kompiuteris arqiteqtura -...

34
kompiuteris arqiteqtura kompiuteris SesaZleblobebs gansazRvravs misi arqiteqtura. kompiuteris arqiteqtura gulisxmobs mis agebulebas, anu Tu ra nawilebisagan Sedgeba; rogoraa isini erTmaneTTan dakavSirebuli; rogor xdeba maT Soris monacemebisa da brZanebebis gacvla; brZanebebisa da monacemebis kodireba; monacemebis damisamarTeba; monacemebis Setana- gamotanis organizeba; maTi damaxsovrebisa da damuSavebis organizeba; rogoraa mowyobili kompiuterSi wyvetebis sistema da a.S. kompiuteris SemadgenlobaSi SeiZleba gamoiyos ori nawili. esenia misi aparatuli uzrunvelyofa (HardWare) da programuli uzrunvelyofa (SoftWare). maTi urTierTkavSirisa da Tanamoqmedebis uzrunvelyofac xdeba arqiteqturis doneze. personalur kompiuters ar gaaCnia raime standartuli an ucvleli konfiguracia. misi Semadgenlobis gansazRvra xdeba konkretul SemTxvevebSi da damokidebulia imaze, Tu ra amocanebis gadasawyvetad gvWirdeba mocemuli kompiuteri. swored misi Semadgenloba, anu masSi gamoyenebuli mowyobilobebi gansazRvravs mis SesaZleblobebsa da fass. magram, mainc arsebobs garkveuli minimaluri konfiguracia anu sabazo konfiguracia, romlis arsebobac aucilebelia imisaTvis, rom kompiuterma SesZlos funqcionireba. am konfiguraciaSi damatebiTi mowyobilobebis CarTviT xdeba misi SesaZleblobebis gazrda an misTvis axali funqciebis damateba. sabazo konfiguraciaSi SeiZleba gamoiyos misi Semdegi nawilebi: sistemuri bloki; monitori; klaviatura; mausi. eleqtronuli gamomTvleli manqanebis Taobebi 1. eleqtronuli gamomTvleli manqanebi eleqtronul lampebze; 2. eleqtronuli gamomTvleli manqanebi tranzistorebze; 3. eleqtronuli gamomTvleli manqanebi integralur mikrosqemebze. Tanamedrove personaluri kompiuterebis elementur bazas integraluri mikrosqemebi warmoadgenen. informaciisa da misi gazomvis erTeulebis cneba. informaciis warmodgenisaTvis SeiZleba gamoyenebuli iqnas sxvadasxva forma. adamiani umTavresad iyenebs simbolur formas, romelic Seicavs simboloebis sasrul raodenobas. es simboloebia: alfavitis asoebi, cifrebi, sasveni niSnebi, maTematikuri operaciebis niSnebi, specialuri simboloebi da a.S. kompiuterebSi ki informaciis warmodgenisaTvis gamoiyeneba mxolod ori simbolo: 0 da 1. informaciis aseTi saxiT warmodgenas Tvlis orobiT sistemas uwodeben, radgan mxolod ori simbolo gamoiyeneba. Tvlis orobiTi sistemis erTi orobiTi Tanrigi aris informaciis warmodgenis umciresi erTeuli da

Upload: others

Post on 02-Sep-2019

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

kompiuteris arqiteqtura kompiuteris SesaZleblobebs gansazRvravs misi arqiteqtura.

kompiuteris arqiteqtura gulisxmobs mis agebulebas, anu Tu ra nawilebisagan Sedgeba; rogoraa isini erTmaneTTan dakavSirebuli; rogor xdeba maT Soris monacemebisa da brZanebebis gacvla; brZanebebisa da monacemebis kodireba; monacemebis damisamarTeba; monacemebis Setana-gamotanis organizeba; maTi damaxsovrebisa da damuSavebis organizeba; rogoraa mowyobili kompiuterSi wyvetebis sistema da a.S.

kompiuteris SemadgenlobaSi SeiZleba gamoiyos ori nawili. esenia misi aparatuli uzrunvelyofa (HardWare) da programuli uzrunvelyofa (SoftWare). maTi urTierTkavSirisa da Tanamoqmedebis uzrunvelyofac xdeba arqiteqturis doneze.

personalur kompiuters ar gaaCnia raime standartuli an ucvleli konfiguracia. misi Semadgenlobis gansazRvra xdeba konkretul SemTxvevebSi da damokidebulia imaze, Tu ra amocanebis gadasawyvetad gvWirdeba mocemuli kompiuteri. swored misi Semadgenloba, anu masSi gamoyenebuli mowyobilobebi gansazRvravs mis SesaZleblobebsa da fass. magram, mainc arsebobs garkveuli minimaluri konfiguracia anu sabazo konfiguracia, romlis arsebobac aucilebelia imisaTvis, rom kompiuterma SesZlos funqcionireba. am konfiguraciaSi damatebiTi mowyobilobebis CarTviT xdeba misi SesaZleblobebis gazrda an misTvis axali funqciebis damateba.

sabazo konfiguraciaSi SeiZleba gamoiyos misi Semdegi nawilebi:

• sistemuri bloki; • monitori; • klaviatura; • mausi.

eleqtronuli gamomTvleli manqanebis Taobebi

1. eleqtronuli gamomTvleli manqanebi eleqtronul lampebze;

2. eleqtronuli gamomTvleli manqanebi tranzistorebze;

3. eleqtronuli gamomTvleli manqanebi integralur mikrosqemebze.

Tanamedrove personaluri kompiuterebis elementur bazas integraluri

mikrosqemebi warmoadgenen.

informaciisa da misi gazomvis erTeulebis cneba.

informaciis warmodgenisaTvis SeiZleba gamoyenebuli iqnas sxvadasxva forma. adamiani umTavresad iyenebs simbolur formas, romelic Seicavs simboloebis sasrul raodenobas. es simboloebia: alfavitis asoebi, cifrebi, sasveni niSnebi, maTematikuri operaciebis niSnebi, specialuri simboloebi da a.S. kompiuterebSi ki informaciis warmodgenisaTvis gamoiyeneba mxolod ori simbolo: 0 da 1. informaciis aseTi saxiT warmodgenas Tvlis orobiT sistemas uwodeben, radgan mxolod ori simbolo gamoiyeneba. Tvlis orobiTi sistemis erTi orobiTi Tanrigi aris informaciis warmodgenis umciresi erTeuli da

Page 2: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

mas bits (BInary digiT) uwodeben. kompiuterebSi Tvlis orobiTi sistemis gamoyeneba gamowveulia imiT, rom advilia misi teqnikuri realizeba, da amasTan, Tvlis orobiTi sistemis gamoyenebiT izrdeba kompiuteris muSaobis saimedoba.

informaciis erTeulma bitma SeiZleba miiRos mxolor ori mniSvneloba 1 an 0. amasTan es mniSvnelobebi urTierTgamomricxavia: `CarTuli-gamorTuli~, `ki-ara~, `WeSmariti-mcdari~ da a.S. magram informaciis warmodgenisaTvis biti sakmarisi araa. am SemTxvevaSi iyeneben bitebis gaerTianebas _ baits. erT baitSi gaerTianebulia 8 biti anu 8 orobiTi Tanrigi. am gaerTianebis Sedegad, Tu bitSi kodirebuli iyo mxolod ori urTierTgamomricxavi mniSvneloba, baitSi SesaZlebeli xdeba 28=256 simbolos kodireba. es sakmarisia imisaTvis, rom kompiuterSi kodirebuli iyos adamianisaTvis saWiro yvela simbolo. magaliTad, kompiuterSi baitis saxiT simboloebi warmodgeba Semdegnairad: laTinuri aso “s” _ 01110011, Sekrebis niSani ”+~ _ 00101011 da a.S. ricxvebic warmodgeba baituri saxiT, mag., ricxvi “6” _ 110, ricxvi “108” _ 01101100 da a.S. aseTi orobiTi saxiT warmodgeba kompiuterSi yovelgvari monacemebi da brZanebebi, inaxeba mexsierebis mowyobilobebSi da xdeba damuSaveba procesorSi.

informaciis moculobis erTeulebi: 1 baiti = 23 = 8 bits. 1 kilobaiti = 210 = 1024 baits;

1 megabaiti = 210 = 1024 kilobaits;

1 gegabaiti = 210 = 1024 megabaits;

1 terabaiti = 210 = 1024 gegabaits.

sistemuri bloki

es personaluri kompiuteris korpusia, romelSic moTavsebulia misi ZiriTadi mowyobilobebi.

nax.1. sistemuri bloki

a. Wanturia 2

Page 3: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

sistemuri plata

sistemuri plata anu deda plata (mother board - system board) kompiuteris ZiriTad elements warmoadgens, romelzedac ganlagebulia ZiriTadi

mowyobilobebi da romelsac urTdeba kompiuteris yvela komponenti.

nax. 2. sistemuri plata

procesori

deda platis birTvia procesori (Central Procesoor Unit _ CPU). igi deda plataze yvelaze didi mikrosqemaa. mis damiSnulebas warmoadgens orobiT formatSi warmodgenili brZanebebis Sesruleba da kompiuteris danarCeni mowyobilobebisaTvis mmarTveli signalebis miwodeba. procesoris yvelaze mTavar maxasiaTebels misi swrafqmedeba warmoadgens, romelic xasiaTdeba sixSiriT, romliTac procesori muSaobs. Tanamedrove procesorebisaTvis es sixSire 3 gega hercis farglebSia. aseve mniSvnelovani maxasiaTebelia procesoris Tanrigianoba anu erTdroulad ramden Tanrigiani monacemebis gadamuSaveba xdeba. Tanamedrove procesorebi 32 da 64 Tanrigiania.

nax. 3. procesori

procesoris ZiriTadi maxasiaTeblebi:

• integraciis xarisxi;

• damuSavebuli monacemebis Siga da gare Tanrigianoba;

• sataqto sixSire;

• mexsierebis moculoba, romelic procesoris mier SeiZleba damisamarTdes;

• Cash-mexsierebis moculoba.

a. Wanturia 3

Page 4: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

integraciis xarisxi masSi moTavsebuli tranzistorebis raodenobiT

ganisazRvreba.

monacemebis Siga Tanrigianobas gansazRvravs bitebis raodenoba (16, 32, 64, an

128), romelic erTdroulad muSavdeba procesoris mier.

monacemTa gare Tanrigianoba. procesori operatiul mexsierebasTan da sxva

mowyobilobebTan monacemebs cvlis specialuri magistralebis saSualebiT,

romlebsac salteebi ewodebaT. saltis umniSvnelovanesi parametrebia misi

Tanrigianoba da sataqto sixSire, ramdenadac, swored es ori parametri

gansazRvravs salteze drois erTeulSi gadacemuli bitebis raodenobas, anu

saltis gamtarunarianobas.

sataqto sixSire. nebismier kompiuters gaaCnia sataqto generatori (System Clock), romelic uzrunvelyofs kompiuteris sxvadasxva komponentebis

sinqronul, droSi urTierTSeTanxmebul muSaobas. sataqto generatoris mier

gansazRvrul drois umcires monakveTs taqti ewodeba. generatoris sataqto

sixSire mega-hercebSi (mhc) izomeba.

sataqto sixSire procesoris erT-erTi umniSvnelovanesi maxasiaTebelia.

igi procesoris srafqmedebas gansazRvravs.

mexsierebis damisamarTeba. procesori pirdapir kavSirSi imyofeba operatiul

mexsierebasTan. procesoris mier dasamuSavebeli monacemebi operatiul

mexsierebaSi iwereba da moTxovnis SemTxvevaSi procesors miewodeba.

mexsiereba ujredebisgan Sedgeba, xolo yovel ujreds Tavisi misamarTi

gaaCnia. procesors gaaCnia gamtarebisgan Semdgari samisamarTo salte, romli-

Tac im ujredis misamarTi gadaicema, romelsac procesori mimarTavs

CawerisaTvis, an wakiTxvisaTvis. ramdenadac kompiuterSi orobiTi aTvlis

sitema gamoiyeneba, damisamarTebadi mexsierebis moculoba 2N bits Seadgens, sadac N _ samisamarTo saltis Tanrigianobaa.

maTematikuri Tanaprocesori. centraluri procesori nebismieri tipis

ariTmetikul operacias asrulebs. maT Soris gansakuTrebuli SromatevadobiT

xasiaTdeba ariTmetikuli operaciebis Sesruleba mcocavmZimian ricxvebze.

aseTi tipis ricxvebze operaciebis Sesasruleblad damuSavebulia calke

mowyobiloba _ maTematikuri Tanaprocesori (Numeric Processor Unit – NPU, an Floating point Processor Unit –FPU).

Tanaprocesori, procesorisgan gansxvavebiT, ar aris dakavebuli sistemis

marTviT. igi specializebulia mxolod ariTmetikuli operaciebis Sesru-

lebaze da procesoris brZanebas elodeba, romlis mixedviTac asrulebs

ariTmetikul operaciebs da aformirebs Sedegs.

firma Intel-is monacemebis Tanaxmad centralur procesors mcocavmZimian

ricxvebze ariTmetikuli operaciebis Sesruleba damoukidebladac SeuZlia,

Tumca Tanaprocesoris gamoyeneba 80%-iT amcirebs droiT danaxarjebs

gamravlebis, gayofis da axarisxebis operaciebis Sesrulebaze. Sekreba-

gamoklebis opraciebze daxarjuli dro ucvlelia.

Tanaprocesorebis gamoSveba Tavidan xdeboda calke mikrosqemebis saxiT,

romlebic sistemur plataze yendebodnen. mikrosqemebis integraciis xarisxis

zrdam (integraciis xarisxi mikrosqemaSi moTavsebuli anu integrirebuli tranzistorebis

raodenobiT ganisazRvreba) SesaZlebeli gaxada Tanaprocesoris CaSeneba

a. Wanturia 4

Page 5: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

procesoris mikrosqemaSi. dawyebuli Intel 486 modelis procesorebidan, yvela

Tanamedrove procesoris mikrosqemas CaSenebuli Tanaprocesori gaaCnia.

IBM standartis kompiuterebisaTvis procesorebis ZiriTadi mwarmoebeli

firmaa Intel. procesorebs agreTve awarmoeben firmebi AMD (Advanced Micdo Devices) da VIA Technologies. Pentium 4 procesori (nax. 5) 2000 wels damuSavda, awarmoebs korporacia Intel. igi procesorebis axal Taobas (80786) warmoadgens.

misi teqnikuri maxasiaTeblebia:

• sataqto sixSire _ 1,3-3,2 ghc;

• tranzistorebis raodenoba _ 42-55 milioni;

• 64-Tanriga gare salte, romelic wina Taobis procesorebis 32-Tanriga

saltis SeTavsebadia;

• yendeba sistemur platebze, romelTa sataqto sixSire SeiZleba 400, 533, an

800 mhc-s Seadgendes;

• ariTmetikul-logikuri mowyobiloba procesoris gaormagebul sixSireze

muSaobs;

• hiperkonveiruli teqnologia (20 safexuri);

• ganStoebebis gafarToebuli prognozireba;

• 20 kbaiti moculobis L1 Cash mexsiereba; • procesoris mikrosqemaSi CaSenebuli da mis sixSireze momuSave 256 kbaiti

moculobis L2 Cash mexsiereba; • damatebiTi instruqciebi audio da videomonacemebis dasamuSaveblad; • moxmarebuli simZlavris Semcirebis ramdenime reJimi.

nax. 5. procesori Pentium 4

yvela CamoTvlili komponentidan gansakuTrebiT sainteresoa sistemuri saltis sixSiris mniSvnelovani zrda. teqnikurad salte 100/133/200 mhc sixSireze muSaobs, Tumca erT taqtSi erTis nacvlad oTxi monacemi gadaicema.

procesorebis konstruqciuli standartebi arsebobs procesoris sistemur plataze dayenebis ori ZiriTadi

konstruqciuli standarti _ Socket da Slot. Socket standartis mixedviT procesori sistemur plataze horizontalurad,

specialurad misTvis gankuTvnil Socket gasarTSi yendeba.

Slot standartis mixedviT sistemur plataze vertikalurad yendeba

procesoris plata an kertriji. procesoruli platis dayeneba xdeba sistemur

plataze damontaJebul slotSi.

a. Wanturia 5

Page 6: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

Pentium 4 kompiuterebSi mxolod Socket standarti gamoiyeneba.

nax. 6. Socket 478 standartis konstruqcia

Socket 478 konstruqciaSi gamoyenebulia radiatoris dayenebis axali meTodi.

radiatori ara procesoris gasarTze, an sistemuri platis blokze, aramed

sistemur plataze yendeba (nax. 7).

nax. 7. sistemur plataze damontaJebuli samagri meqanizmi

procesoris gagrileba pasiuri Tboamrineblebi(radiatori)

procesoris gagrilebisTvis saWiroa procesorze pasiuri Tboamrineblis

(radiatoris) dayeneba (nax. 8). radiatori Termuli gamtarisagan (Cveulebriv

aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze

atarebs.

nax. 8. pasiuri Tboamrinebeli (radiatori)

radiatori SeiZleba miwebebuli iyos procesorze, an eWirebodes mas

specialuri meqanizmis saSualebiT. meore SemTxvevaSi, Tburi kontaqtis gaum-

jobesebisTvis, radiatoris da procesoris sakontaqto zedapirebs Tbogamtari

pastiT faraven (nax. 9).

PGA 478

a. Wanturia 6

Page 7: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

nax. 9. procesoris sakontaqto zedapiris Tbogamtari pastiT dafarva

pasiuri Tboamrineblis warmatebuli muSaobis winapirobaa haeris nakadi,

romelic sistemur blokSi moTavsebuli frialidan(Cooler) radiatoris wiboebis mimarTulebiT uberavs.

radiatorebi tradiciulad aluminisgan mzaddeba, Tumca Tanamedrove

maRalsixSiruli procesorebisTvis upiratesoba spilenZis radiatorebs eni-

WebaT, romlebic ufro maRali TbogamtarobiT gamoirCevian.

ramdenime aseuli mhc sixSiris procesorebSi umetesad pasiuri

Tboamrineblebi gamoiyeneboda. Tanamedrove maRalsixSiruli procesorebi

bevrad met siTbos gamoyofen, amitom maTi efeqturi gagrilebisTvis

aucilebelia aqtiuri Tboamrineblebis gamoyeneba.

aqtiuri Tboamrineblebi(radiatori)

aqtiur Tboamrinebels warmoadgens radiatori masze dayenebuli frialiT

(Cooler). frialis muSaobisTvis aucilebelia eleqtroenergia. Zveli frialebi

kompiuteris kvebis bloks uerTdebodnen, xolo Tanamedrove frialebisTvis

sistemur plataze specialuri kvebis gasarTia gaTvaliswinebuli (nax. 10).

nax. 10. aqtiuri Tboamrinebeli kvebis gasarTiT

aqtiuri Tboamrineblis procesorze dayeneba aucilebelia mxolod Socket konstruqciis realizaciis SemTxvevaSi. Slot konstruqciaSi gamoyenebul

procesorul kertrijSi aqtiuri Tboamrinebeli ukve damontaJebulia.

mravalprocesoruli sistemebi bolo periodSi farTo gamoyeneba hpova mravalprocesorulma sistemebma.

ramdenime procesoris dayenebisas Teoriulad imdenjerve unda izrdebodes

sistemis mwarmoebluroba. Tumca, praqtikulad, es ase ar xdeba.

mravalprocesoruli sistemis gamoyeneba mxolod maSin aris efeqturi, rodesac

paralelurad sruldeba rTuli amocanebi.

a. Wanturia 7

Page 8: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

mravalprocesoruli sistemis Sesaqmnelad ramdenime piroba unda

dakmayofildes:

• sistemur platas unda gaaCndes ramdenime procesoris dasayenebeli adgili

da Sesabamisi mikrosqemebis krebuli, romelsac mravalprocesoruli

sistemis mxardaWera gaaCnia; • mravalprocesorul sistemas mxars unda uWerdnen Tavad procesorebic

(yvela Tanamedrove procesors ar gaaCnia mravalprocesoruli reJimis

mxardaWera); • kompiuterSi ramdenime procesorTan muSaobis mxardamWeri operaciuli

sistema (magaliTad Windows NT, 2000, XP) unda iyos dayenebuli. mravalprocesorul reJimSi muSaobisas operaciuli sistema procesorebs

Soris anawilebs sxvadasxva amocanebs. arsebobs mravalprocesoruli sis-

temebis muSaobis ori reJimi:

• asimetriuli; • simetriuli.

asimetriuli damuSavebis reJimSi erTi procesori asrulebs mxolod

operaciuli sistemis amocanebs, xolo meore procesori _ gamoyenebiT prog-

ramebs.

simetriuli damuSavebis reJimSi (Symmetric Multi-processing) operaciuli

sistemisa da samomxmareblo amocanebi SeiZleba Sesruldes nebismieri proce-

soris mier, romelic naklebadaa datvirTuli. simetriuli reJimi bevrad ufro

moqnili da maRalmwarmoebluria asimetriul reJimTan SedarebiT.

mexsiereba

mexsierebis daniSnulebaa personalur kompiuterSi gamoyenebuli

programebis, monacemebis da miRebuli Sedegebis Senaxva.

personalur kompiuterSi sami ZiriTadi tipis mexsiereba gamoiyeneba:

mudmivi mexsiereba;

operatiuli mexsiereba;

gare mexsiereba.

operatiuli dammaxsovrebeli mowyobiloba (RAM, Random Access Memory). personaluri kompiuteris muSaoba isea organizebuli, rom masSi

erTdroulad saWiro xdeba mexsierebis ramodenime mowyobilobis gamoyeneba.

maTgan yvelaze mTavaria operatiuli dammaxsovrebeli mowyobiloba (RAM, Random Access Memory _ mexsiereba Tavisufali wvdomiT). operatiuli mexsiereba agebulia eleqtronul mikrosqemebze. es mikrosqemebi gaerTianebulia modulebad (nax. 11) da CairTveba deda plataze arsebul specialur slotebSi (nax. 12). radgan operatiuli mexsiereba agebulia eleqtronul mikrosqemebze, igi warmoadgens mexsierebis yvelaze swraf saxeobas da amitom procesori swored masTan axorcielebs mimarTvas, misgan moaqvs brZanebebi da monacemebi. anu procesors SeuZlia mxolod im programebis Sesruleba da im monacemebis damuSaveba, romlebic operatiul mexsierebaSi imyofeba.

a. Wanturia 8

Page 9: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

nax. 11. ZiriTadi operatiuli mexsierebis modulebi

nax. 12. kompiuteris sistemur plataze dayenebuli ZiriTadi operatiuli mexsierebis

modulebi

misi mTavari maxasiaTebelia informaciuli tevadoba anu moculoba. dRes operatiuli mexsierebis moculoba ganisazRvreba mega baitebiT da SeiZleba iyos 256 Mbaiti, 512 Mbaiti da a.S. 4 Gbaitamde. im garemoebasTan, rom operatiuli mexsiereba agebulia eleqtronul mikrosqemebze, dakavSirebuli misi naklic. es nakli imaSi mdgomareobs, rom kompiuteris gamorTvisas opertiul mexsierebaSi monacemebi ikargeba, anu kompiuteris CarTvisas saWiro programebi Tavidan unda CaitvirTos operatiul mexsierebaSi. operatiuli mexsierebis mikrosqemebis struqtura

nax. 16. mexsierebis mikrosqemis struqturuli sqema

samisamarTo velis siRrme

ujredebi erTi da igive misamarTebiT

Seyvana/ gamoyvanis

xazi 1

Seyvana/ gamoyvanis

xazi 2

Seyvana/ gamoyvanis

xazi 3

Seyvana/ gamoyvanis

xazi 4

a. Wanturia 9

Page 10: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

mexsierebis mikrosqema matricebisgan Sedgeba. TiToeul matricas

Seyvana/gamoyvanis erTi xazi gaaCnia, romlis saSualebiTac SesaZlebelia

monacemis 1 bitis wakiTxva/Cawera. damuSavebulia 4, 8 da 16-matriciani

mikrosqemebi. maT Sesabamisad 4, 8, da 16-Tanriga Seyvana/gamoyvanis xazebi

gaaCniaT. mikrosqemebis paraleluri CarTviT 32-Tanriga da 64-Tanriga xazebi

formirdeba.

mikrosqemaze mexsierebis ujredis misamarTis miwodebisas erTdroulad

xdeba yvela matricis im ujredebidan bitebis wakiTxva/Cawera, romlebsac

mocemuli misamarTi gaaCniaT.

mexsierebis mikrosqemis tevadoba ganisazRvreba samisamarTo sivrcis

siRrmis (matricaSi elementebis raodenoba) namravliT matricebis raodenobaze

(Seyvana-gamoyvanis xazebi).

operatiuli mexsierebis mikrosqemebis teqnologiuri tipebi personalur kompiuterSi operatiuli mexsierebis mikrosqemebis ori

ZiriTadi teqnologiuri tipi gamoiyeneba:

• dinamiuri mexsiereba _ DRAM (Dynamic RAM); • statikuri mexsiereba _ SRAM (Static RAM).

dinamiuri mexsierebis upiratesoba ujredebis mWidro ganlagebaa. mcire zomis

mikrosqemaSi SesaZlebelia didi moculobis mexsierebis realizacia.

dinamiuri mexsierebis ujredebi mcire zomis kondensatorebs

warmoadgenen. bitebi kondensatorebSi muxtebis arsebobiT da ararsebobiT

kodirdeba. kondensatorebs muxtis TandaTanobiTi `gaJonva~ axasiaTebT, amitom

aucilebelia procesoris mier mexsierebis ujredebis perioduli regeneracia.

swored aqedan gamomdinareobs termini `dinamiuri~.

dinamiuri mexsierebis dadebiTi Tvisebebia dabali Rirebuleba da maRali

integraciis xarisxi, xolo uaryofiTi Tvisebaa SedarebiT dabali swraf-

qmedeba.

amJamad umetesad SDRAM (Synchronous DRAM) tipis mikrosqemebi gamoiyeneba. maTi muSaobis sixSire procesoris saltis sixSiresTanaa sinqronizebuli.

statikuri mexsiereba (Static RAM _ SRAM), dinamiuri mexsierebisgan gansxvavebiT,

ujredebis regeneracias ar saWiroebs. statikur mexsierebaSi yoveli bitis

Sesanaxad eqvsi tranzistorisgan Semdgari klasteri gamoiyeneba. statikuri

mexsiereba bevrad swrafia dinamiur mexsierebasTan SedarebiT, Tumca

integraciis naklebi xarisxiT da maRali RirebulebiT gamoirCeva.

ZiriTadi operatiuli mexsierebis standartebi personalur kompiuterSi operatiuli mexsierebis ori naorsaxeoba gamoiyeneba:

• ZiriTadi operatiuli mexsiereba;

• Cash-mexsiereba. ZiriTad operatiul mexsierebaSi DRAM teqnologiis mikrosqemebi gamoiyeneba.

dawyebuli IBM AT 386 modelis personaluri kompiuterebidan (magram

ara wina Taobis: IBM XT-86, IBM AT-286 da IBM AT-386 modelis personalur komp-Si),

ZiriTadi operatiuli mexsiereba mexsierebis plata-modulebis saxiTaa

realizebuli. mexsierebis modulebi vertikalurad, sistemur plataze

damontaJebul slotebSi yendeba.

a. Wanturia 10

Page 11: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

moduluri arqiteqturis gavrceleba mexsierebis moculobis mimarT sul ufro mzardi moTxovnebiTaa ganpirobebuli. mexsierebis modulebi sakmaod mcire adgils ikaveben sistemur plataze. garda amisa, modulebis Secvla da damateba bevrad martivia calkeuli mikosqemebis SecvlasTan SedarebiT. geometriuli zomebis Semcireba agreTve mikrosqemebis integraciis donis gazrdam ganapiroba, ramac ufro didi tevadobis mexsierebis mikrosqemebis damuSaveba gaxada SesaZlebeli.

operatiuli mexsierebis sruli moculoba sistemur plataze dayenebuli mexsierebis modulebis tevadobebis jamis tolia. Cash-mexsiereba

personaluri kompiuteris SemadgenlobaSi mexsierebis CamoTvlil mowyobilobebTan erTad gamoiyeneba kidev keS-mexsiereba (Cache). miuxedavad imisa, rom operatiuli dammaxsovrebeli mowyobiloba mexsierebis mowyobilobebs Soris yvelaze swrafi mowyobilobaa, misi swrafqmedeba mainc Zalian CamorCeba procesoris swrafqmedebas. da radgan procesorma monacemebi da brZanebebi unda miiRos operatiuli mexsierebidan, Sedegad vRebulobT siCqareebs Soris did gansxvavebas, ris Sedegad procesoris mwarmoebluroba mcirdeba. operatiul mexsierebasTan mimarTvebi procesoris muSaobaSi iwvevs Seyovnebebs. am xarvezis Tavidan asacileblad Semoitanes swored keS-mexsiereba. Cash-mexsiereba mcire moculobis, zeswrafi tipis operatiuli mexsierebaa, romelic SRAM teqnologiis safuZvelzea damuSavebuli. Cash-mexsiereba Tavdapirvelad IBM AT-386 personalur kompiuterebSi gamoiyenes.

funqcionalurad Cash-mexsiereba moTavsebulia procesorsa da operatiul mexsierebas Soris, anu procesori operatiul mexsierebas mimarTavs Cash-mexsierebis gavliT. Cash-mexsiereba imarTeba Cash-kontroleris saSualebiT. is Tvalyurs adevnebs procesoris mimarTvebs operatiul mexsierebasTan da cdilobs amoicnos momdevno brZanebebisa da monacemebis misamarTebi da vidre mimdinare brZaneba sruldeba, iwyebs momdevno brZanebebisa da monacemebis Cash-mexsierebaSi gadatvirTvas. Semdegi mimarTvebisas procesori monacemebs Rebulobs ukve ufro swrafi Cash-mexsierebidan. procesors monacemebi Tu daxvda Cash-mexsierebaSi, aseT SemTxvevas uwodeben `moxvedrebas~, xolo Tu ar daxvda _ `acilebas~. Tu Cash-kontrolerma ver uzrunvelyo procesorisTvis saWiro monacemebis ZiriTadi operatiuli mexsierebidan Cash-mexsierebaSi CatvirTva, procesori iZulebulia monacemebi ZiriTadi operatiuli mexsierebidan waikiTxos, rac mniSvnelovnad amcirebs programis Sesrulebis siCqares. `moxvedrebebis~ albaToba Tu 100%-Tan axlos iqna, es miuTiTebs keSirebis maRal doneze. Cash-mexsierebis moculoba rac ufro didi iqneba, miT ufro maRali iqneba keSirebis done. Cash-mexsierebis moculobis zRvrad SeiZleba CaiTvalos iseTi moculoba, romelic ukve uzrunvelyofs `moxvedrebebis~ albaTobis mniSvnelobas 100%-is maxloblobaSi. arsebobs Sida da gare Cash-mexsierebebi. Sida keS-mexsiereba Canergilia procesoris SemadgenlobaSi, xasiaTdeba Zalian maRali swrafqmedebiT, magram gaaCnia mcire moculoba. gare keS-mexsiereba ki moTavsebulia deda plataze da gaaCnia gacilebiT didi moculoba, magram ufro naklebi swrafqmedeba, vidre Sida keS-mexsierebas.

a. Wanturia 11

Page 12: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

SedarebiT dabali swrafqmedebis mqone operatiuli mexsierebaze mimarTvebis Sesamcireblad Tanamedrove kompiuterebSi sami donis Cash-mexsiereba gamoiyeneba: • pirveli donis (L1) Cash-mexsiereba; • meore donis (L2) Cash-mexsiereba; • mesame donis (L3) Cash-mexsiereba;

L1 Cash-mexsierebas agreTve Siga, an CaSenebul Cash-sac uwodeben, radgan igi integrirebulia (CaSenebulia) procesoris mikrosqemaSi da procesoris

ganuyofel nawils warmoadgens. L1 Cash kompiuteris yvelaze swafi mexsierebaa,

radgan procesoris sixSireze muSaobs. L1 Cash-mexsiereba Intel 486 da ufro

Tanamedrove procesorebis ganuyofeli nawilia.

L2 Cash-mexsierebas agreTve gare, an meorad Cash-sac uwodeben. igi

asrulebs buferuli mexsierebis rols ZiriTad operatiul da L1 Cash-mex-sierebas Soris. IBM AT-486 da Pentium I kompiuterebSi L2 Cash sistemur plataze,

procesoris gverdiT yendeboda da sistemuri platis sixSireze muSaobda.

Pentium II kompiuterebSi L2 Cash moTavsebulia kertrijSi procesorTan

erTad, ukavSirdeba mas gamoyofili xaziT da procesoris 1/3-1/2 sixSireze mu-

Saobs.

1999 wlidan, Pentium III kompiuterebSi, L2 Cash gaxda procesoris

ganuyofeli nawili, anu moxda misi L1 Cash-Tan erTad CaSeneba (integracia)

procesoris mikrosqemaSi.

amrigad, yvela Tanamedrove procesori Seicavs integrirebul L1 da L2 Cash mexsierebebs, romlebic procesoris sixSireze muSaoben.

Cash-mexsierebis maRali siCqare gansakuTrebiT mniSvnelovania

Tanamedrove programebisTvis, amitom kompiuterebi, romlebSic L2 Cash-mexsierebis mikrosqemebi sistemur platazea dayenebuli, dabali warmadobiT

gamoirCevian.

mdgomareoba mniSvnelovnad gaumjobesda procesoris da L2 Cash-mexsierebis erT kertrijSi moTavsebis Semdeg. maqsimaluri warmadobiT

Tanamedrove sistemebi gamoirCevian, romlebic procesorSi integrirebuli L1da L2 Cash-mexsierebiT arian aRWurvilni.

Tanamedrove procesorebSi gamoyenebuli L1 Cash-mexsierebis moculoba

ramdenime aTeuli kilobaitia, xolo L2 Cash-mexsierebis moculoba _ 128-2048

kbaiti.

Itanium procesorebi CaSenebul L3 Cash-mexsierebasac Seicaven. L3 Cash asrulebs buferuli mexsierebis rols ZiriTad operatiul da L2 Cash-mexsierebas Soris. Tumca Itanium procesorebi sakmaod ZviradRirebulia.

magaliTad qselur serverebSi gamoiyenebian.

a. Wanturia 12

Page 13: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

kompiuteris gamorTvisas opertiul mexsierebaSi monacemebi ikargeba, anu kompiuteris CarTvisas saWiro programebi Tavidan unda CaitvirTos operatiul mexsierebaSi. magram saidan? amisaTvis kompiuteris SemadgenlobaSi unda arsebobdes programebisa da monacemebis mudmivi sacavi, romelic am informacias Seinaxavs imis miuxedavad, CarTuli iqneba Tu ara kompiuteri. aseTi sacavia mexsierebis mowyobiloba myar magnitur diskze anu vinCesteri.

mexsierebis mowyobiloba myar magnitur diskze anu vinCesteri (HDD, Hard Disk Drive) warmoadgens damoukidebel mowyobilobas da moTavsebulia sistemur blokSi. personaluri kompiuteris birTvs vinCesteri ukavSirdeba specialuri kontroleris saSualebiT. konstruqciulad vinCesteri moTavsebulia hermetul korpusSi. masSi monacemebis damaxsovreba xdeba myar diskze, romelic dafarulia magnituri nivTierebiT. diski Zalian swrafad brunavs. mbrunav diskze monacemebis Cawera an wakiTxva xdeba specialuri magnituri Tavakebis saSualebiT, romlebic dagaadgildebian diskis gaswvriv. diskis brunvis siCqare SeiZleba iyos 5400 bruni wuTSi, 7200 bruni wuTSi da meti. swored brunvis es siCqare gansazRvravs vinCesterze monacemebTan wvdomis siswrafes. vinCesteris mTavari maxasiaTebelia misi informaciuli tevadoba anu moculoba. dRes yvelaze gavrcelebulia viCesterebi moculobiT 80 Gbaitidan 300 Gbaitamde. vinCesteri sistemur blokSi isea ganTavsebuli, rom momxmarebels masTan fizikuri Sexeba ara aqvs. masTan mimarTva SesaZlebelia mxolod programulad.

nax 17. vinCesteri (HDD, Hard Disk Drive) vinCesteri umetesad xistad yendeba personaluri kompiuteris korpusSi.

igi ramdenime _ Cveulebriv ori, an sami diskisagan Sedgeba. Tumca arseboben 11

da meti diskisgan Semdgari mowyobilobebic. informacia diskebis orive mxares

iwereba. erTtipiuri (erTmaneTis qveviT ganlagebuli) bilikebi cilindrebad

erTiandebian.

vinCesteris diskebi, drekadi diskebisgan gansxvavebiT, aluminis, an

arakristaluri minisagan (minisa da keramikis safuZvelze Seqmnili kompozituri

masalebisagan) damzadebul firfitebs warmoadgenen. maTi gadaRunva

SeuZlebelia. amitom vinCesters zogjer xist diskur mowyobilobas _ HDD (Hurd Disk Drive), an xist diskebze damgrovebelsac uwodeben. minis diski ufro xisti

da mtkicea aluminis diskTan SedarebiT da temperaturis cvlilebebis mimarT

naklebi mgrZnobiarobiT gamoirCeva.

TiToeuli diskuri zedapirisTvis Sesabamisi Cawera/wakiTxvis Tavakia

gaTvaliswinebuli. yvela Tavaki erT saerTo dgarzea damontaJebuli da erT-

droulad (sinqronulad) gadaadgildeba. amitom, vinCesteris logikuri

struqturis aRwerisas, Cveulebriv cilindrebi (da ara bilikebi) ganisazRvreba.

a. Wanturia 13

Page 14: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

vinCesteris mbrunav diskebze monacemebi Caiwereba da waikiTxeba

universaluri Cawera/wakiTxvis Tavakebis saSualebiT. TiToeuli diski

dayofilia bilikebad da seqtorebad (nax. 18). TiToeuli seqtoris sainformacio

moculoba 512 baitia.

nax. 18 vinCesteris diskis bilikebi da seqtorebi

vinCesteris ZiriTadi parametrebia:

gare biliki (0)

Sua biliki

Siga biliki

seqtori

• tevadoba;

• swrafqmedeba;

tevadoba

ZiriTad kriteriums vinCesteris arCevis dros warmoadgens misi tevadoba,

anu monacemTa maqsimaluri moculoba, romelic SeiZleba Caiweros vinCesterze.

vinCesteris tevadoba Semdegi formuliT gamoiTvleba:

V (baiti) = (baiti), 512SHC ⋅⋅⋅sadac, C _ cilindrebis raodenoba;

H _ Tavakebis raodenoba; S _ seqtorebis raodenoba. gasaTvaliswinebelia, rom vinCesterze Cawerili monacemebis maqsimaluri

moculoba yovelTvis naklebia vinCesteris tevadobaze, radgan diskuri

mexsierebis nawili vinCesterze monacemebis ganTavsebis marTvisTvis gamoiyeneba.

zonur-seqciuri Caweris meTodi

praqtikulad yvela Tanamedrove IDE da SCSI vinCesterSi zonur-seqciuri Caweris wesi (Zone bit recording) gamoiyeneba, romlis mixedviTac sxvadasxva

bilikebi seqtorebis gansxvavebul raodenobas Seicaven. bilikebi, romlebic

dacilebulia centridan, SedarebiT grZelia diskis centrTan arsebul bili-

kebTan SedarebiT, amitom SesaZlebelia maTi met seqtorad dayofa.

gare cilindrebi Siga cilindrebTan SedarebiT meti raodenobis

seqtorebad dayofa diskis moculobis gazrdis efeqturi meTodia (nax. 19).

a. Wanturia 14

Page 15: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

gare zona

Siga zona

seqtori

nax. 19. zonur-seqciuri Caweris meTodi

zonuri Caweris dros cilindrebi iyofa jgufebad, romlebsac zonebi

ewodebaT. bilikebi, romlebic erT zonas miekuTvnebian, erTi da igive raode-

nobis seqtorebad iyofian. rac ufro axlosaa zona diskis gare kidesTan, masSi

Semavali bilikebi seqtorebis met raodenobad iyofa Siga zonebSi moTavsebul

bilikebTan SedarebiT. Tanamedrove vinCesterebi 10 da met zonad iyofian.

vinCesteris Cash-mexsiereba Cash-mexsierebis qveS ara centraluri operatiuli mexsierebis buferi,

aramed vinCesteris kontrolerSi arsebuli mexsierebis ujredebi igulisxmeba.

Cash-mexsierebis arseboba mniSvnelovnad zrdis monacemebis gadacemis siCqares,

radgan vinCesteridan winaswar wakiTxul im monacemebs inaxavs, romlebic

procesors didi albaTobiT SeiZleba dasWirdes.

Cash-mexsiereba yvela Tanamedrove vinCesters gaaCnia. misi moculoba,

rogorc wesi, 512, 1024, 2048 kbaits Seadgens.

vinCesteris logikuri struqtura vinCesteri bilikebad da seqtorebad iyofa. yoveli biliki calsaxad

ganisazRvreba Tavakis nomriT da rigiTi nomriT diskze (aTvlis mimarTulebaa

diskis garedan SigniT). seqtorebis aTvla iwyeba bilikebis dasawyisidan, 1-dan,

xolo Tavakebis da cilindrebis aTvla _ 0-dan. bilikze seqtorebis raodenoba

SeiZleba iyos gansxvavebuli (Tanamedrove vinCesterebisTvis 380-700).

yoveli seqtori samomsaxuro informacias da monacemebs Seicavs.

seqtoris moculoba, rogorc wesi, 571 baitia. seqtoris dasawyisSi iwereba

prefiqsi (prefix portion), romlis mixedviTac seqtoris dasawyisi da nomeri ganisa-

zRvreba, xolo seqtoris boloSi _ sufiqsi (suffix portion). sufiqsi sakontrolo

jams (chek-sum) Seicavs, romlis mixedviTac monacemTa Caweris siswore

ganisazRvreba.

TavsarTsa da bolosarTs Soris aris monacemTa veli, romlis moculoba

512 baitia. bilikebze monacemebi ara mudmivi nakadiT, aramed 512-baitiani

porciebiT iwereba.

diskebis daformateba. diskebis daformatebis ori done arsebobs:

• fizikuri, anu dabali donis daformateba;

• logikuri, anu maRali donis daformateba.

drekadi diskebisaTvis daformatebis orive done erTdroulad,

operaciuli sistemis saSualebiT sruldeba.

vinCesterebisTvis fizikuri da logikuri daformateba cal-calke

sruldeba da mesame etapic gamoiyeneba, romelic fizikur da logikur daforma-

tebas Soris sruldeba _ diskis ganyofilebebad dayofa.

a. Wanturia 15

Page 16: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

dabali donis daformateba.

aseTi tipis daformatebis dros diski seq-torebad iyofa. am dros

seqtorebSi prefiqsebi da sufiqsebi Caiwereba. agreTve formirdeba intervalebi

seqtorebsa da bilikebs Soris. monacemTa velebi fiqtiuri CanawerebiT, an

monacemTa specialuri testuri krebulebiT ivseba. seqtorebis raodenoba

bilikze vinCesteris kontrolerze da interfeiszea damokidebuli. dabali

donis daformatebas firma-damamzadebeli asrulebs.

diskis ganyofilebebad dayofa.

diskis ganyofilebebad dayofis dros pirvel seqtorSi iwereba

specialuri programa, romelic saWiroa operaciuli sistemis CatvirTvisaTvis

da dayofis cxrili (Partition Table, PT), romelSic iwereba informacia

ganyofilebebis Sesaxeb. am seqtors ewodeba mTavari CamtvirTavi seqtori, xolo

Canawers _ mTavari CamtvirTavi Canaweri (Master Boot Record, MBR). ganasxvaveben sami tipis ganyofilebas:

• MS-DOS-is pirveladi ganyofileba;

• MS-DOS-is gafarToebuli ganyofileba;

• ara-MS-DOS-is ganyofileba.

vinCesterze SesaZlebelia erTi MS-DOS-is pirveladi ganyofilebis,

ramdenime MS-DOS-is gafarToebuli ganyofilebis da erTi ara-MS-DOS-is ganyofi-lebis formireba (nax. 20).

nax. 20. vinCesteris logikuri struqtura

MS-DOS-Si da Windows-Si samuSaod aucilebelia MS-DOS-is pirveladi

ganyofilebis arseboba. masSi iqmneba logikuri diski saxeliT C:. MS-DOS-is gafarToebuli ganyofileba SeiZleba erT, an met logikur

diskad daiyos, romlebsac sxvadasxva saxelebi eniWebaT. Tumca MS-DOS-is gafarToebuli ganyofilebis formireba ar aris aucilebeli. am SemTxvevaSi

vinCesteri warmodgenili iqneba erTi logikuri diskiT _ C:. bunebrivia, vinCesteris sruli sainformacio tevadoba calkeuli

logikuri diskebis sainformacio tevadobebis jams Seadgens.

vinCesterze Seqmnili ganyofilebebi sxvadasxva failuri sistemebis

mxardaWeras uzrunvelyofen:

• FAT 16 (File Allocation Table) _ failebis ganlagebis cxrili) _ failuri

sistemaa 16-Tanriga damisamarTebiT. FAT 16 sistema mxars uWers klasterebis

da aqedan gamomdinare Cawerili failebis sakmaod mcire raodenobas _

Camt

virTavi

seqtori

logikuri

dis

ki

logikuri

dis

ki

logikuri

dis

ki

sis

temuri

logikuri

dis

ki

logikuri

dis

ki

ara MS-DOS-is ganyofileba

MS-DOS-is pirveladi ganyofileba

MS-DOS-is gafarToebuli ganyofileba

a. Wanturia 16

Page 17: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

216=65536. radgan FAT 16 standartiT gaTvaliswinebuli ganyofilebis

(logikuri tomis) maqsimaluri moculoba 2 gbaitia, erTi klasteris

moculoba sakmaod didia _ 32 kbaiti. amrigad, 1-baitiani failic ki 32 kbait

diskur mexsierebas ikavebs, rac vinCesteris moculobis araekonomiur

gamoyenebas ganapirobebs. amJamad FAT 16 failuri sistema moralurad

moZvelebulia da Tanamedrove vinCesterebSi aRar gamoiyeneba.

• FAT 32 _ Tanamedrove failuri sistemaa 32-Tanriga damisamarTebiT. FAT 32 cxrilSi ganlagebis ujredebs 32-Tanriga ricxvebi Seesabameba, xolo tomis

(logikuri diskis) maqsimaluri moculoba 2048 gbaitia. MS-DOS-is garemoSi failis saxelis dasaSvebi sigrZe 11 simboloa (8 simbolo failis

saxelisTvis, xolo 3 simbolo _ failis gafarToebisaTvis). Windows-is garemoSi failis saxelis dasaSvebi sigrZe 255 simboloa.

• NTFS (Windows NT File System _ Windows NT-s failuri sistema) Tanamedrove

failuri sistemaa. failis saxelis maqsimaluri sigrZe 256 simboloa, xolo

logikuri diskis maqsimaluri (Teoriuli) moculoba _ 16 ebaiti (16x1018).

NTFS-s damatebiTi SesaZleblobebic gaaCnia, romlebic sxva failur

sistemebs ar gaaCniaT, magaliTad, usafrTxoebis saSualebebi.

Windows XP-is gavrcelebamde umetesad FAT 32 gamoiyeneboda. Tanamedrove

sistemebSi upiratesoba NTFS-s eniWeba, romelic Windows XP-is `mSobliuri~

standartia. Tumca FAT 32-is dayeneba optimaluri variantia Sereul operaciul

garemoebSi muSaobis dros, radgan mas mxars uWers praqtikulad yvela

operaciuli sistema.

maRali donis daformateba

maRali donis daformatebis dros operaciuli sistema vinCesterze qmnis

struqturebs failebTan da monacemebTan samuSaod. TiToeul ganyofilebaSi

(logikuri diski) Seiyvaneba tomis CamtvirTavi seqtori (Volum Boot Sector - VBS) failebis ganlagebis cxrilis (FAT) ori kopio da fesvuri katalogi (Root Directory). am struqturebis saSualebiT operaciuli sistema anawilebs diskur

sivrces, poulobs failebs da gverds uvlis diskis defeqtur seqtorebs.

yvelaze ufro farTo gavrceleba hpova FAT32 failurma sistemam, romlis

mixedviTac diski klasterebad iyofa. klasteri diskuri moculobis umciresi

erTeulia, romelSic SeiZleba failis Cawera. klasteri ramdenime seqtoris

gaerTianebas warmoadgens.

ganyofilebebis cxrili (PT) Semdegi Canawerebisagan Sedgeba: • informacia vinCesteris Tavakebis, bilikebis da seqtorebis Sesaxeb;

• seqtorebis saerTo raodenoba diskze;

• failuri sistemis tipi.

tomis CamtvirTav seqtorSi (VBS) iwereba failuri sistemis aRwera:

• klasteris zoma;

• FAT-is zoma, tipi da raodenoba. fesvuri katalogSi (Roor Directory) aRiwereba diskze ganTavsebuli failebi:

maTi saxelebi, tipebi, Seqmnisa da redaqtirebis TariRebi, zomebi, atributebi.

amas garda fesvuri katalogi Seicavs failebis pirveli klasterebis

misamarTebs. katalogi fesvur katalogSi iseve aRiwereba, rogorc faili.

a. Wanturia 17

Page 18: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

failebis ganlagebis cxrilSi iwereba klasterebs Soris kavSirebi,

romlebSic Cawerilia faili.

daformatebis dros unda gaviTvaliswinoT:

• iseve rogorc ganyofilebebad dayofisas, daformatebis drosac vinCesterze

Cawerili monacemebi iSleba;

• arsebobs specialuri programuli utilitebi (magaliTad, Restore), romlebic

daformatebis dros waSlili failebis aRdgenis saSualebas iZlevian.

Tumca arc erTi maTgani ar iZleva aRdgenis 100%-ian garantias.

amitom vinCesteris daformatebamde saWiroa monacemebis sarezervo

kopireba.

rCeba kidev erTi xarvezi. rogor mivitanoT programuli produqcia viCesteramde? amisaTvis saWiroa kompiuteris SemadgenlobaSi arsebobdes mexsierebis mobiluri anu gadasatani mowyobilobebi, romelTa saSualebiTac SesaZlebeli iqneba programuli produqciis erTi kompiuteridan meoreze gadatana. aseTi mowyobilobebia moqnili magnituri diskebi da kompaqturi diskebi.

moqnili magnituri diskebis (FDD, Floppy Disk Drive) moqmedebis principi igivea, rogoric myari magnituri diskebisa. mxolod diskad aRebulia moqnili firfita, romelic moTavsebulia plastmasis korpusSi da brunavs, magram brunavs gacilebiT naklebi siCqariT _ 300 bruni wuTSi. swored es gansazRvravs misi moqmedebis dabal siCqares. misi informaciuli tevadobac mcirea da warmoadgens 1,44 Mbaits. ufro didi moculobis programuli produqtis gadasatanad gamoiyeneba kompaqturi diskebi.

damgrovebeli kopaqtur diskebze (CD ROM, Compact Disk Read Only Memory) sxva principzea agebuli. aq gamoiyeneba plastmasis diski, romelic dafarulia specialuri nivTierebiT. kopaqturi diski brunavs specialur budeSi da masze informaciis Cawera da wakiTxva xdeba lazeruli sxivis saSualebiT. diskze fiqsirebuli manZilis daSorebiT amoiwveba wertilebi (pit). imis mixedviT, wertili amomwvaria Tu ara, mis mdgomareobas Seesabameba informaciuli 0 an 1. kompaqturi diskis informaciuli moculobaa 700 Mbaiti. masze monacemebTan wvdoma izomeba siCqareebiT. Tanamedrove kompaqturi diskebi 52 siCqariania. siCqare miuTiTebs ara diskis brunvis siCqares, aramed misgan monacemebis wakiTxvis siCqares. siCqaris pirobiT erTeulad miRebulia 150 Kbaiti wamSi. kompaqtur diskebze informaciis Senaxva xdeba maRali saimedobiT. rogorc saxelwodeba miuTiTebs, Tavdapirvelad kompaqturi diskebi iyo informaciis mxolod wakiTxvisaTvis. SemdgomSi teqnologiis ganviTarebisa da gaiafebis Sedegad Semotanili iqna kompaqturi diskebi informaciis mravaljeradi

a. Wanturia 18

Page 19: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

CaweriTa da wakiTxviT. kompaqturi diskebis ganviTarebaSi Semdegi nabiji iyo DVD dikebi. maTi informaciuli tevadoba gacilebiT metia da SeiZleba iyos 17 Gbaitamde. es imiT miiRweva, rom Tu Cveulebriv kompaqtur diskebze informaciis Cawera xdeba erT fenaze, DVD diskebze gamoiyeneba mravalSriani teqnologia da monacemebis Cawera xdeba ufro maRali simkvriviT.

gadasatani mowyobilobebis klasSi ukanasknel xans

gamoCnda kidev axali mowyobiloba, esaa mobiluri diski fleS mexsierebaze (USB Mobile Disk), romelic kompiuters uerTdeba USB portis saSualebiT. es mowyobiloba xasiaTdeba Zalian patara zomiT, didi informaciuli moculobiT (1, 2, 4, 8 Gbaiti), informaciis Senaxvis maRali saimedobiT. mexsierebis es mowyobiloba dRes Zalian popularulia.

personaluri kompiuteris gare dammaxsovrebel mowyobilobebs

darqmeuli aqvT logikuri saxelebi, risTvisac gamoiyeneba laTinuri anbanis sawyisi didi asoebi:

• A: _ pirveladi diski (moqnili diski); • B: _ meoradi diski (moqnili diski, aseTi diski arsebobs

Zalian iSviaT SemTxvevebSi);

• C:, D:, E:, … _ vinCesteris logikuri diskebi; • CamonaTvalSi Semdeg modis CD ROM diskebis logikuri

saxelebi (ra Tqma unda Tu isini konfiguraciaSi arseboben);

• CamonaTvalSi bolos modis fleS diskebis an SesaZlo sxva saxis diskebis logikuri saxelebi (ra Tqma unda Tu isini konfiguraciaSi arseboben).

miuxedavad imisa, rom personaluri kompiuteris SemadgenlobaSi CamovTvaleT

mexsierebis ukve amdeni mowyobiloba, mexsierebasTan mimarTebaSi darCa kidev

erTi xarvezi, romlis gamosasworeblad saWiro xdeba mexsierebis kidev

damatebiTi mowyobilobis Semotana. es xarvezi mdgomareobs SemdegSi:

kompiuters rodesac vrTavT, am dros operatiuli mexsiereba carielia.

muSaoba rom daviwyoT, amisaTvis operatiul mexsierebaSi unda gadavweroT

saWiro programebi, magram am gadawerisaTvis ukve Tavis mxriv saWiroa

opertiul mexsierebaSi garkveuli programebis, operaciuli sistemis

arseboba. operaciuli sistema ki moTavsebulia vinCesterze, romelTanac

mimarTva ver moxerxdeba operaciuli sistemis gareSe. maS saidan unda

moxvdes operatiul mexsierebaSi operaciuli sistema? amisaTvis kompiuteris

SemadgenlobaSi gaTvaliswinebulia mudmivi mexsiereba (ROM, Read Only Memory). am mexsierebaSi monacemebi iwereba specialuri

mowyobilobis _ programatoris saSualebiT. bolo

dros, mudmivi mexsierebis nacvlad gamoiyeneba

gadaprogramirebadi mudmivi mexsiereba (PROM Programmable Read only Memory).

a. Wanturia 19

Page 20: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

es mexsiereba fizikurad warmoadgens erT mikrosqemas. mudmivi mexsiereba

kvebisgan damoukidebeli mexsierebaa, romelic kvebis gamorTvis Semdegac

inarCunebs informacias. mudmiv mexsierebaSi firma-damamzadeblis mier iwereba

programa BIOS (Basic input-output system _ Seyvana-gamoyvanis sabazo sistema). IBM standartis personaluri kompiuterebisTvis BIOS-s American Megatrends Inc. (AMI), Award Software da Phoenix Soft-ware kompaniebi awarmoeben.

sistema Semdegnairadaa mowyobili: roca procesoris Sesasvlelze gaCndeba kvebis Zabva, procesori avtomaturad akeTebs mimarTvas BIOS-is sawyis misamarTze da gaiSveba kompiuteris mowyobilobebis avtomaturi testirebis programebi. testirebis warmatebiT damTavrebis Semdeg ki gaiSveba specialuri programa, romelic mimarTvas gaakeTebs myar diskTan da gadmotvirTavs operaciuli sistemis birTvs operatiul mexsierebaSi.

nax. 21 mudmivi mexsiereba

BIOS gaaCnia ara marto sistemur platas, aramed sxvadasxva

kontrolerebsac, magaliTad, video-platas, audioplatas, modems da a.S.

kontrolerebis BIOS-ebi individualur draiverebs warmoadgenen da sistemuri

BIOS-is draiverebis CatvirTvis Semdeg itvirTebian.

BIOS itvirTeba avtomaturad, kompiuteris CarTvisTanave. TanmimdevrobiT

sruldeba BIOS-is Semdegi qveprogramebi: • POST _ procesoris, operatiuli mexsierebis, sistemuri platis mikrosqemebis

krebulis, video-adapteris, diskuri mowyobilobebis da klaviaturis

kontrolerebis testirebis programa.

• BIOS-is parametrebis dasayenebeli programa (Setup BIOS) _ sistemis

parametrebis konfigurireba. es procedura mxolod momxmareblis survilis

SemTxvevaSi, specialuri klaviSebis daWeriT sruldeba. magaliTad, Award BIOS am mizniT Delete klaviSs, an Ctrl-Alt-Esc klaviSebis kombinacias iyenebs.

• aparaturuli draiverebi;

• operaciuli sistemis CamtvirTavi _ qveprograma, romelic eZebs CamtvirTav

seqtorebs diskur mowyobilobebSi. aseTi seqtoris aRmoCenisas Sesabamisi

diskidan (Cveulebriv vinCesteridan) itvirTeba operaciuli sistemis.

nebismier sistemur plataze moTavsebulia mudmivi mexsierebis mikrosqema,

romelSic Cawerilia programa BIOS. BIOS Seicavs sastarto programebs da

draiverebs, romlebic aucilebelia sistemis sawyisi funqcionirebisaTvis. BIOS agreTve Seicavs POST (TviTtestireba kompiuteris CarTvis dros) proceduras

da sistemuri konfiguraciis monacemebs (CMOS Setup). Tumca es ukanaskneli

iwereba ara mudmivi mexsierebis mikrosqemaSi, aramed sistemuri platis mik-

a. Wanturia 20

Page 21: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

rosqemebis krebulis (Chipset) erT-erT mikrosqemaSi, romelic e.w. CMOS- mexsierebas Seicavs.

CMOS Setup-is mudmivi mexsierebis gareT Senaxva im faqtoriTaa

ganpirobebuli, rom mis konfigurirebas administratori asrulebs, xolo

mudmiv mexsierebaSi, Cveulebriv, cvlilebebis Setana SeuZlebelia.

maSasadame, personaluri kompiuteris SemadgenlobaSi gamoiyeneba mudmivi mexsierebis kidev erTi sqema, esaa CMOS RAM. mexsierebis am sqemas gaaCnia dabali swrafqmedeba da minimaluri energomoTxovnileba, ikvebeba akumulatoridan. masSi inaxeba informacia konfiguraciis Sesaxeb, kompiuteris mowyobilobebis Semadgenloba da informacia maTi muSaobis reJimebis Sesaxeb. CMOS mexsierebis SigTavsi icvleba specialuri programis Setup-s saSualebiT.

kvebis bloki

kvebis bloki daniSnulebaa qselidan 220/110 v cvladi Zabvis miReba da

misi gardaqmna mudmiv Zabvebad _ +3,3 v, ±5 v, ±12 v. sistemuri platis, kon-

trolerebis da diskuri mowyobilobebis cifruli sqemebi iyeneben +3,3 da +5 v,

xolo diskuri mowyobilobebis da frialebis Zravebi _ +12 v Zabvas.

kvebis bloks ukana panelze dayenebulia samrewvelo qselTan

SesaerTebeli gasarTi. zogierT kvebis bloks gaaCnia meore gasarTic _

monitoris kvebisTvis, Tumca monitoris uSualod qselTan SeerTebac

SesaZlebelia. kvebis blokis ukana panelze ganTavsebulia 220/110 v

gadamrTveli, romelic Cvens pirobebSi aucileblad `220 v~ mdgomareobaSi unda

dayendes. `110 v~ mdgomareobaSi dayenebis SemTxvevaSi kompiuteri gadaiwveba.

nax. 31. kompiuteris samrewvelo qselTan damakavSirebeli kabeli.

a. Wanturia 21

Page 22: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

interfeisi

termini `interfeisi~ aRniSnavs mowyobilobis sxvadasxva maxasiaTeblebis

erTobliobas, romlebic gansazRvraven informaciis gacvlis organizacias

massa da sxva mowyobilobebs Soris. aseTi maxasiaTeblebia: eleqtruli da

droiTi parametrebi, mmarTveli signalebis krebuli, monacemTa gacvlis pro-

tokolebi, SeerTebis konstruqciuli Taviseburebebi da a. S.

interfeisebi personaluri kompiuteris erT-erT ZiriTad komponents

warmoadgenen. interfeisebis saSualebiT xdeba monacemebis gacvla kompiuteris

sxvadasxva blokebs, kompiutersa da periferiul mowyobilobebs Soris.

periferiuli mowyobilobebis personalur kompiuterTan dakavSireba

iseTnairad unda xdebodes, rom momxmareblis mier miwodebuli monacemebi ara

marto koreqtulad unda miewodebodnen kompiuters, aramed efeqturad unda

xdebodes maTi damuSavebac. informacia, romelic monitors, printers da sxva

periferiul mowyobilobebs miewodeba, winaswar ise unda damuSavdes, rom

konkretuli gamomyvani mowyobilobis specifikacias Seesabamebodes.

personaluri kompiuteris komponentebs Soris monacemTa gacvla mxolod

maTi interfeisebis SeTavsebadobis SemTxvevaSia SesaZlebeli.

interfeisebis SeuTavseblobis SemTxvevaSi (mag. sistemuri saltis da

vinCesteris interfeisebi), gamoiyeneba kontrolerebi.

interfeisiT monacemTa gacvla signalebis saSualebiT xorcieldeba.

signalebi eleqtruli (an optikuri) xazebiT gadaicema, romelTac interfeisis

xazebi ewodebaT. xazebis erTobliobas, romlebic funqcionaluri daniSnulebis

mixedviT arian dajgufebulni, interfeisis salte ewodeba.

informaciis paraleluri da mimdevrobiTi gadacema

informaciis gadacema paraleluri da mimdevrobiTi formiTaa SesaZlebeli. Sesabamisad, salteebic paralelur da mimdevrobiT salteebad iyofa.

mimdevrobiT salteSi monacemTa gadacemas mxolod erTi xazi emsaxureba, Tumca xazebis saerTo raodenoba, rogorc wesi, metia. damatebiTi xazebiT mmarTveli da masinqronizirebeli signalebi gadaicema.

paraleluri saltiT monacemebis m bitisagan Semdgari kvantebi gadaicema. monacemis TiToeuli kvanti m xaziT gadaicema. m sidide saltis Tanrigianobas (`siganes~) gansazRvravs. paraleluri salteebis Tanrigianoba, rogorc wesi, 8-is jeradia (erTi baiti) da SeiZleba 8, 16, 32, 64 da a.S. bits Seadgendes.

a. Wanturia 22

Page 23: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

personaluri kompiuteris deda plataze procesoris garda dayenebulia kidev mravali mikrosqema da mikroprocesori, romlebic qmnian Cipset-s. Cipset-is ZiriTadi mowyobilobebia kontrolerebi. kontroleri es aris specializirebuli procesori, romelic gankuTvnilia periferiuli mowyobilobebis an kavSiris arxebis centralur procesorTan dasakavSireblad. kontrolerebi Tavis Tavze iReben maTTvis gankuTvnil davalebebs da am saqmeebisagan anTavisufleben centralur procesors. kontrolerebs Tavis SemadgenlobaSi gaaCniaT maTze dakisrebuli funqciebis Sesasruleblad saWiro yvela aparatuli saSualeba da mudmiv mexsierebaSi Cawerili samuSao programa. yoveli kontroleri asrulebs mxolod erT, masze dakisrebul funqcias.

personaluri kompiuteris deda plataze erTdroulad ganTavsebulia sxvadasaxva mowyobiloba da kontroleri. isini damoukidebeli mowyobilobebia da avtonomiurad asruleben dakisrebul funqciebs, magram am funqciebis Sesasruleblad sWirdebaT erTmaneTTan monacemebis gacvla. es gacvla xorcieldeba Sida interfeisis saSualebiT. nebismieri kompiuteris Sida interfeisSi gamoyofilia salteebis (magistralebi, romelTa saSualebiTac xdeba eleqtruli signalebis

gatareba) sami jgufi: monacemebis salteebi, misamarTebis salteebi da mmarTveli signalebis salteebi.

Tanamedrove personalur kompiuterebSi gamoyenebulia Sida interfeisis agebis ierarqiuli sistema anu erTdroulad gamoiyeneba ramdenime interfeisi: sistemuri anu procesoruli, PCI, ISA, AGP, USB. es interfeisebi erTmaneTisagan gansxvavdeba gamtarunarianobiT da Sesabamisad gamoiyenebian sxvadasxva daniSnulebiT da maTTan mierTebulia sxvadasxva siswrafis mowyobilobebi. kompiuteris yvela mowyobiloba erTmaneTs ukavSirdeba sainterfeiso salteebis saSualebiT. Sida interfeisis salteebTan agreTve SesaZlebelia gare mowyobilobebis mierTebac. amisaTvis gamoiyeneba specialuri gasarTebi _ slotebi (Slot), romlTa saSualebiTac maTTan mierTebuli gare mowyobilobebi miuerTdeba pirdapir Sida interfeisis salteebs.

damatebiTi(gare) mowyobilobis mierTeba kompiuterTan (uSualod deda platasTan) xdeba ara pirdapir, interfeisis salteebTan mierTebiT, aramed amisaTvis gamoiyeneba specialuri mowyobilobebi - kontrolerebi an adapterebi da portebi. mowyobilobebis mierTebis sqema daaxloebiT aseTia (nax. 1).

kompiuteris yvela mowyobiloba miuerTdeba deda-platas da misi

saSualebiT axorcieleben monacemebisa da brZanebebis erTmaneTTan gacvlas. amisaTvis deda-plataze gamoiyeneba sadenebis erToblioba _

kontroleri an adapteri

mowyobiloba sloti salte

nax. 44. periferiuli mowyobilobebis mierTeba kompiuterTan

porti

a. Wanturia 23

Page 24: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

salteebi. kompiuteris SemadgenlobaSi erTdroulad gamoiyeneba salteebis ramdenime sistema (interfeisi). isini erTmaneTisagan gansxvavdeba gamtarunarianobiT, anu ra siCqariT SeuZliaT informaciis gatareba. salteebis saxeebi:

• centraluri anu procesoruli interfeisi, romelic erTmaneTTan akavSirebs procesorasa da operatiul mexsierebas (yvelaze swraf mowyobilobs). misi siCqare SeiZleba iyos 400 megaherci, 800 megaherci da meti.

• PCI salte. personaluri kompiuteris mowyobilobebis umravlesoba mierTebulia swored am saltesTan. es interfeisi xasiaTdeba monacemebis gacvlis maRali siCqariT da amitom, masTan mierTebulia kompiuteris swrafi mowyobilobebi, iseTebi, rogoricaa: diskebis kontroleri, qselis kontroleri, videogamosaxulebebis kontroleri da a.S.

• ISA salte. xasiaTdeba monacemebis gacvlis dabali siCqariT, amitom, mas miuerTdeba SedarebiT neli mowyobilobebi. Tanamedrove personalur kompiuterebSi es salte ukve aRar gamoiyeneba. misi funqciebi dakisrebuli aqvs USB inrefeiss,

• AGP interfeisi. gamoiyeneba videoplatisa da operatiuli mexsierebis erTmaneTTan dakavSirebisaTvis. am interfeisis kompiuteris SemadgenlobaSi Semotana gamowveulia operatiul mexsierebasa da video platas Soris monacemebis didi nakadiT. am interfeisis ar arseboba gamoiwvevda sxva interfeisebis gadatvirTvas, rac gamoiwvevda kompiuteris mwarmoeblurobis Semcirebas.

CamoTvlili salteebi, ra Tqma unda, erTmaneTTan dakavSirebulia `xidebis~ saSualebiT, imisaTvis, rom informaciis gadagzavna SesaZlebeli iyos nebismier mowyobilobebs Soris.

kontrolerebi da adapterebi gamoiyeneba kompiuteris calkeuli

mowyobilobebisaTvis. maTi saSualebiT xdeba samarTavi mowyobilobisa da deda platis sistemuri salteebis interfeisebis SeTanxmeba. garda amisa, kontrolerebi da adapterebi davalebas Rebuloben proceso-risagan da am mowyobilobebis marTvas axorcieleben damoukideblad. amgvarad kontrolerebisa da adapterebis gamoyenebiT izrdeba sistemis saerTo mwarmoebluroba.

mowyobilobebis portebi esaa garkveuli eleqtruli sqemebi, romlebic moicaven erT an ramdenime programulad damisamarTebad registrs, romlebTanac wvdoma SesaZlebelia, rogorc kompiuteris centraluri nawilis mxridan, aseve mierTebuli periferiuli mowyobilobis mxridanac. kompiutersa da masTan mierTebul periferiul mowyobilobas Soris informaciis gacvla xdeba swored portebis saSualebiT.

personalur kompiuterTan periferiuli mowyobilobebis misaerTeblad gamoiyeneboda specializirebuli portebi: mimdevrobiTi COM porti da paraleluri LPT porti. am portebis “gasarTebi” gamotanilia personaluri kompiuteris anu sistemuri blokis ukana mxares. zomebis mixedviT COM portis “gasarTi” ufro mcirea, xolo LPT portis “gasarTi” ufro didi zomisaa.

a. Wanturia 24

Page 25: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

mimdevrobiT COM portSi xdeba monacemebis mimdevrobiTi principiT gacema da miReba anu gaicema an miiReba bitebis Tanmimdevroba. gadacemis mimdevrobiTi principis gamo COM porti ufro nelia da gamoiyeneba neli periferiuli mowyobilobebis misaerTeblad, iseTebis rogorebicaa: klaviatura, mausi, modemi da a.S.

paralelur LPT portSi xdeba monacemebis paraleluri principiT gadacema da miReba anu gaicema da miiReba baitebis Tanmimdevroba. gadacemis paraleluri principis gamo LPT porti ufro swrafia da gamoiyeneba swrafi periferiuli mowyobilobebis misaerTeblad, iseTebis rogoricaa: printeri, skaneri da a.S.

personaluri kompiuteris SemadgenlobaSi SemdgomSi damatebuli iqna kidev erTi porti _ USB porti (Universal Serial Bus), romelmac kidev ufro gaamartiva momxmareblisaTvis kompiuterTan damatebiTi mowyobilobebis mierTeba. USB portis saSualebiT kompiuterTan SeiZleba mierTebuli iqnas 127-mde periferiuli mowyobiloba; mowyobilobebis mierTeba SeiZleba kompiuteris gamourTvelad; mierTebuli mowyobilobebi USB portidan Rebuloben kvebas; mierTebul mowyobilobas operaciuli sistema TviTon amoicnobs da momxmareblis Caurevlad iwyebs masTan muSaobas.

personaluri kompiuteris gare mowyobilobebi mowyobilobebis am jgufSi SeiZleba gavaerTianoT yvela is

mowyobiloba, romelic uerTdeba personaluri kompiuteris sistemur bloks. aseTi mowyobilobebi bevria da Zalian gansxvavebuli daniSnulebisa da funqcionirebis mixedviT. ganvixiloT maT Soris umTavresi mowyobilobebi.

videosistema

personaluri kompiuteris videosistemaSi gaerTianebulia sami komponenti:

• monitori, • videoadapteri, • programuli uzrunvelyofa (videosistemis draiverebi).

monitori gamoiyeneba teqsturi da grafikuli informaciis vizualizaciisaTvis. monitoris funqcionirebisaTvis aucilebel mowyobilobas warmoadgens videoadapteri, romlis gareSec monitorze monacemebis gatana SeuZlebeli iqneboda. videoadapteri agzavnis monitorze signalebs gamosaxulebis simkveTris marTvisaTvis, striqonuli da kadruli gaSlisaTvis. programuli uzrunvelyofis saSualebiT xdeba video- gamosaxulebebis damuSaveba _ videosignalebis kodireba da dekodireba, koordinatuli gardaqmnebi, gamosaxulebis SekumSva da a.S.

monitori arsebobs ori saxeobis: eleqtronul-milakiani da

Txevadkristaluri. orive saxis monitorSi gamosaxulebis gamotana SesaZlebelia or reJimSi: teqstursa da grafikul reJimebSi. orive reJimSi monacemebis gamotana xdeba wertilebis anu piqselebis (Pixel –picture element) saSualebiT. teqstur reJimSi piqselebi dajgufebulia. jgufis TiToel

a. Wanturia 25

Page 26: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

pikselTan mimarTva ar xdeba. TiToeul jgufi qmnis garkveuli simbolos saxes da gaaCnia sakuTari kodi, romelTa saSualebiTac xdeba maTTan mimarTva. grafikul reJimSi yvela piqseli Tavisufalia anu yvela piqselTan xdeba mimarTva da maTi mdgomareobis marTva. aqedan gamomdinare, grafikuli reJimis uzrunvelsayofad videoadapterze moiTxoveba bevrad ufro meti operatiuli mexsierebis arseboba teqstur reJimTan SedarebiT.

monitorebi SeiZleba iyos monoqromatuli (anu Sav-TeTri) da feradi gamosaxulebiT. eleqtronul milakian monitorebSi gamosaxuleba miiReba eleqtronebis sxivis saSualebiT. eleqtronebi amoityorcneba kaTodidan da ecema anodze anu ekranze. ekrani dafarulia specialuri luminoforuli nivTierebiT, romlebzec eleqtronebis dacemis Sedegad xdeba xanmokle naTeba. eleqtronebis sxivi gadaadgildeba ekranze striqonebis mixedviT da gaivlis mTel ekrans. ekranis erTi dafarviT miiReba erTi kadri. es procesi naCvenebia naxazze. Sav-TeTri gamosaxulebis misaRebad sakmarisia erTi eleqtronuli sxivi. feradi gamosaxulebis miReba xdeba sami feris zeddebis saSualebiT. es ferebia: wiTeli, mwvane da lurji. amitom, ferad monitorebs xSirad uwodeben RGB (=RedGreenBlue) monitorebs. TiToeul fers Seesabameba sakuTari piqseli. es pikselebi erTmaneTTan Zalian axlosaa ganlagebuli. manZili rac ufro naklebi iqneba, video gamosaxulebis xarisxi miT ufro maRali iqneba. Tanamedrove monitorebSi es manZili aris 0,24 mm da kidev ufro naklebi.

nax. 2. rastris formireba monitorze

monitorze erTi kadris naTeba grZeldeba mcire xniT. monitorze stabiluri gamosaxulebis misaRebad saWiroa kadrebis maRali sixSiriT gamotana. Tanamedrove monitorebze kadrebis gamotana xdeba 85 herci da kidev ufro maRali sixSiriT. es uzrunvelyofs stabiluri da maRali xarisxis video gamosaxulebis miRebas.

videogamosaxulebis moculoba Zalian didia. es gamowveulia ori garemoebiT. pirveli _ monitorze piqselebis didi raodenoba. Tanamedrove monitorebSi es raodenoba SeiZleba iyos 768x1024, 1024x1024, 1024x1280 da kidev metic. meore _ saWiroa ferTa kodireba. TiToeuli feris kodirebisaTvis gamoiyeneba kodirebis erT baitiani sistema. TiToeul pikselSi SesaZlo

ferebis raodenoba SeiZleba iyos 28x28x28=224 anu 16 milion ferze meti. am monacemebis damuSaveba da kadrebis formireba xdeba videoadapterze. amisaTvis saWiro informacia gadaicema operatiuli mexsierebidan videoadapterze. am monacemebis gadasacemad, rom gamoyenebuli iyos deda platis Sida interfeisi, es gamoiwvevda am interfeisis Zalian gadatvirTvas, rac SeuZlebels gaxdida aseTi kompiuteris muSaobas. amis Tavidan asacileblad video informaciis gadasacemad kompiuterSi gamoyenebulia specialuri interfeisi AGP, romelic erTmaneTs ukavSirebs operatiul mexsierebasa da video adapters. AGP interfeiss deda plataze

a. Wanturia 26

Page 27: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

videoadapterisaTvis gaaCnia specialuri, mxolod misTvis gankuTvnili sloti. Txevad kristaliani monitoris moqmedebis princic igivea rac eleqtronulmilakiani monitorebisa, mxolod gansxvavebaa is, rom maTSi piqselebis organizebisaTvis gamoiyeneba specialuri Tvisebebis mqone siTxe, romelzedac miwodebuli Zabvis cvlilebiT SesaZlebelia maTze dacemuli sinaTlis sxivebis gardatexis koeficientis cvlileba. am principze dafuZnebiT miiReba Txevadkristalian monitorebze video gamosaxuleba. aqedan gamomdinare, Txevadkristalian monitorebze gamosaxulebis danaxva SesaZlebeli unda iyos mxolod sinaTleze, anu sibneleSi aseT monitorze gamosaxuleba ar unda Candes. es didi nakli iqneboda. am garemoebasTan dakavSirebiT arsebobs Txevadkristaliani monitorebi pasiuri da aqtiuri matriciT. pasiur matrician Txevadkristalian monitorebSi gamosaxulebis gamotana marTlac ase xdeba da sibneleSi maTze gamosaxuleba ar Cans. maTi gamoyeneba gamarTlebulia imiT, rom aseTi monitorebi moiTxoven kvebis gacilebiT nakleb simZlavres. noutbukebisaTvis garkveul SemTxvevebSi gasaTvaliswinebeli garemoebaa, magram xSir SemTxvevebSi es miuRebelia. am dros gamoiyeneba aqtiuri matricebi, romlebSic xdeba monitoris ekranis damatebiTi ganaTeba, rac SesaZlebels xdis sibneleSi maTTan muSaobas. magram, aseT SemTxvevaSi noutbukebSi mcirdeba kvebis avtonomiuri wyarodan muSaobis xangrZiloba.

xma personalur kompiuterSi

dRevandeli kompiuteri warmoudgenelia multimed

esaa aparatul-programuli sistema, romelic gvaZlevs kompiuterSi efeqtur xmasa da video gamosaxulebebs. multimedia sistemis erT-erTi ZiriTadi nawilia xmis adapteri anu saundkarta

ia sistemis gareSe.

. misi saSualebiT xdeba kompiuterSi xmovani signalebis Setana da gamotana. xma, romelic adamians esmis da gamoscems, esaa uwyveti rxevebi. es rxevebi uwyvetia rogorc bgeris formaSi, aseve maTi Sesabamisi eleqtruli signalebis formaSi. kompiuterSi ki monacemebi SeiZleba warmodgenili da damuSavebuli iqnas mxolod diskretuli formiT anu eleqtruli impulsebis saxiT. swored aseTi gardaqmnebi sruldeba xmis adapteris saSualebiT. xmis adapteri slotis saSualebiT uerTdeba deda platas an SeiZleba sulac integrirebuli iyos deda plataze.

a. Wanturia 27

Page 28: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

monacemebis Setanis mowyobilobebi klaviatura personaluri kompiuteris SemadgenlobaSi klaviatura gankuTvnilia

teqsturi monacemebis SetanisaTvis. Tavisi bunebiT klaviatura aris monacemebis daSifvris mowyobiloba. klaviaturis klaviSebze TiTis daWeriT xdeba Sesabamisi simbolos an fuqciis Sesabamisi kodis Seqmna da sistemur blokSi gadacema. klaviatura aRWurvilia sakuTari mikroprocesoriT, romelic marTavs klaviaturis muSaobas da monacemebis sistemur blokSi gadacemas. unda aRiniSnos, rom klaviaturaze TiToeuli klaviSis daWera iwvevs procesoris muSaobaSi wyvetas.

procesors muSaobis dros klaviaturis wyvetebis garda kidev SeiZleba mouwios wyvetis mravali sxva signalis damuSaveba. am garemoebam, rom ar Seaferxos teqsturi monacemebis Setanis procspecialuri buferi. klaviaturaze akrefili monacemebi jer ganTavsdeba buferSi, xolo Semdeg gadaitaneba operatiul mexsierebaSi. amisaTvis gamoiyeneba specialuri kontroleri.

klaviatura

esi, sistemur blokSi gaTvaliswinebulia

ze ZiriTadad gamoiyeneba 104 klaviSi, magram sxvadasxva klav

adi jgufi;

iaturaSi es ricxvi SeiZleba gnsxvavebuli iyos. klaviaturaze klaviSebi dajgufebulia 4 jgufad. esenia:

• klaviSebis ZiriT • kursoris marTvis klaviSebi; • damxmare klaviSebi; • funqcionaluri klaviSebi.

klaviSebis ZiriTad jgufSi

gaerTianebulia Semdegi klaviSebi:

• laviSi;

Si; ba sxva klaviSebis

• oiyeneba kursoris ramdenime poziciiT

• e sibolos

• anbanur-cifruli klaviSebi. klaviaturis zeda da qveda registrebze ganTavsebulia laTinuri anbanis didi da patara asoebi. registridan registrze gadasvla xdeba Shift klaviSis saSualebiT. klaviSebis am jgufze SeiZleba ganTavsebuli iyos qarTuli, rusuli an romelime sxva anbanis asoebi.

Enter _ brZanebis Setanis klaviSi; • Shift _ zeda registrze gadasvlis k

• Caps Lock _ zeda registris fiqsaciis klavi

• Ctrl, Alt _ mmarTveli klaviSebi, gamoiyenedaniSnulebis Sesacvlelad;

Tab _ tabulaciis klaviSi, gammarjvniv gadasaadgileblad (kursori es aris mocimcime niSani, romelic miuTiTebs semdegi simbolos Setanis adgils); Backspace _ klaviSi gamoiyeneba kursoris marcxniv mdebarwasaSlelad.

a. Wanturia 28

Page 29: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

kursoris marTvis klaviSebi:

• PgUp, PgDn _ erTi ekranuli gverdiT zeviT an qveviT gadaadgilebis klaviSi;

• Home, End _ mimdinare striqonis dasawyisze an boloze gadasvlis kursori;

• Delete _ kursoris marJvniv moTavsebuli simbolos waSlis klaviSi; • Insert _ klaviSi Camateba-Secvlis reJimebis gadasrTvelad (Camateba _

simboloebis Camateba marjvniv da marcxniv mdebare simbiloebis CaweviT, Secvla _ axali simbolebis Setana arsebulis waSliT).

damxmare klaviSebi:

damxmare klaviaturaze erTmaneTTan SeTavsebulia kursoris marTvisa da cifruli klaviSebi. cifrul reJimSi xdeba cifrebis Setana, kursoris marTvis reJimSi ki klaviSebis daniSnuleba emTxveva kursoris marTvis klaviSebis daniSnulebas. reJimebis gadarTva xdeba Num Lock klaviSis gamoyenebiT.

funqcionaluri klaviSebi:

• F1 - F12 _ am klaviSebis saSualebiT xdeba yvelaze xSirad gamosayenebeli funqciebis gamoZaxeba. sxvadasxva programebSi am klaviSebs SeiZleba hqondes gansxvavebuli funqciebi.

specialuri klaviSebi:

• Esc _ klaviSi ukve Setanili brZanebis gauqmebisaTvis; • Print Scrn _ klaviSi gamoiyeneba ekranze arsebuli gamosaxulebis

printerze gamotanisaTvis;

• Scroll Lock _ klaviSi gamoiyeneba zogierT programaSi kursoris erT adgilze fiqsirebisa da ekranis gadasafurclavad;

• Pause (Break) _ klaviSi programis droebiT SeCerebisaTvis.

grafikuli manipulatori, mausi Tanamedrove personalur kompiuterebSi grafikuli manipulatori anu

mausi warmoadgens aucilebel mowyobilobas. dRes mis gareSe warmoudgenelia kompiuterTan muSaoba. mis daniSnulebas warmoadgens kursoris marTva grafikul garemoSi. mausis gadaadgileba xdeba specialuer safenze an magidis zedapirze. mausis gadaadgilebis Sesabamisad monitoris ekranze gadaadgildeba kursori, romlis saSualebiTac xdeba saWiro obieqtebis moniSvna an brZanebebis micema. mausis korpusSi dayenebulia mikroprocesori, romlis saSualebiTac aRiqmeba mausis zedapirze gadaadgileba, Semdeg xdeba am gadaadgilebis masStabireba, cifrul formatSi gadayvana da Semdeg sistemur blokSi gagzavna.

a. Wanturia 29

Page 30: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

mauss gaaCnia sami klaviSi. marcxena klaviSis saSualebiT xdeba obieqtebis moniSvna da brZanebebis Setana. marjvena klaviSis saSualebiT xdeba konteqsturi menius gamoZaxeba (konteqstur meniuSi sxvadasxva obieqtebisaTvis sxvadasxva funqciebia Setanili). Sua klaviSs ki gamoiyenebs zogierTi programa da kompiuteruli TamaSi.

Tanamedrove personalur kompiuterebSi gamoiyeneba ZiriTadad ori saxeobis mausi: burTuliani da optikuri. burTuliani mausi ukve TanadaTanobiT gamodis xmarebidan. mausis mierTeba xdeba mimdevrobiT COM an PS/2 portze. Tanamedrove kompiuterebSi popularulia usadeno mausebis gamoyeneba. usadeno mausebSi monacemebis gadacema xdeba infrawiTeli sxvebis saSualebiT an radiosignalebiT. infrawiTeli sxivebiT monacemebis gadacemis dros aucilebelia monacemebis gadamcemsa da mimRebs Soris pirdapiri geometriuli xedvis arseboba. radiomausebisaTvis aseTi moTxona ar arsebobs.

mausebis nairsaxeobas warmoadgens joistiki da trekboli. es mowyobilobebic warmoadgenen grafikul manipulatorebs. joistikis saSualebiT kursoris marTva xdeba ufro swrafad vidre mausiT, magram mausi iZleva ufro zusti pozicionirebis saSualebas. amitom, joistiki ufro metad gamoiyeneba kompiuterul TamaSebSi. joistikis zogierTi modeli aRWurvilia wnevis specialuri gadamwodiT. es saSualebas iZleva joistikze dawolis gazrdiT gaizardos kursoris gaadgilebis siCqare.

trekboli faqtobrivad warmoadgens gadabrunebul mauss, romelzec burTulis Semobruneba xdeba TiTiT. trekboli ar saWiroebs magidis zedapirze Tavisufali sivrcis arsebobas. trekboli SeiZleba Cayenebuli iyos klaviaturaSi an ufro xSirad trekboli gamoiyeneba noutbukebSi. ukanasknel xanebSi ufro meti popularoba moipova sensorulma trekbolebma, sadac kursoris gadaadgileba xedba ara burTulis trialiT, aramed mis specialurad mowyobil zedapirze TiTis gadasmiT.

skaneri

skaneric ganekuTvneba monacemebis Setanis mowyobilobebs. misi

saSualebiT SesaZlebelia grafikuli monacemebis kompiuterSi Setana. skaneri SeiZleba arsebobdes planSeturi, rolikebiani da xelis. yvelanairi skaneri kompiuters uerTdeba LPT an USB p

skaneriortebis saSualebiT.

s saSualebiTfurclidan gadaiReba

grafikuli gamosaxulebis eleqtronuli asli da gadaicema kompiuteris mexsierebaSi. skaneris saSualebiT SesaZlebelia agreTve teqsturi dokumentis kompiuterSi Setana, magram aseT SemTxvevaSi teqstis asli kompiuterSi iqneba grafikuli formatiT, anu miiReba teqstis fotoasli. imisaTvis, rom SesaZlebeli gaxdes am teqstis redaqtireba, saWiroa misi winaswar specialuri programiT damuSaveba, romlis saSualebiTac moxdeba simboloebis amocnoba da teqstur formatSi gadayvana.

a. Wanturia 30

Page 31: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

monacemebis gamotanis mowyobilobebi _ printerebi

kompiuterSi monacemebis qaRaldze amobeWdvisaTvis gamoiyeneba sabeWdi mowyobiloba _ printeri. printeri ar warmoadgens kompiuterisaTvis aucilebel mowyobilobas, magram kompiuteris SemadgenlobaSi printeri Zalian sasurveli mowyobilobaa. arsebobs printerebis mravali saxeoba, magram dRes aqtiurad gamoiyeneba printerebis sami saxeoba: matriculi anu nemsebiani, Wavluri da lazeruli.

matricul printerSi beWdva xdeba nemsebis saSu

moTavsebulia sabeWd TavakSi. es nemsebi warmoadgenen eleqtromagnitis gulanebs da SesaZlebelia maTi marTva. matricul printerSi SeiZleba gamoyenebuli iyos 9, 18 an 24 nemsi. nemsebi ganlagebulia erT an or svetad. matriculi printeris uaryofiT mxareebs warmoadgens beWdvis dabali siCqare, xmauris maRali done beWdvis dros da beWdvis xarisxic ufro naklebia sxva printerebTan SedarebiT. Rirsebad ki unda CaiTvalos is, rom beWdva SeuZliaT nebismieri xarisxis qaRaldze da dabeWdili furclis Rirebuleba yvelaze naklebia sxva printerebTan SedarebiT.

alebiT, romlebic

lazeruli printeris moqmedebis principi cxadia damyarebulia lazeruli sxivis gamoyenebaze. kompiuterSi iqmneba amosabeWdi gverdis `saxe~ da gadaicema printerSi. lazeruli sxivis saSualebiT es saxe gadaitaneba specialuri SuqmgrZnobiare nivTierebiT dafarul mbrunav cilindrze. daSuqebis wertilebSi icvleba am cilindris eleqtruli Tvisebebi. daSuqebis Semdeg mbrunav cilindrze gadaitaneba specialuri saRebavi fxvnili, romelic Sekavdeba cilindrze mxolod daSuqebis wertilebSi. amis Semdeg beWdvis areSi xvdeba qaRaldi da saRebavi fxvnili cilindridan gadaitaneba qaRaldze, Semdeg ki cxeli presiT xdeba am fxvnilis qaRaldis struqturaSi Capresva. es procesi uwyvetad da sakmaod swrafad mimdinareobs. beWdvis siCqare iaf modelebSi SeiZleba iyos 5-6 furceli wuTSi, xolo Zvirfas saqselo lazerul printerebSi ki wuTSi 20 furceli da meti. lazeruli printerebi beWdvis maRal siCqaresTan erTad iZlevian beWdvis Zalian maRal xarisxs. Sav-TeTr lazerul printerebs gaaCniaT SedarebiT normaluri fasi, xolo feradi lazeruli printerebis fasi ki jer isev sakmaod maRalia.

Wavlur printerSi simboloebis dasabeWdad

gamoiyeneba specialuri kartriji, romelis rezervuarebSic moTavsebulia melani. kartrijSi arsebobs wvrili kapilarebis sistema, romlis saSualebiTac melani moxvdeba sabeWd furcelze. matriculi printerebis msgavsad ase wertil-wertil miiReba gamosaxulebebi furcelze. feradi beWdvisaTvis Wavlur printerSi gamoiyeneba cisferi, yviTeli da mewamuli feris

a. Wanturia 31

Page 32: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

melnebi. Wavlur printerSi SeiZleba erTdroulad gamoyenebuli iyos ori kartriji, anu damatebuli iyos kartriji Savi melniT Sav-TeTri beWdvisaTvis. amiT beWdvis xarisxic umjobesdeba da ekonomiis TvalsazrisiTac ukeTesia. Wavluri printeris Rirsebas warmoadgens misi dabali fasi da amasTan erTad feradi beWdvis sakmaod maRali xarisxi. miuxedavad TviTon printeris siiafisa sakmaod Zviri jdeba masze dabeWdili furclis Rirebuleba, rac gamowveulia kartrijis sirTuliTa da Sesabamisad siZviriT.

kompiuterebis gaerTianeba qselSi

informaciis damuSavebis saqmeSi kompiuterebi did SesaZleblobebs

iZleva, magram es SesaZleblobebi SeiZleba kidev ufro gaizardos maTi kompiuterul qselSi gaerTianebiT. arsebobs kompiuterebis globaluri da lokaluri qselebi. globaluri qseli moicavs Zalian did, praqtikulad SemousazRvrav, teritorias da masSi abonentebis, anu momxmareblebis, raodenobac SezRuduli ar aris. lokaluri qselebis gavrcelebis teritoria ki SezRudulia da SezRudulia agreTve maTSi abonentebis raodenobac. SesaZlebelia lokaluri qselebis erTian qselSi gaerTianeba da didi zomis qselis Seqmna. SesaZlebelia agreTve lokaluri qselebis globalur qselTan mierTebac.

gavrcelebis manZilis garda lokalur da globalur qselebs Soris bevri principialuri gansxvavebaa. maT Soris gansxvavebulia lokalur da globalur qselebTan kompiuterebis mierTebis wesebi. lokalur qselSi kompiuteris CasarTavad saWiroa specialuri mowyobiloba _ saqselo adapteri, xolo globalur qselSi kompiuteris CasarTavad saWiroa mowyobiloba modemi.

lokalur qselebSi, gavrcelebis SezRuduli manZilis gamo, gamoiyeneba monacemebis gadacemis maRali xarisxis garemo anu kavSiris arxi, rac SesaZleblobas iZleva monacemebi gadacemuli iqnas didi siCqariT da diskretuli formiT, anu igive formiT, ra formiTac kompiuterSi xdeba maTi damuSaveba. kompiuteris lokalur qselSi CasarTvelad gamoiyeneba saqselo adapteri, romelic CairTveba deda palataSi an SeiZleba integrirebulic iyos deda plataSi. saqselo adapteri Tavis Tavze iRebs saqselo funqciebis Sesrulebas da am saqmianobisagan anTavisuflebs centralur procesors.

globalur qselSi, gavrcelebis didi manZilis gamo, erTdroulad gamoiyeneba sxvadasxva xarisxisa da siCqaris kavSiris arxebi. abonentebis globalur qselTan misaerTeblad gamoiyeneba yvelaze gavrcelebuli da iafi kavSiris arxi _ satelefono kavSiris arxi. satelefono kavSiris arxi gaTvlilia satelefono saubrebis gadasacemad da amdenad is aris analoguri kavSiris arxi, anu masSi SesaZlebelia monacemebis analoguri anu uwyveti formiT gadacema. amis gamo, imisaTvis, rom kompiuteri mivuerToT globalur qsels, saWiroa damatebiTi mowyobiloba, romlis saSualebiTac moxdeba informaciuli signalebisaTvis formis Secvla. es mowyobilobaa modemi. saxelwodeba modemi miiReba ori terminis SeerTebiT. esenia modulacia da demodulacia. gadamcem mxareze modemi axdens signalebis diskretuli (impulsuri formidan) uwyvet formaSi gadayvanas, anu signalebis modulacias.

a. Wanturia 32

Page 33: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

mimReb mxareze ki midis sapirispiro procesi, signalebi uwyveti formidan unda gardaiqmnas diskretul formaSi, anu unda moxdes signalebis demodulacia. modemi SeiZleba iyos damoukidebeli mowyobiloba, romelic kompiuters miuerTdeba COM portis saSualebiT, an erT-erTi slotis saSualebiT miuerTdes deda platas, an sulac modemi SeiZleba integrirebuli iyos kompiuteris deda plataSi.

mimovixiloT kompiuteris kompleqtaciis Sesaxeb gakeTebuli Canaweri: Miditower (Carbonite/silver), Intel 915GV Express Chipset, Pentium 4520w/HT (2,8

GHz, 800MHz, 1 MB Cache), 512 M DDR2, 7200 prm 80 G SATA HDD, 52xCD-ROM. no FDD, no AGP, Integrated Broadcom Gigabit 10/100/1000, Serial, paralel, VGA, 8*USB 2.0, 2*PS/2, Microphone-in, Headphone-out.

mocemuli Canaweri asaxavs personaluri kompiuteris mTel

konfiguracias. Canawerebi mowyobilobebis Sesaxeb gamoyofilia erTmaneTisagan mZimeebiT.

• pirveli Canaweri miuTiTebs korpusis saxeobas, frCxilebSi ki miTiTebulia misi feri;

• Semdegi Canaweri miuTiTebs deda-platas da masze gamoyenebul Cipsets, anu deda plataze dayenebuli mikrosqemebis kompleqts (yovel Cupsets gaaCnia konkretuli parametrebi);

• Semdegi Canaweri miuTiTebs procesoris saxeobas, frCxilebSi ki mocemulia am procesoris parametrebi, esenia:

• procesoris sixSire _ 2,8 gigaherci,

• deda-plataze monacemebis gacvlis sixSire _ 800 megaherci,

• keS-mexsierebis moculoba _ 1 megabaiti;

• operatiuli mexsierebis moculobaa 512 megabaiti da Sesrulebulia erTi DDR2 tipis modulis saxiT;

• Semdegi Canaweri miuTiTebs myari diskis saxes _ myari diskis brunTa ricxvia 7200 bruni wuTSi, moculoba _ 80 gigabaiti da gamomSvebi firma ki aris SATA;

• Semdegi Canaweri exeba kompaqturi diskebis wamkiTxvel mowyobilobas_ Agamoyenebulia mxolod wamkiTxveli mowyobiloba siCqariT 52 (aq siCqaris erTeulad aRebulia monacemebis wakiTxvis siCqaris pirobiTi erTeuli);

• Semdegi Canaweri miuTiTebs, rom konfiguraciaSi ar gamoiyeneba moqnili diskebis mowyobiloba (muSaobis dabali saimedobis gamo maT xSirad ar gamoiyeneben, miTumetes, rom am daniSnulebiTa da gacilebiT ufro didi SesaZleblobebiT SeiZleba mobiluri fleS diskis gamoyeneba);

• Semdegi Canaweri miuTiTebs, rom konfiguraciaSi ar gamoiyeneba AGP interfeisi, anu aq video adapteri da operatiuli mexsiereba erTmaneTTan dakavSirebuli iqneba PCI-Express saltis saSualebiT;

• Semdegi Canawer miuTiTebs, rom deda-plataze integrirebulia saqselo adapteri, romelsac SeuZlia monacemebis gacvla lokalur qselSi siCqareebiT: 10, 100 da 1000 mega biti wamSi;

a. Wanturia 33

Page 34: kompiuteris arqiteqtura - merab.cu.edu.gemerab.cu.edu.ge/eBooks/Hardware/kompiuteris_arqiteqtura.pdf · aluminisgan) mzaddeba, romelic procesoris siTbos radiatoris wiboebze atarebs

• Semdegi Canaweri asaxavs konfiguraciaSi portebis gamoyenebas, amitom SeiZleba maTi erTad ganxilva. konfiguraciaSi gamoiyeneba Semdegi portebi:

• Serial anu mimdevrobiTi COM porti; • Paralel anu paraleluri LPT porti; • VGA porti monitorisaTvis;

• USB 2.0 portebi, 8 cali periferiuli mowyobilobisaTvis;

• PS/2 porti (2 cali) ;

• da ukanaskneli Canaweri miuTiTebs, rom konfiguraciaSi gamoiyeneba Microphone-in da Headphone-out (mikrofoni da yursasmenebi) audio monacemebis Setana-gamotanisaTvis.

sakontrolo SekiTxvebi :

• ras Seiswavlis kompiuteris arqiteqtura?

• ra nawilebisagan Sedgeba personaluri kompiuteris sabazo konfiguracia?

• ra daniSnuleba da maxasiaTeblebi gaaCnia personaluri kompiuteris procesors?

• CamoTvaleT da daaxasiaTeT personaluri kompiuteris dammaxsovrebeli mowyobilobebi.

• romelia personaluri kompiuteris Sida da romeli gare dammaxsovrebeli mowyobilobebi? ra principialuri gansxvavebebia maT Soris?

• ras niSnavs mudmivi mexsiereba da ra daniSnulebiT gamoiyeneba is personalur kompiuterSi?

• ra aris keS-mexsiereba da ra daniSnulebiT gamoiyeneba is personalur kompiuterSi?

• rogor xdeba monacemebis gacvla personaluri kompiuteris deda-plataze moTavsebul mowyobilobebs Soris? ra salteebisagan Sedgeba Sida interfeisi da ra daniSnuleba gaaCniT maT?

• risTvis gamoiyeneba personaluri kompiuteris SemadgenlobaSi kontroleri da draiveri?

• rogor xdeba personalur kompiuterTan gare mowyobilobebis mierTeba? ra portebi gaaCnia kopiuters amisaTvis da ra gansxvavebaa maT Soris?

• ra nawilebisagan Sedgeba personaluri kompiuteris video sistema?

• rogor xdeba monitorze gamosaxulebebis gamotana? ra saxis monitorebi arsebobs da ra maxasiaTeblebi gaaCniaT maT?

• rogor xdeba personalur kompiuterSi audio informaciis Setana da gamotana? ra mowyobilobebia amisaTvis saWiro?

• romelia personalur kompiuterSi monacemebis Setanis mowyobilobebi? ra aris maTi daniSnuleba?

• daaxasiaTeT personaluri kompiuteris klaviatura. ra jgufebadaa dayofili klaviSebi klaviaturaze da ra daniSnuleba gaaCniT maT?

• ra mizniT gamoiyeneba personalur kompiuterSi mausi da ra daniSnuleba gaaCniaT personaluri kompiuteris klaviSebs?

• romeli mowyobilobebi ganekuTvneba personalur kompiuterSi monacemebis gamotanis mowyobilobebs? daaxasiaTeT cal-calke matriculi, Wavluri da lazeruli printerebi.

• rogor xdeba personaluri kompiuterebis qselSi gaerTianeba? ra mowyobilobebi gamoiyeneba amisaTvis?

a. Wanturia 34