Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 1 z 10

suma uzyskanych punktów…………………..….

.............................................

pieczątka nagłówkowa szkoły

KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

ETAP SZKOLNY

Drogi Uczniu,

witaj na I etapie konkursu chemicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się

prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania.

Arkusz liczy 10 stron i zawiera 27 zadań. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź czy Twój test jest kom-

pletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś ten fakt Komisji Konkur-sowej.

Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem bądź

piórem. Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi. W zadaniach wielokrotnego wyboru może być więcej niż

jedna poprawna odpowiedź. W zadaniach obliczeniowych przedstaw tok rozumowania. Podczas pracy z arkuszem możesz korzystać z kalkulatora pro-

stego, układu okresowego pierwiastków, tabeli rozpuszczalno-ści soli i wodorotlenków w wodzie oraz szeregu aktywności me-tali zamieszczonych na stronie 10.

Nie używaj korektora. Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone

w miejscu do tego przeznaczonym. Brudnopis nie będzie oceniany.

Pracuj samodzielnie.

Powodzenia!

Czas pracy:

60 minut

Liczba punktów

możliwych

do uzyskania:

40 pkt

..................................................

kod pracy ucznia

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 2 z 10

Zadanie 1 (1 pkt)

Znając tylko liczbę atomową nuklidu danego pierwiastka nie można ustalić:

A. ładunku jądra B. liczby neutronów C. liczby protonów D. liczby nukleonów

Zadanie 2 (1 pkt)

Która para substancji reaguje ze sobą, a reakcja nie należy do reakcji wymiany?

A. NaOH i H2SO4 B. Na2O i HNO3 C. CaO i P4O10 D. CaO i H3PO4

Zadanie 3 (2 pkt)

W pojemniku znajduje się 600 mg pierwiastka promieniotwórczego, którego okres połowicz-

nego rozpadu wynosi 3,8 dni.

a) Oblicz, ile rozpadów α i ile rozpadów β− potrzeba, aby jądro izotopu toru 23290

Th przekształ-

ciło się w jądro izotopu ołowiu 20882

Pb.

A. 6α, 4β− B. 6α, 6β− C. 4α, 6β− D. 4α, 4β−

b) Oblicz, jaki procent początkowej masy izotopu ulegnie rozpadowi w czasie 11,4 dni.

A. 50% B. 75% C. 12,5% D. 87,5%

Zadanie 4 (1 pkt)

Zapis 5Cu2SO3 odczytujemy:

A. pięć atomów siarczku miedzi(II) B. pięć cząsteczek siarczanu(IV) miedzi(I)

C. pięć cząsteczek siarczanu(III)miedzi(II) D. pięć cząsteczek siarczanu(VI) miedzi(II)

Zadanie 5 (1 pkt)

Pierwiastki należące do grupy litowców w układzie okresowym pierwiastków nie posiadają:

A. podobnych właściwości chemicznych B. tej samej liczby elektronów walencyjnych

C. tej samej wartościowości z tlenem D. tej samej liczby powłok elektronowych

Zadanie 6 (1 pkt)

Masę cząsteczkową równą 44 u mają:

A. tlenek węgla(IV) B. wodorotlenek sodu C. tlenek azotu(I) D. kwas azotowy(III)

Zadanie 7 (1 pkt)

Która z wymienionych niżej wielkości lub właściwości maleje zgodnie z kierunkiem strzałki dla

podanych pierwiastków?

Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl A. aktywność metali B. aktywność niemetali

C. wartościowość względem wodoru D. wartościowość względem tlenu

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 3 z 10

Informacja do zadań 8, 9, 10,11

W czasie zajęć laboratoryjnych uczniowie otrzymali zadanie przygotowania roztworu wodoro-

tlenku sodu, jednak dysponowali tylko tlenkiem sodu. Na lekcjach chemii dowiedzieli się, że tle-

nek ten reaguje z wodą, a produktem tak przeprowadzonej reakcji chemicznej jest wodorotle-

nek. Zapisali równanie reakcji chemicznej: Na2O + H2O → 2NaOH, a następnie zmieszali

144,5 cm3 wody oraz 15,5 g tlenku sodu. Gęstość wody przyjmij równą 1 g/cm3.

Zadanie 8 (1 pkt)

W wyniku przeprowadzonego doświadczenia otrzymali roztwór o stężeniu:

A. 9,7 % B. 12,5 % C. 13,8 % D. 10,7 %

Zadanie 9 (1 pkt)

Wskaźnik pH roztworu otrzymanego w zadaniu 8 mógł wynieść około:

A. pH = 0 B. pH = 1 C. pH = 7 D. pH = 13,5

Zadanie 10 (1 pkt)

Po odparowaniu roztworu otrzymanego w zadaniu 8, masa suchej pozostałości wynosiła:

Zadanie 11 (1 pkt)

W czasie doświadczenia opisanego w zadaniu 8 zachodzi reakcja:

A. analizy B. utleniania i redukcji C. spalania D. syntezy

Zadanie 12 (1 pkt)

Wartościowość bromu w kwasie bromowym(…) o wzorze H4Br2O9 wynosi:

A. dwa B. cztery C. pięć D. siedem

A. 4,5 g B. 15,5 g C. 20 g D. 25 g

Obliczenia do zadania 8 (nie podlegają ocenie).

Obliczenia do zadania 10 (nie podlegają ocenie).

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 4 z 10

Zadanie 13 (1 pkt)

Określ, ile elektronów walencyjnych (ew) i ile powłok elektronowych (pe) posiada atom jodu.

Zadanie 14 (1 pkt)

Uczniowie sporządzili kilka mieszanin i zbadali ich odczyn. Odczyn zasadowy wykazała miesza-

nina/mieszaniny wody i:

A. amoniaku B. tlenku baru

C. tlenku krzemu(IV) D. tlenku fosforu(V)

Zadanie 15 (1 pkt)

Tylko jedną z podanych niżej substancji można otrzymać w jednej reakcji syntezy z pierwiast-

ków. Wskaż jej nazwę.

Zadanie 16 (1 pkt)

Tlenek wapnia gwałtownie reaguje z wodą i dzięki temu często służy do osuszania różnych sub-

stancji. Którą z poniższych substancji można osuszyć, przepuszczając ją przez warstwę CaO.

Zadanie 17 (1 pkt)

Tlenek siarki(VI) uzyskuje się w wyniku utleniania tlenku siarki(IV) w obecności tlenku wa-

nadu(V) o wzorze V2O5. Związek ten w reakcji tej jest:

Zadanie 18 (1 pkt)

Wybierz kwas, w obecności którego zielone liście roślin odbarwiają się.

Zadanie 19 (1 pkt)

Wybierz prawidłowo zapisane równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej podanych substancji

chemicznych.

A. Mg(OH)2 H2O→ MgO2

2− + 2H+ B. CrPO4 H2O→ Cr+ + PO4

−

C. H2SO4 H2O→ H+ + HSO4

− D. KOH H2O→ K+ + OH−

Zadanie 20 (1 pkt)

W którym związku jonowym kation i anion mają taką samą konfigurację elektronową?

A. ew – 7

pe – 4

B. ew – 5

pe – 7

C. ew – 7

pe – 5

D. ew – 1

pe – 7

A. kwas azotowy(V) B. kwas azotowy(III) C. kwas bromowodorowy

D. kwas siarkowy(VI)

A. SO2 B. CO C. CH4 D. N2O5

A. substratem B. utleniaczem C. reduktorem D. katalizatorem

A. azotowy(III) B. azotowy(V) C. siarkowy(IV) D. siarkowy(VI)

A. NaCl B. KCl C. KBr D. CaCl2

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 5 z 10

Zadanie 21 (2 pkt)

W tabeli poniżej wpisz wzory chemiczne i nazwy systematyczne jonów zawierających siarkę

i spełniających następujące warunki:

A – w jonie tym siarka ma najniższy stopień utlenienia

B – w jonie tym siarka ma najwyższy stopień utlenienia

jon wzór jonu nazwa jonu

A

B

Zadanie 22 (2 pkt)

Reakcję otrzymywania kwasu ortofosforowego(V) przedstawia równanie chemiczne:

P4O10 + 6 H2O 4H3PO4

Oblicz, ile kilogramów roztworu tego kwasu o stężeniu 10% można otrzymać mając do dyspo-

zycji 28,4 g tlenku fosforu(V) oraz wodę. Końcowy wynik podaj z dokładnością do części dzie-

siętnych.

Zadanie 23 (1 pkt)

Do roztworu pierwszego zawierającego 24 g NaNO3 w 25 g wody w temperaturze 303 K dodano

2 gramy NaNO3. Otrzymano roztwór drugi, który mieszając podgrzano do temperatury 313 K.

Wiedząc, że rozpuszczalność NaNO3 w 303 K wynosi 96 g/100 g H2O, a w 313 K 105g/100 g H2O,

można stwierdzić, że:

A. Pierwszy roztwór był nasycony, a drugi nienasycony.

B. Pierwszy roztwór był nienasycony, a drugi nasycony.

C. W obu przypadkach uzyskano roztwory nasycone.

D. W obu przypadkach uzyskano roztwory nienasycone.

Obliczenia:

Odpowiedź: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Obliczenia do zadania 23 (nie podlegają ocenie):

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 6 z 10

Zadanie 24 (2 pkt)

Poniżej przedstawiono model cząsteczki wody.

Korzystając z powyższego modelu oceń poprawność poniższych informacji. Zakreśl literę P jeśli

uznasz, że informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli informacja jest fałszywa.

a) informacje dotyczące budowy cząsteczki wody

W cząsteczce wody występują dwa wiązania kowalencyjne spolaryzowane. P F

Wspólna para elektronowa tworząca wiązanie chemiczne, przesunięta jest w kierunku atomu wodoru. Woda ma budowę polarną.

P F

Przy atomach wodoru gromadzi się ładunek ujemny. P F

b) informacje dotyczące właściwości wody

Woda jest dobrym rozpuszczalnikiem substancji niepolarnych. P F

Krzepnięcie to przemiana fizyczna, w której woda ze stanu ciekłego zamienia się w stan stały.

P F

Woda reaguje z aktywnymi metalami, a jedynym produktem tej reakcji jest wo-dorotlenek.

P F

Zadanie 25 (3 pkt)

Przedstaw za pomocą równań reakcji chemicznych trzy różne metody otrzymywania wodoru.

1. …………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. …………………………………………………………………………………………………………………………..………

3. ……………………………………………………………………………………………………………………………………

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 7 z 10

Zadanie 26 (4 pkt)

Uczniowie za pomocą odpowiednio przeprowadzonych doświadczeń chemicznych mieli otrzy-

mać i zidentyfikować jeden z tlenków węgla. Zbudowali zestaw laboratoryjny, którego schemat

przedstawiono poniżej.

a) Uzupełnij schemat wpisując wzory wszystkich związków chemicznych, których roztwory

wodne zostały użyte w doświadczeniu. Substancje wybierz spośród następujących:

HCl, NaOH, Ca(OH)2, K2CO3, H3PO4, CaCO3,

b) Napisz, co zaobserwowali uczniowie podczas przeprowadzonego doświadczenia w kolbie

i w probówce.

Kolba: ……………………………………………………………………………………………………………………….………….

Probówka: ………………………………………………………………………………………….…………………………….…..

c) Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji chemicznych zachodzących w kolbie

i w probówce podczas przeprowadzonego doświadczenia.

Równanie reakcji zachodzącej w kolbie:

………………………………………………………………………………………………………………………………….……….….

Równanie reakcji zachodzącej w probówce:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………...…

1. .........................................

2. ...................................

3. .........................................................

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 8 z 10

Zadanie 27 (5 pkt)

Schemat przedstawia cztery reakcje, w których reagentami są związki sodu. Wpisz, we wskazane

miejsca, wzory związków sodu oznaczone literami A, B i C oraz wzór związku żelaza oznaczony

literą D. Dokończ równania reakcji chemicznych przedstawionych na schemacie w formie czą-

steczkowej.

Na H2O→ A

P4O10→ B

Fe2(SO4)3→ C

Fe2(SO4)3

D

wzór związku A wzór związku B wzór związku C wzór związku D

1. ….. Na + ….. H2O → …………………………………………………………………..….

2. ….. P4O10 + …………………. → …………………….………………………..…………

3. ….. Fe2(SO4)3 + ……………… → ……………………………………………..……….

4. ….. Fe2(SO4)3 + ……………… → ……………………………………………..……….

B R U D N O P I S

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 9 z 10

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2018/2019

Strona 10 z 10

FRAGMENT UKŁADU OKRESOWEGO PIERWIASTKÓW

1 18

1H

1,01

Wodór

2He

4,00

Hel 2 13 14 15 16 17

3Li 6,94

Lit

4Be 9,01

Beryl

5B

10,81

Bor

6C 12,01

Węgiel

7N 14,01

Azot

8O 16,00

Tlen

9F 19,00

Fluor

10Ne 20,18

Neon

11Na

23,00 Sód

12Mg

24,31 Magnez

13Al

26,98 Glin

14Si

28,08 Krzem

15P

30,97 Fosfor

16S

32,07 Siarka

17Cl

35,45 Chlor

18Ar

39,95 Argon 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

19K

39,01

Potas

20Ca

40,08

Wapń

21Sc

44,96

Skand

22Ti

47,88

Tytan

23V

50,94

Wanad

24Cr

52,00

Chrom

25Mn

54,94

Mangan

26Fe

55,85

Żelazo

27Co

58,93

Kobalt

28Ni

58,69

Nikiel

29Cu

63,55

Miedź

30Zn

65,39

Cynk

31Ga

69,72

Gal

32Ge

72,61

German

33As

74,92

Arsen

34Se

78,96

Selen

35Br

79,90

Brom

36Kr

83,80

Krypton

37Rb 85,47

Rubid

38Sr 87,62

Stront

39Y 88,91

Itr

40Zr 91,22

Cyrkon

41Nb 92,91

Niob

42Mo 95,94

Molibden

43Tc 97,91

Technet

44Ru 101,1

Ruten

45Rh 102,9

Rod

46Pd 106,42

Pallad

47Ag 107,87

Srebro

48Cd 112,41

Kadm

49In 114,82

Ind

50Sn 118,71

Cyna

51Sb 121,76

Antymon

52Te 127,60

Tellur

53I 126,90

Jod

54Xe 131,29

Ksenon

55Cs

132,9 Cez

56Ba

137,3 Bar

57La*

139,9 Lantan

72Hf

148,5 Hafn

73Ta

180,9 Tantal

74W

183,8 Wolfram

75Re

186,2 Ren

76Os

190,2 Osm

77Ir

192,2 Iryd

78Pt

195,08 Platyna

79Au

196,97 Złoto

80Hg

200,59 Rtęć

81Tl

204,38 Tal

82Pb

207,20 Ołów

83Bi

208,98 Bizmut

84Po

208,98 Polon

85At

209,99 Astat

86Rn

222,02 Radon

87Fr

223,02

Frans

88Ra

226,03

Rad

89Ac**

227,03

Aktyn

104Rf

261,11

Rutherf.

105Db

263,11

Dubn

106Sg

265,12

Seaborg

107Bh

264,10

Bohr

108Hs

269,10

Has

109Mt

268,10

Meitner

110Ds

281,10

Darms.

111Rg

Roent.

Tabela rozpuszczalności wybranych wodorotlenków i soli.

Na+

K+

NH4+

Mg2+

Ca2+

Ba2+

Ag+

Cu2+

Zn2+

Al3+

Mn2+

Fe2+

Fe3+

Pb2+

Sn2+

OH- r r r s s r n n n n n n n n n

Cl- r r r r r r n r r r r r r s r

Br- r r r r r r n r r r r r r s r

S2- r r r r s r n n n o n n n n n

SO32- r r r r n n n n s o n n o n o

SO42- r r r r s n s r r r r r r n r

NO3- r r r r r r r r r r r r r r r

PO43- r r r n n n n n n n n n n n n

CO32- r r r n n n n n n o n n o n o

SiO32- r r o n n n n n n n n n n n n

r - substancja dobrze rozpuszczalna

s - substancja słabo rozpuszczalna (osad wytrąca się ze stężonego roztworu)

n - substancja praktycznie nierozpuszczalna

o - substancja w roztworze wodnym nie istnieje

Szereg aktywności metali

K, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, H2, Cu, Hg, Ag