kommunikeer alle inligting - afrikanergeskiedenis · 1. in die proses soos deur van een na die...

Kommunikeer alle inligting

1

1. Kommunikeer alle inligting 1. In die PROSES soos deur van een na die ander bron te beweeg word, word meer getuienisse gevind. 2. Getuienisse van een bron kan gebruik word om die getuienisse van ‘n bron te evalueer. 3. Met verloop van tyd sal die historikus, deur gebruikmaking van bronne, die prent “voltooi” van hoe die verlede lyk. Miskien moet ons liewer sê: HOE DIE VERLEDE VIR HOM LYK! 4. Ons is altyd op soek na die waarheid. Pasop dat ons eie menings, sonder dat dit getoets is, as die waarheid aan leerders voorgehou word. 5. Soek altyd getuienisse wat die skaal na die waarheid sal laat swaai. 6. Ons moet waak teen persoonlike-, groep- of sosiale sieninge wat toegepas word.


2

JUNIOR LEERLYN

1. Bekom inligting vanuit historiese bronne wat deur die onderwyser verskaf word [prente, foto’s, artefakte, mense]

2. Bekom inligting vanuit historiese bronne [eenvoudige sinne, visuele bronne en artefakte]

3. Verduidelik mondeling en in kort sinne die aspekte van die verlede vanuit bronne en maak modelle, skep tekeninge, drama en danse

Die klem val op die feit dat die fasiliteerder die bronne verskaf. Hierdie 3 oefeninge

word vir GRAAD 4-leerders verskaf om te bestudeer en te voltooi. Hulle antwoorde sal aan die fasiliteerder die geleentheid bied om vas te stel of die leerders die begrippe kan

hanteer. Indien hulle dit egter nie baasgeraak het nie, sal die fasiliteerder meer oefeninge moet kry. ANDER oefeninge word gebruik in die Grondslagfase.

- Fasiliteerders http://archaeology.mrdonn.org/fossilsandartifacts.html http://crp.uiuc.edu/v12n2/evangelou.html

1. Bekom inligting vanuit historiese bronne wat deur die onderwyser verskaf word [prente, foto’s, artefakte, mense]

OEFENING 1:

http://archaeology.mrdonn.org/fossilsandartifacts.html

http://crp.uiuc.edu/v12n2/evangelou.html


3

Oefening 2: Khoi- inwoners aan die Kaap, tekening 1780


4

Oefening 3: Familieprotret, 1871


5

1 Bekom inligting vanuit historiese bronne wat deur die onderwyser verskaf word [prente, foto’s, artefakte, mense]

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

1. Leerder kry ’n spesifieke opdrag om uit te voer. 2. Leerder soek spesifieke voorbeelde in getuienisse/bronne. 3. Leerder soek meer as een voorbeeld. 4. Dit wat die leerder vind, moet dan mondelings/skriftelik verslag oor gedoen word.

1: Hoeveel mense is op die skildery? 2: Hoeveel mense is op die tekening? 3: Hoeveel kinders is op die foto? Hoeveel is dogters en hoeveel is seuns?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

1. Leerder moet dit wat gevind word presies beskryf. 2. Alle gevraagde detail moet weergegee word. 3. Die aksie kan skriftelik/ mondelings of beeldend wees.

1: Wat doen al die mense op die skildery? 2: Vertel wat die mense doen op die tekening. 3: Wat doen die mense op die foto?

VE

RD

UID

EL

IK 1. Leerder moet die gebeurtenis in

die korrekte konteks plaas. 2. Relevante oorsake en gevolge moet gegee word. 3. Skriftelik/mondeling kan gebruik word.

1: Vertel aan ’n maat wat gebeur op die skildery. 2: Vertel aan jou maat wat gebeur en waarom dit gebeur het. 3: Vertel aan jou maat wat die mense doen – verskaf redes waarom hulle dit doen.

EIE

OO

RD

EE

L 1. Onderskei tussen feite en

menings. 2. Spreek ’n oordeel uit. 3. Verskaf redes vir jou antwoord.

1: Is dit ’n beter metode as wat boere vandag gebruik? 2: Waarom sal dieselfde voorbeeld nie vandag meer gevind kan word nie? 3: Kry ons vandag sulke voorbeelde? Watter verskille kry ons met die voorbeelde van vandag?


6

https://www.youtube.com/watch?v=X3z86vzHvN0 https://www.youtube.com/watch?v=dnvzWCN8S0k https://www.youtube.com/watch?v=1co5qpIMpK0

2. Bekom inligting vanuit historiese bronne [eenvoudige sinne, visuele bronne en artefakte] Oefening 1

Oefening 2

Oefening 3

https://www.youtube.com/watch?v=X3z86vzHvN0

https://www.youtube.com/watch?v=dnvzWCN8S0k

https://www.youtube.com/watch?v=1co5qpIMpK0


7

2 Bekom inligting vanuit historiese bronne [eenvoudige sinne, visuele bronne en artefakte]

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

1: Hoeveel huise is op die skildery en watter kleure is gebruik om dit te skilder? 2: Waar is die foto’s geneem? 3: Hoeveel bottels is op die foto?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

1: Wat doen al die mense op die skildery? 2: Vertel wat die foto uitbeeld. 3: Waarvoor is die bottels gebruik?

VE

RD

UID

EL

IK 1: Vertel aan ’n maat wat gebeur op die skildery.

2: Vertel aan jou maat waarom die foto geneem is. 3: Vertel aan jou maat waarvoor die bottels gebruik is.

EIE

OO

RD

EE

L 1: Is dit beter huise as wat vandag gebou word en is dit

“mooier” huise as wat vandag gebou word? 2: Waarom sal die inligting belangrik wees vir mense wat daar woon? 3: Kry ons vandag sulke voorbeelde? Watter verskille kry ons met die voorbeelde van vandag? Is die hedendaagse voorbeelde beter as hierdie voorbeelde?


8

3. Verduidelik mondeling en in kort sinne die aspekte van die verlede vanuit bronne en maak modelle, skep tekeninge, drama en danse.

SWART Vrugbare grond/aarde (landbou en mynbou van SA, voedsel en rykdom) Dapperheid

GEEL Die Son. Dit verskaf lig, lewe en intellek aan mense. Glorie van mense (verlede van al ons mense). Medemens te help.

GROEN Vrugbaarheid en groei. Al ons Fauna en Flora. Die twee groen bane wat ineen loop, simboliseer versoening vir die verlede en in die

toekoms.

WIT Reinheid en skoonheid. Vrede Nie verkeerde dinge doen nie. Alles tot voordeel van die land doen. BLOU Atmosfeer en See. Religieuse aspekte. Verskaf lewe en reg tot godsdiensvryheid.


9

ROOI Bloed en lewe. Dit is lewe en straal warmte uit. Eie en land te beskerm

3 Verduidelik mondeling en in kort sinne die aspekte van die verlede vanuit bronne en maak modelle, skep tekeninge, drama en dans.

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Hoeveel kleure is daar in ons eie vlag?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Noem die verskillende kleure in volgorde van bo na onder.

VE

RD

UID

EL

IK

Watter kleure staan vir ons diere en plantegroei, visse, suurstof, ensovoorts?

EIE

OO

RD

EE

L

Op watter manier kan ons elke dag seker maak dat ons al die kleure “nakom”?


10

SENIOR LEERLYN

4. Verduidelik mondeling en in sinne aspekte van die verlede, bespreek stories en gebeure vanuit die verlede in klein groepe en maak modelle daarvan en voer dramas daaroor op

5. Kan bladsyverwysings gebruik

6. Kan maklik verduidelikings lees, asook weergee wat in die bronne waargeneem word

7. Kan die inhoudsopgawe, indeks en bylaes gebruik

8. Identifiseer bronne wat jou kan help om die vrae te beantwoord

9. Kan mondelinge bronne gebruik

10. Kan verskillende gedeeltes van ’n boek lees om relevante inligting oor ’n spesifieke onderwerp te bekom

11. Kan gedetailleerde aantekeninge opstel vanuit verskillende bronne/boeke nadat die hoofpunte verskaf word.

12. Kan gedetailleerde aantekeninge opstel vanuit verskillende bronne/boeke nadat die hoofpunte verskaf word. Identifiseer en selekteer ’n verskeidenheid historiese en argeologiese bronne wat relevant in ’n ondersoek gebruik kan word

13. Evalueer die bronne deur die volgende te probeer beantwoord: i. Wie het die bron geskep? ii. Is die bron betroubaar? iii. Hoe bruikbaar is die inligting?

14. Interpreteer grafiese en statistiese bronne

15. Kan eenvoudige grafiese bronne interpreteer

16. Maak gebruik van voetnotas en bibliografie


11

4. Verduidelik mondeling en in sinne aspekte van die verlede, bespreek stories en gebeure vanuit die verlede in klein groepe en maak modelle daarvan en voer drama daaroor op.

BRON EEN Op 30 Mei 1773 breek ’n storm oor Tafelbaai los en breek die vragskip, De Jonge Thomas se ankertoue. Die skip word na die sandbanke by die monding van die Soutrivier gedryf waar dit strand. Die nag van 31 Mei speel ’n seedrama hom af wat die begrip held in die volksmond verewig het.’n Oudsoldaat en later ’n eenvoudige boer kom te perd by die strand aan en beskou die nood en dreigende lewensverlies van die mense op die gestrande skip. Hy stuur doodverwagtend sy perd die golwe in en bring die drenkelinge twee-twee uit. Met die agste poging oorval te veel mense man en perd en verdrink hulle saam. Almal het die sestigjarige boer Wolraad Woltemade as ’n held beskou en word hy so geëer. Die naam van sy perd het ongelukkig vergete geraak.

Die Huisgenoot, 13 Julie 1935

BRON TWEE Die Held Woltemade Bartolomeus Dias het die Kaap “Stormkaap” genoem, en die naam was gepas. Sedert 1500 het honderde skipbreuke aan die Suid-Afrikaanse kus voorgekom. In die nag van 17 of 18 Junie 1722 het sewe Nederlandse en drie Engelse skepe byvoorbeeld in Tafelbaai vergaan en seshonderd man verdrink. Een van die skipbreukelinge van die Britse skip Chandos, ’n Portugese seun Ignácio Ferreira, het aan ’n leë wynvaatjie of ’n plank


12

vasgeklou en op die strand uitgespoel. Aan die goewerneur het hy gesê dat hy ná die bittere ervaring nooit weer wil vaar nie, en het dringend gevra of hy aan die Kaap mag woon. Hy het verlof gekry om aan die Kaap te bly en het die stamvader van die Ferreira’s geword. Op 21 en 22 Mei 1737 het agt skepe in Tafelbaai vergaan, is 208 man dood en het byna twee miljoen gulden se handelsware verlore gegaan. Die noordwester was so ’n gevaar vir skeepvaart dat skeepskapteins opdrag gekry het om van 15 Mei tot 15 Augustus nie in Tafelbaai te anker nie, maar in Simonsbaai. Dié opdrag is soms geïgnoreer, want verversings was in die Kaap volopper as in Simonstad. Ook in stryd met die opdrag het vyf skepe op 31 Mei 1773 in Tafelbaai gelê toe ’n noordwesterstorm hulle oorval. Die ankerkabels van een van die skepe, De Jonge Thomas, het vroeg die môre van 1 Junie tussen vyf- en sesuur gebreek, en die skip het teen halfsewe by Paardeneiland naby die mond van die Soutrivier teen die strand vasgeval. Geweldige branders het die maste verbrysel. Die skip het verbrokkel en baie het verdrink. ’n Aantal mense het egter aan die romp van die skip vasgeklou. Burgers en soldate was van vroeg op die strand om te help. Later die oggend het onder andere Wolraad Woltemade daar opgedaag met voedsel vir sy seun wat lid was van ’n afdeling soldate wat die uitgespoelde goedere bewaak het. Woltemade wat êrens tussen 1700 en 1708 in Duitsland gebore is, was ’n tyd lank in diens van die Kompanjie en van 1771 af ’n melkboer op die plasie Malta, vermoedelik tussen die huidige Observatory en Soutrivier. Toe Woltemade die wanhopige hulpgeroep van die mense op die skip en in die water hoor, probeer hy eers ’n reddingstou na die skip gooi, maar dit het misluk. Sy perd was sterk en gehoorsaam en het sonder om ’n oomblik te aarsel, op aansporing van sy baas die golwe ingegaan. Sewe keer het hy met die perd die sowat 300 meter na die skip afgelê en elke keer twee drenkelinge gered. Toe hy dit die agtste keer waag, het paniekbevange drenkelinge op hom en sy perd gespring en het almal verdrink. Die res van die skip is ook te pletter geslaan. Nog 53 mense het die land bereik, maar die res het verdrink – altesaam 138 matrose. Twee dae daarna het Woltemade se lyk uitgespoel en hy is sonder seremonie in ’n onbekende graf begrawe. Die Here XVII was vol bewondering vir Woltemade se heldedaad. Hulle het sy vrou en seuns beloon en ’n nuwe skip, De Held Woltemade, na hom genoem. In die twintigste eeu het C. Louis Leipoldt en A.D. Keet gedigte oor hom geskryf. Die hoogste Suid-Afrikaanse eerbewys vir dapperheid deur ’n burger is in 1970 na Woltemade genoem.


13

4 Kan makliklik verduidelikings lees, asook weergee wat in die bronne waargeneem word

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Hoeveel maal het die persoon die see ingeswem? Hoe oud was die persoon? Wat se werk het hy gedoen? Wat was die perd se naam?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Vertel in jou eie woorde wat presies gebeur het.

VE

RD

UID

EL

IK Verduidelik waarom hy ingeswem het, maar nie van die ander mense

nie.

EIE

OO

RD

EE

L Is/was Wolraad Woltemade ’n held? Verskaf duidelike redes vir jou

antwoord. Kies twee of drie van jou maats en speel die storie vir die ander kinders in jou klas.


14

5. Kan bladsyverwysings gebruik & 6. Kan makliklik verduidelikings lees, asook weergee wat in die bronne waargeneem word

ONDERWERP: Shaka Indeling/Klassifikasie: ’n Amerikaner, M. Dewey, het ’n stelsel ontwerp waardeur alle bestaande kennis in tien hoofklasse ingedeel word met behulp van drie syfers en ’n desimale punt met verdere syfers om fyner onderverdeling moontlik te maak. Elke onderwerp het dus ’n eie spesifieke nommer en dit word toegeken aan boeke wat daaroor handel. Boeke met dieselfde nommer sal dus bymekaar op die rak staan en vergemaklik ook dus opsporing. Hier volg die tien hoofklasse en voorwerpe van onderwerpe by elk: 000 Algemene kennis 100 Filosofie en sielkunde 200 Godsdiens – alle soorte 300 Sosiale wetenskappe – onderwys, gewoontes en politiek 400 Taalwetenskappe vir alle tale – woordeboeke, ens. 500 Suiwer wetenskappe – wiskunde, plantkunde, fisika, ens. 600 Toegepaste wetenskappe – ruimtevaart, rekenaars, medies, ens. 700 Kuns, ontspanning, sport, musiek, teater, ens. 800 Letterkunde vir alle tale 900 Geskiedenis, geografie, reisbeskrywings en biografieë 968 GESKIEDENIS Die tien hoofklasse word met syfers na die desimale punt uitgebrei om te voorsien vir die onderafdelings van die hoofonderwerp, bv. 968.1 Vakliteratuur is boeke met inligting oor sekere vakgebiede en beslaan die grootste deel van voorraad van “gewone” biblioteke. Dit word ook genoem feiteboeke of nie-fiksie. Die meeste daarvan is in Engels.


15


16

5

6

5. Kan bladsyverwysings gebruik 6. Kan makliklik verduidelikings lees, asook weergee wat in die bronne waargeneem word

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem in watter ander boeke kan ons inligting oor SHAKA kry?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Waarom sal daar inligting in die boeke oor SHAKA gekry word?

VE

RD

UID

EL

IK In watter boeke kan onderwerpe gekry word wat verband

hou met die onderwerp oor SHAKA?

EIE

OO

RD

EE

L In watter boeke kan die beste inligting oor SHAKA gekry

word?


17

7. Kan die inhoudsopgawe, indeks en bylaes gebruik


18

7 Kan die inhoudsopgawe, indeks en bylaes gebruik

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

In watter hoofstuk kan jy inligting vind oor NEDERLAND en op watter bladsy kan inligting oor KANEM-BORNU gevind word?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Op watter beginsels/wyse word ’n indeks saamgestel en hoe kan dit vir jou bruikbaar wees?

VE

RD

UID

EL

IK

Verduidelik wat die doel van die inhoudsopgawe kan wees?

EIE

OO

RD

EE

L

Verskaf ’n aantal redes waarom ’n indeks en inhoudsopgawe effektiewe hulpmiddels is?


19

8. Identifiseer bronne wat jou kan help om die vrae te beantwoord


20

8 Identifiseer bronne wat jou kan help om die vrae te beantwoord

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem die opdragte wat Van Riebeeck wel suksesvol voltooi het.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Skryf ’n paragraaf oor die opdragte wat Van Riebeeck kon voltooi.

VE

RD

UID

EL

IK

Waarom kon Van Riebeeck sekere opdragte uitvoer en ander nie voltooi nie?

EIE

OO

RD

EE

L

Was Van Riebeeck ’n goeie amptenaar vir die VOC gewees?


21


22

10 Kan verskillende gedeeltes van ’n boek lees om relevante inligting oor ’n spesifieke onderwerp te bekom

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem enige vyf leiereienskappe van Mosheshwe.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Beskryf watter soort leier was hy.

VE

RD

UID

EL

IK

Waarom was Mosheshwe ’n goeie leier gewees?

EIE

OO

RD

EE

L

“Mosheshwe sou vandag ’n baie goeie leier gewees het.” Bespreek die stelling aan die hand van die inligting wat beskikbaar is – wat is die korrekte spelling van sy naam?


23

9. Kan mondelinge bronne gebruik

Voer ’n onderhoud met ’n persoon wat alreeds ouer as 60 jaar is. Laat hy/sy jou vertel

van ’n belangrike gebeurtenis wat hy/sy self beleef het. Maak gebruik van die

aantekeninge om die korrekte prosedure te volg tydens en na die onderhoud.

INLEIDING:

1. Mense en hul herinneringe is mondelinge bronne.

2. Maak seker dat jy die onderwerp baie goed verstaan.

3. Maak seker dat jy die persoon vir ’n onderhoud kies wat die spesifieke gebeurtenis beleef

het. BEPLANNING:

1. Stel jouself so goed as moontlik voor aan die persoon met wie jy die onderhoud moet voer.

Maak seker dat moontlike misverstande en agterdog uit die weg geruim word. Die persone

moet voel dat hulle graag meer wil vertel in verband met die onderwerp.

2. Doen moeite om die onderwerp in konteks te verstaan.

3. Maak seker dat jy toegang tot ’n betroubare videokamera/bandopnemer het. (Maak seker

dat jy in staat is om die apparatuur te gebruik.)

4. Stel alle moontlike vrae vooraf op. Kontroleer die korrektheid daarvan. Hierdie fase staan

bekend as die RIGLYN OM ’N ONDERHOUD TE VOER:

4.1 Alle aspekte van die onderwerp behoort daarin vervat te word.

4.2 Vier basiese sake wat in gedagte geneem moet word wanneer die vrae saamgestel

word, is:

4.3

4.2.1 MOENIE LEIDENDE VRAE VRA NIE – antwoorde word die

persoon in die mond gelê. Herformuleer liewer jou vrae.

4.2.2 Vra vrae wat tot ander sake kan lei.


24

4.2.3 Vra meer spesifieke en gedetaileerde vrae.


25

4.2.4 Vra eenvoudige vrae deur woorde te gebruik wat deur die persoon verstaan

word.

Riglyne om onderhoud te voer: Maak seker dat die volgende SOORT vrae gevra word tydens die eerste onderhoud:

Persoonlike agtergrond

1. Wat is jou naam?

2. Waar werk jy?

3. Hoe het jy jou eerste werk gekry?

4. Waar woon jy?

5. Waar woon jou familie tans?

6. Hoe oud is jy?

Agtergrond oor die gebeurtenis

1. Hoe lank gelede het dit gebeur?

2. Waar was jy toe dit gebeur het?

3. Kan ons iewers lees oor die gebeurtenis?

DIE VOLGENDE IS BELANGRIK:

1. Berei jou deeglik voor vir die onderhoud.

2. Ontwikkel ’n goeie verhouding met die persoon met wie jy die onderhoud voer.

3. Voer die onderhoud op ’n stil en rustige plek.

4. Maak altyd notas oor dit wat gesê word.

5. Moenie die persoon onderbreek terwyl hy/sy praat nie.

6. Moenie met die persoon argumenteer nie.

7. Wees vriendelik met die persoon.

8. Toon belangstelling in dit wat die persoon jou vertel.

9. Moenie dadelik loop nadat die onderhoud verby is nie. Vra of jy weer kan kom kuier

indien daar nog onduidelikhede bestaan.


26

10. Bestudeer jou aantekeninge en bandopname dadelik nadat jy die onderhoud gevoer

het.

9 Kan mondelinge bronne gebruik

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem die hoofpunte van die onderwerp waarvan die persoon vertel.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Vertel in kort wat die persoon beleef het.

VE

RD

UID

EL

IK

Waarom het die persoon die gebeurtenis beleef?

EIE

OO

RD

EE

L

Het die persoon die beste van sy geleenthede gebruik gemaak tydens die gebeurtenis?


27

11. Kan gedetailleerde aantekeninge opstel vanuit verskillende bronne/boeke nadat die hoofpunte verskaf word.

ONDERWERP: Jan van Riebeeck se landing aan die Kaap


28

Van Riebeeck ontmoet die Hottentotte – ’n voorstelling deur Charles Bell. (Uit: die Elliott-versameling)


29

11 Kan gedetailleerde aantekeninge opstel vanuit verskillende bronne/boeke nadat die hoofpunte verskaf word.

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem die verskillende maniere waarop Jan van Riebeeck moontlik in die Kaap geland het.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Verduidelik hoe hy met sy aankoms verwelkom is.

VE

RD

UID

EL

IK

Waarom het so baie mense in die verlede geglo dat Jan van Riebeeck op ’n spesifieke wyse aangekom en verwelkom is aan die Kaap?

EIE

OO

RD

EE

L

Hoe het die werklike landing plaasgevind? Kan dit ooit presies bepaal word? Gee redes vir jou antwoord.


30

12. Evalueer die bronne deur die volgende te probeer beantwoord: i. Wie het die bron geskep? Ii. Is die bron betroubaar? iii. Hoe bruikbaar is die inligting? ONDERWERP:

Aspekte van die slag van Bloedrivier met betrekking tot: 1) vorm van die laer, en 2) posisie van die laer by die rivier.


31

12 Evalueer die bronne deur die volgende te probeer beantwoord: i. Wie het die bron geskep? ii. Is die bron betroubaar? iii. Hoe bruikbaar is die inligting?

SO

EK

, N

OE

M

,LE

ER

Hoeveel moontlike vorms kon die laer in gestaan het?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

In watter vorm was die laer gewees?

VE

RD

UID

EL

IK

Waarom was die laer in ’n D-vorm getrek gewees?

EIE

OO

RD

EE

L

Het die vorm van die laer werklik ’n voordeel vir die trekkers tydens die veldslag ingehou?


32

Oer-fossiele aan Weskus gevind

13. Identifiseer en selekteer ’n verskeidenheid van historiese en argeologiese bronne wat relevant is vir die spesifieke ondersoek ONDERWERP: Pre-historiese Suid-Afrika

Jacob Rooi

KAAPSTAD. – Fossiele wat meer lig werp op diere wat meer as 5 miljoen jaar gelede geleef het, is verlede week by Saldanha staalaanleg aan die Weskus uitgegrawe. Bene van vier uitgestorwe spesies is ook by uitgrawings tussen Vredenburg en Saldanha gevind. Onder die vondste by die Saldanha staalaanleg is bene en tande van walvisse en haaie, sowel as ’n kiestand van 'n kameelperd. Volgens dr. David Roberts van die raad vir Geowetenskap; kan nog nie met sekerheid gesê word of die tand dié is van die uitgestorwe kortnekkameelperd wat in dié omgewing voorgekom het nie. “Die ontdekking van die tand wys wel dat daar bome in dié gebied gegroei het en dat die klimaat warmer en natter was,” het hy gesê. Verskeie tande van uitgestorwe haaie, onder andere dié van die witdoodhaai, die skeurtandhaai en walvishaai, is op 'n diepte van 12 m gevind.

Vroeëre Bergrivier

Volgens Roberts dui die kalksteenagtige spoelkliplaag waarin die fossiele gevind is, op 'n oeroue rivierbedding, moontlik die oorspronklike Bergrivier. Roberts het gesê uitgrawings vir die konstruksie van die Saldaha staalaanleg het die vondste opgelewer. Volgens me. Hamne Laubscher, ’n paleontoloog, is waardevolle fossiele ook by die granietaanleg by Basaansklip tussen Vredenburg en Saldanha ontdek. “Beendere van vier uitgestorwe spesies wat naby mekaar gevind is, dui daarop dat dit 'n lêplek van 'n roofdier, waarskynlik 'n hiëna, was,” het hy gesë.

Volgens Laubscher, wat tans aan 'n meestersgraad werk, is die beendere dié van 'n

uitgestorwe buffel (Pelorovis antiques), 'n hartbees (Megalotragus priskus), 'n reuse

Kaapse perd (Equus capensis) en twee skedels van 'n bloubok (Hippotragus leucophaeus)

wat in die agtiende eeu deur die koloniste uitgeroei is. “Die ontdekking gee insae in die fauna wat in die verlede in dié gebiede voorgekom het,” het dr. Francois Durand, senior paleontoloog van die Raad vir Geowetenskap, gesê.


33

IEMAND het daar gestap, langs 'n duin op die kant van die Langebaan-meer. Net 'n rytjie spore,

omring deur die geur van see en fynbos.

Honderd-en-twintigduisend jaar gelede.

Toe versteen die spoortjie, vasgevang in 'n klipboodskap uit die daeraad van die tyd…

Lee Berger sit tussen geraamtes aan kapstokke, 'n versameling kopbene, beendere en nogmaals beendere in die ondersoekkamer van die Universiteit van die Witwatersrand se paleo-antropologiese navorsingseenheid. In sy sterk Georgia-drawl vertel hy die storie van Ancestral Eve, soos sy later gedoop is.

"My kollega, die geoloog Dave Roberts, het op hiënaspore en klipgereedskap afgekom

terwyl hy 'n gefossileerde duin by Langebaan ondersoek het. Toe besluit hy: as hier gereedskap

is, en hiënas, dan moet hier mos mense ook gewees het. Dit was natuurlik omdat hy 'n geoloog is

en nie van beter weet nie, want géén antropoloog sal sy tyd mors om na menslike voetspore te

soek nie, die kans daarvoor is hééltemal te onbeduidend!

"Letterlik 'n paar minute later het hy hierdie voetspoortjies gekry…

"Daar was 'n kort artikel daaroor in National Geographic, en waarskynlik as gevolg van 'n stil

nuusweek in Amerika het ons 'voetspore' die nuus met 'n slag getref… binne dae het 175 000

mense wêreldwyd daarvan gehoor.

"Die reaksie het ons heeltemal oorweldig. Dit het die mense se verbeelding aangegryp:

die prentjie van 'n ry spore van iemand wat die genetiese potensiaal van elke mens wat vandag

lewe in haar of hom gedra het…

"Ek werk meestal met fossiele," vertel Lee. "Dis die oorblyfsels van mense,

begraafplaas-bewyse. Iemand moes doodgaan om die bene vir my te los. Maar daardie voetspore

het nie dood geverg nie, dit was 'n oomblik van lewe…"

'n Paleo-antropoloog, sê hy, is iemand wat heeltyd 'n naald in 'n hooimied probeer

opspoor. Jou kanse om selfs net 'n enkele tand van 'n hominide-fossiel te vind, is skraler as om 'n

lotery te wen.

"Die voetspore," sê hy, "is nog niks. Baie groter ontdekkings gaan in die komende

maande bekend gemaak word."

Hy glimlag, kan kwalik sy opgewondenheid verberg.

"Ons het fantastiese nuwe hominid-fossiele gekry – menslike voorsate – wat die manier

waarop ons tans na menslike evolusie kyk, heeltemal sal verander.

"Ek kan nie nou uitwei daaroor nie, maar glo my, uitsonderlike dinge gaan nog uit Suid-

Afrika kom. In ons kluise lê 'n hele aantal ontdekkings wat die afgelope twee, drie jaar gemaak

is."

Die 31-jarige Lee is die blinkste ster in 'n tyd waarin Suid-Afrika op die terrein van die

paleo-antropologie vinnig besig is om 'n wêreldleier te word. Hy het as Amerikaner in 1984

Afrika toe gekom en as natneus-student saam met Richard Leakey in Kenia gewerk. Hy het sy

doktorsgraad by Wits onder die ghoeroe van Suid-Afrikaanse paleo-antropoloë, prof. Phillip

Tobias, gekry.

"Toe bly ek," sê hy lakonies. "En niemand gaan my hier wegsleep nie. Suid-Afrika het

soveel moontlikhede, in soveel gebiede moet selfs nog basiese verkenningswerk gedoen word.

Toe ek hier begin werk het, het ek besef hoe onregverdig die internasionale wetenskaplike

gemeenskap dié land behandel het.


34

"Dit kan wees, maar dit hang af na watter tydperk jy kyk. Daar is groeiende bewyse dat

die moderne mens sy oorsprong gehad het uit 'n enkele groep in Afrika, so tussen 100 000 en 300

000 jaar gelede. Die beste fossielbewyse hiervoor kom uit Suider-Afrika.

"Daar is veral geografiese redes hiervoor. Die omgewing, woestyne, berge en kuslyn, het

saamgespeel om 'n groep mense te isoleer. Vir evolusie met jy 'n groep mense isoleer van die res

van die groter bevolking in Afrika, sodat daardie ingrypende verandering kan plaasvind wat

veroorsaak dat vermenging nie plaasvind wanneer hulle weer in kontak kom met die groter

bevolking nie. Dis hoe spesies ontwikkel.

So 'n laaste vraag: Kan jy in jou wêreld glo in Adam en Eva?

"'n Mens moenie probeer om godsdiens en wetenskap te meng nie. Dit het uiteenlopende

filosofiese vertrekpunte. Maar dit beteken nie dat 'n wetenskaplike nie ook 'n gelowige kan wees

nie. Sommige van die grootste wetenskaplikes was diep-gelowiges. Ander was ateïste.

"Evolusie is 'n wetenskaplike feit. Om dit vanweë godsdienstige redes te ontken, is soos

om die bestaan van elektrisiteit of swaartekrag te ontken."

"Ons soek nie soseer antwoorde nie, maar ons probeer ten minste meer verstaan oor wat

ons is, hoe ons hier gekom het, en die prosesse wat ons so uniek gemaak het. Dalk help dit ons

om ook te verstaan wat die toekoms inhou."

"Almal van ons wil tog weet wie ons ouers is. En ons grootouers, familie-stamboom. Ek

vat dit net verder."

Heelwat verder, verby langebaan se klipspoortjies, die newels van die geskiedenis in.

Die verlede, glo Lee Berger, het 'n wonderlike toekoms.

Skatkis uit oertyd Uit Afrika altyd iets nuuts, het die Romeine gesê. Dit is egter ontdekkings oor die oergeskiedenis van die mensdom wat telkemale die wêreld se verbeelding aangryp en die vasteland 'n argeologiese skatkis maak. Pas is die vonds aangekondig van 'n feitlik volledige hominide-skelet van 3,5 miljoen jaar, die oudste wat nog gevind is, in die reeds wêreldbekende Sterkfontein grotte. Dit is volgens aansprake moontlik 'n belangriker ontdekking as die Taung skedel in 1924 – die oudste aanduiding van hie die vroegste mense gelyk het. In die Wes- en Oos-Kaap is die oudste afdrukke van menslike voetspore gevind. Mense se nuuskierigheid oor veral hul oorsprong en ontwiikkeling is so oud soos die mensdom self en 'n vonds soos die pas aangekondigde een kan veel bydra om die gapings oor hul kennis van die spesie te vul. Om 'n oer-skelet in 'n ongeskonde toestand aan te tref gebeur selde. Baie moderne mense sal nie eens een nag in die Kruger Wildtuin oorleef sonder om roofdiere ten prooi te val nie – praat ook nie van die elemente sonder klere trotseer nie. Oermense het skaars beter gevaar en het nie ou bene gemaak nie. Daarom is dit 'n ontdekking van buitengewone waarde en betekenis. Die Stekfontein skelet kan nog baie inligting ontsluit oor die mens se vroeë aard en leefwyse. Wetenskaplikes van oor die wêreld en etlike vakdissiplines gaan doe ontknoping van die raaisel met groot belangstelling volg. Danksy sy rykdom aan argeologiese terreine is Afrka al lank gesog vir die studie van die vroegste mense. Hoewel dit in sommige kringe betwis word, het die vasteland al meer as net populêr bekend geword as "die wieg van die mensdom". Vanweë die vondste van die laaste jare is Suid-Afrika blykbaar besig om daardie ereplek vir homself toe te eien.

Die Burger, 10 Desember 1998


35

Sederberg fossiele ‘vul leemte in

wetenskap’ Alicia Erasmus

CLANWILLIAM. – Unieke fossiele wat besonder goed bewaar gebly het, is deur navorsers in die Sederberge ontdek. Die ondersoek word behartig deur 'n span Britse en plaaslike kundiges, onder wie die geoloog dr. Hannes Theron van Stellenbosch en die paleontoloë prof Dick Aldridge en dr. Sarah Gabbot van Leicester Universiteit in Brittanje. Die span was vandeesweek werksaam op die plaas Keurbos van mnr Jannie Niewoudt, sowat 15 km buite Clanwilliam. Die groep was veral opgewonde oor die ontdekking van 'n organisme wat hoofsaaklik uit sagte weefsel bestaan en voorlopig sommer "Sue" gedoop is, omdat dit nog nie wetenskaplik geklassifiseer is nie. Volgens Theron weet navorsers reeds heelwat oor lewe uit dié tydperk omdat fossiele van skulpe en ander organismes bewaar gebrly het in rotse elders ter wêreld.

Oudste spierweefsel "Gewoonlik is daar egter geen inligting oor die organismes wat oorwegend uit sagte weefsel bestaan nie,

en derhalwe kry ons slegs 'n gedeeltelike insig in lewens lewenstoestande tydens dié oertydperk.

"Fossiele van organismes wat oorwegend uit sagte weefsel is nou gevind in die rotslae hier in die

Sederberge. Ons het van die oudste spierweefsel te wêreld hier aangetref. Die ontdekking vul ook 'n

leemste wat in wêreldkennis oor fossiele bestaan het."

Die ondersoek het ook reeds die oorblyfsels van die vroegste werweldiere, naamlik seeskerpioene, 'n

verskeidenheid skulpe en heelparty raaiselagtige oorblyfsels, wat uitgestorwe dierespesies kan

verteenwoordig, opgelewer. Verskeie nuwe organismes wat gevind is, gaan in die buiteland aan verdere

gevorderde toetse onderwerp word, het hy gesê.

Organismes, plante of diere kan slegs in spesiale toestande as 'n fossiel in rots behoue bly, het Theron

gesê.

Unieke omstandighede

Bewaring van sagte liggaamsdele, soos die ingewande en spierweefsels, vereis des te

meer 'n uitsonderlike sameloop van heel unieke omstandighede.

Die diere moet te sterwe kom in water waar die minimum of geen beweging

plaasvind nie en hul reste moet op die seebodem beland sonder dat dit op enige wyse deur

stroom- of branderaksie versteur is.

Dié reste moet beskerm wees teen aasdiere of versteurings op enige ander wyse deur

organismes wat moontlik in die sediment lewe.

Verrotting moet nie plaasvind nie en chemiese toestande in die sedimente moet

sodanig wees dat vervanging van organiese weefsel deur chemiese verplasing uiters snel

plaasvind. Die minimum verplasing van die weefsel moet verder ook sodanig wees dat

dit vir eeue tydens rotsvorming bly voortbestaan tot die hede.


36

Onderstaande kaart dui plekke aan waar belangrike ontdekkings plaasgevind het,

wat ons help om die Steentydperk beter te verstaan.

1. Bestudeer die kaart en sê dan of die mense slegs op enkele plekke woonagtig was

([SOEK, NOEM EN LEER). Verduidelik hoekom dit so was (VERDUIDELIK).

2. Verduidelik op watter wyse die mense met mekaar kontak gemaak het

(VERDUIDELIK).


37

3. Verbeel jou jy leef in daardie tyd. Skryf ’n kort storie om te beskryf hoe jy met ander

kontak maak (BESKRYF EN DRA OOR).

4. Dink jy hierdie mense was onbeskaaf (EIE OORDEEL)? Verduidelik jou antwoord

(VERDUIDELIK).

13 Identifiseer en selekteer ’n verskeidenheid van historiese en argeologiese bronne wat relevant is vir die spesifieke ondersoek

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem die verskillende plekke waar argeologiese vondste die afgelope ongeveer 10 jaar gevind is hier in die Wes- Kaap.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Noem en verduidelik wat by elkeen van die plekke gevind is.

VE

RD

UID

EL

IK

Waarom is elkeen van die vondste op die spesifieke plek gemaak?

EIE

OO

RD

EE

L

Is hierdie ontdekkings werklike bydraes tot die ontwikkeling van wetenskaplike kennis in SA gewees?


38

14. Interpreteer grafiese en statistiese bronne: VOORBEELD 1


39

VOORBEELD 2


40

14 Interpreteer grafiese en statistiese bronne

VOORBEELD 2 VOORBEELD 2

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Hoeveel werkers het daar tussen 1851 en 1914 in die staalbedryf gewerk? EN/OF Hoeveel het ’n borsplaat (breast-plate) gekos? EN/OF Hoe ver is Stellenbosch van die Kaap af gewees?

Hoeveel eilande is deel van die kaart? EN/OF Watter land stel die kaart voor?

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Beskryf die plek wat op die kaart uitgebeeld word.

Beskryf die verskillende eilande wat op die kaart voorgestel word.

VE

RD

UID

EL

IK

Verduidelik waarom dit soveel gekos het om die borsplate te maak.

Verduidelik waarom die eilande vir die VOC belangrik was.

EIE

OO

RD

EE

L

Was dit voordelig gewees? EN/OF Was dit vir die land se ekonomie goed gewees dat daar soveel meer werkers was?

Waarom was die eilande belangriker vir die VOC as die Kaap gewees? EN/OF Watter gevare het vir die VOC op die eilande opgesluit gelê?


41

15. Kan eenvoudige grafiese bronne interpreteer ONDERWERP: HOERIKWAGGO – TAFELBERG en wat het met die berg gebeur

Tafelberg, 1695

Tafelberg, 1704

Tafelberg, 1952

Tafelberg, 1780

Tafelberg, 2012


42

15 Kan eenvoudige grafiese bronne interpreteer

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Noem die verskille wat in die berg opgemerk word.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Beskryf die verskille in detail.

VE

RD

UID

EL

IK

Verduidelik hoe die verskille kon ontstaan het.

EIE

OO

RD

EE

L

Het die berg regtig verande?


43

16. Maak gebruik van voetnote en bibliografie VOETNOTE:

1. Die voetnoot is ’n verwysing na die bron of bronne waarvandaan jy inligting verkry het. In ’n Geskiedenisopstel moet feite wat jy vermeld deur ’n voetnoot gestaaf word.

2. Wanneer jy in ’n opstel bv. iets oor die plek van die geboorte van mnr. Mandela skryf, plaas dan ’n nommer in Arabiese syfers regs bo aan die einde van die betrokke sin en vermeld die bron in die voetnoot aan die einde van die bladsy. Die verwysingsnommer word altyd van ’n enkele hakie voorsien sodat dit in die teks kan uitstaan.

3. Wanneer daar van meer as een bron in ’n betrokke paragraaf gebruik word, is dit gebruiklik om ’n voetnoot te gebruik waar daar van die een bron na die ander oorgegaan word. Behalwe wanneer die laaste sin van ’n paragraaf ’n gevolgtrekking van jou is, kom daar altyd ’n voetnoot aan die einde van ’n paragraaf.

DIE VOETNOOT WORD GEBRUIK OM DIE OORSPRONG VAN ’N FEIT OF ’N ARGUMENT AAN TE

DUI.

ONTHOU:

Algemeen bekende feite kry nie ’n voetnootverwysing nie.

Elke paragraaf behoort sy eie voetnoot te kry.

Teenstrydige of afwykende feite of sienswyses moet met ’n voetnoot aangetoon word.

Alle direkte aanhalings moet ’n voetnoot kry.

Voetnote kom altyd onderaan dieselfde bladsy as die ooreenstemmende verwysingsnommer.

Voetnote word altyd in die opstel deurlopend genommer.

Moenie na te veel bladsye in een voetnoot verwys nie, bv. pp. 200–240.

Tussen die teks en die voetnotas moet daar ’n streep wees om die twee van mekaar te onderskei.

VOORBEELD:

H.B. Thom: Die lewe van Gert Maritz, p. 4 (Een bron) G.M. Theal: History of South Africa VI, pp. 16-17 (Een bron met verskillende volumes) H.B. Thom: Die lewe van Gert Maritz, p. 40; E.A. Walker: The Great Trek, pp. 20, 31 en 40 (Meer as een verwysingsbron) C.F.J. Muller, Die Groot Trek in perspektief (Historia, April 1967, pp. 10–12). (Tydskrifartikels)


44

The Argus, 10 February 1999, p. 45 en/of C.K. Wedeman, Die nagmerrie van Apartheid (Die Burger, 10 Maart 1999, p.34). (Koerantartikels)

BRONNELYS:

1. Die bronnelys is ’n geordende opgawe van al die bronne wat gebruik is en waarna in die voetnotas verwys is.

2. Die ordening is alfabeties en word nie genommer nie. 3. Elke bron word in dieselfde taal geskrywe as waarin die spesifieke bron geskryf is.

VOORBEELD:

Axelson, E. 1940. South East Africa 1488–1530. London.

Boeseken, A.J. 1964. Simon van der Stel en sy Kinders. Kaapstad.

Cory, G.E. 1930. The rise of South Africa 1, 2, 5 and 6. London.

Die Burger, 12 April 1987.

Preller, G. [red.] 1938. Dagboek van Louis Trichardt. Kaapstad OPDRAG : Bestudeer die onderstaande bronne i.v.m. bewaring. Skryf dan ’n opstel oor die belangrikheid van bewaring. Maak gebruik van die nodige voetnotas [vanuit watter bron jy die inligting bekom het] en stel dan ’n volledige bronnelys op [Bronne wat jy gebruik het]. Die opstel mag nie meer as 450 en nie minder as 200 woorde bevat nie.

BRON 1: DIE BURGER, 20 Junie 2011

Wat is jou aandeel in die omgewing? Suid-Afrikaners en veral blanke Afrikaners het reeds jarelank die houding dat ons goeie voorbeelde is van hoe om 'n goeie burger van 'n land te wees. En nou praat ek nie van die politiek nie. Dit is in elk geval 'n gemors by uitstek. Verder, 'n ander kenmerk van ons liewe ou nasie is dit: ons het nie 'n nasionale kultuur van bewaring nie. Wanneer ek van bewaring praat, verwys ek spesifiek na rommelstrooi en instandhou van ons mooi natuurlewe. Rommelstrooi is eintlik maar net 'n mooi manier om te sê: "Moenie jou papiere, sigaretstompies, bier- en plastiekhouers, piesangskille net neersmyt waar jy jou bevind nie!" Ons hier in Suid-Afrika weet baie goed waarvan ek praat, ons ken hierdie ou,ou storie baie goed. Ry maar deur enige wildtuin en jy kry tussen die bosse leë plastiekhouers en bierbottels. Langs ons paaie by stilhouplekke, piekniekplekke, strande - noem maar op en jy sal orals die tekens sien van 'n morsjors.


45

BRON 2: SUNDAY TIMES, 21 September 2000

WHAT YOU NEVER KNEW ABOUT SOUTH AFRICAN HERITAGE! 1. FROM CHINESE TO FRENCH - EVERYONE IN THE WORLD IS SOUTH AFRICAN: All the

worlds people are “twice South African” because it was here that mans descendants and modern man both evolved

2. THE FIRST EVIDENCE OF LIFE ON EARTH — YES — FROM SA: In eastern South Africa,

scientists have found traces of blue-green algae dating back 3 500 million years. This is some of the earliest evidence of life on Earth.

3. METEORS HIT PRETORIA 220 000 YEARS AGO!: 220 000 years ago a meteorite struck

South Africa, forming the Tswaing Crater northwest of Pretoria. This is one of the most accessible and best-preserved meteorite impact craters in the world.

4. IF ALIENS LANDED THEY WOULD BE THE PROPERTY OF THE STATE! According to the

National Heritage Resources Act, all meteorites are considered protected property of the nation and there are rules regarding what can be done with them. Interestingly, because a meteorite is defined as “any naturally-occurring object of extraterrestrial origin”, this means that if an alien landed in SA he/she/it would become the property of the State. Should an alien arrive and find that SA did not suit its disposition, it would not need a passport to leave but it would have to acquire an export permit from the South African Heritage Resources Agency (SAHRA).

5. SA HAS THE WORLD’S OLDEST REMAINS: The oldest remains of modern humans were

found in Klasies River Cave in the Eastern Cape. They are well over 100 000 years old. 6. SOUTH AFRICA HAS OVER 2000 SHIPWRECKS: There are more than 2 000 shipwrecks,

dating back at least 500 years, off the SA coast and more than one, including the Waratah, simply vanished without a trace.

7. TRANCE WAS HERE OVER 25 000 YEARS AGO: Trance is nothing new to South Africa. In

fact, bushman cave paintings in the Drakensburg are thought to be the work of Shamans operating in a ‘trance’ state. Some of these are up to 25 000 years old.

8. THE SAYING ‘WOMEN AND CHILDREN FIRST* COMES FROM SA: The practice of

“women and children first” originated off the coast of Hermanus when the British ship, the Birkenhead, sank in 1852. Of the approximately 600 people on board, all 200 women and children survived. Unfortunately, almost 400 men went down with the ship.

9. SOME THINGS NEVER CHANGE: Detailed documentation from travelers and researchers in

the Cape in the 1600s shows that more than 350 years later the traditional “maatjieshut” residence of Namaqualand is still being built in precisely the same manner and proportions as those of the KhoeKhoe people of the past.

10. SOUTH AFRICA THINKS AHEAD OF THE WORLD: South Africa is one of the first countries

in the world to formally protect places associated with “Living Heritage” that is based on stories passed down from generation to generation by for e.g. Grandmothers telling children stories about the places in which they live. One of the first projects in South Africa that looked at how we can protect such sites took place in Dukuza (formerly Stanger) in KwaZulu-Natal. The town was the site of King Shaka’s royal residence and interviews with old people in the


46

community revealed an amazing store of information passed down over nearly 180 years concerning things like from which spring the royal water was drawn, where the King swam, under which trees particular events and councils occurred.

11. THREE MILLION!: South Africa’s history and pre-history goes back more than three million

years. 12. KAROO BOASTS THE BEST DINASOUR FOSSILS: The Karoo region is home to some of

the best fossils of early dinosaurs. BRON 3:

President Thabo Mbeki (taken from inauguration speech) “We must work to rediscover and claim the African heritage, for the benefit especially of our young generations. From South Africa to Ethiopia lie strewn ancient fossils, which, in their stillness, speak still of the African origins of all humanity. Recorded history and the material things that time left behind also speak of Africa*s historic contribution to the universe of philosophy, the natural sciences, human settlement and organization and the creative arts. Being certain that not always were we the children of the abyss, we will do what we have to do to achieve our own Renaissance. We trust that what we will do will not only better our own condition as a people, but will also make a contribution, however small, to the success of Africa’s Renaissance, towards the identification of the century ahead of us as the African Century.” BRON 4: (taken from 1998 Heritage Day celebrations) “Heritage Day is a celebration which demonstrates the extraordinary richness of the South African social fabric “All of us have a heritage — a place from where we come, ancestors and past history. But, here in our fledgling democracy, we are creating a new heritage and re-contextualising the legacy of the past. A heritage in which we can all find meaning and expression and share together as South Africans”. BRON 5: INFORMATION – IZEKO MUSEUMS

past human and cultural development

It is now believed that, some 5 to 6 million years ago, the ancestors of people (the

Australopithecines) and the great apes (e.g. chimps and gorillas) split off from a common

ancestor and developed independently. Thus, anyone concerned about being "descended

from the apes", can probably relax. Cartoons which associate dinosaurs with club-

wielding early hominids and people are amusing, but misleading. Dinosaurs had become

extinct by some 60 million years ago, while hominids were only beginning to develop

some 4 to 6 million years ago. open scatters of artefacts, bones, etc. Archaeological sites are only represented by remnants that have been able to withstand the ravages of

time. Often the only clues to the existence of an archaeological site will be a scatter of stone artefacts, and


47

sometimes potsherds, exposed on the surface or in an eroded gully. In exceptional cases, bones and shells

might also be preserved. shell middens

Shell middens are the commonest and most visible archaeological remnants in coastal

areas, although they also occur along some inland rivers where fresh water molluscs

occurred. Shell middens are heaps of food and artefactual debris left by people. They

vary from less than one metre in area to several hectares. In addition to marine shell, most

middens contain bone, stone artefacts and ceramics. Their size and frequency are greatest

near the shore, particularly in the vicinity of rocky intertidal zones. Features such as huts

and fireplaces may occur near middens. Middens may extend almost continuously over

long distances of coastline and can be found over 10 km inland. tidal fish traps

Fish traps are artificial tidal pools constructed of boulders across gullies in the intertidal

zone of rocky shores. In the recent past some were rebuilt and used by local landowners.

A number were destroyed during the construction of tidal swimming pools. They may

date back some 1600 to 2000 years when the first pastoralists reached the western Cape.

They are most efficient when the walls are carefully maintained and closed at spring tides

and New Moon. european contact and colonial periods (from AD 1488)

In addition to indigenous cultures, we find material from shipwrecks, survivors' camps, early and later

dwellings and structures relating to colonial lifestyles, expansion and interaction with indigenous peoples.

protecting our heritage

All pre-colonial archaeological and rock art sites and middens as well as structures and shipwrecks over 50

years old are protected by the National Monuments Act, No. 28 of 1969 as amended. A permit from the

National Monuments Council is required to damage or destroy any occurrences covered by this legislation.

It is much better to send details of your find to a museum or to the National Monuments Council. If

destruction or disturbance is inevitable, cultural resources must be sampled adequately by trained

archaeologists and archived in appropriate museum collections for future research

BRON 6: Sunday Times, 26 may 1996

DUSTING OFF THE ICONS OF A NEW SOUTH AFRICA I don't want to keep all my experiences to myself," she says. "The younger generation must know that

what they achieve is because of people who were terrorised under apartheid."

A block away, the Afrikaans Museum is less inclusive – until visitors read its booklet. The exhibits, understandable only to Afrikaans speakers, pay homage to the language movement. But the booklet presents the theory that Afrikaans might have originated with Malay and Muslim prisoners who arrived at the Cape speaking a form of Arabic Afrikaans. It also has a section on how "the apartheid stigma had attached itself to the Afrikaans language", and statistics of people who speak Afrikaans as a home language: 22 percent of Zulus and 17 percent of Xhosas. The curator, Luzelle Möller, says the booklet represents the museum's goal. "The booklet tells the visitor that the museum is not the alpha and omega of the history of the language. It's much wider and more complicated." This bigger picture is necessary if the language Museum hopes to attract busloads of tourists.


48

They're certainly stopping of at the District Six Museum in Buitekant Street, Cape Town, which visiting Canadian museum expert, Barry Lord, says fits the bill as a tourist attaction. "Good tourist attendance follows from good community interest," mr Lord says. "Do it authentically. The key word is diversity. One might think a transported community has no more heritage and is a lost cause, but while the District Six museum cannot restore the community, it has restored its spirit into the life of Cape Town." Recreating the life of District Six, rather than focusing on the injustices which led to its annihilation, makes visiting the museum an emotial experience. The objects tell a more potent story that protest slogans: an empty broidered pillow slip, bottle tops and pieces of broken crockery found in the soil and the number 247 which marked Noor Ebrahim's father's ginger-beer store. Equally resonant are the messages former residents have scrawled on 100 m of calico hanging from the gallery, like that of Amien May, "son of Rabie who sold peanuts at Star Bioscope'. Mr Lord particularly liked the street signs. Destined to be thrown into the sea, they were collected and stored for 20 years by David Elrick, who oversaw the area's demolition by the Department of Community Development. Noor Ebrahim, who is one of the two education officers at the museum, says: 'One guy offered me R1 000 for his street sign. He wanted to put it up in his lounge. Another saw the map of District Six and cried like a baby." No decision has been taken about Robben Island's heritage – a committee will discuss submissions next month – but it is likely to include a museum. Mr Lord says Robben Island has tremendous potential: "It has to be developed very carefully. It would be a terrible affront to put mannequins in the cells. The essential meaning of the prison is one of transformation. This needs to be brought out in the exhibits. "People want to see the cell in which Nelson Mandela was imprisoned, but it's important that visitors see it for what it was."

BRON 7: http://www.enca.com/south-africa/heritage-daynational-braai-day-debates-rages South Africans are still locked in a heated debate over the 24th of September. Officially known as Heritage Day, it's referred to informally as National Braai Day. It's got many South Africans hot under the collar, but others say the light-hearted nickname doesn't mean the intentions behind the day are lost.From Shaka Day to Heritage Day and now National Braai Day. The 24th of September has undergone several name changes in recent years. Once the day on the calendar set aside to commemorate the Zulu king Shaka, it later became Heritage Day, a celebration of South Africa's diversity, cultures and traditions. But in recent years it's been dubbed National Braai Day, with founders urging families and friends to gather around iconic Mzansi barbecues.

Not everyone agrees, though.“It doesn’t make sense because Heritage Day is supposed to be a day where we remember where we come from, where we celebrate our history,” said one supporter of Heritage Day, while another said: “I think it’s more about celebrating our history rather than having a jol at a braai. For us it’s definitely Heritage Day, where we recognise our history and the past struggles.”Others feel differently though. “I don’t feel that it takes anything from Heritage Day because you do get everything of the culture from the food that you eat and you have fun as well,” said a supporter of Braai Day. However it's not all black or white as some try to find a compromise between the two. “The day could make us forget where we come from, especially if people who are gathered don’t know their cultures. If they can use their Braai Day to teach each other about each other’s cultures then the day will be worthwhile,” said one man.So whether you’re celebrating the country's heritage, gathering around a braai or even combining the two ... for now, it seems the debate continues.

http://www.enca.com/south-africa/heritage-daynational-braai-day-debates-rages


49

BRON 8: http://citizen.co.za/364098/debate-around-statues-tied-up-with-racial-intolerance-sa-heritage-council/

Debate around statues tied up with racial intolerance – SA Heritage Council Reactions to the ongoing debate on apartheid-era statues across South Africa was being accompanied by racial intolerance, the National Heritage Council (NHC ) said on Thursday. Chief executive of the NHC Sonwabo Mancotywa told a summit in Pretoria that he hoped the heated deliberations on the monuments would bring tangible results. “The level of anger and depth of ill-feeling that the recent furore over statues and memorials has revealed took many people by surprise. We are an angry society,” said Mancotywa. “One of the more troubling aspects has been shocking displays of intolerance and racism, especially on social media sites. The level of polarization in South Africa should be a source of concern to all of us.” Mancotywa was addressing the city of Tshwane’s public dialogue on monuments and heritage estate landscape. Another panelist, Dr Mcebisi Ndletyana of the Mapungubwe Institute for Strategic Reflection said the debate should have maintained momentum since 1994. “We pretended that we had no past. In fact, we harped on reconciliation and the narrative of that was ‘let’s forget the past and let’s not redress,” said Ndletyana. “It was a romantic notion of reconciliation. That aborted conversation, the path that we chose not to travel is now coming back to haunt us. People are re-opening the debate about the unjustness of the past.” He said the resumption of the debate on apartheid and its monuments was sparked by “the persistence of symbolisms of the ugly past”. “We need to define statues for what they are, instead of pretending to be ignorant. Statues are an embodiment of a social or political order. They represent a political order of the time,” said Ndletyana. “That is why apartheid and imperial statues are not of any other person or some Boer somewhere. They are of iconic apartheid leaders who represented the order of the time.” He questioned why the democratic South Africa would maintain the “painful reminders” while striving towards a reconciled future. Several statues, including that of Paul Kruger, have been vandalised in Pretoria. The Economic Freedom Fighters (EFF) has repeatedly protested at the statue, calling for its immediate removal. Deputy chairperson for Gauteng’s Provincial Heritage Resources Authority Dr Susan Bouillon said statue vandals were breaking the law.

BRON 9: http://af.wikipedia.org/wiki/Natuurbewaring

Natuurbewaring behels veral die pogings om niks wat in die natuur bestaan, verlore te laat gaan nie - veral nie vanweë die aktiwiteite van die mens nie. Só 'n poging omvat alle natuurlike hulpbronne in die litosfeer, hidrosfeer en atmosfeer en alle lewende organismes wat daartoe meehelp om die balans te bewaar. Verstandige, korrekte en oordeelkundige bewarings- en benuttingsmetodes is dus van die allergrootste belang in natuurbewaring.

Die hoofdoel van natuurbewaring is dan ook om voorsiening te maak vir die sorgvuldige bewaring en die oordeelkundige benutting van fauna, flora en natuurlike hulpbronne tot voordeel van huidige en toekomstige geslagte. Baie provinsiale, streeks- en munisipale

http://citizen.co.za/364098/debate-around-statues-tied-up-with-racial-intolerance-sa-heritage-council/




http://af.wikipedia.org/wiki/Natuurbewaring

http://af.wikipedia.org/wiki/Natuur

http://af.wikipedia.org/wiki/Mensdom

http://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Litosfeer&action=edit&redlink=1

http://af.wikipedia.org/wiki/Hidrosfeer

http://af.wikipedia.org/wiki/Atmosfeer

http://af.wikipedia.org/wiki/Biosfeer

http://af.wikipedia.org/wiki/Fauna

http://af.wikipedia.org/wiki/Flora


50

organisasies dra ook ruim tot die bewaring van natuurerfenis by. Vandag is daar egter min ongeskonde omgewings wat oorbly - oral is die mens se stempel van vernietiging duidelik afgedruk.

Menslike oorbevolking en alles wat daarmee gepaard gaan, is waarskynlik die grootste bedreiging vir sinvolle natuurbewaring. Die wêreldbevolking van oor die 6,5 biljoen mense bring baie ernstige probleme mee. Teen die tempo waarteen die bevolking groei, sal daar teen 2400 net ongeveer een vierkante meter grond per persoon beskikbaar wees. Terselfdertyd is dit noodsaaklik om te onthou dat natuurlike hulpbronne nie onuitputbaar is nie.

In sy boek Ekologie - beginsels en toepassings stel professor Ryke dit só: "In die wêreld van vandag hou die mens se groot probleme dus verband met die drie B's: besoedeling, bevolkingsgroei en behoeftigheid." Die basiese doelstelling van elkeen behoort dus altyd te wees om alle hulpbronne só te bewaar en te benut dat daar steeds 'n voldoende voorraadvloei sal wees vir latere generasies.

16 Maak gebruik van voetnotas en bibliografie

SO

EK

, N

OE

M,

LE

ER

Stel ’n inhoudsopgawe op waarmee jy die opstel gaan skryf. Besluit op drie of vier hoofpunte. Maak kaartjies vir elkeen van die hoofpunte en skryf die relevante feite vanuit elkeen van die gegewe bronne.

BE

SK

RY

F

EN

DR

A O

OR

Gebruik die inligting vir elkeen van hoofpunte. Maak ’n tekening vir elkeen van die hoofpunte sodat jy dit beter kan verstaan.

VE

RD

UID

EL

IK Verduidelik elkeen van die hoofpunte. Maak seker dat jy

ondersteunende standpunte asook teenoorstaande standpunte met jou redenasie kan beantwoord.

EIE

OO

RD

EE

L Skryf en herskryf jou opstel en maak seker dat jou

eindproduk die opdrag beantwoord. Is dit moontlik dat die opstel ’n draaiboek vir ’n kort video kan wees?

http://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Oorbevolking&action=edit&redlink=1

http://af.wikipedia.org/wiki/Biljoen

http://af.wikipedia.org/w/index.php?title=2400&action=edit&redlink=1

http://af.wikipedia.org/wiki/Vierkante_meter

http://af.wikipedia.org/wiki/Grond

http://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekologie_-_beginsels_en_toepassings&action=edit&redlink=1

http://af.wikipedia.org/wiki/Besoedeling

http://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Bevolkingsgroei&action=edit&redlink=1

http://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Behoeftigheid&action=edit&redlink=1

kommunikeer alle inligting - afrikanergeskiedenis · 1. in die proses soos deur van een na die...

Documents