konsorsiyal elektronik dergi kullanımına dayalı lisans modelleri

ANKOS 9. Yıllık Toplantısı, 24-26 Nisan 2009, İnönü Üniversitesi, Malatya - 1

Yaşar TontaHacettepe Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü[email protected]

yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html

Konsorsiyal

Elektronik Dergi Kullanımına Dayalı

Lisans Modelleri


Plan

•

ANKOS, ULAKBİM, EKUAL •

Türkiye’de elektronik dergilerin konsorsiyal

kullanımı–

ScienceDirect

–

SpringerLink–

Wiley

InterScience

•

Kullanıma dayalı

lisans modelleri•

Öneriler


Yöntem

•

148 üniversite, 2,5 milyon öğrenci, 80.000 öğretim elemanı

•

Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS) (www.ankos.gen.tr

)

•

Ulusal Akademik Ağ

ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) (www.ulakbim.gov.tr

)

•

Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı

(EKUAL)•

Elsevier

ScienceDirect, SpringerLink

ve Wiley

InterScience

elektronik dergileri•

Elektronik dergilerden 2001-2007’de indirilen 30 milyona yakın tam metin makale verileri

http://www.ankos.gen.tr/

http://www.ulakbim.gov.tr/


Araştırma soruları

•

İndirilen makalelerin dağılımı

ve güç yasaları

(Bradford, Pareto, Price,

Urquhart)•

Çekirdek dergiler

•

Çekirdek dergilerin yıldan yıla değişimi


Bulgular


ANKOS tam metin makale indirme istatistikleri (2001-2006)

1.402.490

2.263.851

5.686.213

8.246.653

9.542.763

10.483.372

0

2.000.000

4.000.000

6.000.000

8.000.000

10.000.000

12.000.000

2001 2002 2003 2004 2005 2006

Kaynak: http://www.ankos.gen.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=60


ScienceDirect

dergilerinden indirilen makale sayıları

(2001-2007)

5,843,049(est.)5,652,780

5,264,423

4,575,094

1,362,934810,203

3,346,381

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

7.000.000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Year

Num

ber

of d

ownl

oade

d ar

ticle

s


ANKOS tam metin dergi veri tabanları

maliyetleri (2006)

5017238

1906096

1585182

914138765753

636641471343

262364 180000 129704 120874 89945 85127 78380 74896 73779 71669 44803 31856 31100$0

$1.000.000

$2.000.000

$3.000.000

$4.000.000

$5.000.000

$6.000.000

SDEbs

coW

iley

Proque

stSpri

nger

Blackw

ellOVID

ACS

T&FNatu

reSag

e

PAOALJ

C

OUP

CUPJS

TOR

ACM AIPScie

nce

SIAM

Toplam: $12.570.888,00



ScienceDirect

dergileri kullanımı

Bradford

eğrileri

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 150 300 450 600 750 900 1050 1200 1350 1500 1650 1800 1950 2100 2250Cumulative number of journals

Cum

ulat

ive

perc

enta

ge o

f dow

nloa

ded

artic

les

(%)

2001/07 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Number of journals Region 2001/07 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

1 105 77 83 95 103 103 92 932 273 206 225 255 271 274 262 2573 1719 950 1292 1304 1409 1498 1553 1663

Total 2097 1233 1600 1654 1783 1875 1907 2013


SpringerLink

ve Wiley

InterScience

dergileri kullanımı

Bradford

eğrileri

0102030405060708090100

0 150 300 450 600 750 900 1050 1200 1350 1500 1650 1800 1950

Cumulative number of journal titles

Cum

ulative percentage of u

se (%

)

SpringerLink: 2004/07Wiley InterScience: 2003/06


Dergilerin bölgelere göre yıllık dağılımı (ScienceDirect)

1

10

100

2001-2007 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Year

Per

cent

age

of jo

urna

ls (%

)

1st region 2nd region 3rd region


Dergilerin bölgelere göre yıllık dağılımı (SpringerLink

ve Wiley

InterScience)

1

10

100

2003/06 2003 2004 2005 2006 2007 2004/07

Year

Percentage of journals (%)

SL 1st region SL 2nd region SL 3rd regionW 1st region W 2nd region W 3rd region


Ortak çekirdek dergiler için korelasyon katsayıları (ScienceDirect)

YıllarSpearman korelasyon

katsayısı

(ρ)2001-2002 0.4022002-2003 0.7062003-2004 0.7782004-2005 0.780

2005-2006 0.7912006-2007 0.874


Ortak çekirdek dergiler için korelasyon katsayıları

(SpringerLink

ve Wiley

InterScience)

YearsSpearman rank order correlation coefficient (ρ)

SpringerLink Wiley InterScience

2003 -

2004 - 0.556

2004 -

2005 0.836 0.796

2005 -

2006 0.505 0.760

2006 -

2007 0.781 -


Ortak çekirdek dergiler Ranks by years Journal name 2001/07 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Food Chemistry 1 9 9 12 1 1 2 1

European Journal of Operational Research 2 5 5 4 2 2 3 2 Lancet, The 3 29 11 1 3 3 5 6

Journal of Materials Processing Technology 4 6 2 2 4 6 7 3 Journal of Food Engineering 5 26 24 21 6 8 4 5

Tetrahedron Letters 6 19 13 15 12 4 10 15 Journal of Chromatography A 7 13 10 11 10 11 9 14

Analytica Chimica Acta 10 7 12 6 18 17 12 13 Water Research 11 3 4 10 15 16 22 30

Cement and Concrete Research 12 27 6 5 19 5 30 52 Materials Science and Engineering A 13 15 23 19 16 20 17 8

Tetrahedron 15 32 27 23 25 7 14 17 Polymer 16 18 22 16 23 19 15 11

Biomaterials 17 49 19 20 14 15 20 26 Surface and Coatings Technology 18 24 16 36 26 18 18 10

Bioresource Technology 20 36 28 39 28 21 16 7


En sık kullanılan

10 ScienceDirect

dergisi World-wide Turkey (2001-2007)

Journal name Rank % Rank %

The Lancet 1 1.56 3 0.71 Tetrahedron Letters 2 1.55 6 0.55 Cell 3 0.99 919 0.03 Biochemical and Biophysical Research Communications

4 0.97 47 0.27

Tetrahedron 5 0.93 15 0.47 FEBS Letters 6 0.87 96 0.21 Journal of Chromatography A 7 0.67 7 0.54 Journal of Molecular Biology 8 0.60 309 0.09 Journal of the American College of Cardiology 9 0.58 8 0.54 Brain Research 10 0.55 30 0.36


İndirme verileri ve güç

yasaları

•

Dergilerin %5-%6’sı

tüm indirme isteklerinin üçte birini

•

%29’u %80’ini•

208 dergi isteklerin yarısını

karşılıyor

Pareto

Price

Bradford

Per

cent

age

of d

ownl

oade

dar

ticle

s(%

)


Urquhart

Yasası

•

Kütüphanelerarası

kullanım kütüphane içi kullanımı

yansıtır

•

ULAKBİM ScienceDirect

OnSite kullanımıyla üniversitelerin ScienceDirect

kullanımı

arasında güçlü

pozitif ilişki var (Spearman’s

ρ = 0,833, N = 1702)


İndirme isteklerini karşılayan dergilerin dağılımı

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2100 2200

Cumulative number of journal titles

Cum

ulat

ive

perc

enta

ge o

f use

(%)

ScienceDirect-ULAKBIM-2002/06ScienceDirect-ANKOS-2001/07SpringerLink-ULAKBIM-2003/06SpringerLink-ANKOS-2004/07Wiley InterScience-ULAKBIM-2003/06Wiley InterScience-ANKOS-2003/06


Basılı-elektronik dergi kullanımı

(SpringerLink)

Member N % Member N %K1 61 0.0 8 .814 N 4,573 1.2 188 .465H1 35,915 9.8 222 .684 M 21,488 5.8 216 .431B1 23,368 6.4 215 .672 M1 1,063 0.3 86 .419Y1 9,484 2.6 206 .669 Z 2,006 0.5 156 .389Y 17,564 4.8 219 .664 P2 1,055 0.3 111 .261

O1 14,711 4.0 160 .659 R2 766 0.2 123 .230C1 10,545 2.9 208 .646 J 892 0.2 65 .209C 13,300 3.6 218 .643 V1 1,175 0.3 129 .154L 4,002 1.1 170 .643 K2 783 0.2 162 .133S 22,212 6.0 223 .638 A2 964 0.3 100 .132Z1 8,277 2.3 191 .598 H2 173 0.0 28 .123P 21,231 5.8 218 .594 D1 256 0.1 26 .116B 2,919 0.8 156 .586 I 3,588 1.0 188 .06D 7,883 2.1 200 .578 T1 10,695 2.9 217 .045J2 3,535 1.0 167 .576 A1 1,578 0.4 106 .016A 9,418 2.6 189 .576 K 41 0.0 8 .015I2 10,773 2.9 210 .573 J1 1,707 0.5 120 .002G 11,386 3.1 164 .569 E2 26 0.0 5 .000

N1 6,479 1.8 178 .561 E 116 0.0 20 -.001R1 4,188 1.1 186 .556 H 1,371 0.4 118 -.047U 9,344 2.5 207 .554 F1 57 0.0 15 -.052

N2 8,626 2.3 181 .552 M2 2,320 0.6 104 -.102S1 2,751 0.7 158 .548 B2 106 0.0 36 -.166C2 9,917 2.7 208 .547 V 127 0.0 20 -.202O 5,029 1.4 184 .533 U1 431 0.1 62 -.241F2 6,014 1.6 193 .532 G1 6,801 1.9 176 -.28D2 7,445 2.0 210 .483 R 595 0.2 52 -.315L1 8,944 2.4 208 .476 L2 13 0.0 4 -.316T 3,174 0.9 156 .475 I1 76 0.0 7 -.482

O2 3,876 1.1 136 .466 E1 175 0.0 3 -.866367,388 99.6 137

total # of downloads by Consortium members

Total/Avg

Spearman's r

# of journals used by both ULAKBİM on-site users and Consortium members

total # of downloads by Consortium members

# of journals used by both ULAKBİM on-site users and Consortium members

Spearman's r

60 üyeden 47’sindepozitif ilişki

.5 ve üzeri ilişki olanlar %75’ini indirdi


Araştırma sonuçları

Az sayıda çekirdek dergi indirme isteklerinin çoğunu karşılıyorÇekirdek dergiler ortakGüncel dergiler daha çok kullanılıyorUrquhart Yasası elektronik dergiler için de geçerli: ULAKBİM’de sık kullanılan dergiler Konsorsiyum üyesi üniversitelerde de sık kullanılıyor


ANKOS tam metin dergi veri tabanları maliyetleri (2006)

5017238

1906096

1585182

914138765753

636641471343

262364 180000 129704 120874 89945 85127 78380 74896 73779 71669 44803 31856 31100$0

$1.000.000

$2.000.000

$3.000.000

$4.000.000

$5.000.000

$6.000.000

SDEbs

coW

iley

Proque

stSpri

nger

Blackw

ellOVID

ACS

T&FNatu

reSag

e

PAOALJ

C

OUPCUP

JSTO

RACM AIP

Scienc

eSIA

M

Toplam: $12.570.888



ANKOS tam metin veri tabanları

maliyet ve kullanım oranları

(2006)

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

SDEbsco Wiley

Proquest

Springer

Blackwell

OVID

ACS

T&FNature

Sage

PAO

ALJC OUP

CUPJS

TOR

ACM AIPScie

nce

SIAM

Maliyet Kullanım



ANKOS veri tabanları

2006 birim maliyet miktarları

$11,12

$9,93

$4,03

$3,06

$2,45 $2,34 $2,21 $2,08$1,81 $1,68 $1,63 $1,58 $1,56 $1,42 $1,31

$0,88 $0,79$0,58 $0,54

$0,29 $0,19

$0,00

$2,00

$4,00

$6,00

$8,00

$10,00

$12,00

SIAMALJCWiley

PAOOrta

lamaNatureEbsco

Proquest

Springer ACM

CUPScie

nce ACSSageOVID SD

Blackwell

T&F AIP

OUPJS

TOR



ScienceDirect

2006 üniversitelere göre maliyet ve kullanım oranları

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Üniversite ler

Mal

iyet

ve

Kullan

ım O

ranla

rı (%

)

Maliyet Oranı K ullanım Oranı



Fiyatlandırma

•

Fiyat modeli belirli bir müşteri grubunun ihtiyaçlarını

karşılamak için geliştiriliyor.

•

Her iki tarafın da memnun olması

lazım.•

Örneğin, artık eşzamanlı

kullanıcı

sayısına

göre fiyat belirlenmesi pek anlamlı

değil çünkü

bilgisayar gücü

ve bant genişliği

ucuz (bulut hesaplama)


Lisans modelleri

•

Ulusal lisans•

Aboneliğe çevrilen kullanım başına ödeme (pay per

view

converting

to

subscription)

•

Önceden kullanım başına ödeme satın alma

•

Açık Erişim (AE) –

yazar öder•

AE -

karışık


ANKOS’ta

geçmişte kullanılan lisans modelleri•

“sadece elektronik artı

konsorsiyum ücreti”

(American

Chemical

Society, Elsevier

Science

Direct, IOP, Wiley); •

“basılı

artı

konsorsiyum ücreti" (Emerald, Springer

–

with

Kluwer); •

Nüfusa dayalı

(TZE) (American

Institute

of Physics,

Blackwell

Synergy, Cambridge University

Press, ebrary, JSTOR, Oxford University

Press);

•

“ölçekli" (fiyat azalması

üyelerin artmasına bağlı (Association

of Computing

Machinery, Bowker

Books

in

Print

& Ulrich's, MathSciNet, OVID, Serials

Solutions, SIAM, Taylor & Francis;

•

TZE, derme bütçesi, İngilize

düzeyi ve kullanımı (EBSCOhost, IEL, ProQuest, Web of Science).

•

Sadece Thomson

Gale konsorsiyumdaki tüm kurumlardan sabit bir ücret alıyor.

Kaynak: Erdoğan ve Karasözen, 2005


Kullanıma dayalı

lisanslandırma

•

Standart kullanım istatistikleri •

Aşırı

ya da az kullanımın dengelenmesi

(hem yayıncılar hem kütüphaneler açısından)

•

Yıldan yıla fiyatı

ayarlama süreci•

Kullanım başına fiyat konusunda uzlaşma (hem yayıncılar hem kütüphaneler açısından)

Kaynak: http://www.library.yale.edu/~llicense/ListArchives/0610/msg00126.html


Kullanıma dayalı

modeller

•

Kullanım başına ödeme (Elsevier

Science PEAK)

•

Aboneliğe çevrilen kullanım başına ödeme (pay per

view

converting

to

subscription)

•

Çekirdek dergiler artı

çevre dergiler (Core plus

periphery)

Kaynak: Konyers

ve Dalton, 2005)


Kullanıma dayalı

modellerin sorunları

•

Çift sayma•

Çekirdek dergilerin yıldan yıla az da olsa değişmesi

•

Kullanım başına ödeme miktarının belirlenmesi•

İlk yıl için ya da konsorsiyuma yeni katılan üyeler için fiyatın belirlenmesinde güçlükler

•

Hem yayıncılar hem de kütüphaneler açısından kullanım kayıtlarının tutulması

ve izlenmesi

•

Bütçelendirme sorunları

Kaynak: Konyers

ve Dalton, 2005)


Öneriler

Konsorsiyum çekirdek dergileri saptanmalı ve koleksiyonda tutulmalıHiç kullanılmayan ya da seyrek kullanılanlar ayıklanmalı ve lisans ücretinden kademeli olarak düşülmeli (OhioLink uygulaması)Konsorsiyum üyelerinin kullanım verileri analiz edilmeliKullanılan dergiler için maliyet-yarar analizi yapılmalıKullanım verilerine ve güç yasalarına göre fiyatlandırma politikaları gözden geçirilmeli


Teşekkür

•

Bu çalışma TÜBİTAK destekli bir projenin (SOBAG- 106K068) verilerine dayanmaktadır (Y. Tonta ve Y. Ünal,

Dergi Kullanım Verilerinin Bibliyometrik

Analizi ve Koleksiyon Yönetiminde Kullanımı. (Proje No. SOBAG 106K068) H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Ankara, 2008. (xvi, 88 s.).

Projeyle ilgili diğer yayınlar için bkz.

–

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-elpub-2008-06-26.pdf–

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-urquhart-issi-nisan-2009-

son.pdf

•

Çalışmanın değişik aşamalarındaki katkıları

için:

M. Uğur Yılmaz; Hatim El Faiz; Zeynep Niksarlı; Burcu Keten; Erol Gökduman; Dr. Umut Al; Dr. Stephen

J.

Bensman; ULAKBİM ve TÜBİTAK’a

teşekkür ederiz.

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-SOBAG-106K068-Dergi-Kullanim-Verilerinin-Bibliyometrik-Analizi-ve-Koleksiyon-Yonetiminde-Kullanimi.pdf

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-SOBAG-106K068-Dergi-Kullanim-Verilerinin-Bibliyometrik-Analizi-ve-Koleksiyon-Yonetiminde-Kullanimi.pdf

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-elpub-2008-06-26.pdf

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-urquhart-issi-nisan-2009-son.pdf

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-unal-urquhart-issi-nisan-2009-son.pdf


Yaşar TontaHacettepe Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü[email protected]

yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html

Konsorsiyal

Elektronik Dergi Kullanımına Dayalı

Lisans Modelleri

konsorsiyal elektronik dergi kullanımına dayalı lisans modelleri

Education