komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)
DESCRIPTION
Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1). Program zajęć: Komputeryzacja procesów bibliotecznych – uwagi ogólne Systemy biblioteczne – ujęcie teoretyczne Systemy biblioteczne – ćwiczenia MOL 2000+ MAK+. Komputeryzacja procesów bibliotecznych (2). Systemy biblioteczne. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/1.jpg)
Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)
• Program zajęć:• Komputeryzacja procesów bibliotecznych –
uwagi ogólne• Systemy biblioteczne – ujęcie teoretyczne• Systemy biblioteczne – ćwiczenia
• MOL 2000+• MAK+
![Page 2: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/2.jpg)
Komputeryzacja procesów bibliotecznych (2)
•Sprzęt komputerowy
•Oprogramowanie
•RFID
Rozwój technologii
•Format opisu dokumentów
•Protokoły wymiany danych
Procesy standaryzacyjne
•Procesy biblioteczne
Rozwój usług bibliotecznych
•Potrzeby informacyjne
Potrzeby użytkowników
![Page 3: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/3.jpg)
Proces gromadzenia
Dane dotyczące zamówień
Dane dotyczące
dostawców
Dane dotyczące
czytelników
System księgowości gromadzenia
zbiorów
![Page 4: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/4.jpg)
•Zamówienia wstępne•Automatyczna
rejestracja/akcesja wydawnictw ciągłych
•Reklamacje•Obieg•Oprawa•Zarządzanie prenumeratą•Wydawanie różnych wykazów•Aktualizacja katalogów OPACAutomatyczna
rejestracja i kontrola wpływu
wydawnictw ciągłych (akcesja)
![Page 5: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/5.jpg)
Proces katalogowania
Dane bibliograficzne
opisowe
Dane dotyczące charakterystyki
rzeczowej
Lokalne dane biblioteczne
![Page 6: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/6.jpg)
•Wypożyczanie dokumentu użytkownikowi biblioteki
•Przedłużenie wypożyczenia (prolongata)
•Kontrola zwrotu•Rezerwacja•Identyfikacja dokumentów nie
zwróconych w terminie•Monity dotyczące dokumentów nie
zwróconych•Zarządzanie dokumentami specjalnymi•Zarządzanie karami•Drukowanie wykazów, raportów i
danych statystycznych
Proces udostępniania
![Page 7: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/7.jpg)
Proces zarządzania
Administrowanie
Księgowość Budżet Prace inwentarzowe
Funkcje biurowe
Statystyka
Statystyka dotycząca zbiorów
Statystyka czytelników
Statystyka działalności
![Page 8: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/8.jpg)
Systemy biblioteczne
• Etienne Bonnot de Condillac (1754)– System to zintegrowana całość, złożona z elementów
połączonych zbiorem relacji• Ludwig von Bertalanffy – „General System Theory”
(1942)• J. W. Forrester – związany z MIT od 1939, zajmował się
analizą systemów z wykorzystaniem technologii informatycznej
![Page 9: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/9.jpg)
Automatyzacja w bibliotekach
• Automatyzacja - zastosowanie komputerów mające na celu ułatwienie różnego rodzaju prac (fabryki, biura)
• Początki automatyzacji z zastosowaniem komputerów w bibliotekach to lata 60-te XX wieku
• Automatyzacja w bibliotece – zastosowanie komputerów dla procesów bibliotecznych właściwych i pomocniczych • Procesy właściwe (gromadzenie, ewidencja,
opracowanie, przeszukiwanie, udostępnianie itp.)• Procesy pomocnicze (administracja, zarządzanie itp.)
![Page 10: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/10.jpg)
Rozwój systemów bibliotecznych (1)
• Metody mechaniczne i fotograficzne– 1927 Dickman Book Charger – system wspomagający
proces wypożyczania (metalowa płytka z danymi czytelnika)
– 1932 system elektryczny firmy Gaylord wspomagający proces wypożyczania
– lata 40 w Gary Public Library wprowadzono system oparty na photocharging (fotografowanie książki i karty czytelnika)
![Page 11: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/11.jpg)
Rozwój systemów bibliotecznych (2)
• Mechanografia– Wynalazek karty perforowanej (1890
Herman Hollerith)– Systemy oparte na karcie perforowanej
• 1936: Biblioteka Uniwersytetu w Teksasie• 1985 Widener Library na Uniwersytecie
Harvarda
![Page 12: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/12.jpg)
Rozwój systemów bibliotecznych (3)
• Systemy informatyczne– 1961 Biblioteka Uniwersytetu
Kalifornijskiego w San Diego (system obsługi czasopism)
– 1966 Biblioteka Uniwersytetu Johna Hopkinsa w Baltimor (system wypożyczeń na IBM 1401)
– 1967 Sussex County Library (system wypożyczeń ALS-1)
![Page 13: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/13.jpg)
Typy systemów zautomatyzowanych
• System zintegrowany:– Zaspokaja wszystkie funkcje biblioteki
• System wyspecjalizowany:– Spełnia jedną z funkcji biblioteki
• System złożony:– Kilka podsystemów, każdy spełnia ściśle
określoną funkcję
![Page 14: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/14.jpg)
Części składowe systemu bibliotecznego
• Moduł gromadzenia (ang. acquisitions)• Moduł akcesji (ang. serial control)• Moduł katalogowy (ang. cataloging)• Moduł udostępniania( ang. circulation
control)• Moduł administracji• Katalog publiczny – OPAC (ang. Online
Public Access Catalog)• Moduły specjalne
![Page 15: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/15.jpg)
Architektura systemu bibliotecznego (1)
• Architektura typu klient-serwer• architektura systemu komputerowego umożliwiająca
podział zadań (ról).• połączenie pomiędzy klientem a serwerem opisane jest przy
pomocy określonych protokołów komunikacyjnych (TCP/IP).
• komunikacja opiera się na schemacie, w którym klient nawiązuje połączenie z serwerem. Następnie wysyła żądanie w określonym formacie do serwera i oczekuje na jego odpowiedź. Serwer cały czas oczekuje na klientów i w momencie otrzymania żądania przetwarza je i wysyła odpowiedź.
![Page 16: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/16.jpg)
Architektura systemu bibliotecznego (2)
• Typy architektury klient-serwer• dwuwarstwowa:
• złożona aplikacji klienckich - działających z reguły na komputerach osobistych stojących na biurkach użytkowników - oraz serwerów danych.
• wielowarstwowa:• Warstwa prezentacji odpowiada za komunikację z użytkownikiem.• Warstwa serwerów danych ma za zadanie zapewnienie dostępu do
danych przechowywanych w bazach danych (również rozproszonych), zagwarantowanie ich spójności i bezpieczeństwa.
• Warstwa serwerów aplikacji wszystko to co nie należy do zadań obu pozostałych warstw, a musi być wykonywane w systemie.
![Page 17: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/17.jpg)
Arc
hit
ektu
ra
syst
emu
b
iblio
tecz
neg
o
(3)
![Page 18: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/18.jpg)
Format MARC
• Machine Redable Cataloging• Zespół pod kierownictwem Henrietty Avram 1965• Jako program pilotażowy obejmował na początku
16 bibliotek• 1968 opracowano MARC II• 1969 taśmy magnetyczne z Biblioteki Kongresu
kupowało 80 bibliotek amerykańskich• Obecnie obowiązuje MARC21
![Page 19: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/19.jpg)
MARC w Polsce
• 1971 - Biblioteka Główna Politechniki Wrocławskiej przejmuje format MARC II
• Projekt SABINA (System Automatyczny Biblioteki Narodowej)
• 1982 - Zofia Moszczyńska publikuje specyfikację formatu MARC-BN
![Page 20: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/20.jpg)
![Page 21: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/21.jpg)
MARC (ISO 2709)
• Struktura• Oznaczniki zawartości (etykiety pól,
oznaczania podpól i wskaźniki)• Zawartość (dane)
![Page 22: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/22.jpg)
Protokół Z39.50 (1)
• Z39.50 jest nazwą międzynarodowego standardowego protokołu określającego komunikację między serwerem udostępniającym bazy danych a klientem zlecającym przeszukiwanie baz i prezentację odszukanych rekordów.
• Norma opisująca ten protokół to ISO 23950:1998 Information and documentation - Information retrieval (Z39.50) - Application service definition and protocol specification, • polski odpowiednik to PN-ISO 23950:2002 Informacja i dokumentacja -
Pobieranie informacji (Z39.50) - Definicja usługi aplikacyjnej i
specyfikacja protokołu.
![Page 23: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/23.jpg)
Protokół Z39.50 (2)
• Protokół opisuje wymianę komunikatów między klientem a serwerem, która umożliwia klientowi:• zlecenie dokonania przez serwer przeszukiwania w
jednej lub wielu bazach danych oraz utworzenie zbioru wyników,
• pobranie niektórych lub wszystkich odszukanych rekordów.
![Page 24: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/24.jpg)
Protokół Z39.50 (3)
• W ramach jego podstawowych funkcji przewidziano następujące operacje:• przeglądania indeksu (scan), • wyszukania (search),• prezentacji wyników (present). • Sposoby wyszukania (przeszukiwanych pól opisu,
sposobu dopasowania itp.) opisano oddzielnie.
![Page 25: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/25.jpg)
Protokół Z39.50 – zastosowania
• Karlsruher Virtueller Katalog KVK - http://www.ubka.uni-karlsruhe.de/kvk.html
• Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich KARO - http://karo.umk.pl/Karo/
• Multiwyszukiwarka dla Komputerowych Baz Bibliotecznych FIDKAR - http://mak.bn.org.pl/fidkar/index.html
![Page 26: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/26.jpg)
RFID
• Radio-frequency identification – technika, która wykorzystuje fale radiowe do przesyłania danych oraz zasilania elektronicznego układu (etykieta RFID) stanowiącego etykietę obiektu przez czytnik, w celu identyfikacji obiektu.
• Technologia RFID coraz częściej wykorzystywana jest w bibliotekach w celu zminimalizowania kradzieży dokumentów, bardziej efektywnego śledzenia materiałów w całej bibliotece, łatwiejszej i szybszej inwentaryzacji i transportu materiałów.
![Page 27: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/27.jpg)
OPAC
• Online Public Access Catalog• Sposób udostępniania katalogów
bibliotecznych użytkownikom• Zastępują tradycyjne katalogi kartkowe
(lata 80)• Udostępniane za pośrednictwem sieci
Internet (od połowy lat 90)
![Page 28: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/28.jpg)
Trochę historii (1)
• Karty katalogowe
![Page 29: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/29.jpg)
Trochę historii (2)
• Katalogi drukowane– Catalog of Books Represented by the
Library of Congress printed Cards (167 tomy)
– Aktualność– Problemy technologiczne– Problemy typograficzne– Weryfikacja i kontrola– Administracja i bezpieczeństwo
![Page 30: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/30.jpg)
Trochę historii (3)
• Fotoskład– Technika reprodukcji fotograficznej– Stosowana przy produkcji druków
handlowych i naukowych– Bibliografie specjalne
![Page 31: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/31.jpg)
OPAC (1)
• System dialogu– Dialog w języku komend– Dialog w formie menu– Wyszukiwanie z zastosowaniem Algebry
Boole’a– Wyszukiwanie w języku naturalnym– Zapytanie wg modelu „obiekt-relacja”
![Page 32: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/32.jpg)
OPAC (2)
• Pierwsze katalogi online udostępniono w:• Ohio State University (1975)• Dallas Public Library (1978)
![Page 33: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/33.jpg)
OPAC (2)
• Ergonomia– Jakość dialogu– Czas przygotowania użytkownika– Pomoce online– Dokumentacja– Czytelność i prezentacja danych– Niezawodność oprogramowania– Czas odpowiedzi– Żargon
![Page 34: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/34.jpg)
OPAC - zastosowania
– Biblioteka Narodowa (INNOPAC) - http://alpha.bn.org.pl/– Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego (VTLS) - https://
opac.buw.uw.edu.pl/cgi-bin/katalog/chameleon– Biblioteka Główna UKW w Bydgoszczy (HORIZON) -
http://82.146.234.5/– Biblioteka Uniwersytetu Szczecińskiego (KOHA) - http://
katalog.bg.szczecin.pl/cgi-bin/koha/opac-main.pl– Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu (ALEPH) - http://
80.53.118.28/F– Miejska Biblioteka Publiczna w Sosnowcu - http://83.16.122.50/
cgi-bin/wspd_cgi.sh/WService=wsbroker1/wo_log.w
![Page 35: Komputeryzacja procesów bibliotecznych (1)](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022062304/56813594550346895d9d058a/html5/thumbnails/35.jpg)
Koniec prezentacji
Dziękuję za uwagę