KOÜ.GÖLCÜK MYO ÜNİVERSİTE SEÇMELİ DERSİ

Dersin adı: SATRANÇ

Dersin Yürütücüsü:Yrd. Doç. Dr. Fahrettin ÖVEÇ

1.Dersin amacı

2.Satranç Oyununun Tarihçesi

3.Satranç Oyun Elemanları ve Değerleri

4.Satranç Oyun Kuralları

5. Rok, Mat ve Beraberlik(Pat)

6. Piyon Terfisi

7. Satranç Taşlarının Hareket Tarzları

8. Satranç Oyun açılışları

1. Dersin amacı

Yoğun ders süreci içerisindeki öğrencileri geçici bir süre bu ortamdan

uzaklaştırarak, ruhsal ve zihinsel yorgunluklarını hafifletmek, ileri,

mantıksal ve doğru karar verme yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı

olmaktır.

2. Satrancın tarihçesi

Satranç kurallarının, 7. yüzyıldan günümüze kadar nasıl geliştiğinin

hikayesi çok karışık ve şaşırtıcıdır: Satrancın atası MS 6.yüzyılda

oynanan ve Çaturanga adı verilen oyundur. Tarihçiler satrancın (daha

doğrusu Çaturanga'nın) din zulmünden kaçan Budist rahipler yoluyla

Çin'e götürüldüğünü düşünmektedirler. Çin satrancı 8. yüzyılın sonunda

ortaya çıkmıştır ve onu Japon versiyonu Şogi takip etmiştir.

Satranç 6.yüzyılın ilk çeyreğinde Pers (bu günkü İran) ülkesine

ulaşmıştır. Persler bu oyuna Çatrang ismini vermiştir. Araplar Çatrangı

bundan 25 yıl sonra öğrenmişler Şatranc olarak adlandırmıştır.

satrancın tarihçesi…..

Emeviler İspanya'yı 7.yüzyılda işgal ettiklerinde, yanlarında satrancı

da getirmişlerdir. Arapların Bizans İmparatorluğu ile karşılaşmaları

satranç için önemli bir dönüm olmuştur.

Yüzyıllarca satranç yavaş oynanan stratejik bir oyun olarak kaldı.

14.yüzyılın sonunda iki uzun menzilli taşın (Fil ve Vezir) icadıyla oyun

hareketlendi. Oyun bu taşlarla beraber çok heyecanlı hale geldi ve bir

süre sonra İspanya'dan tüm Avrupa'ya yayıldı.

satrancın tarihçesi…..

Başta Şah istisnasız en fazla bir kare ilerleyebilirdi. Ancak Fil ve

Vezirin oyuna dinamik bir şekilde katılımından sonra Şahın biraz

yardıma ihtiyacı olduğu anlaşıldı. Buna çare olarak Şah ve Kale

arasında yer değiştirme işlemi olarak adlandırılan Rok kuralı getirildi.

Ancak bu kuralın kabul görmesi uzun zaman aldı. Orta çağlarda Rok

hareketi bir süre iki hamlede gerçekleştirildi. 16.yüzyılın başında bir

hamlede Rok hareketi kural haline gelmesine rağmen, Şah ve Kalenin

tam olarak nereye yerleştirileceği ancak 17.yüzyılda belirlendi.

satrancın tarihçesi…..

Uluslararası ilk resmi satranç turnuvası 1851'de Londra'da düzenlendi.

Bu turnuvada İngiltere şampiyonu Howard Staunton herkes için geçerli

olması gereken Satranç Kuralları'nın (Rok, geçerken alma, berabere

kuralları, dokunulan taşı oynama kuralı vb.) onaylanma gerekliliğini

tartışmaya açtı. Ne var ki bu hayalin gerçekleşmesi ancak bugün FIDE

(Federation Internationale des Echecs) olarak bilinen uluslararası satranç

federasyonunun kurulmasıyla mümkün oldu.

FIDE tarafından, internet üzerinden satranç, bilgisayar, satranç

programları gibi gelişmeler doğrultusunda "Satranç Kuralları" nın yeni

düzenlemeleri yapılmaya devam edilmektedir.

a b c d e f g h

876543

21

3. Satranç oyun elemanları ve özellikleri.

1. Oyun Tahtası, 8x8=64 kare kutucuktan oluşur. Bu kutucuklardan

32 tanesi siyah(koyu renk) ve 32 tanesi beyaz(açık renk) olarak,

yatay ve düşey eksende yan yana gelmeyecek şekilde, boyanmıştır.

Gidilecek yer veya alan tanımı;

Eleman sembolü ile sütun ve satır numaralarının yan yana dizilimleri ile belirtilir.

Örnek: c4

satranç oyun elemanları ve özellikleri…

2. Şah; Satrançta en önemli ve değerli oyuncudur. Bulunduğu vetehdit altında olmayan komşu karelerin her birine gidebilir. Şahınelden gitmesi oyunun sonu demektir. Bu yüzden güvenliğininsağlanması son derecede önemlidir.

3. Vezir; Satrançta 2. önemli ve değerli oyuncudur. Önü açık olduğusürece yatay, dikey ve çapraz şekilde ileri- geri hareket edebilir.Zorunlu kalınmadığı sürece elde tutulmalıdır.

4. Kale; Satrançta 3. önemli ve değerli oyuncudur. Önü açık olduğusürece yatay ve dikey şekilde ileri- geri hareket edebilir.Önündeki rakip oyuncuyu saf dışı eder. Kolay verilmemesigerekir.

satranç oyun elemanları ve özellikleri…

5. Fil; Satrançta 4. önemli ve değerli oyuncudur. Önü açık olduğusürece bulunduğu karenin çapraz doğrultularında ileri- gerihareket ederek yolu üzerindeki rakip oyuncuyu saf dışı eder.

6. At; Satrançta 5. önemli ve değerli oyuncudur. Bulunduğu kare ilebağlantılı L yolunu oluşturan her yöndeki boş veya rakip oyuncukaresine, etrafındaki oyuncular üzerinden atlayarak, gidebilir veyageri dönebilir.Gidilen karedeki rakip oyuncuyu saf dışı eder.

7. Piyon; Satrançta 6. önemli ve değerli oyuncudur. Sadece bulunduğukarenin istikametinde ve önü açık olduğu sürece birer kareilerleyebilir. İlerlerken sağ veya sol çaprazında bulunan komşukarelerdeki rakip oyuncuyu saf dışı ederek yerini alabilir. Herpiyon ilk oyuna başlarken önünün açık olması şartıyla iki kare yolalabilir.

4. Satranç oyun kuralları.

1. Tahta, beyaz karesi tüm oyuncuların sağına gelecek şekilde yerleştirilir.

2. Her zaman beyaz vezir beyazkareye, siyah vezir siyah kareyeyerleştirilir.

3. Tahtanın ilk satırının ilk ve sonsütununa kaleler ve onların hemen yanlarına atlar ve filler sıraylayerleştirilir.

4. Kalan boş kareye şah, ve ikinci satırın tümüne de piyonlaryerleştirilir.

5. Oyuna her zaman beyaz başlar.

5. Mat, Rok ve Beraberlik.

a b c d e f g h

87

65

43

21

Mat; Şahın tüm hareket alanınınsınırlandığı durumdur veyatamamen kuşatıldığı durumdur.

Örnek: Yandaki şekilde Beyazşahın hareket alanı iki kale ve birfil ile tamamen sınırlanmıştır.Teslim olmaktan başka şansıyoktur.

küçük Rok…

Rok; Şahı daha güvenli bir konumda tutmak için yapılan hamledir. Buhamlede önce şah sağındaki veya solundaki ikinci kareye, diğer tarafına dakale yerleştirilir. Rok yapabilmek için; 1-Şah ve Kale yerlerinden hiçoynanmamış olmalıdır. 2-Şah ve kalenin geçeceği yollar tehdit altındabulunmamalıdır. Sağ taraftaki rok küçük rok, sol taraftaki rok büyük rokolarak adlandırılır.

a b c d e f g h

87

65

4

321

a b c d e f g h

87

65

4

321

Küçük Rok

büyük Rok…

Şah solundaki ikinci kareye yerleştirilirken kale onun sağına yerleştirilir.

a b c d e f g h

87

65

4

321

a b c d e f g h

87

65

4

321

Büyük Rok

Beraberlik(Pat)…

Oyun tahtası üzerinde sadece şahların karşı karşıya kaldığı ve hiçbiroyuncunun kazanma şansının olmadığı durumdur.

a b c d e f g h

87

65

4

321

6. Piyon Terfisi

a b c d e f g h

87

65

43

21

Oyun esnasında herhangi bir kazayauğramadan(oyun dışı kalmadan) rakipoyuncunun birinci satırına ulaşan piyonkaybedilen değerli taşlardan birinin(vezir, kale, fil ve at gibi) göreviniüstlenir. Buna piyon terfisi denir.

a b c d e f g h

8765

43

21

a b c d e f g h

8765

43

21

7. Taşların hareket tarzı

8. Satranç oyun açılışları

a b c d e f g h

876

5432

1

Satranç oyun açılışları ya

piyon, yada at ile yapılır.

Oyuncular belirledikleri

stratejiye ve tecrübelerine göre

bunlardan birini tercih eder.

Yandaki resimde beyaz; piyon

açılışı ile oyuna başlarken,

siyah; at ile açılışı tercih

etmiştir.