. Sosyal Yardım Hizmetleri

9 Öğrencilerin maddi ihtiyaçlarını karşılamaya yö-nelik burs ve kredi hizmeti verme,

9 Barınma ihtiyacını karşılamaya yönelik çalışmalar yapma,

9 Beslenme ve ulaşım hizmeti ile ilgili yardımlar sunma,

9 Öğrencilere yarı zamanlı çalışma imkânı sağlama.

NOTSosyal yardım hizmetleri, öğrencilerin çeşitli ihtiyaç-larını karşılayarak eğitim-öğretimden en iyi şekilde yararlanmasına yardımcı olmaya yönelik uygulama-ları içerir.

Örnek

Maddi durumu yerinde olmayan öğrencilere burs veril-mesi, ders kitaplarının öğrencilere ücretsiz dağıtılması, taşımalı eğitim sistemi ile öğrencilerin ücretsiz bir şe-kilde kendilerine en yakın okula ulaştırılması, kayma-kamlıklar ve valilikler aracılığı ile imkânı olmayan öğ-rencilere giysi yardımı sunulması gibi durumları içerir.

3. Rehberlik Hizmetleri: Rehberlik hizmetleri içe-risinde çok çeşitli hizmetlerden söz etmek mümkün-dür. Bu hizmetler:

9 Bireyi tanıma: Öğrencinin kendini tanıması veya öğrenciye sunulacak hizmetleri belirlemek amacıy-la öğrencilere çeşitli ölçme araçlarının uygulanma-sına yöneliktir.

9 Bilgi toplama ve yayma hizmeti: Öğrencinin ih-tiyaç duyduğu eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal alanda her türlü bilginin toplanması ve bu bilgilerin öğrenci ile paylaşılmasına yöneliktir.

9 Psikolojik danışma hizmeti: Bireyin kendini ta-nıması, geliştirmesi, kendisine ve çevresine uyum sağlaması, sorunlarını çözmesi ve sağlıklı kararlar verebilmesi için uzman kişilerce verilen profesyo-nel bir yardım hizmetidir.

Psikolojik danışma hizmeti, rehberlik hizmetlerinin kapsamında yer alan özel bir hizmet alanıdır. Bu hizmet, diğer hizmet alanlarına göre daha yoğun bilgi ve beceri gerektirdiği için yalnızca psikolojik danışmanlarca verilmektedir.

4


Rehberlik hizmet alanları içerisinde yer alan psi-kolojik danışma hizmeti, diğer hizmet alanlarından daha farklı bir öneme sahiptir. Bu hizmet, rehberlik hizmetlerinin özünü ve asıl işlevini oluşturmaktadır.

Not

9 Oryantasyon (Duruma Alıştırma) Hizmeti: Öğ-rencileri yeni bir duruma ya da yeni bir ortama alıştırmak amacıyla, öğrencilere okulu, çevresini ve yararlanabilecekleri imkânları tanıtmaya yönelik etkinliklerdir.

9 Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti: Öğrenci-nin yönelebileceği bir üst eğitim kurumu ya da iş imkânları konularında öğrenciye bilgi verilmesi, öğrencinin, bu bilgiler doğrultusunda kendisi için en uygun olanı seçmesi, yerleştirilmesi ve başarılı olmasını sağlamaya yönelik hizmetlerdir.

9 Sevk (Yardım Almaya Yönlendirme) Hizmeti: Tıpkı hastanelerdeki işleyişte olduğu gibi psikolojik danışma ve rehberlik servislerinin olmadığı ya da yetersiz kaldığı durumlarda öğrencinin yardım ihti-yacının karşılanabilmesi için okulun psikolojik da-nışmanının, öğrenciyi, rehberlik araştırma merkez-leri, sosyal yardım kuruluşları, psikiyatri servisleri, özel eğitim uzmanı, sosyal çalışma uzmanı gibi diğer kurum veya kişilere yönlendirmesidir.

9 İzleme Hizmeti: Yapılan çeşitli rehberlik yardım-larının sonrasında ortaya çıkan durumu görmek, yapılan çalışmalara ilişkin geri bildirim elde etmek amacıyla kullanılan hizmet alanıdır.

9 Araştırma – Değerlendirme Hizmeti: Yapılan çeşitli rehberlik yardımlarının sonrasında ortaya çıkan durumu analiz etmek, güçlü ve zayıf yönleri tespit etmek, ulaşılan sonucun öz eleştirisini yap-makla ilgili hizmet alanıdır. Bu hizmet aracılığı ile yapılan yardımların etki düzeyi, niteliği görülmekte ve çalışmaların geliştirilmesi sağlanmaktadır.

9 Müşavirlik (Konsültasyon): Bu hizmet, okuldaki psikolojik danışman ile birlikte öğrenciyle ilgili bir ya da daha fazla kişinin (öğretmen, yönetici, veli) iş birliği içinde, öğrencinin gelişmesine yönelik kur-dukları yardım ilişkisidir.

9 Çevre ve Veli İle İlişkiler: Okuldaki psikolojik da-nışmanın, hizmetlerinin niteliğini ve etkililiğini artı-rabilmesi için veli toplantıları düzenlemesi, velilerle olumlu ve anlamlı bir ilişki kurması ve bunun yanı sıra çevresinde bulunan diğer psikolojik danışma

ve rehberlik servisleri ile irtibatta olması, onların çalışmaları hakkında bilgi sahibi olması, kendi çalışmalarından onları haberdar etmesi ve bu ser-vislerde çalışan psikolojik danışmanlarla iş birliği yapmasıdır.

9 Program Hazırlama ve Geliştirme Hizmeti: Okul-larda öğrencilere uygun, işlevsel ve amaca hizmet eden programların hazırlanması, yapılan rehberlik programlarının geliştirilmesi için ilgililerle iş birliği yapılmasıdır.

“Rehberlik hizmet alanları içerisinde yer alan “Araş-tırma – Değerlendirme”, “Müşavirlik (Konsültas-yon)” , “Çevre ve Veli İle İlişkiler” ve “Program Ha-zırlama ve Geliştirme Hizmeti” bireye dolaylı olarak ulaşmakta, diğer hizmet alanları ise doğrudan ulaşmaktadır.

Bu bölümde rehberlik hizmet alanları ile ilgili özet açıklamalara yer verilmiştir. Rehberlikte yer alan hizmet alanları 3. bölümde ayrıntılı bir biçimde in-celenecektir.

NOTRehberlik hizmetleri, öğrencilere eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal alanda ihtiyaç duydukları konularda sunulan bir yardım olup eğitim-öğretimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasıdır.

4. Sosyal Kültürel Hizmetler

9 Boş zamanları değerlendirme ile ilgili bilgiler verme,

9 Boş zamanları değerlendirmeye yönelik etkinlikler düzenleme,

9 Eğitsel kulüpler kapsamında uygulamalar yapma, 9 Sportif, sanatsal, kültürel etkinlikler düzenleme.

Örnek

Okullarda düzenlenen bahar şenlikleri, okul içinde veya dışında çeşitli alanlarda düzenlenen yarışmalar, il içi ve dışı yapılan geziler bu kapsamda değerlendirilir.

konu anlatımlıset 82 saatlik video dersler 5 adet online

Documents