KOMERCIJALNO POZNAVANJE ROBE

Doc. dr Ranko Renovica

ENERGETIKA

GORIVA• Goriva se sve prirodne i vještačke materije iz kojih se na racionalan i

ekonomičan način procesima sagorijevanja može dobiti veća količinatoplotne energije.

• Goriva prema porijeklu mogu da se podijele na prirodna i vješptačka, a prema agregatnom stanju na čvrsta, tečna i gasovita.

UGALJ

• Od prirodnih goriva danas je najviše u upotrebi ugalj.

Sastav i tehnološke karakteristike uglja

• Ugalj se definiše kao sedimetalna stijena koja gori, a postao je pretežno od sotataka kopnenih a ređe i vodenih biljaka. Prema tome ugalj se sastoji od organskog, sagorljivog i mineralnog nesagorljivog dijela.

• Toplotna moć (energetska vrijednost)

• Od navedenih supsatnci koje ulaze u sastav uglja , samo dva henijska elementa – ugljenik i vodonik se smatarju korisnim sastojcima koji sagorijevabnjem daju toplotu. Dakle toplotni efekat sagorijevanja uglja zavisi od sadržaja ugljenika i vodonika Toplotni efekat (odnosno količina toplote koja s oslobađa pri potpunom sagorijevanju jedinice mase , naziva se toplotna moć goriva.

Prerada uglja

• Ugalj se prvobitno koristio kaom energetska supstanca za proizvodnju toplotne, mehaničke a aztim i elktrične energije. Vremenom su razvijen i tehnologije prerade uglja u cilju njegovog prilagođavanja uslovima primjene. Tako su se pojavili procesi obogaćivanja , sušenja, briketiranja i koksovanja radi povećanja tolotne moći i smanjivanja troškova eksploatacije.

Obogaćivanje uglja

• Obogaćivanje je postupak u procesu prerade uglja u kome s uklanjanjem jalovine i/ili vlage povećava uotrebna vrijednost uglja. Obično se svodi na prosejevanje uglja sa i bez drobljenja i ručnog odabiranja, gravitacionu koncentarciju i flotaciju.

Mehanička prerada

• Primarni procesi prerade obuhvataju: mljevenje uglja u prah i briketiranja

• Mljevenje uglja u prah predstavlja jedan od bažnijih proces prerade uglja, jer se on u ovom obliku najviše koristi za dobijanje električne energije. Ovo se obavlja u mlinovimauz iastovremeno produvavanje zagrejanog vazduha, pri čemu se ugalj suši i istovremeno strujom vazduha odvodi u gorionik.

• Briketiranje predstavlja proces slepljivanja sitnijih čestioca uglja pod pritiskom, pri čemu se dobijaju komadi pravilnog geometrijskog oblika – briketi.

Hemijska prerada

• Sekundarni procesi prerade uglja obuhvataju dobijanje čvrstih, tečnih i gasovitih goriva boljeg kvaliteta u odnosu na kvalitet polaznog uglja. To su proces dubokog sučenja uglja, koksovanje i gasifikacija uglja.

NAFTA I PRIRODNI GAS

• Uvod

• Sirova nafta i prirodni gas predstavljaju jedina prirpodna goriva iz kojih se preradom može dobiti veliki broj tečnih i gasovitih goriva određenih osobina i kvaliteta. Tečna i gasovita goriva imaju čitav niz prednosti u odnosu na čvrsta, kao što je veća toplotna moć, lakši transport i manipulacija.

• Nalazišta i eksploatacija

• Nafta se nalazi u sedimentima najrazličitijih geoloških formacija, obično pod pritiskom. Nalazišta mogu imati dužinu do nekoliko stotinu kiolometara. Rezerve se nalaze na različitim dubinama, od nekoliko stotina metara, pa čak i do 9.000 metara.

• Da bi se dobila nafta za rafinerijsku preradu, treba proći kroz nekoliko faza rada:

1. Geoliška i geofizička istraživanja,2. Prethodna istražna bušenja,3. Eksploataciono (glavno) bušenje i priprema za

eksploataciju,4. Dobijanje nafte iz bušotina,5. Grubo čišćenje i obrada za transport.

• Transport nafte

• Velika dislociranost proizvodnje i pottršnje nafte stvara problem savlađivanja velikih razdaljina što povećava cijenu nafte, tako da troškovi transporta mogu da dostignu i do 40% u ukupnoj cijeni nafte.

– Transport morskim putem.

– Transport rečnim putem.

– Transport železnicom i autocisternama.

– Transport nafte naftovodima.

Sastav nafte• Nafte različitih ležišta imaju različit hemijski sastav, i

predstavljaju složene smeše ugljovodonika tečnoh, čvrstog i gasovitog stanja (čvrsti i gaosviti ugljovodonici su rastvoreni u tečnoj fazi nafte).

• Prema tipovima ugljovodonika koji preovlađuju u dazoj nafti, one se dijele na: parafinske, ciklparafinske i aromatične.

Postupci prerade nafte• Svi ti procesi prerade nafte mogun da se podijele u

dvije velike grupe:1. Proizvodi primarne prerade nafte i2. Proizvodi sekundarne prerade nafte.

• Tečna goriva na bazi nafte

• Motorni benzin kao gorivo za motore sa unutrašnjim sagorijavanjem (Otto motorr). Dobija se iz benzinske i petroleumske frakcije nafte. Vrijednost mu se procjenjuje prema osobinama koje pokazuju pri sagorijevanju u motorima, a izražava se preko oktanskog broja.

• Oktanski broj je brojan vrijednost za stepen otpornosti goriva prema eksplozivnom sagorijevanju do koga može doći usljed pritiska gasne smeše u cilindru motora.

• Petroleum.• Gorivo (kerozin) za mlazne motore.• Goriva za dizel motore.• Ulja za loženje.

• MAZIVA• Pod mazivima podrzaumijevamo supstance koje smanjuje

trenje na dodiru klizećih površina u mašinama i motorima. Površine se prevlače tankim filmom sredstva za podmazivanje i neravnine se izjednačuju ili ubalažuju. Tome se smanjuje opterećenje mašine , usljed čega se štedi u snazi, a materijal se manje troši. Maziva se prema agregatnom stanju mogu podijeliti na: maziva ulja i masti. Najveće količine maziva se dobijaju iz nafte, u posebnom tipu rafinerija, po specijalnoj tehnologiji, koja ima više faza pa im je i cijena znatno veća.

• PRIRODNI (ZEMNI) GAS

• Prirodni gas je gasovita mineralna sirovina , po sastavu i načinu eksploatacije dosta slična nafti. Javlja se u posebnim – gasnim ležištima i kao pratilac nafte.U osnovi postoje dva tipe primjene: može se koristiti kao gorivo ili kombinovano, kao sirovina za hemijske proizvode i kao gorivo (ostatak).

• Prirodni gas je visokokvaliteno gorivo velike toplotne moći. Može da se koristi za sve svrhe za koje se upotrebljava ugalj, večtačka gasovita goriva i pojedini derivati nafti: u širokoj potrošnji, za dobijanje vodene pare, električne energije, u metalurgiji, industriji cementa, stakla keramičkih proizvoda.

• Sastojci gasa • Glavni sastojci očišćenog gasa su gasoviti ugljovodonici parafinskog niza. Dominantan

sastojak je metan , na koga otpada često i preko 90% sadržanih ugljovodonika. Osim metana, etana, propana i butana, prirodni gas može sadržavati im manje količine lako isparljivih tečnih ugljovodonika.

• Prema sastavu razlikujemo tri tipa gasa:1. Suvi gas – sastoji s euglavnom od metana sa manjim procentom etana i propana,2. Mokri gas – pored pomenuta tri ugljovodonika sadrži nešta više butana i manji procenat

pentana i heksana3. Korozivni gas – pored ugljovodonika i drugih pratećih sastojakasadrži nešto više

sumporvodonika