1

KOMENDA GŁÓWNA POLICJI ISSN 1506-5170BIURO PRAWNE

B i u l e t y n p r a w n y

Nr 13

W a r s z a w a 2 0 0 2

§

2

BIULETYN PRAWNY NR 13

K O L E G I U M R E D A K C Y J N EBronisław KACHNIKIEWICZ, Hanna KARASZEWSKA,Kazimierz KOWALSKI, Jan ŁOZIŃSKI, Anna OSZCZĘDA,Krystyna ROGALSKA, Ewa RUDNICKA (sekretarz), MaciejSŁAWIŃSKI (przewodniczący), Barbara ŚWIĄTKIEWICZ(zastępca przewodniczącego), Danuta TRUŚ

REDAKCJA I KOREKTA

Ewa RUDNICKA

PROJEKT OKŁADKI

Danuta CZERSKA

SKŁAD KOMPUTEROWY

Lilianna KRÓLAK

© COPYRIGHT BY BIURO PRAWNE KOMENDY GŁÓWNEJ POLICJI

WYDAWNICTWO CENTRUM SZKOLENIA POLICJI W LEGIONOWIE

ZAM. R. NR 56/2002; NAKŁAD 1300 EGZ.

ISSN 1506-5170

3

SPIS TREŚCI

M. SŁAWIŃSKI, Policja będzie udostępniać informa-cje publiczne ................................................................ 5

A. PAŁAFIJ, Uprawnienia straży gminnych (miejskich)w sprawach o wykroczenia ........................................... 16

B. ŚWIĄTKIEWICZ, Zasady udzielania dodatkowegourlopu policjantom z tytułu służby w warunkachuciążliwych, polegających na wykonywaniu obo-wiązków służbowych w pomieszczeniach, w którychstosuje się sztuczne oświetlenie, oraz na wykonywa-niu służby przy obsłudze elektronicznych monitorówekranowych (opinia prawna) ...................................... 23

R. LEWANDOWSKI, Dopuszczenie do posiadaniabroni licencjonowanych pracowników ochronyfizycznej, którzy prowadzą strzelanie na strzelnicy(opinia prawna) ........................................................... 29

R. LEWANDOWSKI, Pobieranie opłaty za przecho-wywanie broni i amunicji w depozycie Policji odosób, które przekazały je na złom (opinia prawna) .... 32

KOMUNIKAT ................................................................. 37

4

5

Maciej S Ł A W I Ń S K I

Policja będzie udostępniaćinformacje publiczne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 61 upraw-nia każdego obywatela do uzyskiwania informacji o działal-ności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funk-cje publiczne. Prawo to obejmuje dostęp do dokumentóworaz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzypublicznej, pochodzących z powszechnych wyborów, z moż-liwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Ograniczenie tegoprawa może nastąpić wyłącznie ze względu na określone wustawach – ochronę wolności i praw innych osób i podmio-tów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bez-pieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.Konstytucja upoważnia ustawodawcę do określenia trybuudzielania informacji publicznej, a w odniesieniu do parla-mentu odsyła do jego regulaminów.

Organami władzy publicznej są instytucje, mająceustawowe kompetencje do podejmowania decyzji władczych,wiążących obywateli i inne podmioty prawa1. Konstytucjazalicza do nich organy państwa – ustawodawcze, wykonaw-cze, w tym organy administracji rządowej, sądownicze orazorgany samorządów – terytorialnego, zawodowego lub go-spodarczego.

Nietrudno stwierdzić, że Policja jako organ admini-stracji rządowej jest zobowiązana do zapewnienia

1 Piotr Winczorek, Komentarz do Konstytucji RP, Warszawa 2000.

6

realizacji obywatelskiego prawa do informacji o swo-jej działalności. Konstytucyjna dyrektywa o trybie udzie-lania informacji publicznej została wykonana ustawą z dnia6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej(Dz. U. nr 112, poz. 1198). Na jej mocy każdej osobie przy-sługuje prawo dostępu do informacji publicznej. Prawo toobejmuje m.in. uprawnienie do uzyskania informacji pu-blicznej i wglądu do dokumentów urzędowych; dokumentemurzędowym jest, w rozumieniu ustawy, treść oświadczeniawoli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formieprzez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisówKodeksu karnego (także przez policjanta – przyp. aut.), wramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotulub złożona do akt sprawy (art. 2, art. 3, art. 6 ust. 2). Pra-wo to obejmuje również dostęp do informacji o sprawach zpostępowania karnego, administracyjnego i cywilnego, jeżelipostępowanie to dotyczy władz publicznych, osób pełniącychfunkcje publiczne lub podmiotów wykonujących zadaniapubliczne (art. 5 ust. 3). Prawo to podlega ograniczeniu wzakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronieinformacji niejawnych oraz ochronie innych tajemnic usta-wowo chronionych. Uzasadnienie do ustawy wymienia tetajemnice. Są to: tajemnica państwowa i służbowa; tajemni-ca skarbowa, bankowa, statystyczna, przedsiębiorcy, han-dlowa i przemysłowa; ochrona danych osobowych; tajemnicezawodowe (lekarska, adwokacka, radcy prawnego i in.).Należy sądzić, że do tzw. innych tajemnic ustawowo chro-nionych będzie się zaliczać inne ustawowe ograniczenia, np.zakaz udzielania informacji o osobie uzyskanych w czasiewykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych (art. 21ustawy o Policji).

Ustawa zawiera obszerny spis informacji publicznych,podlegających udostępnieniu (27 rodzajów), a wśród nichinformacje o zamierzeniach władzy ustawodawczej i wyko-

7

nawczej, projektowaniu aktów normatywnych, statusieprawnym, organizacji i zadaniach organów władzy publicznej,zasadach funkcjonowania tych organów (w tym o stanieprzyjmowania i załatwiania spraw, prowadzonych rejestrach,ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostęp-niania danych w nich zawartych), informacje o danych pu-blicznych (w tym o treści i postaci dokumentów urzędowych, azwłaszcza treści aktów administracyjnych i innych rozstrzy-gnięć) oraz informacje o majątku publicznym (art. 6).

Udostępnianie informacji będzie następowało w dwojakisposób: po pierwsze, w Biuletynie Informacji Publicznej –urzędowym publikatorze teleinformacyjnym, którego stronęgłówną utworzy minister właściwy do spraw administracjipublicznej (Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji –przyp. aut.), a strony własne będą tworzyć poszczególneorgany władzy publicznej zobowiązane do udzielania infor-macji; po drugie – na wniosek, ustnie, pisemnie, przez wyło-żenie lub wywieszenie w miejscach ogólnie dostępnych alboprzez zainstalowanie w tych miejscach urządzeń umożli-wiających zapoznanie się z informacją, z zapewnieniemmożliwości kopiowania, wydruku lub przeniesienia na no-śnik informacji (art. 7 – 12). Poniesienie przez organ dodat-kowych kosztów związanych z udostępnieniem informacjina wniosek może być zrekompensowane pobraniem odwnioskodawcy stosownej opłaty (art. 15).

Godne uwagi są przepisy stanowiące, iż odmówić udo-stępnienia informacji publicznej można za pomocą decyzjiadministracyjnej, zaskarżalnej w administracyjnymtoku instancji, ze skargą do Naczelnego Sądu Administra-cyjnego włącznie, z tym że odwołanie od decyzji należy roz-patrzyć w terminie 14 dni, skargę do NSA wraz z odpowie-dzią na skargę – przesłać w terminie 15 dni, a NSA powi-nien rozpatrzyć skargę w terminie 30 dni (art. 16 – 21).

8

Podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do infor-macji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności zpowołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo doprywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa,skarbowa lub statystyczna, przysługuje prawo wniesieniapowództwa do sądu powszechnego o udostępnienie ta-kiej informacji (art. 22).

Nieudostępnienie informacji publicznej wbrew obowiąz-kowi jest przestępstwem, za które grozi kara grzywny, ograni-czenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 23).

Na szczególne podkreślenie zasługuje swoiste połączenieomawianej ustawy z ustawą z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawoprasowe (Dz. U. nr 5, poz. 24 z późn. zm.) poprzez przepis sta-nowiący, że w zakresie prawa dostępu prasy do infor-macji publicznej stosuje się przepisy ustawy o dostępiedo informacji publicznej (art. 24 pkt 1).

Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2002 r. Wyjątkiem sąprzepisy, dotyczące obowiązku udostępniania informacji wBiuletynie Informacji Publicznej, które – w zależności odrodzajów informacji – wchodzą w życie po upływie 18 mie-sięcy, 24 miesięcy i 36 miesięcy od dnia wejścia w życieustawy. Już od 1 stycznia 2002 r. należy stosować ustawę wkwestii udostępniania informacji na wniosek i w zakresiewszystkich wskazanych wyżej skutków wynikających z od-mowy udzielenia informacji.

Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, zada-nia wynikające z ustawy powinni realizować rzecznicy pra-sowi organów władzy publicznej, którzy powinni być rzecz-nikami informacji publicznej.

W odniesieniu do Policji należy wnosić, że po-winny zostać rozszerzone zadania rzeczników pra-sowych, którzy będą udzielać informacji „na ze-wnątrz”, selekcjonując i opracowując je uprzednio,oraz prowadzić postępowania administracyjne, a tak-

9

że zadania komórek organizacyjnych jednostek Policji,które powinny opracowywać i przekazywać informacjerzecznikom.

Styczeń 2002 r.

Poniżej publikujemy pismo Komendanta Głównego Po-licji związane z wejściem w życie ustawy z dnia 6 września2001 r. o dostępie do informacji publicznej, a adresowane dokomendantów wojewódzkich Policji, komendantów szkółPolicji i dyrektorów biur Komendy Głównej Policji Do pismasą dołączone wzory decyzji administracyjnych.

10

W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2002 r.ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacjipublicznej (Dz. U. nr 112 poz. 1198) i rozporządzenia RadyMinistrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji izadań rzeczników prasowych w urzędach organów admini-stracji rządowej (Dz. U. nr 4 poz. 36) oraz w nawiązaniu dopisma Dyrektora Gabinetu Komendanta Głównego Policjinr PK-954/2001 z dnia 27 grudnia 2001 r. polecam:1. Za realizację przepisów odnoszących się do tworzenia

stron internetowych oraz udzielania odpowiedzi nawnioski i zapytania kierowane przez dziennikarzy od-powiadają służby prasowe Policji, którym poszczególnekomórki organizacyjne dostarczają w wersji elektro-nicznej niezbędnych informacji.

2. Wnioski o udzielenie informacji publicznej lub udostęp-nienie akt, kierowane przez osoby inne niż dziennika-rze, realizowane są przez właściwe merytorycznie ko-mórki organizacyjne Policji, za pośrednictwem Gabine-tu Komendanta Głównego Policji (na szczeblu KomendyGłównej Policji) lub komórek prezydialnych (na szcze-blu KWP/KSP oraz KMP i KPP) – zwanych dalej „ko-mórką prezydialną”. Po otrzymaniu wniosku komórkaprezydialna przesyła wniosek do właściwych meryto-rycznie komórek organizacyjnych, które przygotowująodpowiedź i przekazują ja wnioskodawcy za pośrednic-twem komórki prezydialnej.

3. W przypadku wniosku o udzielenie informacji publicz-nej lub udostępnienie akt, kierowanego do komisaria-tu/komisariatu specjalistycznego Policji, odpowiedziudziela właściwy komendant w zakresie swoich kompe-tencji.

4. W razie wystąpienia przyczyn uzasadniających odmowęudzielenia odpowiedzi lub odmowę udostępnienia akt,właściwa merytorycznie komórka organizacyjna przygo-

11

towuje projekt decyzji administracyjnej, który po uzy-skaniu aprobaty, co do jej poprawności prawnej (parafaprzedstawiciela Biura Prawnego KGP lub radcy praw-nego właściwej jednostki lub komórki organizacyjnejPolicji), za pośrednictwem komórki prezydialnej, przed-stawia do podpisu właściwemu komendantowi.

5. Decyzję o odmowie udzielenia odpowiedzi lub odmowieudostępnienia akt wydają według zasad określonychw pkt 4 i pkt 6:1) w zakresie działalności komisariatu specjalistycznego

Policji – komendant wojewódzki (stołeczny) Policji2) w zakresie działalności komisariatu Policji – ko-

mendant powiatowy (miejski) Policji.6. W przypadku odmowy udzielenia informacji lub udo-

stępnienia akt na wniosek dziennikarza, projekt decyzjiadministracyjnej należy skonsultować z rzecznikiemprasowym jednostki nadrzędnej.

7. Do reprezentowania Policji w procesie administracyj-nym oraz w razie wniesienia przez wnioskodawcę po-wództwa do sądu powszechnego zobowiązane są wła-ściwe merytorycznie komórki organizacyjne Policjiw konsultacji z radcą prawnym lub przy jego udziale.

8. Powyższe zasady dotyczą odpowiednio Wyższej SzkołyPolicji i Szkół Policji.W załączeniu wzory decyzji administracyjnych:

1) organu pierwszej instancji o odmowie udostępnieniainformacji publicznej,

2) organu pierwszej instancji o umorzeniu postępowania,3) organu drugiej instancji z pouczeniem o prawie wnie-

sienia powództwa do sądu powszechnego,4) organu drugiej instancji bez pouczenia o prawie wnie-

sienia powództwa do sądu powszechnego.

12

(nazwa organu) (miejscowość i data)

Nr ......................

DECYZJA NR ...../.....

Na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie doinformacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) i art. 104 kodeksu postępowaniaadministracyjnego oraz w związku z ..................... /podstawa prawna odmowy/(Dz. U. Nr ..., poz. ...),

po rozpoznaniu wniosku złożonego w dniu ....... przez Pana/Panią ...................odmawia się udostępnienia informacji publicznej, której domaga się strona

we wniosku, z uwagi na .......................................

UZASADNIENIE

W dniu .............. Pan/Pani .......................... złożył/a wniosek o udostępnienieinformacji o ...............................W toku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania, .......... (1) ustalił, żeżądana przez stronę we wniosku informacja stanowi tajemnicę ...............................,której udostępnienie stanowiłoby naruszenie ........ przepisów art. ..... ustawy .... (2)

Pouczenie:

Od decyzji niniejszej służy stronie odwołanie do ........................... z siedzibą w...................... (..-...) przy ul. ................., za pośrednictwem .................. w Warszawie(..-...) ul. ........................., w terminie czternastu dni od daty jej doręczenia.

Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.

....................................(stanowisko i podpis)

1) Imię, nazwisko i funkcja osoby, która zajęła stanowisko.2) Należy powołać się na tajemnicę państwową, służbową, skarbową lub staty-

styczną, tajemnicę bankową, przedsiębiorcy, handlową, przemysłową, tajem-nice zawodowe (lekarską, adwokacką, radcy prawnego i in.), ochronę danychosobowych, ochronę prywatności lub ochronę interesów strony w postępowa-niu administracyjnym, karnym lub cywilnym (art. 5 ustawy) – z powołaniemsię na przepisy ustaw regulujących określony rodzaj tajemnicy.

13

(nazwa organu) (miejscowość i data)

Nr ......................

DECYZJA NR ...../.....

Na podstawie art. 16 ust. 1 w związku z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 6 wrze-śnia 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) iart. 104 kodeksu postępowania administracyjnego

po rozpoznaniu sprawy wszczętej na skutek wniosku złożonego w dniu .......przez Pana/Panią ................... o udostępnienie informacji publicznej,

umarza się postępowanie o udostępnienie informacji z powodu niezłożenia w terminie wniosku w sposób i w formie wskazanej w zawiado-mieniu.

UZASADNIENIE

W dniu .............. Pan/Pani .......................... złożył/a wniosek o udostępnienieinformacji o ...............................W toku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania, .......... (1) ustalił, żeżądana przez stronę we wniosku informacja została złożona w formie .............,zamiast prawidłowo w formie ...............................Wnioskodawca, powiadomiony prawidłowo o wymaganym sposobie i formie złoże-nia wniosku, nie złożył w terminie 14 dni poprawnego wniosku.

Pouczenie:

Od niniejszej decyzji służy stronie odwołanie do ........................... z siedzibą w...................... (..-...) przy ul. ................., za pośrednictwem .................. w Warszawie(..-...) ul. ........................., w terminie czternastu dni od daty jej doręczenia.Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.

....................................(stanowisko i podpis)

1) Imię, nazwisko i funkcja osoby, która zajęła stanowisko.

14

(nazwa organu) (miejscowość i data)

Nr ......................

DECYZJA NR ...../.....

Na podstawie art. 16 ust. 1 i art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. odostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) i art. 138 kodeksupostępowania administracyjnego oraz w związku z ..................... /podstawa prawnaodmowy/ (Dz. U. Nr ..., poz. ...),

po rozpoznaniu odwołania złożonego w dniu ........................ przez Pana/Panią......................................... *.

UZASADNIENIE

W dniu .............. Pan/Pani .......................... złożył/a odwołanie od decyzji or-ganu I instancji odmawiającej udostępnienie informacji o ..........................................W toku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania odwoławczego,........................ (1), stwierdził(a), że ............................................................................. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Pouczenie:

Stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia przysługuje:1) skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia dorę-

czenia decyzji,2) prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie informacjiżądanej we wniosku, na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 września2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) lub

....................................(stanowisko i podpis)

1) Imię, nazwisko i funkcja osoby, która zajęła stanowisko.* Wpisać odpowiednio:1) utrzymuję w mocy zaskarżona decyzję,2) uchylam zaskarżoną decyzję w całości:

a) i przekazuję sprawę do ponownego rozpoznania,b) i orzekam ............,

3) uchylam zaskarżoną decyzję w części i orzekam ..............,4) umarzam postępowanie odwoławcze.

15

(nazwa organu) (miejscowość i data)

Nr ......................

DECYZJA NR ...../.....

Na podstawie art. 16 ust. 1 i art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. odostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) i art. 138 kodeksupostępowania administracyjnego oraz w związku z ..................... /podstawa prawnaodmowy/ (Dz. U. Nr ..., poz. ...),

po rozpoznaniu odwołania złożonego w dniu ........................ przez Pana/Panią......................................... *.

UZASADNIENIE

W dniu .............. Pan/Pani ................................ złożył/a odwołanie od decyzjiorganu I instancji odmawiającej udostępnienie informacji o ......................................W toku przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania odwoławczego,........................ (1), stwierdził(a), że ............................................................................. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Pouczenie:

Stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia przysługuje:1) skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia dorę-

czenia decyzji,

....................................(stanowisko i podpis)

1) Imię, nazwisko i funkcja osoby, która zajęła stanowisko.* Wpisać odpowiednio:1) utrzymuję w mocy zaskarżona decyzję,2) uchylam zaskarżoną decyzję w całości:

a) i przekazuję sprawę do ponownego rozpoznania, b) i orzekam ............,

3) uchylam zaskarżoną decyzję w części i orzekam ..............,4) umarzam postępowanie odwoławcze.

16

Adam P A Ł A F I J

Uprawnienia straży gminnych (miejskich)w sprawach o wykroczenia

Po wejściu w życie nowego Kodeksu postępowania wsprawach o wykroczenia, w październiku ubiegłego roku, wewrocławskiej prasie lokalnej ukazały się autoryzowane przezrzecznika miejscowej straży gminnej publikacje sugerujące, żestrażnicy gminni uzyskali nowe uprawnienia wobec obywateli,wręcz równe uprawnieniom policjantów (tytuły publikacji:„Strażnik może więcej”, „Strażnik prawie jak poli-cjant”). To oczywiście nieprawda, ale po tych publikacjachwątpliwości powstały nawet w jednostkach Policji. KomendaWojewódzka Policji we Wrocławiu zwróciła się o wydanie opi-nii, czy do właściwości straży gminnych należą jakiekolwiekinne wykroczenia poza tymi, za jakie strażnicy mogą nakładaćgrzywny mandatem karnym, a także – czy w toku czynnościwyjaśniających w sprawach o wykroczenia strażnicy gminnisą uprawnieni do stosowania zatrzymania osób, przeszukańi innych środków procesowych (dowodowych).

Zgłoszone wątpliwości interpretacyjne, dotyczące przepi-sów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia z dnia24 sierpnia 2001 r. (zwanego dalej k.p.w. z 2001 r.) są zaska-kujące, stan prawny bowiem w tym właśnie zakresie nie uległzmianie w porównaniu ze stanem prawnym w Kodeksie po-stępowania w sprawach o wykroczenia z dnia 20 maja 1971 r.(zwanego dalej k.p.w. z 1971 r.). Według art. 27 § 2 tego ko-deksu uprawnienia tzw. dodatkowego (poza Policją) oskarży-ciela publicznego przysługiwały organom administracji, orga-nom kontroli oraz strażom gminnym, jeżeli w zakresie swe-go działania złożyły wniosek o ukaranie. Identycznie niemal

17

brzmi art. 17 § 3 k.p.w. z 2001 r.; zawiera tylko uściślającywarunek, iż taki dodatkowy oskarżyciel musi również ujaw-nić wykroczenie podczas wykonywania zadań ustawowych i wzwiązku z tymi zadaniami. Według art. 72 § 1 k.p.w. z 1971 r.jakikolwiek inny niż Policja organ, któremu szczególne ustawypowierzają zadania ochrony porządku i bezpieczeństwa pu-blicznego – mógł w sprawach objętych trybem przyśpieszonymzatrzymać schwytanego na gorącym uczynku lub bezpośredniopotem sprawcę i niezwłocznie doprowadzić go do kolegium.Artykuł 91 § 2 k.p.w. z 2001 r. brzmi tak samo: Policja lubinny organ, któremu szczególne ustawy powierzają zadaniaw zakresie ochrony porządku lub bezpieczeństwa publicznego,może sprawcę wykroczenia objętego zakresem podmiotowympostępowania przyśpieszonego i schwytanego na gorącymuczynku lub bezpośrednio potem – zatrzymać i doprowadzićdo sądu.

Rzeczywiście, zarówno pod rządami k.p.w. z 1971 r., jak iobecnie ustawodawca nie określił konkretnie organów, którewykonują zadania ochrony porządku lub bezpieczeństwa pu-blicznego. Jedyną wskazówką interpretacyjną jest wzmianka,iż mają to być zadania powierzone ustawowo. Trzeba więckażdorazowo sprawdzać, czy w ustawowych kompetencjachdanego organu jest ochrona porządku lub bezpieczeństwapublicznego. W wypadku straży gminnych jest to niewątpliwe:w myśl art. 1 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierp-nia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. nr 123, poz. 779) strażgminna jest tworzona wyłącznie do ochrony porządku pu-blicznego na terenie gminy i wykonuje zadania ochronne wzakresie, jaki wynika z ustaw i aktów prawa miejscowego.Szczegółowy opis zadań straży gminnej w art. 11 powołanejwyżej ustawy precyzuje, iż chodzi o ochronę spokoju i porząd-ku w miejscach publicznych. Wykładnia gramatyczna przepi-sów, ustalających kompetencje straży gminnych prowadzi dokonkluzji, iż strażom tym ustawy nie powierzają samodziel-

18

nych zadań ochrony bezpieczeństwa publicznego, a tylkowspółdziałanie w takiej ochronie z właściwymi podmiotami(art. 11 pkt 3 – 5 ustawy o strażach gminnych).

Powyższe wskazówki mogą okazać się niewystarczające wpraktyce stosowania prawa, gdy trzeba będzie ocenić czy re-presjonowanie danego wykroczenia następuje w ochronie po-rządku publicznego, czy też w ochronie innego dobra prawne-go – spoza uprawnień straży gminnych. Nie wystarczy teżodwołanie się do systematyki kodeksu wykroczeń, gdzie wrozdziale VIII wyodrębniono porządek i spokój publiczny jakorodzajowy przedmiot ochrony. Niewątpliwie bowiem porządekpubliczny naruszają nie tylko wykroczenia kwalifikowane zart. 49-64 k.w., lecz także z rozdziału XVI k.w., gdyż obyczaj-ność publiczna stanowi element porządku publicznego (pozatym porządek publiczny zakłócają liczne wykroczenia określo-ne w ustawach szczególnych).

Pomocniczym kryterium interpretacyjnym musi być wy-kładnia językowa pojęć „porządek”, „spokój” i „bezpieczeństwopubliczne”. Kłopot w tym, że pojęcia te nie zostały prawniezdefiniowane. Przyjmuje się w opiniach komentatorów, że za-kłócenie porządku publicznego to wywołanie stanu, który wdanym miejscu, czasie, okolicznościach i zgodnie z przyjętymizwyczajami i obowiązującymi przepisami – uważa się zanienormalny i utrudniający ludziom zwyczajne zachowanie sięw miejscach publicznych. Z kolei zakłócenie spokoju publicz-nego jest naruszeniem równowagi psychicznej (spokojnej per-cepcji zmysłami zewnętrznymi bodźców z otoczenia) ludziznajdujących się w miejscach publicznych. Naruszenie bezpie-czeństwa publicznego zaś to po prostu sprowadzenie niebez-pieczeństwa publicznego. Niebezpieczeństwo ogólne polega nazaistnieniu sytuacji albo stanu rzeczy, charakteryzujących sięprawdopodobieństwem nastąpienia skutku ujemnego, przyczym z prawnego punktu widzenia znaczące jest tylko takieniebezpieczeństwo, które wywołuje skutek ujemny, polegający

19

na naruszeniu dobra prawnego (prawnie chronionego).Szczególnie wnikliwej analizy wymaga kwestia legalności

stosowania przez straże gminne w trakcie postępowań o wy-kroczenia środków przymusu, a zwłaszcza zatrzymania osoby.Zgodnie z art. 56 § 2 k.p.w. z 2001 r. strażom gminnym, ujaw-niającym wykroczenia w zakresie swego działania przysługują– w granicach ich właściwości – równoważne z policyjnymiuprawnienia do przeprowadzania czynności wyjaśniających.Nie ulega wątpliwości, że nader często zachodzi potrzeba po-dejmowania niezbędnych czynności sprawdzających pomimoschwytania sprawcy wykroczenia na gorącym uczynku i pro-wadzenia postępowania w trybie przyśpieszonym. Artykuł45 k.p.w. z 2001 r. przewiduje, że tylko Policja ma prawozatrzymać potencjalnego obwinionego na czas do 24 godzin wtrybie zwyczajnym i do 48 godzin w trybie przyśpieszonym. Wsprawach o wykroczenia stosuje się odpowiednio art. 243k.p.k. co oznacza, że inne podmioty są uprawnione jedynie doujęcia sprawcy wykroczenia i powinny osobę ujętą niezwłocz-nie oddać w ręce Policji. Należy podkreślić, iż w odniesieniu dokażdego z przewidzianych w k.p.w. z 2001 r. środków przymu-su ustawa wyraźnie wskazuje właściwość organów uprawnio-nych do stosowania tych środków. Inne niż Policja organy po-stępowania w sprawach o wykroczenia uzyskały właściwośćtylko do tymczasowego zajęcia przedmiotów, nakładania karpieniężnych oraz zarządzenia przymusowego doprowadzeniaświadka albo odebrania przedmiotu oględzin lub dowodu rze-czowego przez Policję.

W k.p.w. z 2001 r. o zatrzymaniu jest mowa jeszcze w art.91 § 2, gdzie w sposób sprzeczny z normą art. 45 czynność za-trzymania została przypisana zarówno Policji, jak i innymorganom ochrony porządku lub bezpieczeństwa publicznego.Czy jednak chodzi o takie same zatrzymania? Nawet w wy-padku rzeczywiście niezwłocznego doprowadzenia sprawcywykroczenia do sądu bezpośrednio z miejsca schwytania na

20

gorącym uczynku nastąpi zatrzymanie, czyli pozbawieniewolności, ale będzie to zatrzymanie wyłącznie w celu i na czasniezbędny do doprowadzenia. Tak przynajmniej wynika z tre-ści art. 46 § 6 k.p.w. z 2001 r. (czas zatrzymania osoby liczy sięod chwili jej ujęcia). Przepisy, uprawniające Policję do zatrzy-mania sprawców wykroczeń, to nie tylko art. 45 i 91 cytowa-nego kodeksu. W katalogu uprawnień policjantów jest mowa ozatrzymaniach w trybie i przypadkach określonych ustawami(art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji,Dz. U. z 2000 r. nr 101, poz. 1092), podobnie jak w ustawachustalających uprawnienia funkcjonariuszy niektórych innychsłużb ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego (np.Straży Granicznej, Inspekcji Celnej). Podobnej regulacji niema w katalogu uprawnień strażników gminnych (art. 12 cy-towanej ustawy o strażach gminnych). Osoby stwarzające wsposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowialudzkiego albo mienia strażnicy gminni mogą tylko ująć i nie-zwłocznie doprowadzić do najbliższej jednostki Policji, policjazaś może takie osoby zatrzymywać. Uprawnienia ustawowestrażników gminnych w dziedzinie zwalczania wykroczeńobejmują, oprócz postępowania mandatowego, dokonywanieczynności sprawdzających (obecnie wyjaśniających), kierowa-nie wniosków o ukaranie i oskarżanie oraz wnoszenie środkówodwoławczych.

Ponadto państwowe służby ochronne uprawnione do za-trzymywania osób są poddane specjalnym regulacjom, doty-czącym sposobu wykonywania zatrzymań (zasada ultima ratio– art. 15 ust. 3 ustawy o Policji, obowiązek ustalenia stanuzdrowia osoby zatrzymywanej – art. 15 ust. 5 ustawy o Policji,przepisy wykonawcze o warunkach pobytu zatrzymanych wjednostkach Policji oraz o trybie badania ich stanu zdrowia).Przyjęcie, że straże gminne mogą stosować zatrzymanie bezpodobnych przepisów prawnych byłoby akceptacją niedorzecz-ności: z jednej strony prawo jakoby uprawnia do określonego

21

działania, z drugiej strony – nie zawiera norm instrumental-nie nieodzownych do realizacji tego działania. Impossibiliumnulla est obligatio! W dodatku art. 41 Konstytucji Rzeczypo-spolitej Polskiej zastrzega, iż pozbawienie człowieka wolnościmoże nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonym wustawie. Jest to jeden z kanonów systemu prawa. Brak okre-ślenia tego trybu dla straży gminnych. W razie sprzecznościprzepisu z zasadą systemu prawa należy tak ustalić znaczenie(interpretację) przepisu, aby nie pozostawał on nadal w takiejsprzeczności.

Reguły wykładni funkcjonalnej nakazują ustalić celprzepisu (w tym wypadku art. 91 § 2 k.p.w. z 2001 r.) w tensposób, by był zgodny co najmniej z celami instytucji prawnej,do jakiej należy. Celem instytucji trybu przyśpieszonego jesttylko takie krótkotrwałe pozbawienie człowieka wolności, któ-re jest niezbędne dla niezwłocznego doprowadzenia dosądu. Wynika stąd przede wszystkim postulat dyspozycyjno-ści sądów właściwych do rozpoznawania spraw w trybie przy-śpieszonym, bo jeśli tego zabraknie – straci sens realizacjatrybu przyśpieszonego. Warto przypomnieć, że w regulaminiedziałania kolegiów do spraw wykroczeń był § 15, zobowiązują-cy do pełnienia dyżurów na wypadek przekazania sprawy dorozpoznania w trybie przyśpieszonym. Obecnie wprowadzeniedyżurów sądów jest – oględnie rzecz ujmując – trudniejsze.

Przepisy k.p.w. z 2001 r., dotyczące zatrzymania i trybuprzyśpieszonego właściwie nie uległy zmianie od czasu ichpierwszej redakcji dokonanej 10 stycznia 1991 r. przez Zespółdo spraw Ujednolicenia Rozwiązań Prawa Karnego i Prawa oWykroczeniach Komisji do spraw Reformy Prawa Karnego.Wtedy w uzasadnieniu pisano: „... w art. 74 przyjmuje się, iżuprawnienia do zatrzymania osoby ma Policja. Inne organymogą jedynie, o ile ustawa na to pozwala, ująć sprawcę w celuprzekazania Policji ...; postępowanie przyśpieszone byłoby sto-sowane jedynie do ujętych na gorącym uczynku lub bezpośred-

22

nio potem i doprowadzonych do kolegium w ciągu 48 godzin ...sam tryb przyśpieszony oznaczałby, że kolegium przystępowa-łoby do sprawy natychmiast ...” Te objaśnienia są istotne dlawydobycia ratio legis interpretowanych, niespójnych przepisów.

Ponieważ nie ma korelacji między przepisami o zatrzymy-waniu w związku z popełnieniem wykroczenia a przepisami opozbawianiu wolności w celu niezwłocznego rozpoznania spra-wy w trybie przyspieszonym, wnioskując na zasadzie argumen-ta a fortiori, należy ostatecznie stwierdzić, iż nie ma dostatecz-nych podstaw prawnych do uznania uprawnień straży (strażni-ków) gminnych do zatrzymywania osób w sprawach o wykro-czenia ponad czas niezbędny do niezwłocznego doprowadzeniado sądu, natychmiast po ujęciu w rezultacie schwytania na go-rącym uczynku lub bezpośrednio potem. Jeśli nie ma możliwo-ści natychmiastowego doprowadzenia sprawcy do sądu – musion być przekazany przez straż gminną Policji. Nie można rów-nież ustalać preferencji interpretacyjnych w ten sposób, żesprzeczność miedzy przepisami o zatrzymaniu w k.p.w. z 2001 r.oraz w ustawie o strażach gminnych rozstrzyga się na korzyśćkodeksu, bo „postanowienia kodeksowe posiadają wyższą ran-gę” (często pojawia się taka błędna ocena hierarchii źródeł pra-wa). W myśl art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiejwszystkie ustawy zwykłe są równorzędnym źródłem po-wszechnie obowiązującego prawa. Jedynie Konstytucja jest„najwyższym prawem”, jak to stanowi w art. 8 ust. 1.

Styczeń 2002 r.

23

Barbara Ś W I Ą T K I E W I C Z

Zasady udzielania dodatkowego urlopupolicjantom z tytułu służby

w warunkach uciążliwych, polegającychna wykonywaniu obowiązków służbowychw pomieszczeniach, w których stosuje się

sztuczne oświetlenie, oraz na wykonywaniusłużby przy obsłudze elektronicznych

monitorów ekranowych(opinia prawna)

Zgodnie z pkt 1.1 i 2 załącznika nr 2 do zarządzenia nr 29Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia11 czerwca 1997 r. w sprawie przebiegu służby, praw i obo-wiązków policjantów, zawieszania w czynnościach służbowychoraz zaliczania okresów służby i pracy do wysługi latuwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadnicze-go (Dz. Urz. MSWiA nr 5, poz. 49) pełnienie służby w pomiesz-czeniach, w których jest konieczne stałe stosowanie sztuczne-go oświetlenia, jak również przy obsłudze elektronicznych mo-nitorów ekranowych zalicza się do pierwszego stopnia szko-dliwości lub uciążliwości warunków pełnienia służby. Pierw-szy stopień szkodliwości lub uciążliwości warunków pełnieniasłużby jest podstawą do przyznania prawa do dodatkowegopłatnego urlopu w wymiarze 5 dni kalendarzowych, z zastrze-żeniem, że pełni tę służbę w wymiarze co najmniej połowymiesięcznej normy czasu służby w warunkach szczególnieszkodliwych lub uciążliwych. Prawo do dodatkowego urlopu

24

nabywa policjant po roku służby w takich okolicznościach(§ 46 powoływanego zarządzenia).

Kwestią budzącą wątpliwości interpretacyjne jest ocenawarunków uciążliwości lub szkodliwości dla zdrowia, którazgodnie z § 46 ust. 5 powoływanego zarządzenia powinna byćdokonywana z uwzględnieniem norm stężenia i natężeniaszkodliwego dla zdrowia, przewidzianych dla pracownikówurzędów państwowych. Nie ma specjalnych przepisów w tejmaterii, dotyczących pracowników urzędów państwowych,stosuje się więc – zgodnie z art. 9 § 3 kodeksu pracy – przepisyprawa pracy. Do przepisów tych należy zaliczyć: rozporządze-nie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 9 lipca 1996 r.w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dlazdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 86, poz. 394), rozpo-rządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 17 czerwca1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natę-żeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy(Dz. U. nr 79, poz. 513). Są to jednak przepisy, w których niema żadnej regulacji, dotyczącej oświetlenia stanowisk pracyoraz pracy przy obsłudze monitorów ekranowych.

Oświetlenie stanowisk pracy należy do warunków bezpie-czeństwa i higieny pracy. Niedopełnienie przez pracodawcęzasad, dotyczących prawidłowego oświetlenia w miejscu pracypowoduje narażenie się na odpowiedzialność za wykroczenieprzeciwko prawom pracownika (art. 283 w zw. z art. 207 ko-deksu pracy). Wymogi dotyczące oświetlenia w miejscu pracyzostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i PolitykiSocjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych prze-pisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 129, poz. 844).W świetle przepisów § 25-29 tego rozporządzenia w pomiesz-czeniach przeznaczonych do wykonywania stałej pracy praco-dawca powinien zapewnić oświetlenia dzienne. Trzeba je do-stosować do rodzaju pracy na danym stanowisku i wymaganejprzy niej dokładności. W każdym pomieszczeniu, ze względu

25

na wykorzystywanie go w różnych porach dnia, trzeba też za-pewnić oświetlenie elektryczne. Przez pojęcie „pomieszczeniepracy” należy rozumieć pomieszczenie przeznaczone na pobytpracowników w celu wykonywania przez nich pracy, z wyjąt-kiem pomieszczeń, w których: pracownik przebywa na jednejzmianie mniej niż dwie godziny i wykonuje tylko czynnościdorywcze, zajmuje się dozorem, konserwacją urządzeń lubutrzymywaniem czystości i porządku, ze względu na specy-ficzne procesy technologiczne pracownicy, zajmujący się ichobsługą muszą stosować specjalne środki ochrony indywidual-nej i odrębne reżimy organizacyjne, odbywa się hodowla roślinlub zwierząt. Pomieszczenia stałej pracy to pomieszczeniapracy, w których w ciągu doby pracownik przebywa ponad4 godziny. Jeżeli z uwagi na technologię produkcji niewskaza-ne lub niemożliwe jest zapewnienie dziennego oświetlenia,dopuszcza się stosowanie wyłącznie oświetlenia elektrycznego.Musi na to wyrazić zgodę wojewódzki inspektor sanitarny poporozumieniu z okręgowym inspektorem pracy (§ 25 powoły-wanego rozporządzenia). Może to dotyczyć m.in. pomieszczeńznajdujących się w garażach, w punktach handlowych, ga-stronomicznych i usługowych zlokalizowanych w przejściachpodziemnych, na stacjach metra i w tunelach oraz w ciem-niach. Na terenie zakładu pracy poza pomieszczeniami pracyoświetlenie elektryczne należy zapewnić we wszystkich miej-scach, w których mogą znaleźć się pracownicy. Musi ono byćzagwarantowane tylko w porze nocnej lub gdy światło dzienneokaże się niewystarczające.

W przepisach prawa pracy nie występuje okoliczność pra-cy przy elektrycznych monitorach ekranowych, która uzasad-niałaby szkodliwość lub szczególną uciążliwość warunków.Można je ocenić poprzez badanie stopnia natężenia promie-niowania lub pola elektromagnetycznego wytwarzanegoprzez monitory. Pomiary wskazują jednak, że monitorykomputerowe wytwarzają promieniowanie i pole elektro-

26

magnetyczne bardzo niewielkie i nie podlegają normomwskazującym, że jest to praca w warunkach szkodliwych lubszczególnie uciążliwych.

Przekładając przepisy prawa pracy w kwestii bezpieczeń-stwa i higieny pracy, dotyczące oświetlenia oraz norm promie-niowania i wytwarzania pola elektromagnetycznego, na prze-pisy, dotyczące przyznawania policjantom prawa do urlopudodatkowego z tytułu służby w warunkach szczególnie uciąż-liwych lub szkodliwych należy stwierdzić, że sytuacja odpo-wiadająca zapisowi pkt 1.1 i 2 załącznika nr 2 do zarządzenianr 29 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (powo-ływanego) ma charakter przepisu lex specialis w stosunku doprzepisów powszechnych w sprawie ustalania warunkówuciążliwych i szkodliwych. Co do oświetlenia – występuje onawówczas, gdy policjant pełni służbę w pomieszczeniu, w któ-rym zastosowano tylko oświetlenie elektryczne. Dotyczy totakże sytuacji gdy natężenie światła dziennego jest (nie tylkonp. przy złej pogodzie) zbyt słabe i konieczne jest stałe stoso-wanie oświetlenia elektrycznego. Szczegółowe kryteria uzna-nia konieczności stosowania oświetlenia elektrycznego możnaustalić za pomocą przepisów rozporządzenia Ministra Gospo-darki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r.w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowia-dać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999 r. nr 15,poz. 140).

Jednoznacznie natomiast należy stwierdzić, że wypełnie-nie norm (zgodnie z Polską Normą), dotyczących natężeniaświatła elektrycznego w pomieszczeniach, w których istniejekonieczność stosowania go na stałe, nie może stanowić prze-słanki do pozbawienia policjanta prawa do urlopu dodatkowe-go. Oświetlenie pomieszczeń pracy (stanowisk pełnienia służ-by) zgodnie z Polską Normą jest obowiązkiem pracodawcy(przełożonego). Jedynym kryterium, mogącym mieć tu zasto-sowanie jest konieczność stałego oświetlenia światłem elek-

27

trycznym, która może zachodzić ze względu na takie usytu-owanie pomieszczenia pracy, że niezbędne jest stosowanie nastałe oświetlenia elektrycznego. Przepisy zarządzenia nr 29Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 11 czerwca1997 r. (powoływanego) stanowią o stałym stosowaniu sztucz-nego oświetlenia, przepisy zaś rozporządzenia Ministra Pracyi Polityki Socjalnej z 29 września 1997 r. (powoływanego) owyłącznym stosowaniu światła elektrycznego. Na podstawieprzepisów powszechnych o ustalaniu warunków uciążliwych iszkodliwych (§ 46 ust. 5 zarządzenia nr 29) należy przyjąć, żekonieczność stałego stosowania światła elektrycznego zachodzinie tylko w sytuacji wyłączności takiego oświetlenia, lecz takżewówczas, gdy pomieszczenie stałej pracy jest tak usytuowane,że dopływ światła dziennego nie wypełnia norm i niezbędnejest stałe stosowanie oświetlenia elektrycznego (np. pomiesz-czenie jest umieszczone w piwnicy, w której jest małe okno).Okresowe (pora roku lub pora dnia) stosowanie elektrycznegooświetlenia, jako uzupełnienie światła dziennego nie daje pod-staw do przyznania policjantowi prawa do dodatkowego urlo-pu. Ustalenie tych okoliczności należy do komisji, o którychmowa w § 46 ust. 5 cytowanego zarządzenia.

Natomiast w kwestii uprawnień policjantów do urlopudodatkowego z tytułu pełnienia służby przy obsłudze elek-trycznych monitorów ekranowych nie można, powołując się nabrak takiej regulacji w przepisach powszechnych, odmawiaćpolicjantowi takiego urlopu.

Uważam, że powoływanie się na przepisy rozporządzeniaMinistra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996 r.(powoływanego) w wypadku oceny uciążliwości warunkówsłużby policjantów, polegających na stosowaniu sztucznegooświetlenia lub pracy przy monitorach jest nieuzasadnione,ponieważ przepisy prawa pracy w ogóle nie zaliczają sztucz-nego oświetlenia i pracy przy monitorach do czynników szko-dliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Rozporządzenie to,

28

jak również rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnejz 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnychstężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środo-wisku pracy (powoływane) może być stosowane w ocenie stop-nia szkodliwości i uciążliwości warunków pełnienia służby wzakresie w tych przepisach określonym, czyli pola elektroma-gnetycznego, stężenia substancji chemicznych, pyłów, hałasuitp. Przepis § 46 ust. 5 zarządzenia nr 29 Ministra SprawWewnętrznych i Administracji (powoływanego) nie odsyławprost do zastosowania przepisów powszechnych o uciążliwo-ści i szkodliwości, lecz nakazuje jedynie uwzględniać normyokreślone w tych przepisach. Skoro przepisy dotyczące normdopuszczalnych czynników szkodliwych dla zdrowia nie za-wierają norm regulujących pracę w sztucznym oświetleniu lubprzy monitorach, nie można ich w tym zakresie stosować.Brak takich norm nie może powodować niestosowania przepi-su szczególnego, jakim jest pkt 1.1 i 2 załącznika nr 2 do za-rządzenia nr 29. Jeżeli więc policjant wypełnia warunki okre-ślone w ust. 2 i § 46 powoływanego zarządzenia i pełni służbęw pomieszczeniu, w którym jest konieczne stałe stosowaniesztucznego oświetlenia lub przy obsłudze elektrycznych moni-torów ekranowych, to nabywa prawo do dodatkowego urlopuw wymiarze 5 dni.

Grudzień 2001 r.

29

Robert L E W A N D O W S K I

Dopuszczenie do posiadania bronilicencjonowanych pracowników

ochrony fizycznej,którzy prowadzą strzelanie na strzelnicy

(opinia prawna)

W styczniu 2002 r. zwrócono się do dyrektora Biura Służ-by Prewencyjnej Komendy Głównej Policji z zapytaniemprawnym czy osoby, posiadające licencję pracownika ochronyfizycznej, prowadzące strzelanie na strzelnicy powinny zostaćdopuszczone do wykonywania tych zadań za pomocą stosow-nej decyzji administracyjnej, czy też nabyte przez nie kwalifi-kacje do ochrony fizycznej osób i mienia zwalniają je z ko-nieczności uzyskania takiej decyzji. Sprawa ta została przeka-zana do Biura Prawnego Komendy Głównej Policji w celu wy-dania opinii.

Zagadnienie dopuszczenia do posiadania broni osóbfizycznych zatrudnionych przez podmiot, który uzyskał po-zwolenie na broń na okaziciela (tzw. broń obiektową) regulujeart. 30 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji(Dz. U. nr 53, poz. 549 z późn. zm.). Zgodnie z ust. 1 i 2 tegoprzepisu osoby zatrudnione m.in. przez podmioty, prowadzącestrzelnice mogą zostać dopuszczone na mocy decyzji admini-stracyjnej do posiadania broni w czasie wykonywania zadańsłużbowych, przy czym może to nastąpić jedynie z zachowa-niem zasad określonych w art. 15 ust. 1-5 i art. 16 ust. 1 po-wyższej ustawy, a zatem dopiero po przedstawieniu właści-

30

wemu organowi Policji orzeczenia lekarskiego i psychologicz-nego oraz zdaniu egzaminu ze znajomości przepisów, dotyczą-cych posiadania i używania danej broni oraz umiejętności po-sługiwania się nią.

Od tej ogólnej zasady w ust. 3 omawianego przepisuprzewidziano wyjątek dla osób, które na podstawie ustawy zdnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U.nr 114, poz. 740 z późn. zm.) posiadają licencję pracownikaochrony fizycznej. Osoby te nie muszą ubiegać się o dopusz-czenie do posiadania broni na okaziciela odrębną decyzją orazprzedstawiać wymienionych wyżej dokumentów. Mimo nie-sprecyzowania tego wprost w art. 30 ust. 3 ustawy o bronii amunicji przepis ów dotyczy licencjonowanych pracownikówochrony fizycznej, którzy posiadają broń w celu ochrony bez-pieczeństwa innych osób oraz mienia, a nie ma zastosowaniado tych pracowników ochrony, którzy wykonują inne zadaniana rzecz zatrudniającego ich podmiotu. Taka interpretacjatego przepisu wynika jednoznacznie z wykładni systemowejprzepisów obu wymienionych wyżej ustaw i aktów wykonaw-czych do nich, a zwłaszcza z istoty licencji pracownika ochronyfizycznej. Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o ochronie osób i mie-nia licencja ta zezwala jedynie na wykonywanie zadań zwią-zanych z ochroną osób i mienia, wymaganych tą ustawą. Wcelu umożliwienia pracownikowi ochrony fizycznej wykony-wania tych zadań jest on szkolony na kursach organizowa-nych dla osób ubiegających się o uzyskanie licencji, a następ-nie egzaminowany. Nie posiada on zatem wiedzy niezbędnejdo prowadzenia strzelania na strzelnicy, gdyż jego szkolenieogranicza się do omówienia zadań związanych z ochroną osób imienia w zakresie wymaganym ustawą z 1997 r. Z kolei wy-dane na podstawie ustawy o broni i amunicji rozporządzenieMinistra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 mar-ca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic (Dz. U.nr 18, poz. 234 z późn. zm.) jednoznacznie precyzuje w § 2

31

pkt 2, iż prowadzący strzelanie to osoba, która odbyła prze-szkolenie w kwestii prowadzenia strzelania oraz udzielaniapomocy medycznej w jednostkach organizacyjnych Policji, SiłZbrojnych RP, Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego,Ligi Obrony Kraju lub Polskiego Związku Łowieckiego. Tegorodzaju wiedzy nie nabywają przyszli pracownicy ochronyfizycznej na kursach organizowanych dla osób ubiegającychsię o wydanie licencji. Poza tym sama ustawa o broni i amuni-cji w art. 10 ust. 3 wyraźnie oddziela cele ochrony bezpieczeń-stwa innych osób i mienia (pkt 1) od celów szkoleniowych(pkt 6). Także w legitymacji osoby dopuszczonej do posiadaniabroni na okaziciela, która potwierdza legalność posiadaniabroni wskazanej w niej osoby, cele te są oznaczane innymiliterami (cele ochrony literą B, a cele szkoleniowe literą G).

Reasumując – licencjonowany pracownik ochrony zatrud-niony przez podmiot, prowadzący strzelnice może zostać do-puszczony do posiadania broni na okaziciela w czasie wyko-nywania zadań innych niż wynika to z licencji pracownikaochrony fizycznej (np. w celu szkoleniowym) jedynie na mocydecyzji administracyjnej właściwego organu Policji, wydanej zzachowaniem zasad określonych w art. 15 ust. 1-5 i art. 16ust. 1 ustawy o broni i amunicji.

Styczeń 2002 r.

32

Robert L E W A N D O W S K I

Pobieranie opłaty za przechowywanie bronii amunicji w depozycie Policji od osób,

które przekazały je na złom(opinia prawna)

Pod koniec 2001 r. dyrektor Biura Służby PrewencyjnejKomendy Głównej Policji zwrócił się do dyrektora BiuraPrawnego KGP z prośbą o stanowisko prawne w sprawie po-bierania opłaty za przechowywanie broni w depozycie od osób,które decydują się na jej przekazanie na złom. Osoby te wyra-żają pogląd, że przedmiotowa opłata obowiązuje je tylko wwypadku odbioru broni z depozytu, nie jest zaś wymagana wwypadku zrzeczenia się własności broni lub przekazania jej nazłom. W załączeniu przekazano kopie przykładowego odwoła-nia od wezwania do wniesienia opłaty za przechowywanie wdepozycie broni gazowej oraz pisma dyrektora Biura FinansówKomendy Głównej Policji, w którym wyrażono pogląd, iż womawianej sytuacji dochodzi do zawarcia w sposób dorozu-miany umowy przechowania i w tym należy upatrywać mate-rialnoprawnej podstawy egzekwowania opłaty pobieranej ztytułu deponowania broni i amunicji.

Zagadnienie deponowania broni i amunicji regulująprzepisy ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji(Dz. U. nr 53, poz. 549 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Mi-nistra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 marca2000 r. w sprawie szczegółowych zasad deponowania broni iamunicji oraz stawek odpłatności za przechowywanie bronii amunicji oraz stawek odpłatności za przechowywanie bro-

33

ni i amunicji w depozycie Policji lub organu celnego (Dz. U.nr 17, poz. 223).

W art. 23 ust. 1 cytowanej ustawy ustanowiono zasadę,w myśl której to Policja ponosi koszty związane z depono-waniem broni i amunicji. Jednocześnie jednak w jego ust. 2przewidziano wyjątki od tej zasady, a mianowicie osoba,składająca broń i amunicję do depozytu (poza znalazcą bro-ni i amunicji), osoba, posiadająca broń lub amunicję po oso-bie zmarłej oraz osoba, składająca broń i amunicję do depo-zytu w trybie, o którym mowa w art. 54 ustawy o broni iamunicji, ponoszą koszty związane z deponowaniem broni iamunicji. Z kolei w ust. 3 omawianego przepisu określono,iż opłaty związane z deponowaniem broni i amunicji są po-bierane od wymienionych osób po upływie roku od dnia zło-żenia broni i amunicji do depozytu. Bliższe sprecyzowanieterminu uiszczenia opłaty zawiera § 8 powołanego rozpo-rządzenia. Zgodnie z tym przepisem opłatę za przechowy-wanie broni i amunicji w depozycie wpłaca się do kasy lubna rachunek bankowy jednostki deponującej najpóźniej wdniu odbioru broni i amunicji.

Jak oznajmił dyrektor Biura Finansów Komendy Głów-nej Policji w piśmie wymienionym na wstępie, cytowanewyżej przepisy nie określają charakteru prawnego czynno-ści przyjęcia do depozytu broni i amunicji przez jednostkędeponującą oraz charakteru opłat z tym związanych. Za-gadnienie to należy zatem rozpatrzyć także na gruncie pra-wa cywilnego, zwłaszcza uregulowań kodeksu cywilnego,dotyczących umowy przechowania. Zgodnie z art. 835 k.c.przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje sięzachować w stanie nie pogorszonym rzecz ruchomą oddanąmu na przechowanie. Do elementów przedmiotowo istot-nych (essentialia negotii) umowy przechowania, bez którychnie mogłaby ona dojść do skutku i które ją indywidualizująpod względem prawnym, należy porozumienie stron co do

34

pieczy nad zachowaniem rzeczy oddanej przechowawcy wstanie nie pogorszonym i jej zwrotu po ustaniu przechowa-nia. Oba te elementy są niewątpliwie zachowane w odnie-sieniu do przechowywania broni i amunicji w depozycie Po-licji. Przepis § 5 ust. 1 powołanego rozporządzenia wprostokreśla obowiązek konserwacji i przechowywania broni wsposób zapobiegający pogorszeniu jej stanu technicznegoprzez jednostkę deponującą broń. W myśl przepisów kodek-su cywilnego zawarcie umowy przechowania nie wymagaszczególnej formy, a zatem może być ona zawarta w sposóbdorozumiany. W praktyce do jej zawarcia dochodzi z chwiląprzyjęcia broni do depozytu, jest to bowiem umowa realna,która zostaje zawarta w momencie wydania rzeczy prze-chowawcy. Trzeba wyraźnie podkreślić, że okoliczność wy-nikania zawarcia umowy z przymusu oddania broni i amu-nicji do depozytu nie przekreśla jej cywilnoprawnego cha-rakteru. W odniesieniu do kwestii nie uregulowanych prze-pisami ustawy o broni i amunicji oraz aktów wykonawczychdo niej należy stosować odpowiednio przepisy kodeksu cy-wilnego, dotyczące przechowania. Te ostatnie także jednaknie precyzują terminu, w którym powinno być uiszczonewynagrodzenie za przechowanie. Należy zatem w takiejsytuacji odwołać się do ogólnych przepisów kodeksu cywil-nego, dotyczących wykonania zobowiązań.

Wcześniej trzeba jednak odpowiedzieć na pytanie, czyumowa przechowania w depozycie broni i amunicji jestumową o charakterze odpłatnym, czy też nieodpłatnym.Przepis art. 23 ust. 2 ustawy o broni i amunicji wyraźnieokreśla grupę osób zobowiązanych do ponoszenia kosztówzwiązanych z deponowaniem broni i amunicji. Posiadaczbroni, najczęściej będący jednocześnie osobą składającą dodepozytu, niewątpliwie należy do tej grupy. Z kolei art. 836k.c. ustanawia domniemanie, iż przechowawcy należy sięwynagrodzenie w danych warunkach przyjęte, chyba że zumowy lub z okoliczności wynika zobowiązanie przechowa-

35

nia rzeczy bez wynagrodzenia. Przechowanie jest zatem zzasady umową odpłatną, a przechowawcy nie należy sięwynagrodzenie za przechowanie rzeczy jedynie wtedy, gdyto wynika z umowy lub całokształtu okoliczności. Z § 7przedmiotowego rozporządzenia wynika zaś, iż za przecho-wanie w depozycie broni i amunicji jest pobierana – za dobę– opłata w wysokości 1% opłaty za wydanie pozwolenia nabroń. W tych okolicznościach prawnych odpłatność omawia-nej umowy nie powinna budzić żadnych wątpliwości.

Powołany wyżej § 8 rozporządzenia Ministra SprawWewnętrznych i Administracji z dnia 8 marca 2000 r. pre-cyzuje jedynie, iż opłaty za przechowywanie broni i amunicjiw depozycie wpłaca się do kasy lub na rachunek bankowyjednostki deponującej najpóźniej w dniu odbioru broni iamunicji. Termin spełnienia świadczenia został oznaczonyopisowo przez ustawodawcę. Powoduje to, iż z chwilą nadej-ścia tego terminu roszczenie Policji wobec deponenta stajesię wymagalne bez konieczności wzywania go do wykonaniazobowiązania przez wpłacenie opłaty za przechowywaniebroni i amunicji w depozycie. Nie wyklucza to jednak moż-liwości kierowania przez Policję do osób przechowującychbroń w depozycie pism uprzedzających o konieczności uisz-czenia w przyszłości przedmiotowej opłaty i informującychjednocześnie o możliwości dobrowolnego, stopniowego uisz-czania jej we wcześniejszych terminach.

Z kolei w odniesieniu do deponentów, którzy zrzekli sięprzysługującego im prawa własności zdeponowanej bronilub przekazali taką broń na złom – należy przyjąć, iż dopie-ro z chwilą dojścia do jednostki deponującej oświadczeniawoli złożonego w tym względzie (art. 61 k.c.) przestali onibyć zobowiązani do ponoszenia kosztów związanych z depo-nowaniem broni i amunicji, przestali bowiem być posiada-czami zdeponowanej broni, a co za tym idzie stracili upraw-nienie do dysponowania nią, w tym możliwość jej później-szego odbioru z depozytu. Dalsze ponoszenie przez nich

36

kosztów związanych z deponowaniem broni i amunicji było-by sprzeczne z istotą umowy przechowania, która polega natym, że rzecz ma być zachowana w stanie nie pogorszonym izwrócona składającemu. Organ Policji sprawujący pieczęnad zdeponowaną bronią nie czyni już tego w interesie de-ponenta, który w sposób jednoznaczny poinformował go obraku woli odbioru broni z depozytu. Złożenie przez depo-nującego niniejszego oświadczenia woli nie ma wpływu naodpłatny charakter umów o przechowanie w depozycie bronii amunicji oraz na jego obowiązek poniesienia kosztówzwiązanych z deponowaniem broni i amunicji. Ten ostatniwynika z art 23 ust. 2 ustawy o broni i amunicji, a nie zprzepisów omawianego rozporządzenia. Opłata za przecho-wywanie broni i amunicji w depozycie jest związana z prze-chowywaniem rzeczy, a ich późniejszy odbiór ma znaczeniejedynie dla określenia terminu uiszczenia tej opłaty, nie zaśdla samego istnienia obowiązku jej uiszczenia. Jest oczywi-ste, iż z chwilą złożenia przez deponenta niniejszegooświadczenia woli dochodzi do wykonania zobowiązaniaprzez Policję. Od tej chwili wiadomo już także ile dni byłaprzechowywana w depozycie broń i amunicja, można zatemobliczyć opłatę za ich przechowywanie.

Reasumując – z wyżej przytoczonych względów należypodzielić stanowisko Biura Służby Prewencyjnej KGP,zgodnie z którym opłata za przechowanie broni w depozyciePolicji powinna być pobierana także od osób, zdecydowa-nych po upływie roku od złożenia broni do depozytu na jejprzekazanie na złom, za okres od upływu roku od dnia zło-żenia broni do dnia dojścia do jednostki deponującej oświad-czenia woli deponenta o przekazaniu jej na złom.

Grudzień 2001 r.

37

K O M U N I K A T

W „Biuletynie Prawnym” Komendy Głównej Policjinr 12 w artykule „Status prawny policjantów oddelegowa-nych do grup operacyjno-śledczych” omyłkowo zamieszczonoostatnie zdanie, w treści którego ponadto, niezgodnie z inten-cją autora, dokonano skrótu, powodującego niewłaściwąinterpretację przepisu prawnego.

Redakcja