KONSPEKT LEKCYJNY

KONSPEKT LEKCYJNYDZIA PROGRAMOWY: BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKADW ORGANIZMU CZOWIEKA. TEMAT LEKCJI:

TRAWIENIE I WCHANIANIE POKARMW.ZAKRES TRECI:

Rodzaje enzymw trawiennych i ich rola. Wchanianie strawionych pokarmw w jelicie cienkim. Rola krwi w procesie odywiania. Wielorakie funkcje wtroby.

CELE OPERACYJNE:

Poziom wiadomoci:Ucze wymienia:enzymy trawice pokarmy

Ucze okrela:miejsca powstawania enzymw miejsca ich dziaania budow i rol wtroby

Ucze wylicza:skadniki mleczka pokarmowego jako produktu rozkadu cukrw, biaek i tuszczy

Poziom umiejtnoci:Ucze potrafi:uzasadni rol enzymw w procesie trawienia zilustrowa na schemacie etapy trawienia pokarmw uzasadni budow jelita cienkiego z funkcj wchaniania strawionego pokarmu przeprowadzi dowiadczenie, przeanalizowa wyniki, zanotowa spostrzeenia i sformuowa wnioski.

Cel wychowawczy:przekonanie o wpywie sposobu odywiania na wzrost i rozwj organizmu doskonalenie metod pracy w zespole.

METODY: LABORATORYJNA - DOWIADCZENIA UCZNIOWSKIE, PRACA Z TEKSTEM. RODKI DYDAKTYCZNE:

LEKKO CITE BIAKO KURZE, HCL, PEPSYNA, BYDLCA, OLEJ, WODA DESTYLOWANA, ZLEWKA, ALKOHOL ETYLOWY, KWAS OCTOWY, PYN LUGOLA, PROBWKI, ZAKRAPLACZ, WGLAN SODU, ATLAS ANATOMICZNY.

STRATEGIA: OBSERWACYJNA, KOJARZENIOWA, EMOCJONALNA. CZAS TRWANIA: 1 GODZINA LEKCYJNA. PRZEZNACZENIE: I KLASA GIMNAZJUM. PLAN PRZEBIEGU LEKCJI:

FAZA WPROWADZAJCA:Sprawy organizacyjno - porzdkowe, nauczyciel sprawdza obecno uczniw, wpisuje temat do dziennika lekcyjnego. Przypomnienie roli i budowy ukadu pokarmowego czowieka - nauczyciel zadaje pytania, na ktre odpowiadaj uczniowie. Na podstawie wczeniej zdobytych wiadomoci, uczniowie wymieniaj gwne skadniki niezbdne do prawidowego funkcjonowania organizmu, zawarte w rnych pokarmach.

FAZA WACIWA:Nauczyciel dzieli klas na trzy zespoy. Zesp wybiera lidera. Kady zesp otrzymuje zestaw do przeprowadzenia dowiadcze wraz z instrukcj. Nauczyciel zwraca uwag na waciwe zachowanie si w czasie wykonywania dowiadcze - zachowanie bezpieczestwa i rozwagi. Wspomaga prac zespow, sprawdza wyniki i notatki. Uczniowie wykonuj dowiadczenia zgodnie z instrukcj.

Dowiadczenie I ilustruje wpyw liny na skrobi. Dowiadczenie II obrazuje dziaanie pepsyny na biaka. Dowiadczenie III ilustruje emulgacj tuszczw przez . Na podstawie atlasu Anatomii czowieka, uczniowie okrelaj funkcje wtroby.

FAZA PODSUMOWUJCA:Liderzy grup omawiaj trudnoci, ktre napotkali w czasie wykonywania dowiadcze Kada grupa odczytuje swoje obserwacje i spostrzeenia.

Dowiadczenie I: W probwkach 1, 3 i 4 pyn Lugola zabarwi zawarto na kolor ciemnoniebieski, wiadczy to o zawartoci skrobi w probwkach. W probwce nr 2 reakcja barwna nie wystpia poniewa nastpi rozkad skrobi przez amylaz linow. Jest ona aktywna tylko w rodowisku obojtnym. lina jest pierwszym sokiem trawiennym, jaki pokarm napotyka na swej drodze. Skada si z okoo 98% wody, biaka - mucyny, soli mineralnych i enzymu amylazy linowej zwanej ptialin. Dowiadczenie II: Biako w probwce 3 ulega stopniowemu rozoeniu dziki obecnoci pepsyny i kwasu solnego - nastpuje zmtnienie pynu w probwce. Dowiadczenie III: W probwce 4 stwierdzamy powstanie emulsji. rozbia tuszcz na mikroskopijne kropelki. Z pomoc nauczyciela uczniowie wycigaj wnioski i zapisuj notatk do zeszytu. Oglny wniosek z wszystkich dowiadcze: Biaka, tuszcze i wglowodany rozkadane s na prostsze elementy skadowe, ktre mog bez przeszkd przenika przez ciany jelita cienkiego do krwi. Uczniowie uzupeniaj kart pracy - Narzdy i procesy trawienne.

INSTRUKCJA DO DOWIADCZE:DOWIADCZENIE I:Dziaanie amylazy linowej na wielocukry. W ani wodnej o temperaturze 36 - 37C umieci 4 ponumerowane probwki. Do kadej z probwek nalejcie po 1cm 1% kleiku skrobiowego. Kolejno dodajcie: do probwki z numerem 1 - 1cm wody destylowanej do probwki z numerem 2 - nieco wasnej liny do probwki z numerem 3 - nieco liny i 1cm alkoholu etylowego do probwki z numerem 4 - nieco liny i 1cm kwasu octowego Po 15 minutach dodajcie do kadej probwki po 1 kropli pynu Lugola. Zaobserwujcie reakcj barwn.

DOWIADCZENIE II:Dziaanie pepsyny na biaka. W ani wodnej o temperaturze 36 - 37C umieszczamy 3 ponumerowane probwki. Do kadej z probwek nalewamy po 1cm wody destylowanej i wkadamy kawaek citego biaka z jaja kurzego. Do probwek dodajemy kolejno: 1 probwka: 1cm rozcieczonego - 0,1% kwasu solnego. 2 probwka: 2cm pepsyny. 3 probwka: 1cm rozcieczonego - 0,1% kwasu solnego i 2cm pepsyny. Obserwujemy ewentualne zmiany zachodzce w probwkach. Notujemy wyniki obserwacji. Zaobserwujcie reakcj barwn.

DOWIADCZENIE III:Dziaanie ci na tuszcze. Przygotujcie 4 ponumerowane probwki, do ktrych nalejcie: 1 probwka: 2cm wody destylowanej. 2 probwka: 2cm kwanego wglanu sodu. 3 probwka: 2cm wglanu sodu i wody destylowanej. 4 probwka: 2cm ci. Do kadej probwki dodajemy po 2cm oliwy jadalnej i silnie wstrzsamy. Po kilku minutach obserwujemy zmiany i notujemy wyniki obserwacji.

KARTA PRACY UCZNIAOpisz przedstawione na zamieszczonym poniej rysunku jedne z najwaniejszych narzdw ukadu pokarmowego:

Podaj funkcje tych narzdw:

a..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................b..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................c..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................d..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Pocz prawidowo skadniki pokarmowe i produkty ich rozpadu, ktre powstay w wyniku trawienia:

cukier prostyBIAKAglicerolWGLOWODANYkwasy tuszczoweTUSZCZEaminokwasyKARTA PRACY UCZNIANarzdy i procesy trawienne Nazwij narzdy nalece do ukadu pokarmowego. Opisz w ramkach procesy zachodzce w poszczeglnych odcinkach tego ukadu.

1................................................ 2................................................ 3...............................................4................................................ 5................................................ 6...............................................7................................................ 8................................................ 9...............................................13..............................................14............................................... 15.............................................KARTA PRACY UCZNIABudowa i funkcje jelita cienkiego Opisz poniszy rysunek.

Opisz przystosowanie jelita cienkiego do funkcji, jak peni w organizmie.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................KARTA PRACY UCZNIACzym rni si przewd pokarmowy czowieka, rolinoercy i misoercy - porwnaj schematy rysunkowe:

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Wrd rozsypanych poj odszukaj i zaznacz tym samym kolorem nazw gruczou, nazw jego enzymu, miejsce dziaania i skadnik pokarmowy trawiony przez ten enzym.

pepsynaliniankiptialinaodek trawienie tuszczwjama ustnatrawieniebiaek lipazatrawienie wglowodanw amylaza

cianaodka

trzustkatrypsyna

dwunastnica

Na czym polega wspdziaanie ukadu pokarmowego z ukadem krenia?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................KONSPEKT LEKCYJNYDZIA PROGRAMOWY: BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKADW ORGANIZMU CZOWIEKA. TEMAT LEKCJI:

DROGI ODDECHOWE.ZAKRES TRECI:

Zadania ukadu oddechowego. Budowa grnych drg oddechowych. Skad powietrza wdychanego i wydychanego. Wymiana gazowa w pucach.

CELE OPERACYJNE:

Poziom wiadomoci:Ucze wymienia:poszczeglne odcinki ukadu oddechowego czowieka

Ucze wyjania:znaczenie jamy nosowej budow i funkcje krtani

Ucze rozumie:rol nabonka migawkowego

Poziom umiejtnoci:Ucze potrafi:uzasadni powizania midzy budow a funkcj poszczeglnych narzdw ukadu oddechowego porwna skad powietrza wdychanego i wydychanego prowadzi proste pomiary iloci wdechw i obwodu klatki piersiowej przeprowadzi analiz rysunku schematycznego

Cel wychowawczy:przekonanie o korzystnym wpywie regularnych wicze fizycznych na zwikszenie pojemnoci yciowej puc uwiadomienie koniecznoci przestrzegania higieny ukadu oddechowego.

METODY: BURZA MZGW, LABORATORYJNA - WICZENIA UCZNIOWSKIE. . RODKI DYDAKTYCZNE:

PLANSZE, ATLASY ANATOMII CZOWIEKA, TERMOMETR, ZLEWKA, WODA WAPIENNA, SOMKA, LUSTERKO, CENTYMETR KRAWIECKI.

STRATEGIA: PROBLEMOWA, KOJARZENIOWA. CZAS TRWANIA: 1 GODZINA LEKCYJNA. PRZEZNACZENIE: I KLASA GIMNAZJUM. PLAN PRZEBIEGU LEKCJI:

FAZA WPROWADZAJCA:Sprawy organizacyjno - porzdkowe, nauczyciel sprawdza obecno uczniw, wpisuje temat do dziennika lekcyjnego. Uczniowie wymieniaj zadania, ktre spenia ukad oddechowy. Zastanawiaj si / burza mzgw /, jakie cechy powinien mie ukad, ktry prawidowo spenia te zadania. Uczniowie zbieraj wyniki i z pomoc nauczyciela formuuj wnioski.

FAZA WACIWA:Na podstawie atlasw anatomii czowieka, plansz i modelu tuowia czowieka, uczniowie analizuj narzdy tworzce ukad oddechowy i wsplnie z nauczycielem omawiaj ich funkcje. Opisuj drog powietrza od jamy ustnej do pcherzykw pucnych: jama nosowa - luzwka jamy nosowej jest mocno unaczyniona i zawiera liczne gruczoy luzowe. Powietrze jest ogrzewane, nawilane i oczyszczane przez rzski. gardo - tu krzyuj si drogi pokarmowe i oddechowe. krta - miejsce powstawania gosu. Najwiksza chrzstka - nagonia zamyka wlot do tchawicy. tchawica - zbudowana z chrzstnych piercieni nie zupenie zamknitych, wycielona jest nabonkiem migawkowym. oskrzela, oskrzeliki, pcherzyki pucne

Narzdy pomocnicze: przepona, minie midzyebrowe. Na schemacie analizuj wymian gazw w pcherzykach pucnych. Uczniowie wykonuj dowiadczenia zgodnie z instrukcj.

Udowadniaj, e wydychamy wod w postaci pary wodnej. Dokonuj pomiaru temperatury wydychanego powietrza. Wykazuj obecno dwutlenku wgla w wydychanym powietrzu. Mierz objto klatki piersiowej w czasie wdechu i wydechu. Dokonuj pomiaru iloci oddechw w cigu jednej minuty w normalnym stanie organizmu i po wysiku fizycznym.

W zeszycie odnotowuj wnioski. FAZA PODSUMOWUJCA:Uczniowie okrelaj udzia ukadu krwiononego w transporcie gazw w organizmie czowieka. Uczniowie uzupeniaj karty pracy.

INSTRUKCJA DO WICZE:WYDYCHAMY NIE TYLKO POWIETRZE:

Potrzymaj mae lusterko blisko ust i chuchnij.Co widzisz na jego powierzchni?Wytumacz co si stao. POMIAR TEMPERATURY WYDYCHANEGO POWIETRZA:

Zmierz termometrem temperatur powietrza w klasie. Zanotuj wynik.Otocz rkami nos, pomidzy palce w termometr.Oddychaj przez minut, wcigajc powietrze ustami, a wypuszczajc nosem.Odczytaj temperatur i zapisz wynik.Porwnaj obie temperatury. Wyjanij wynik dowiadczenia.WYKAZANIE DWUTLENKU WGLA W POWIETRZU WYDYCHANYM:

Przygotuj zlewk z wod wapienn. Przez somk wdmuchaj do niej powietrze z puc. Wyjanij, o czym wiadczy zmtnienie wody wapiennej. ZMIANA OBWODU KLATKI PIERSIOWEJ W CZASIE ODDYCHANIA:

Nabierz gboko powietrze do puc i zmierz obwd klatki piersiowej. Powtrz pomiar po wypuszczeniu z puc caego powietrza. Porwnaj i wytumacz uzyskane wyniki. Porwnaj swoje wyniki z wynikami trzech kolegw. Dlaczego otrzymane wartoci s inne u rnych osb? ODDYCHANIE A WYSIEK FIZYCZNY:

Siedzc wygodnie na krzele, policz ilo oddechw w cigu jednej minuty. Zanotuj t liczb. Zrb 15 przysiadw i policz liczb oddechw w cigu jednej minuty. Znowu zanotuj liczb oddechw. Czym moesz uzasadni rnice w iloci oddechw?KARTA PRACY UCZNIAUzupenij schemat:

Na schemacie zaznacz elementy ukadu oddechowego czowieka.

KARTA PRACY UCZNIA

TEST SPRAWDZAJCY DLA KLASY I UKAD POKARMOWY I ODDECHOWY CZOWIEKA.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA.Drogi uczniu!Otrzymujesz test sprawdzajcy stopie opanowania przez Ciebie wiadomoci i umiejtnoci z zakresu ukadu pokarmowego i oddechowego czowieka.Test obejmuje 20 zada i jest trjstopniowy.Zadania od 1 do 10 to zdania z poziomu koniecznego. Rozwizanie ich na poziomie 80% punktw umoliwi Ci przejcie do zada 11 - 16 na poziomie podstawowym. Zadania 17 - 20 to zadania z poziomu wykraczajcego. Odznaczaj si wyszym stopniem trudnoci i umoliwi Ci otrzymanie oceny bardzo dobrej i celujcej.Liczba punktw za kade zadanie umieszczona jest obok zadania. Na rozwizanie testu masz 40 minut.Zanim udzielisz odpowiedzi, dokadnie przeanalizuj polecenie!

YCZ POWODZENIA!

1. Wybierz i podkrel skadniki energetyczne:biaka, cukry, witaminy, tuszcze, sole mineralne. 2p.2. Wybierz zestaw pokarmw zawierajcych najwicej witaminy D: mleko, jabko, jajko szynka, chleb, maso ser, jajko, kefir buka, ser, pomidor.

1p.3. Dobierz nazw witaminy do objaww chorobowych, ktre towarzysz jej niedoborowi: 4p. witamina C witamina K witamina D witamina A Zaburzenia krzepnicia krwi. Upoledzenie w procesie widzenia. Zmiany skrne, ojotok. Krzywica koci. Obnienie odpornoci na przezibienie i choroby dzise.

a/ ......, b/ ......, c/ ......, d/ ......

4. Wybierz i podkrel narzdy tworzce ukad pokarmowy: trzustka, wtroba, ledziona, linianka, nerka, tchawica.3p.5. Jak czsto naley odwiedza dentyst? co miesic co p roku raz w roku co 2 lata.

1p.6. Odczytaj informacje ywieniowe zawarte na etykietach dwch rnych produktw. Ktrego produktu nie kupisz? Odpowied uzasadnij.

a.b.2p.

.........................................................................................................................................................7. Wska na schemacie oskrzela. 1p.

8. Wybierz zestaw, w ktrym wymienione s choroby ukadu oddechowego: grypa, grulica puc, pylica grulica puc, taczka, katar biaaczka, rak krtani, glistnica angina, grypa, miadyca.

1p.9. Wymie substancje zawarte w dymie tytoniowym, szkodliwe dla zdrowia:..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4p.10. Wyjanij pojcia: palacz czynny............................................................................................................................ palacz bierny..............................................................................................................................

2p.11. Wska na schemacie i podpisz narzdy w ktrych trawione s biaka: 2p.

12. Wymie najwaniejsze funkcje wtroby:...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4p.13. Przyporzdkuj pierwiastki do roli jak peni w organizmie:4p. wap elazo jod potas Wystpuje w szpinaku, jest skadnikiem erytrocytw. Skadnik koci, aktywizuje enzymy, wpywa na krzepliwo krwi. Wzmacnia napicie miniowe, wystpuje w pynach ustrojowych. Zabezpiecza zby przed prchnic. Jest niezbdny do prawidowego dziaania tarczycy.

a/ ......, b/ ......, c/ ......, d/ ......

14. Uzupenij zdania Powierzchni chonn jelita zwikszaj ....................................................... Strawiony pokarm trafia do .................................................2p. 15. Jama nosowa czy si z jam garda poprzez: zatoki boczne trbk Eustachiusza nozdrza tylne jama nosowa nie czy si z jam garda.

1p.16. Oddychanie jest jedn z funkcji yciowych organizmw ywych. Wybierz odpowied przedstawiajc istot oddychania: polega na pobieraniu tlenu i wydychaniu dwutlenku wgla dziki niemu w atmosferze jest dwutlenek wgla potrzebny rolinom organizm pozyskuje energi jest niezbdne aby y.

1p.17. Zastanw si czy ponisze zdania s prawdziwe, czy faszywe.Wstaw znak + we waciwym miejscu. Trypsyna trawi tuszcze. Ptyalina i amylaza trawi wglowodany. W odku panuje rodowisko kwane, a w dwunastnicy zasadowe trawi tuszcze na kwasy tuszczowe i glicerol. Efektem rozkadu biaek s aminokwasy gromadzone w wtrobie

5p.PF

18. Napisz skrcon reakcj chemiczn przedstawiajc oddychanie komrkowe. .........................................................................................................................................................2p.19. Produkty oddychania komrkowego to: ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4p.20. Wdech jest moliwy dziki: dziaaniu ciaru eber ruchowi przepony do gry kurczeniu si mini midzyebrowych kurczeniu si mini midzyebrowych i przepony.

1p.

Opracowaa: Halina Siudyka